1-3. (a) Ana cici campaka citukamucisye kwendelecela kuŵa ŵakulupicika kwa Mlungu m’masiku gambesi gano? (b) Ana munganiji citutagulilane yiwusyo yapi?

MBESI pajikuŵandicila, ŵakusakala akwendelecela ‘kusipuka mpela msipu.’ (Sal. 92:7) Ni ligongo lyakwe ngayikusimonjesya kuti ŵandu ŵajinji nganakola ndamo syambone. Mundamo mpela syelesi, ana mpaka tutende yamtuli kuti ‘tuŵe ŵanace pa yakusakala, nikuŵa ŵacikulile pa kupikanicisya’ yindu?—1 Akoli. 14:20.

² Kwanga kwa ciwusyoci kukusimanikwa pa lilemba lyalikulongolela nganiji. Mbali jine ja lilembali jikuti, “Ŵakusamsosasosa Yehofa akusapikanicisya cilicose,” gopolela kuti, cilicose cakumsangalasya jwalakwe. (Miy. 28:5) Yeleyi yikulandana ni yayili pa Miyambo 2:7, 9. Lilembali likusasala kuti ‘ŵandu ŵakongoka mtima, Yehofa akusiŵasunjila lunda lwakamucisya.’ Yakuyicisya yakwe, ŵandu ŵakongoka mtimaŵa ‘akusapikanicisya yindu yakulungama, yacilungamo soni yakuŵajilwa, yayili matala gosope gambone.’

³ Nowa, Daniyele ni Yobu ŵapatile lunda lwa Mlungulu. (Ezek. 14:14) Masiku agano, ŵandu ŵa Mlungu akwetesoni lundalu. Nambi wuli wawojo pajika? Ana “akusapikanicisya cilicose” kuti amsangalasyeje Yehofa? Cakusosekwa mnope cili kummanyilila cenene jwalakwejo. Kuti  tukombole kutenda yeleyi, kwende tutagulilane yiwusyo ayi, (1) Ana Nowa, Daniyele ni Yobu ŵatesile yamtuli kuti ammanyilile cenene Mlungu? (2) Ana kummanyilila kwawo Mlungu kwakamucisye camtuli? soni (3) Ana m’weji mpaka tutende wuli kuti tukusye cikulupi cetu mpela muŵatendele jemanjajo?

4. Ana Nowa ŵatesile yamtuli kuti ammanyilile Yehofa, soni ana kummanyilila cenene Mlungu kwamkamucisye mwamtuli?

⁴ Ana Nowa ŵalijiganyisye mwamtuli ya Yehofa? Kutandila pandaŵi jele Adamu ni Hawa ŵatandite kola ŵanace, ŵandu ŵalijiganyaga ya Mlungu m’matala gatatu aga, mwakulola yakupanganyikwa, kutyocela kwa ŵakutumicila ŵakulupicika ŵa Mlungu, soni kulola yaŵatiga Mlungu pakwajaliwa jemanjajo ligongo lyakupikanila kwawo. (Yes. 48:18) Mwakulolecesya yakupanganyikwa, Nowa ŵapatile umboni wakuti Mlungu apali soni ŵalijiganyisye yakwamba ndamo sya Mlungu. Yakuyicisya yakwe, jwalakwe ŵapikanicisyaga kuti Yehofa ali jwamacili soni kuti ali Mlungu jikape jusyesyene. (Alo. 1:20) Pa ligongo lyeleli, Nowa ŵamkulupililaga mnope Mlungu.

5. Ana Nowa ŵamanyilile mwamtuli cakulinga ca Mlungu kwa ŵandu?

⁵ Baibulo jikusati, “Mundu akusakolaga cikulupi ligongo lya yindu yapikene.” (Alo. 10:17) Ana Nowa ŵapikene kwapi yakwamba Yehofa? Mwangakayicila, ŵapikene kutyocela kwa ŵacibale ŵakwe. Ŵacibaleŵa akupwatikapo mundu jwakulupicika Lameki, juŵaliji babagwe nambosoni juŵapali Adamu mkanawe. (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.) Papalisoni Metusela, juŵaliji angangagwe Nowa, nambosoni Yaledi, angangagwe Metusela. Yaledi jwawile pali papite yaka 366 cipagwile Nowa. * (Luk. 3:36, 37) Ngatukukayicila kuti ŵandu ŵeleŵa mwinesoni ni aciŵamkwawo ŵamsalile Nowa ya kupanganyikwa kwa mundu jwandanda. Komboleka kuti ŵamsalilesoni cakulinga ca Mlungu cakuti ŵandu ŵakulungama agumbale cilambo cosope, nambosoni yakuti Adamu ni Hawa nganampikanila Mlungu, mwamti yakuyicisya ya yeleyi Nowa ŵayiwonaga. (Gen. 1:28; 3:16-19, 24) Yaŵapikeneyi yamlimbikasisye Nowa kutanda kumtumicila Yehofa.—Gen. 6:9.

