1, 2. (a) Uzye antu aingi yakaelenganya vyani pa kwika sana mano uku vintu ivicindamisye? (b) A mauzyo ci acindame sana yano tumazana masuko pa kwika sana mano uku vintu ivicindamisye?

NKAZI umwi aakaikala uku Canada walanzile ukuti: “Ukwika mano uku vintu ivicindamisye kwangazwa sana ukuya ni nsansa, nupya kwangazwa ukucimvya amezyo yano nkakwata. Umwina wa ku Brazil walanzile ati, “Twaya sana ni nsansa imyaka yonsi 23 ino twikala umu cupo. Icalenga tuye ni nsansa, u kwika sana mano uku vintu ivicindamisye.” Nupya umwina wa ku Philippines nawe walanzile ati, ukuya cuza wakwe Leza kwangazwa ukuya nu mutende wa mu melenganyo, nupya cangazwa ukuti nauvwana na ina ankulilo izipusane pusane.”

² Ivya musango uu vikalanga vino ya cuza yakwe Leza yaaya. Lyene tungayuzya sweineco tuti, ‘Uzye ningacita uli pakuti naika sana mano uku vintu ivicindamisye nu kuipakizya ivintu ivisuma ivyati vilondololwa papela?’ Nomba lino tutali twasuke icuzyo cii, tulinzile ukumanya ningo vino Baibo ikalanda pa yantu akaika sana mano ku vintu ivicindamisye. Umu cipande cii, tumaasuka mauzyo yatatu acindame sana.  (1) Uzye ukwika mano uku vintu ivicindamisye calola mwi? (2) Aaweni yano tungakolanya pakuti tutwalilile ukulunduluka muli ukapepa witu? (3) Uzye ukuombesya kwitu pakuti twakolanya Klistu kulatwazwa uli ukwika sana mano uku vintu ivicindamisye?

3. Uzye Baibo ikalondolola uli upusano uwaya pa muntu aakaika sana mano pa vintu ivicindamisye na wiyo akaika sana mano pa vilondwa vya mwili?

³ Mutumwa Paulo watwazwa ukumanya upusano uwaya pa muntu akaika sana mano pa vintu ivicindamisye alino nu muntu akaika sana mano uku vilondwa vya mwili. (Welengini 1 Kolinto 2:14-16.) Uzye uupusano ci uwayapo? Umuntu aakaika sana mano uku vilondwa vya mwili walondololwa ukuti wene asizumila ivintu vya mupasi wakwe Leza, pano i vya uwelewele kuli aliwe; nupya atanga avimanye. Lelo, umuntu akaika sana mano uku vintu ivicindamisye, wene akaceceta ivintu vyonsi nupya akakolanya Klistu. Paulo watukomelezya ukuti tulinzile ukwika sana mano uku vintu ivicindamisye. U munzila ci na zyuze muno antu akaika sana mano uku vintu ivicindamisye yapusanila na yayo akaika sana mano uku vilondwa vya mwili?

4, 5. I miyele ya musango ci ino umuntu atiika mano uku vintu ivicindamisye wakwata?

⁴ Mutale mwelenganye pa myelenganyizizye ya muntu akaika sana mano pa vilondwa vya mwili. Antu muno nsi yakasumba sana mano pa vintu vya ku mwili. Paulo walondolola imyelenganyizizye iyo ukuti u mupasi ukaomba “pa muntu wensi wino asyayela Leza.” (Efes. 2:2) Umupasi kwene uu ukatunka antu ukutandika ukwelenganya vino antu aingi yakaelenganya, kuli kuti ukulondela vino aingi yakacita. Yakasumba sana mano pa vilondwa vya mwili. Ni cikacitika icakuti, antu aingi yakacita vino yakulola ukuti vili ningo ukulingana na melenganyo yao nupya yasiezya nanti panono ukulondela masunde yakwe Leza. Umuntu uwasumba sana mano uku vilondwa vya mwili, ilingi akasakamikwa pakuya umucindame na pa kukwata sana icuma nanti ukucingilila insambu zino akwelenganya ukuti wakwata pali vimwi.

