1, 2. (a) Didie ke ndinyene spirit Abasi an̄wam ediwak nditọete? (b) Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ emi?

SISTA kiet ke Canada ọdọhọ ke imọ ndinyene spirit Abasi anam esịt enem imọ, inyụn̄ iyakke mfịna uwem emi akan imọ ubọk. Brọda kiet ke Brazil emi ama ọkọdọ n̄wan ke isua 23 ọdọhọ ke imọ ye n̄wan imọ ndinyene spirit Abasi anam ndọ mmimọ enem. Brọda en̄wen ke Philippines ọdọhọ ete: “Ami ndinyene spirit Abasi anam esịt ana mi sụn̄, onyụn̄ anam mi mfiọk nte nnamde n̄kpọ ye nsio nsio owo ke esop.”

² Se nditọete oro ẹtịn̄de owụt ke ọfọn owo ayak spirit Abasi ada enye usụn̄. Ntre ẹyak ibụp idem nnyịn ite: ‘Nso ke n̄kpanam man n̄ka iso nnyene spirit Abasi nnyụn̄ ntiene mbọ ufọn nte nditọete oro ẹsiakde ke akpa ikpehe ẹkebọde?’ Mbemiso ibọrọde mbụme emi, ana ifiọk kan̄a se Bible etịn̄de aban̄a mbon oro ẹnyenede spirit Abasi. Iyọbọrọ mbụme ita ke ibuotikọ emi. (1) Nso ke ndinyene spirit Abasi ọwọrọ? (2) Mme uwụtn̄kpọ ewe idin̄wam nnyịn ika iso inyene spirit Abasi? (3) Didie ke ndikere n̄kpọ nte Christ edin̄wam nnyịn inyene spirit Abasi?

3. Bible ọdọhọ ke nso ke owo emi enyenede spirit Abasi ada okpụhọde ye owo emi mînyeneke?

³ Apostle Paul anam nnyịn ifiọk nte “owo eke enyenede spirit Abasi” okpụhọrede ye owo eke mînyeneke. (Kot 1 Corinth 2:​14-16.) “Owo eke mînyeneke spirit Abasi” isimaha ‘mme n̄kpọ spirit Abasi, koro mmọ ẹdide ndisịme ẹnọ enye; ndien enye ikemeke ndifiọk mmọ.’ Edi “owo eke enyenede spirit Abasi” ‘esidụn̄ọde kpukpru n̄kpọ ese, onyụn̄ enyene ekikere Christ.’ Paul ọkọdọhọ nnyịn iyak spirit Abasi ada nnyịn usụn̄. Nso en̄wen ke ẹda ẹfiọk owo emi enyenede spirit Abasi ye owo emi mînyeneke?

4, 5. Nso ke ẹda ẹfiọk owo emi mînyeneke spirit Abasi?

⁴ Yak ibem iso ineme nte mbon emi mînyeneke spirit Abasi ẹsinamde n̄kpọ. Mbon ererimbot emi idọn̄ke enyịn ke n̄kpọ Abasi. Enyene n̄kpọ emi anamde mmọ ẹtie ntre. Paul ọkọdọhọ ke n̄kpọ oro edi “spirit oro anamde utom ke emi ke esịt nditọ ntụtutọn̄.” (Eph. 2:2) Spirit emi esinam mme owo ẹnam se ededi oro mmọ ẹkụtde mbon en̄wen ẹnamde. Ata ediwak owo ẹsinam se mmọ ẹkerede ke ọfọn, ibeheke mmọ m̀mê Abasi ama se mmimọ inamde m̀mê imaha. Se isibehede owo emi mînyeneke spirit Abasi edi ndiwọrọ etop nnyụn̄ nnyene enyọn̄ ye isọn̄. Enye esinyụn̄ oyom unen esie kpukpru ini.