6, 7. Ana cikulupi ca Nowa calimbile ligongo lya cici?

⁶ Cembeceyo cikusamkamucisya mundu kuti akole cikulupi cakulimba. Ngatukukayicila kuti Nowa jwasangalele pajwamanyilile kuti ngopolelo ja lina lyakwe jili jakupeleka cembeceyo. Lina lyakuti Nowa komboleka likusagopolela kuti “Kupumula, kapena Kutondoya.” (Gen. 5:29) Mwakulongoleledwa ni Mlungu, Lameki jwaŵecete kuti, “Jwalakweju [Nowa] ni jucacitupumusya ku masengo getu gakupwetekasya makono, ligongo lyakulima litaka lyele Yehofa ŵalilwesile.” Nowa jwakwete cembeceyo cakuti Mlungu cacakulupusya ŵandu. Mwakulandana ni Abele soni Enoki, nombe najo Nowa jwakulupililaga kuti Mlungu cacipeleka “mbeju” jajicikasa mtwe wa lijoka.—Gen. 3:15.

⁷ Nowa nganapikanicisya yosope yakwayana ni yakulocesya ya pa Genesis 3:15. Nambope, jwakulupilile kuti yeleyi yicakamucisya ŵandu. Nombe najo Enoki jwalalicile yakulandana ni yeleyi, pakulocesya kuti Mlungu cacajonanga ŵandu ŵakusakala. (Yuda 14, 15) Tukumanyilila kuti maloŵe ga Enokiga gacikwanilicikwa kusyesyene pa Alamagedo, nambope galimbikasisye cikulupi soni cembeceyo ca Nowa.

8. Ana kummanyilila cenene Mlungu kwamkamucisye Nowa m’matala gapi?

⁸ Ana kummanyilila cenene Mlungu kwamkamucisye mwamtuli Nowa? Kulijiganya ya Yehofa kwamkamucisye Nowa kola cikulupi nambosoni lunda lwa Mlungu. Yeleyitu yaliji yakumcenjela, mnopemnope mwausimu. Mwambone, ligongo lyakuti Nowa “ŵajesile ni Mlungu jusyesyene,” jwalakwe nganakungulukaga ni ŵandu ŵakusakala. Nowa nganajigalika ni yakutenda ya yiŵanda yayayice pacilambo capasi. Ŵandu ŵajinji ŵajigalice  ni macili ga yiŵandayi, mwine mpaka ŵane ŵayikene pakutanda kuyilambila. (Gen. 6:1-4, 9) Nowa jwamanyililagasoni kuti Mlungu ni juŵasasile yakuti ŵandu aŵelekaneje mpaka kugumbala cilambo cosope. (Gen. 1:27, 28) M’yoyo, jwalakwe jwamanyilile kuti kulombana kwa acakongwe ni malayika kwaliji kwakulemweceka soni nganikuŵa kwacipago. Yakuyicisya yakwe, ŵanace ŵaŵapali ŵaliji ŵacalewulewu soni ŵamacili mnope. Kaneko, Mlungu ŵamsalile Nowa kuti cayikasye cigumula pacilambo cosope. Nowa jwakulupilile maloŵega mpaka jwataŵile combo kuti jwalakwejo ni liŵasa lyakwe likulupuce.—Ahe. 11:7.

9, 10. Ana mpaka tusyasye camtuli cikulupi ca Nowa?

⁹ Ana mpaka tutende wuli kuti tukusye cikulupi mpela muŵatendele Nowa? Cakusosekwa mnope cili kulijiganya Maloŵe ga Mlungu, kusunga yatulijiganyisye, soni kunda kuti yitucenjeje ni kutulongolela pa umi wetu. (1 Pet. 1:13-15) Kutenda yeleyi kucitukamucisya kola cikulupi soni lunda lwa Mlungu. Yindu yeleyi yicitucenjela ku yitega ya Satana soni msimu wakusakala wa cilamboci. (2 Akoli. 2:11) Cilamboci cikusalimbikasya yaciwawa soni yamsese. Soni cikusalimbikasya yakumbila ya cilu. (1 Yoh. 2:15, 16) Cilamboci mpaka catendekasyesoni ŵandu ŵangakomangala mwausimu kutanda kayicila kuti mbesi jiŵandicile mnope. Yesu pakulandanya masiku agano ni masiku ga Nowa, mnopemnope jwasalaga kogoya kwa kugona mwausimu, ngaŵaga pa yaciwawa kapena yamsese.—Aŵalanje Matayo 24:36-39.

