1, 2. (a) Limbe litehge ngandak bôt i gwé inyu mam ma mbuu? (b) Mambe mambadga ma nlôôha nseñ di ga tehe?

SITA yada i Kanada i nkal le: “I ba nhôôlak i pes mbuu, i bi ti me ngandak maséé, i hôla ki me i yémbél manoodana ma hiki kel.” Mankéé nu munlôm i loñ i Brésil a nkal le: “Kinje maséé di yé ibôdôl nu di bi biiba, nano a yé 23 nwii​—inyule di mboñ biliya i nwas le mbuu Djob won u éga bés.” Mankéé numpe nu munlôm i loñ i Filipin a nkal le: “I ba nhôôlak i pes mbuu i bi hôla me i bana ñem nwee, ni i kônde lédés maada mem ni mintén mi bilôk bikéé nwominsôna.”

² Mbôgi bôt ba nti kiki bo i di mbôk sima, i ñunda le i gwés mam ma mbuu i yé loñge ngandak. Jon di nlama badba le: ‘Lelaa me nla hol i pes mbuu, ni kôs bisai di mbôk di pôdôl munu?’ Ndi, ilole di ntimbhe, di nlama ndugi nok yom Bibel i nkal inyu bôt ba mbuu, i bet ba nwas le mbuu mpubi u Djob won u éga bo. Munu yigil ini, di ga timbhe mambadga maa ma nlôôha nseñ. (1) Kii i yé i ba mut mbuu? (2) Imbe ndémbél i ga hôla bés i hol i pes mbuu? (3) Lelaa biliya di mboñ inyu bana “mahoñol ma  Kristô,” bi ga hôla bés i ba minhôôlak mi bôt i pes mbuu?

3. Lelaa Bibel i ntoñol maselna ma yé ipôla mut minsôn ni mut mbuu?

³ Ñôma Paul a nhôla bés i yi kii i yé i ba mut mbuu, ngéda a ñunda maselna ma yé ipôla “mut mbuu,” ni ‘mut minsôn.’ (Añ 1 Korintô 2:14-16.) Maselna ma, ma yé le kii? ‘Mut minsôn’ “a nleege bé mam ma mbuu Nyambe ; ngo ma yéne nye ntumba jam. A ta bé ki to le a la yi mo.” Ki le, “mut mbuu” “a nwan mam momasôna,” a yé ki nu a gwé “mahoñol ma Kristô.” Paul a nti bés makénd le di ba bôt ba mbuu. Mambe maselna mape mut minsôn a gwé ni mut mbuu?

4, 5. Bimbe bilem bi yé yimbne i mut minsôn?

⁴ Di bôdôl ni libak li mut minsôn. Libak li mut nkoñ isi li mbéna tinde bôt i yônôs minheña nwap mi minsôn. Paul a bi toñol le libak li, li yé kiki “mbuu u u nsal hanano ikété bon ba ndok.” (Efésô 2:2) Mbuu u, u ntinde ngandak bôt i kôna maboñok ma limut li nkéña bo. Ba nhoñol ndigi mam ma minsôn. Jon, libim ikété yap li ntehe nseñ i boñ mam ma nene loñge i mis map, li tjélék boñ biliya i niñ inoñnaga ni matiñ ma Djob. Mut minsôn, tole nwet a niñ ndigi inyu yônôs ngôñ yé minsôn, a ntégbaha ngéda yé yosôna i noñ nkus, lipém li nkoñ isi, tole i jo sañ inyu kôs kunde i boñ mam ma nene nye loñge.

⁵ Kii ipe i nla hôla we i yimbe mut minsôn? Bôt ba tiñi i gwel “minson mi minsôn” ba yé mu nsoñgi u. (Galatia 5:19-21) I kaat bisu Paul a tilna likoda li Korintô, a nsima ngim maboñok ma bôt ba ba niñ inoñnaga ni minsôn. Mukété maboñok ma, di nla sima: I hôñôs mahoñol ma mbagla, i kam mut (i nit mut to ibale njom i yé yé), i lona lisanda, i bana lem i soman bôt, i ndogbene baénél, i lôôha gwés je ni ba mut nyôba. Ngéda a mboma manoodana, mut a niñ ndik inyu yônôs ngôñ yé minsôn, a nkwo mu ibabé i hek pék. (Bingéngén 7:21, 22) Kaat i Yuda i mpôdôl bo kiki bôt “ba gwé bé mbuu [ba ta bé bôt ba mbuu.]”​—Yuda 18, 19.