⁵ N̄kpọ en̄wen edi ke utọ owo emi esinam “mme utom obụkidem.” (Gal. 5:​19-21) Ke akpa leta oro Paul ekewetde ọnọ nditọete ke Corinth, enye ama etịn̄ mme n̄kpọ en̄wen emi utọ owo oro esinamde, utọ nte, nditọ ubahade, ndida owo n̄kọtọ ye owo, ndikot owo ikpe, ndisọn̄ ibuot ye mbon oro ẹdade usụn̄, ndinyụn̄ mma udia ye mmịn. Ke ini ẹdomode owo emi mînyeneke spirit Abasi, enye esiduọ odụk idomo oro. (N̄ke 7:​21, 22) Jude ama ọdọhọ ke mme owo ẹyediọk tutu “inyeneke spirit Abasi.”​—Jude 18, 19.

6. Nso ke ẹda ẹfiọk owo emi enyenede spirit Abasi?

⁶ Ọwọrọ nso ndien ndidọhọ ke owo enyene spirit Abasi? Owo emi enyenede spirit Abasi esinen̄ede ekpeme mbak idinam se Abasi mîmaha. Enye esidomo ‘ndikpebe Abasi.’ (Eph. 5:1) Enye esidomo ndifiọk se Jehovah ekerede aban̄a n̄kpọ ekededi oro enye oyomde ndinam. Utọ owo oro ada Jehovah nte ata ufan esie, esinyụn̄ odomo ndinam se Jehovah amade kpukpru ini. (Ps. 119:33; 143:10) Utu ke ndinam mme utom obụkidem, enye esidomo ndinyene mme edu emi edisana spirit esinamde owo enyene. (Gal. 5:​22, 23) Owo emi enyenede spirit Abasi onyụn̄ etie nte owo mbubehe. Owo oro esịnde idem ke mbubehe m̀mê amade mbubehe esikere mbubehe esie kpukpru ini. Kpasụk ntre, owo oro enyenede spirit Abasi esikere n̄kpọ Abasi kpukpru ini esinyụn̄ enen̄ede esịn idem ke n̄kpọ Abasi.

7. Bible ọdọhọ ke nso ufọn ke mbon oro ẹnyenede spirit Abasi ẹbọ?

⁷ Bible etịn̄ ufọn oro mbon oro ẹnyenede spirit Abasi ẹbọde. Matthew 5:3 ọdọhọ ete: “Mmọ oro ẹkerede ẹban̄a unana mmọ ke n̄kan̄ eke spirit ẹkop inemesịt, koro obio ubọn̄ heaven enyenede mmọ.” Rome 8:6 ọdọhọ n̄ko ete: “Edikere n̄kpọ obụkidem ọwọrọ n̄kpa, edi edikere n̄kpọ spirit ọwọrọ uwem ye emem.” Omokụt do ke ndinyene spirit Abasi anam ibọ emem, anam idu ke emem ye Abasi, onyụn̄ anam idori enyịn ndidu uwem ke nsinsi.

8. Ntak emi ikpesịnde ukeme man ika iso inyene spirit Abasi?

 ⁸ Ererimbot emi ọsọn̄ ndidụn̄ tutu sia mbon ererimbot emi idọn̄ke enyịn ke n̄kpọ Abasi. Ntre, imekeme nditre ndima n̄kpọ Abasi edieke nnyịn mînen̄ekede ikpeme. Edieke nnyịn mîsikereke se Jehovah amade, ererimbot emi ayanam nnyịn inam n̄kpọ nte mmọ inyụn̄ ikere n̄kpọ nte mmọ. Nso ke ikpanam mbak utọ n̄kpọ oro iditịbe? Nso idin̄wam nnyịn inen̄ede ima n̄kpọ Abasi?

9. (a) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn inen̄ede ima n̄kpọ Abasi? (b) Mmanie ke iyom ndineme mban̄a idahaemi?