¹⁰ M’yoyo, jwalijose aliwusyeje kuti, ‘Ana yangusatenda yikusalosya kuti ngusammanyilila cenene Yehofa? Ana cikulupi cangu cikusalimbikasya kuya ndamo syambone sya Mlungu soni kwasalila ŵane ya ndamosi?’ Kajanje kawo ka yiwusyoyi kalosye kuti ‘akwenda ni Mlungu jusyesyene.’

11. (a) Ana cinonyelo ca Daniyele kwa Mlungu ali jwacinyamata cikulosya cici pakwamba ya acinangologwe? (b) Ana wawojo akusaka kusyasya ndamo syapi sya Daniyele?

¹¹ Ana Daniyele ŵalijiganyisye mwamtuli ya Yehofa? Daniyele jwalijiganyisye ya Yehofa kutyocela kwa acinangologwe. Jemanjaji ŵamjiganyisye kumnonyela Yehofa nambosoni Maloŵe gakwe. Cinonyelo celeci cajendelecele paumi wakwe wosope. Jwalakwe nganaleka kuŵalanga Malemba atamose mu ucekulu wakwe. (Dan. 9:1, 2) Daniyele jwalijiganyisye yejinji yakwamba Mlungu, mnopemnope muŵatendelaga yindu ni Ayisalayeli. Umboni wa yeleyi ukusimanikwa pa lipopelo lyakwe lyakutyocela pasi pa mtima lyalili pa Danieli 9:3-19. Aŵalanje lipopeloli ni kuliganicisya mwakusokoka. Pambesi pakwe aliwusye kuti, ‘Ana lipopeloli likunjiganya cici pakwamba ya Daniyele?’

12-14. (a) Ana Daniyele jwalosisye lunda lwa Mlungu m’matala gapi? (b) Ana Mlungu ŵamtendele cici Daniyele ligongo lya kulupicika kwakwe?

¹² Ana kummanyilila cenene Mlungu kwamkamucisye mwamtuli Daniyele? Ku Babulo, ŵandu ŵajinji ŵalambilaga milungu jaunami. M’yoyo, kwa Myuda jwakulupicika, umi waliji wakusawusya kwabasi. Mwambone, Yehofa ŵasalile Ayuda kuti, “M’wusoseleje mtendele msinda wanamjawisye kuti mŵe acikapolo.” (Yer. 29:7) Nambo pa ndaŵi jijojo, Yehofa ŵasakaga kuti jemanjajo alipeleceje kwa jwalakwe jika. (Eks. 34:14) Ana yikakombolece wuli Daniyele kupikanila malamusi gaŵiliga? Jwalakwe jwamanyililaga kuti Yehofa ni jwakusosekwa kumpikanila candanda, kaneko ŵakulamulila. Yesu ali ayice pacilambo capasi, jwasasilesoni yeleyi.—Luk. 20:25.

¹³ Pandaŵi jine, ku Babulo ŵaŵisile lilamusi lyakuti kwa masiku 30, ŵandu akapopelaga kwa mlungu jwine kapena kwa mundu akaŵe mwenyepe basi. Ana Daniyele jwatesile wuli ni lilamusili? (Aŵalanje Danieli 6:7-10.) Yikakombolece Daniyele kuŵeceta mwakulikululucila kuti, ‘Gali masiku 30 basi, ngaŵa mpaka kalakala!’ Nambope, Daniyele nganaleka kupopela kwa Yehofa pakogopa lilamusili. Tukumanyilila kuti yikakombolece kupopelaga mwakusisa kuti ŵandu akam’wonaga. Nambo jwalakwe jwamanyililaga kuti cisyoŵe cakwe cakupopela cili cakumanyika kwa jwalijose. M’yoyo, Daniyele jwajendelecele kupopela  kwa Yehofa ŵandu ali mkum’wona, atamose kuti kutenda yeleyi kwaliji kuŵika umi wakwe pangosi. Jwatendaga yeleyi ni cakulinga cakuti ŵandu akaganisyaga kuti alesile kutumicila Yehofa.