⁵ I vyani vyuze vino tungamanyilako umuntu uwika sana mano ku vilondwa vya mwili? Antu akacita “vino untuze ukacita” yaya umwi umba kwene lii. (Gala. 5:19-21) Kalata wakutandikilako wino Paulo walembiile aina Kolinto walanzile pa vintu na vyuze vino antu atemwa ivilondwa vya mwili yakaelenganyapo sana. Pa vintu vivyo paya na vii: Ukukana uvwana na yauze, ukutungilila umwi pali yano yasiuvwana, ukusongelekanya, ukutwalana uku vilye, ukukana cindika utunguluzi, nu kusumba sana mano uku vyakulya ni vya kumwa. Ndi cakuti umuntu uwasumba sana mano ku vilondwa vya mwili wakwata uwezyo, akafilwa ukucimvya uwezyo uwo. (Mapi. 7:21, 22) Yuda walanzile pali yayo aali nu kuya ni miyele iipe sana icakuti yatanga iike na mano uku vintu ivicindamisye.—Yuda 18, 19.

6. Uzye umuntu uwika sana mano uku vintu ivicindamisye waya uli?

⁶ Uzye fwandi calola mwi ukwika sana mano uku vintu ivicindamisye? Umuntu akaika sana mano uku vintu ivicindamisye, akaika mano kuli Leza, lelo umuntu akaika mano uku vilondwa vya mwili wene akacita ivipusaneko. Antu akasumba sana mano uku vintu ivicindamisye yakaezya ‘kukolana na Leza.’ (Efes. 5:1) Cii cikupiliula ukuti yakaezya na maka ukwelenganya wakwe vino Yeova akaelenganya pali vimwi nu kuvilola vino akavilola. Leza u wa cumicumi kuli aliyo. Ukupusanako na antu akaika sana mano uku vilondwa vya mwili, yakaezya ukucita ivintu vyonsi ukulingana na masunde yakwe Yeova. (Masa. 119:33; 143:10) Umuntu akasumba sana mano uku vintu vicindamisye asisumba mano uku vilondwa vya mwili, lelo akaombesya pakuti alanga imiyele ino ‘umupasi wa muzilo ukatulenga ukukwata.’ (Gala. 5:22, 23) Pakuti muvwikisye vino umuntu aakaika sana mano uku vintu ivicindamisye waya, elenganyini pali vii: Umuntu uwacenjela umu vya uculuzi yakamulanda ukuti wika sana mano uku  uculuzi. Umu nzila iliyonga kwene, umuntu uwatemwa sana vyakwe Leza nanti ivya mapepo, yakati wika sana mano kuli vyakwe Leza.

7. Uzye Baibo ikatuuli pa yantu akaika sana mano kuli vyakwe Leza?

⁷ Baibo ikalanda ivisuma pa yantu akaika sana mano uku vintu ivicindamisye. Pali Mateo 5:3 pakati: “Alongo antu yano mu myenzo yao yakailola vino yene apina. Pano Uwene wa mwi yulu uwakwao.” Pali Loma 8:6 pakalanga usuma wa kwika sana mano uku vintu ivicindamisye, pakati: “Kutungululwa ni vilondwa vya mwili ukuiletelela imfwa, kutungululwa nu mupasi wa muzilo kwene kukatuletela umi nu mutende.” Ndi tukwika mano kuli vyakwe Leza, tukaya pa mutende na Leza ndakai nupya tulaya nu umi wa pe uku nkoleelo.