⁹ Eyenọwọn̄ ekeme ndinam n̄kpọ nte ọdiọn̄ọ-idem-owo edieke enye ekpebede nti edu ete ye eka esie. Ukem ntre, imekeme ndinen̄ede mma n̄kpọ Abasi edieke ikpebede mbon oro ẹmade n̄kpọ Abasi. Edi nnyịn idimaha n̄kpọ Abasi edieke ikpebede mbon oro mînamke se Abasi amade. (1 Cor. 3:​1-4) Bible etịn̄ aban̄a mbon oro ẹkemade n̄kpọ Abasi ye mbon oro mîkamaha. Ẹyak ineme iban̄a mbon oro ẹkemade n̄kpọ Abasi inyụn̄ ise nte ikemede ndikpebe mmọ man ika iso inyene spirit Abasi. Ndusụk mmọ ẹdi Jacob, Mary, ye Jesus.

10. Didie ke Jacob okowụt ke imenyene spirit Abasi?

¹⁰ Uwem ikememke inọ Jacob nte mînyụn̄ imemke inọ ediwak nnyịn mfịn. Esau eyeneka esie emi mîkenyeneke spirit Abasi okoyoyom enye ndiwot. Ntre akana enye odu uwem ke ifiọk. Ọdiọkitọn̄ ete an̄wan esie ama onyụn̄ odomo nditụk enye ediwak ini. Sia Jacob ekenyenede spirit Abasi, enye ikayakke se mbon oro “mînyeneke spirit Abasi” ẹnamde anam enye edue Abasi. Enye ama enịm ke Abasi ayanam se enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abraham. Ntre enye ama etịm ese ubon esie enyịn sia enye ama ọfiọk ke ubon imọ ke Jehovah edida inam se enye ọkọn̄wọn̄ọde oro. (Gen. 28:​10-15) Se Jacob akanamde ye se enye eketịn̄de owụt ke  enye ikefreke se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde. Ke uwụtn̄kpọ, kop se enye ọkọdọhọde Jehovah mi ini ndịk akanamde enye ke Esau ọmọn̄ ediwot imọ: “Nyan̄a mi . . . Afo ọkọdọhọ mi ete, ‘Nditreke ndifọn ido ye afo nnyụn̄ nnam mfri fo awak nte ntan inyan̄.’” (Gen. 32:​6-12) Nte Jacob okodude uwem ama owụt ke enye enen̄ede enịm ke Jehovah ayanam se enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ imọ ye mme ete ete imọ.

11. Nso iwụt ke Mary ama enyene spirit Abasi?

¹¹ Owo en̄wen emi ikemede ndikpebe edi Mary. Enye ama enyene spirit Abasi, oro akanam Jehovah emek enye edi eka Jesus. Isan̄a didie ifiọk ke enye ama enyene spirit Abasi? Se enye eketịn̄de ini enye akade ekese Zechariah ye Elizabeth iman esie anam idọhọ ntre. (Kot Luke 1:​46-55.) Se enye eketịn̄de owụt n̄ko ke enye ama enen̄ede ama Ikọ Abasi onyụn̄ enen̄ede ọfiọk N̄wed Abasi Usem Hebrew. (Gen. 30:13; 1 Sam. 2:​1-10; Mal. 3:12) Enye ye ebe esie ẹma ẹmụm idem ẹkama ke ẹma ẹkedọ ndọ, inamke idan̄ tutu Jesus amana. Emi owụt ke ndikop uyo Jehovah nnyụn̄ nnam se enye amade ekebehe mmọ akan. (Matt. 1:25) Nte Jesus ọkọkọride, Mary ama esitịn̄ enyịn ese nte Jesus ekesinamde n̄kpọ, enen̄ede akpan̄ utọn̄ ini enye etịn̄de ikọ, onyụn̄ “omụm kpukpru ikọ emi akama ke esịt esie.” (Luke 2:51) Ama enen̄ede ọdọn̄ enye ndikụt nte mme n̄kpọ oro Abasi eketịn̄de aban̄a Messiah ẹsude. Edieke ikpebede Mary, iyesidomo ukeme inam se Abasi oyomde nnyịn inam kpukpru ini.