6. Lelaa di nla yimbe nhôôlak mut i pes mbuu?

⁶ Ndi kii i ba “mut mbuu” i nkobla? Mut mbuu a ndiihe maada mé ni Djob, ha nyen a yé maselna ni mut minsôn. I bôt ba nwas le mbuu Djob won u éga bo, ba mboñ biliya i yila “bakôna Nyambe.” (Efésô 5:1) Hala a nkobla le ba mboñ biliya i hoñol ni i tehe mam kiki Yéhôva. Nyambe a yé toi ntiik i mis map. Bôt ba mbuu ba yé maselna ni bôt ba niñil ndik minsôn, inyule ba noode noñ matiñ ma Yéhôva ikété manjel map momasôna i niñ yap. (Tjémbi 119:33; 143:10) Iloole ba héléé i gwel minson mi minsôn, mut a nwas le mbuu Djob won u éga nye, a nliya i bana “litam li mbuu.” ​—Galatia 5:22, 23.

7. Kii Bibel i nkal inyu mut nu a nwas le mbuu Djob won u éga nye?

⁷ Bibel i mbégés bôt ba nwas le mbuu Djob won u éga bo. Kaat Matéô 5:3 i nkal le: “Bayébél i mbuu ba yé nsaibak, inyule Ane ngii i yé yap.” Kaat Rôma 8:6 i ñunda nseñ i nwas le mbuu won u éga bés, ngéda i nkal le: “Ngo nduña minsôn i yé nyemb, ndi nduña mbuu i yé niñ ni nsañ.” Ngéda niñ yés i yé nyonok ni mam ma mbuu, di yé di ba nsañ ni Djob ni bésbomede i len ini,  di ban-ga ki botñem i niñ boga i dilo di nlo.

8. Inyuki i mbéda biliya inyu hôlôs ni tééda libak li mut mbuu?

⁸ Ndi, di niñil i béba nkoñ isi. Kiki bôt ba minsôn bon ba nkéña bés, di nlama boñ biliya bi ngui inyu yila ni tééda libak li nhôôlak mut i pes mbuu. Ibale mut a nimis libak jé li mbuu, a yé wengoñle a nyila hôlô, ha nyen “mbuu” nkoñ isi unu u nyon nye mahoñol. Kii i ga hôla bés i keñgle nya ndutu i? Lelaa di nla hol i pes mbuu?

9. (a) Kii i nla hôla bés i hol pes mbuu? (b) Imbe ndémbél i minhôôlak mi bôt i pes mbuu di ga tehe?

⁹ Mañge a nla hôlôô i pes mbuu mu kii a mbéñge bagwal bé, a niglege ndémbél yap ilam. Nlélém inyu yés, di nla hol i pes mbuu ngéda di mbéñge, di niglege minhôôlak mi bôt. Maselna ni hala, i bôt ba gwé libak li minsôn, ba yéne bés ndémbél i i nhôla bés i yoñ yihe. (1 Korintô 3:1-4) Bibel i yé nyonok ni ndémbél ilam ni ibe. Kiki di gwé ngôñ i hol i pes mbuu, di wan dihéga dilam di bôt di nla kôna. Di ga tehe ndémbél i Yakôb, Maria, ni Yésu.

10. Lelaa Yakôb a bi éba le a bé mut mbuu?

¹⁰ Di wan ndugi ndémbél i Yakôb. Kiki ngandak ikété yés, niñ i bi tômbôl bé Yakôb. A bi lama hônba manyañ nu munlôm nu a bé gwés mam ma minsôn, Esau, nu a bé sômbôl nol nye. Jam lipe ki le, a bé lama hônba nkil wé nu a bé mut mandon, ni nu a bi lôk nye ngandak ngélé. To hala kii bôt ba “minsôn” ni bôt ba “minsôn” bon ba bé kéña nye, Yakôb a bé mut mbuu. Yakôb a bé hémle mbônga Djob a bôn Abraham, a yoñok ndun ni lihaa jé, li Yéhôva a bé lama gwélél i nya i yé tôbôtôbô inyu yônôs bitééne gwé. (Bibôdle 28:10-15) Maboñok ni bipôdôl bi Yakôb bi bé unda le  a bééna matiñ ma Yéhôva ni sômbôl yé mahoñol. Kiki hihéga, ngéda a bi nôgda wengoñle Esau a nyiñil nye béba, Yakôb a soohe Djob le: “Soho sôñ me . . . Wemede u bi kal le: ‘Hodo m’a boñ we loñge, me nyilha ki mbôô yoñ kiki lisege li tuye.’” (Bibôdle 32:6-12) Hala a ñunda le a bééna hémle ngui i mimbônga Yéhôva a bôñôl nye ni basôgôlsôgôl bé, a yéñék ki le a niñ inoñnaga ni sômbôl Djob lôñni bitééne gwé.