¹⁴ Ligongo lya kulimba mtima kwakwe, Yehofa ŵamkulupwisye Daniyele mwakusimonjesya ku masimba. Pambesi pakwe, yaŵatesile Yehofayi yapikanice m’mikuli jejinji ja kwakutalicila mu Ulamusi wa Mediya ni Pelesiya.—Dan. 6:25-27.

15. Ana mpaka tutende yamtuli kuti tukusye cikulupi mpela muŵatendele Daniyele?

¹⁵ Ana mpaka tutende wuli kuti tukusye cikulupi mpela muŵatendele Daniyele? Kuti tukole cikulupi cakulimba tukusosekwa tuŵalanjeje Maloŵe ga Mlungu ni “kumanyililaga ngopolelo jakwe.” (Mat. 13:23) Tukusosekwa kupikanicisya mwakusayiwonela yindu Yehofa, yayikupwatikapo kumanyilila yiwundo ya m’Baibulo. Nambo kuti yeleyi yikombolece, tukusosekwa kuganicisya mwakusokoka yatuŵalasile m’Baibulo. Cindu cine cakusosekwa cili lipopelo lyakutyocela pasi pa mtima, mnopemnope patusimene ni yakulingwa kapena yakusawusya. Naga tukumŵenda Yehofa kuti atupe lunda ni macili, tuli mkukulupilila kuti catujanje lipopelo lyetu, cacitujanga nditu.—Yak. 1:5.

16, 17. Ana Yobu ŵalijiganyisye mwamtuli ya Mlungu?

¹⁶ Ana Yobu ŵalijiganyisye mwamtuli ya Yehofa? Yobu nganaŵa jwa mtundu wa Ciyisalayeli. Nambope, paliji ulongo pasikati pa jwalakwejo ni Abulahamu, Isaki, soni Yakobo. Yehofa ŵajuwulile ŵandu ŵatatuŵa yakwamba msyenejo nambosoni cakulinga cakwe kwa ŵandu. Nombe najo Yobu jwakwete upile wakumanyilila yeleyi. (Yobu 23:12) Yobu jwasasile kuti ‘ŵapikene ya Yehofa.’ (Yobu 42:5) Nambosoni, Yehofa msyenejo jwasasile kuti Yobu ŵaŵecete yambone ya jwalakwejo.—Yobu 42:7, 8.

¹⁷ Kupitila mu yakupanganyikwa, Yobu jwalijiganyisye ndamo syejinji sya Mlungu. (Yobu 12:7-9, 13) Pakamulicisya masengo yakupanganyikwayi, Elihu ni Yehofa ŵamkamucisye Yobu kumbucila kuti Mlungu ali jwamkulungwa kupunda mundu. (Yobu 37:14; 38:1-4) Maloŵe ga Yehofa gamyice pamtima Yobu, mwamti jwayikene pakuŵeceta kwa Mlungu mwakulinandiya kuti, “Sambano ngumanyilila kuti ŵalakwe akusakombola kutenda yosope, soni pangali yampaka yaleme. . . . Ngupitikuka mtima mu luwundu ni mu liwu.”—Yobu 42:2, 6.

18, 19. Ana Yobu jwalosisye mwamtuli kuti ŵammanyililaga cenene Yehofa?

¹⁸ Ana kummanyilila cenene Mlungu  kwamkamucisye mwamtuli Yobu? Yobu jwamanyililaga cenene yiwundo ya m’Baibulo. Ŵammanyililaga cenene Yehofa, soni ŵatendaga yindu mwakamulana ni kummanyilila kwakweko. Mwambone, Yobu jwamanyililaga kuti nganaŵa asasile kuti akusamnonyela Mlungu nambo ni kuŵenganaga ni acimjakwe. (Yobu 6:14) Jwalakwe nganaliwonaga kuŵa jwakwapunda ŵane nambo jwatendelaga canasa wosope, ŵakupata soni ŵakulaga. Ni ligongo lyakwe jwatite, “Ana juŵambanganyisye une m’ciŵelecelo nganiŵapanganyasoni jemanjajo?” (Yobu 31:13-22) Yeleyitu yikulosya kuti Yobu nganakunda kuti kumanyika ni kusicila kwakwe kumtendekasye kuŵa jwakulikwesya. Kusala yisyene, ŵandu ŵajinji ŵakumanyika soni ŵakusicila m’cilamboci nganakola mtima welewu!