12. (a) Didie ke Jesus ekekpebe ete esie? (b) Didie ke ikeme ndikpebe Jesus? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

¹² Ke otu mbon oro ẹnyenede spirit Abasi, idụhe eke odotde se ikpekpebede nte Jesus. Enye ama enen̄ede ekpebe Jehovah Ete esie ke ofụri ini oro enye okodude ke isọn̄ ọkwọrọ ikọ. Enye ekesikere n̄kpọ onyụn̄ anam n̄kpọ nte Jehovah. Mbọm mme owo ama esinam enye nte esinamde Jehovah. Jesus ekesinam se ete esie amade. (John 8:29; 14:9; 15:10) Ke uwụtn̄kpọ, men se Isaiah etịn̄de aban̄a nte Jehovah esituade owo mbọm domo ye se Mark etịn̄de aban̄a nte Jesus akatuade mme owo mbọm. (Kot Isaiah 63:9; Mark 6:34.) Ke ini okụtde mme owo ẹbọde ufen, ndi mbọm mmọ esinam fi nte ekesinamde Jesus? Jesus ama esisịn idem n̄ko ọkwọrọ eti mbụk ọnọ mme owo onyụn̄ ekpep mmọ n̄kpọ. (Luke 4:43) Mbọm mme owo esinam mbon oro ẹnyenede spirit Abasi, mmọ ẹsinyụn̄ ẹnam se ẹkemede man ẹn̄wam mmọ.

13, 14. (a) Nso ke ikeme ndikpep nto nditọete nnyịn oro ẹmade n̄kpọ Abasi? (b) Nọ uwụtn̄kpọ.

¹³ Imenyene ediwak nditọete oro ẹmade n̄kpọ Abasi mfịn. Mmọ ẹnyene spirit Abasi ẹnyụn̄ ẹsịn idem ẹkpebe Jesus. Ekeme ndidi omokụt ke mmọ ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ, ẹma ndikama isenowo, ẹtua owo mbọm, ẹnyụn̄ ẹnyene ediwak nti edu eken. Mmọ ẹnyụn̄ ẹtie nte nnyịn, ifọnke ima. Edi mmọ ẹsịn ukeme man ẹnyene nti edu emi ẹnyụn̄ ẹnam se Jehovah amade. Ke uwụtn̄kpọ, Sista Rachel ke Brazil ọdọhọ ete: “Mma nsima mbufa usụn̄ usịnen̄kpọ oro ererimbot ẹsion̄ode ẹdi. Ntre mme ọfọn̄ oro n̄kesisịnede ikesifọnke. Edi, se n̄kekpepde ke Bible ama anam mi nsịn ukeme ndu uwem nte owo emi enyenede spirit Abasi. Ikememke ndikpụhọde, edi esịt enen̄ede enem mi idahaemi, mmonyụn̄ ndu uwem nte Abasi oyomde.”

¹⁴ Uwụtn̄kpọ en̄wen edi eke Sista Reylene emi odụn̄de ke Philippines. Enye okoyom ndika ufọkn̄wed ntaifiọk man anam eti utom onyụn̄ okop inem uwem.  Enye ọdọhọ ete: “Mme n̄kpọ oro n̄kaduakde ndinam nnọ Abasi ikodụkke mi enyịn aba. Edi mma ndikụt ke enyene n̄kpọ emi edide akpan n̄kpọ akan utom mi, emi akpakam anamde uwem enen̄ede enem mi. Ntre mma mfiak nsịn idem ke n̄kpọ Abasi.” Nte Reylene odude uwem idahaemi owụt ke enye enịm ke Jehovah eyese aban̄a imọ nte Matthew 6:​33, 34 etịn̄de. Reylene ọdọhọ ete: “Mmọfiọk ke Jehovah eyese aban̄a mi!” Ekeme ndidi ọmọfiọk nditọete ke esop mbufo emi ẹmade n̄kpọ Abasi ukem nte Rachel ye Reylene. Ọfọn ikpebe mmọ sia mmọ ẹkpebe Christ.​—1 Cor. 11:1; 2 Thess. 3:7.