11. Kii i ñéba le Maria a bé nhôôlak muda i pes mbuu?

¹¹ Ndémbél ipe di nla yoñ i yé i Maria. Inyuki Yéhôva a bi pohol Maria i ba nyañ Yésu? Ibabé pééna inyule a bé nwas le mbuu Djob won u éga nye. Lelaa di nyi hala? Hala a bi tibil nene mu bibañga bilam bi bibégés a pot ngéda a bi yuuga bôt bé ba lihaa, Sakaria ni Elisabét. (Añ Lukas 1:46-55.) Bipôdôl bi Maria bi bé unda le a bééna gwéha keñi inyu Bañga i Djob, ni le a bé yi Bitilna bi Lôk Héber loñge loñge. (Bibôdle 30:13; 1 Samuel 2:1-10; Malaki 3:12) Yimbe ki le, tolakii ba bi tip biiba, Yôsep ni nye ba bi tjél lal letee Yésu a gwéé. Kii hala a niiga bés? Hala a ñunda le inyu yap, sômbôl i Yéhôva yon i bé jam li bisu i niñ yap, he i yônôs ngôñ yap bé. (Matéô 1:25) Mu kii ngéda i bé tagbe, Maria a bé yoñ ngéda i tehe mam momasôna ma bé bôña i niñ Yésu, a diihege hiki buk i pék a bé pémés. Iloo ki hala, a bi “bii mam mana momasôna ñem wé.” (Lukas 2:51) A bé diihe bitééne bi Djob inyu Mésia. Baa ndémbél i Maria i nhôla bé bés i hek pék inyu yi lelaa di nla bii sômbôl i Djob kiki jam li bisu i niñ yés?

12. (a) Lelaa Yésu a bi kôna Isañ? (b) Lelaa di nla kôna Yésu? (Béñge titii i bibôdle.)

¹² Ikété bôt bobasôna ba ba bi niñ, baa njee a yé ndémbél i mbôk ni sôk i mut mbuu? Ibabé pééna, Yésu. Ikété niñ yé ni nson wé wonsôna, a bi unda le a bééna ngôñ i kôna Isañ, le Yéhôva. A bé hoñol, a nôgdaga, a boñok kiki Yéhôva. A bé niñ ki inoñnaga ni sômbôl ni matiñ ma Djob. (Yôhanes 8:29; 14:9; 15:10) Kiki hihéga, hégha lelaa mpôdôl Yésaya a ntoñol konangoo Yéhôva, ni jam Markô a nkal inyu jam Yésu a bi nôgda ngéda a bi tehe limut. (Añ Yésaya 63:9; Markô 6:34.) Baa di nkôna ndémbél i Yésu, di bak bebee i kônôl bôt bape ngoo? Yésu a bi ti ki ngéda yé yosôna i nson ñañ lam ni i niiga bôt. (Lukas 4:43) Nya mahoñol ni maboñok i yosôna i yé yimbne i nhôôlak mut i pes mbuu.

13, 14. (a) Kii ndémbél i lôk kéé i i nwas le mbuu Djob won u éga bo i niiga bés? (b) Ti hihéga.

¹³ U héya ndémbél Bibel, di gwé ngandak ndémbél i bôt i len ini, i i nwas le mbuu Djob won u éga bo, ba kenek ni bisu i hol ikété biliya gwap i kôna libak li Yésu. Bebek le u ma yimbe makénd map i nson likalô, libak jap li bôt ba nkap, konangoo yap, tole bilem bilam bipe. I yé mbale le yak bo ba njôs bibomb ni libak li kwéha kiki bés, mu kii ba nhôlôs bilem bilam. Sita yada i Brésil, le Rachel, a nkal le: “Me bé gwés kôna mahabga ma nkoñ isi. Jon haba wem u bé bé loñge. Ndi kiki me bi nigil maliga, hala a bi hôla me i boñ biliya bi mbéda i ba nhôôlak muda i pes mbuu. I boñ mahéñha ma, i bé bé jam li ntomb, ndi hala a bi lona  me maséé, a hôla ki me i bana bañga niñ.”