¹⁹ Yobu nganasakaga kuti cilicose, kupwatikapo cipanje, yiŵe yakusosekwa mnope paumi wakwe kupunda kulambila Mlungu. Jwalakwe jwamanyililaga kuti kutenda yeleyi kuli kumkana “Mlungu jwakuwona jwakwinani.” (Aŵalanje Yobu 31:24-28.) Nambosoni Yobu jwawuwonaga ulombela kuŵa mkamulano wa pasikati pa jwamlume jumo ni jwamkongwe jumo. Jwalakwe jwayikene pakutenda cilanga ni meso gakwe kuti akamlolecesya jwamkongwe mwakumkumbila. (Yobu 31:1) Pandaŵiji, Mlungu ŵakundaga mitala. M’yoyo, Yobu akasace, akalombele jwamkongwe jwaŵili. * Nambope, jwalakwe ŵamanyililaga kuti ulombela waŵatendesye Yehofa mumgunda wa Edeni, waliji wa pasikati pa jwamlume jumo ni jwamkongwe jumo, mwamti Yobu jwasagwile kukuya yeleyi. (Gen. 2:18, 24) Pali papite yaka 1,600, Yesu Klistu ŵajiganyisyesoni ŵandu yakulandana ni yeleyi, soni kuti ŵandu ŵalombanepe ni ŵakusosekwa kugonana.—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. Ana kummanyilila cenene Yehofa soni yakusasaka kuti tutendeje kukusatukamucisya mwamtuli pakusagula ŵakunguluka nawo soni yakusangalasya?

²⁰ Ana mpaka tutende wuli kuti tukusye cikulupi mpela muŵatendele Yobu? Cakusosekwa kutenda cili kummanyilila cenene Yehofa soni kunda kuti yeleyi yitulongoleleje paumi wetu. Mwambone, jwamalumbo Daudi jwasasile kuti Yehofa “akusaŵengana ni jwalijose jwakunonyela yaciwawa,” nambosoni jwatukalamwisye kuti tukakamulanaga ni “ŵandu ŵawunami.” (Aŵalanje Salimo 11:5; 26:4.) Sano aliwusyeje kuti, ‘Ana malemba gelega gakungamucisya wuli kumanyilila nganisyo sya Mlungu? Ana kumanyilila nganisyo sya Yehofa kukusangamucisya wuli kusagula yayili yakusosekwa mnope paumi? Ana kukusangamucisya wuli kusagula yindu yakulolela pa Intaneti, ŵakunguluka nawo, nambosoni yakusangalasya?’ Kwanga kwa yiwusyoyi cikwakamucisye kuyiwona naga akusammanyilila Yehofa yisyesyene. Ngatukusaka kujigalila ndamo syakusakala sya m’cilamboci. Ni ligongo lyakwe tukusosekwa kwiganya ‘macili getu gakumanyilila’ kuti tukomboleje kulekanganya pasikati pa cambone ni cakusakala, soni kuti tuŵe ŵalunda.—Ahe. 5:14; Aef. 5:15.

21. Ana cici campaka citukamucisye ‘kupikanicisya cilicose’ ni cakulinga cakuti twasangalasyeje Atati ŵetu ŵakwinani?

²¹ Ligongo lyakuti Nowa, Daniyele ni Yobu ŵatesile yiliyose yakomboleka kuti ammanyilile cenene Yehofa, jwalakwe jwakamucisye ‘kupikanicisya cilicose’ kuti amsangalasyeje. Cisyasyo cawo cikutusimicisya kuti kutenda yakusasaka Yehofa kukusayikasya majali gejinji. (Sal. 1:1-3) M’yoyo, aliwusye kuti, ‘Ana ngusammanyilila cenene Yehofa mpela muŵatendele Nowa, Daniyele ni Yobu?’ Yili yakusangalasya kuti masiku agano mpaka tumanyilile yejinji ya Yehofa kupunda mundaŵi ja jemanjaji. (Miy. 4:18) M’yoyo, alijiganyeje Maloŵe ga Mlungu, ni kugaganicisyaga mwakusokoka. Nambosoni apopeleje kuti msimu weswela wakamucisyeje. Pambesi pakwe, cilambo cakusakalaci ngasicasokonasya. M’malo mwakwe, catendeje yindu mwakamulana ni lunda lwa Mlungu lwampaka lwatendekasye kuti ŵaŵandicile mnope Atati ŵawo ŵakwinani.—Miy. 2:4-7.