15, 16. (a) Nso ke ana inam man ikpebe Christ? (b) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ikere n̄kpọ nte Christ?

¹⁵ Didie ke nnyịn owo kiet kiet ikeme ndikpebe Christ? Akpa Corinth 2:16 ọdọhọ yak inyene “ekikere Christ.” Ndien Rome 15:5 ọdọhọ yak ‘inyene ukem edu ukere n̄kpọ Christ Jesus.’ Itie N̄wed Abasi iba emi ẹwụt ke edieke iyomde ndibiet Christ, ke ana ifiọk nte enye esikerede n̄kpọ ye nte enye esinamde n̄kpọ, inyụn̄ ikpebe enye. Jesus ama ama ndikpere Jehovah akan n̄kpọ en̄wen ekededi. Ntre, iyọdọdiọn̄ ikpere Jehovah edieke ikpebede Jesus. Omokụt ntak ọfọnde do ndikpebe Jesus ke nte ikerede n̄kpọ.

¹⁶ Didie ke ikeme ndinam emi? Mme mbet Jesus ẹma ẹkụt mme utịben̄kpọ oro enye akanamde, ẹkop nte enye ekpepde mme owo n̄kpọ, ẹkụt nte enye anamde n̄kpọ ye nsio nsio owo, ẹnyụn̄ ẹkụt ke nte enye anamde n̄kpọ owụt ke enye ọfiọk se Jehovah ekerede. Oro akanam mmọ ẹdọhọ ẹte: “Nnyịn idi mme ntiense iban̄a kpukpru n̄kpọ emi.” (Utom 10:39) Akanam nnyịn ikwe Jesus. Edi Jehovah ama anam ẹwet Matthew, Mark, Luke, ye John man inen̄ede ifiọk Jesus. Edieke ikotde mme n̄wed Bible emi inyụn̄ itiede ikere se ikotde, iyọfiọk nte Jesus esikerede n̄kpọ. Oro ayanam nnyịn itiene “nde ikpat esie ketket,” onyụn̄ anam ikere n̄kpọ nte enye esikerede.​—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. Nso ufọn ke idibọ edieke ifiọkde ndikere n̄kpọ nte Christ?

¹⁷ Nso ufọn ke ididia edieke ifiọkde ndikere n̄kpọ nte Christ? Ukem nte eti udia esinamde idem ọsọn̄ nnyịn, ndikpep nte Christ esikerede n̄kpọ ayanam nnyịn itetịm ikpere Jehovah. Ndien ke ini n̄kpọ etịbede m̀mê ke ini iyomde ndibiere n̄kpọ ekededi, iyọfiọk se Jesus akpanamde ke utọ n̄kpọ ntre. Se ibierede ndinam eyenem Jehovah esịt, idinyụn̄ inamke esịt afịna nnyịn. Ndi se inemede emi iwụtke ke ọfọn ‘imen Ọbọn̄ Jesus Christ isịne’?​—Rome 13:14.

18. Nso ke ibuotikọ emi ekpep fi aban̄a owo emi enyenede spirit Abasi?

¹⁸ Imeneme se owo ndinyene spirit Abasi ọwọrọde, inyụn̄ ineme nti uwụtn̄kpọ oro ikpekpebede. Imeneme n̄ko nte ikemede nditetịm mma n̄kpọ Abasi edieke inyenede “ekikere Christ.” Edi enyene ediwak n̄kpọ en̄wen oro owụtde ke owo enyene spirit Abasi emi nnyịn mînemeke. Ke uwụtn̄kpọ, idisan̄a didie ifiọk m̀mê spirit Abasi ke adada nnyịn usụn̄? Nso en̄wen ke ikpanam man ika iso inyene spirit Abasi? Uwem nnyịn editie didie edieke inyenede spirit Abasi? Iyọbọrọ mme mbụme emi ke ibuotikọ oro etienede.