¹⁴ Sita ipe le Reylene, i loñ i Filipin, a bé boma ndutu ipe. A bééna ngôñ i kena suklu haa inyu kôhna bañga bôlô. A nkal le: “I mam me bi kit le me nyônôs i pes mbuu, ma bééne ha bé me nseñ. Jon me bi bôdôl nôgda le ngim jam i bé héñél me i niñ yem, li li bé nseñ iloo bôlô yem. Jon, me bi témb me jôp i nson u Yéhôva sum sum.” Ibôdôl ha, Reylene a nti loñge ndémbél i mut nu a nhémle mbônga u Yéhôva, u u mpémél i kaat Matéô 6:33, 34. A nkônde ki le: “Me nyi ntiik le Yéhôva a ga tééda me!” Bebek, u nyi ngim bôt hala likoda joñ. Baa hala a ntinde bé we i kôna i nya bôt i i tiñi ni Djob, i noñok ndémbél i Kristô?​—1 Korintô 11:1; 2 Tésalônika 3:7.

15, 16. (a) Kii di nlama boñ ibale di nsômbôl ba kiki Kristô? (b) Lelaa di nla nigil i yi “mahoñol ma Kristô”?

¹⁵ Lelaa di nla kôna ndémbél i Kristô? Bibel i nkal i kaat 1 Korintô 2:16 le, di nlama bana “mahoñol ma Kristô.” Yak kaat Rôma 15:5 i nkal le, di nlama bana “hoñol yada . . . kiki Kristô Yésu.” Jon, inyu ba kiki Kristô, di nlama hoñol kiki nye, nôgda kiki nye, ni boñ mam kiki nye. Di nlama odop mu mabal mé. Mahoñol ma Yésu momasôna ma bé ma umne maada mé ni Djob. Jon, i kôna Yésu i mboñ bés le di ba kiki Yéhôva. Inyu hala nyen, i nlôôha ba nseñ i nigil hoñol kiki Kristô.

¹⁶ Lelaa di nla boñ hala? Banigil ba Yésu ba bi tehe manyaga mé, ba emble nye a niiga, ba tehe kiki a bé niñ ni mintén mi bôt nwominsôna, ni lelaa a bé bii matiñ ma Djob bisélél. Ba bi kal le: “Bés di yé mbôgi inyu mam momasôna a bi boñ.” (Minson mi baôma 10:39) I yé ntiik le, bés di nla bé tehe nye i bitéé bi mis. Ndi Yéhôva ikété gwéha yé, a bi ti bés bikaat bi bisu bi-na bi Bitilna bi Lôk Grikia, bi bi nhôla bés i yi libak li Yésu. Mu kii di nsoñgol bikaat bi Matéô, Markô, Lukas, ni Yôhanes, di soñdaga mu, di ga nigil i yi mahoñol ma Kristô. Ni i njel i nyen d’a la “odop mu mabal mé,” ni ‘eñgba nlélém hoñol’ kiki Kristô.​—1 Pétrô 2:21; 4:1.

17. Lelaa i hoñol kiki Kristô i nhôla bés?

¹⁷ Lelaa i nigil i hoñol kiki Kristô i nhôla bés? Kiki bijek bi nlédés nyuu minsôn, hala nyen i yônôs boña wés ni mahoñol ma Kristô, i nlédés bés i pes mbuu. Ndék ni ndék, di mpam i yi lelaa Kristô a bé le a boñ bisu bi ngim jam. Ni njel i nyen di ga pam i yoñ makidik ma ma nlémél Djob, ma tinak ki bés kiññem i mpôp. Baa ni ntehe bé le bisai bi, bi nti bés manjom malam i ‘eñgep Nwet le Yésu Kristô’?​—Rôma 13:14.

18. Kii u ntééda munu yigil ini, i i pôdlak mut mbuu?

¹⁸ Di ntehe kii i yé i ba mut mbuu. Di ntehe ki le, di nla ôt biniigana mu ndémbél ilam i bôt ba mbuu. Di nsôk tehe lelaa i bana “mahoñol ma Kristô” i nhôla bés i hol i pes mbuu. Ndi di ngi gwé ngandak mambadga ipe, i i mbéñge mam ma mbuu le di nlama ki wan. Kiki hihéga, lelaa di nla yi too di yé nhôôlak i pes mbuu? Kii di nla ki boñ inyu hôlôs libak li? Ni lelaa libak jés li mbuu, li nla hôla bés i niñ yés i hiki kel? Yigil i noñ ha i ga timbhe mambadga mana.