8. U mulandu ci uno tulinzile ukuombesya pakuti tutwalilile ukwika mano uku vintu ivicindamisye?

⁸ Nomba, tukaikala umu nsi umwaya ivintu ivipisye. Vino antu aakaika sana mano uku vilondwa vya mwili yaya mpanga yonsi, tulinzile ukuombesya pakuti twaika sana mano uku vintu ivicindamisye nu kutwalilila ukucita vivyo kwene. Ndi cakuti umuntu wata ukwika mano uku vintu ivicindamisye, cikaya kwati wasya icipongo pano ‘umuza’ uwipe uwa mu nsi ii ungingilila. Uzye tungaicingilila uli pakuti ivya musango uwo vitatucitikila? Uzye tungacita uli pakuti tulundulule ucuza witu na Leza?

9. (a) Tungacita uli pakuti tulundulule ucuza witu na Leza? (b) Aaweni yano tumasambililapo aikanga sana mano uku vintu ivicindamisye?

⁹ Umwana angakula umu myelenganyizizye lino akulola vino avyazi yakucita ivintu. Umu nzila iliyonga kwene, tungalundulula ucuza witu na Leza ndi tukulola nu kukolanya antu alundulula mpiti ucuza wao na Leza. Lelo, tulinzile ukucenjela sana na antu akaika mano uku vilondwa vya mwili. (1 Kol. 3:1-4) Muli Baibo mwaya imisango yonsi yoili iya yantu yaayo. Nomba vino swemo uyo witu u wakulundulula ucuza witu na Leza, katulole vino tungasambilila uku yantu aali ya cuza yakwe Leza. Tumasambilila pali Yakobo, Maliya, na Yesu.

10. Uzye Yakobo walangilile uli ukuti wisile sana mano uku vintu ivicindamisye?

¹⁰ Lekini tutale tulande pali Yakobo. Wakwe  vino caya kuli sweingi ndakai, ivintu vyatazile sana kuli Yakobo. Wazizimizye kuli silenzi Esau, uwisile sana mano ku vilondwa vya mwili. Nupya ukulunda pali vivyo, waomvile na isivyala uwa ucenjezi, uwamuomvizye uyi uyi. Nomba nanti icakuti antu yano wikalanga nayo yasumvile amano uku vilondwa vya mwili, Yakobo wene wasumvile sana mano uku vintu ivicindamisye. Wataile muli vino Abulaamu walavilwe nupya wasakamalanga ulupwa umwali nu kucitikila ukulonda kwakwe Yeova. (Utan. 28:10-15) Vino Yakobo walandanga nu kucita vyalangililanga ukuti wisile sana mano uku masunde yakwe Leza nu kulonda kwakwe. Lino Esau wamutinyizye, Yakobo wanenyile Leza ati: “Ntuule, napapata. . . ‘wewe wandavile uti, ‘Cumi kwene ndalenga vintu vyonsi vikuzipile nupya ndasandulula amu mupanda wako yavule wa lusenga lwamu nkumba yakwe yemba.’” (Utan. 32:6-12) Ukwaula nu kutwisika wataile malayo yano Yeova wamulavile nupya walondanga ukucita ukulonda kwakwe Leza.

11. I vyani ivikalanga ukuti Maliya wisile amano ku vintu ivicindamisye?

¹¹ Lyene katusambilile pali Maliya. U mulandu ci uno Yeova wasoolwile Maliya ukwizaya nyina wakwe Yesu? Ukwaula nu kutwisika wasumvile sana amano uku vintu ivicindamsiye. Twamanya uli vivyo? Walangilile ukuti watemilwe vyakwe Leza umu mazwi yano waomvizye lino watandalile ya lupwa yakwe, kuli kuti Zekaliya na Elizabeti. (Welengini Luka 1:46-55.) Vino Maliya walanzile vikalangilila ukuti watemilwe sana Izwi Lyakwe Leza nupya wamanyile sana Malembelo ya Ciyebulai. (Utan. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Malaki 3:12) Lolini ukuti nanti icakuti wene na iya Yosefu walanga ale alino yacitwalana sile, yatatazile yapange icupo ukufikila lino Yesu waviilwe. Uzye cii cikalangilila cani? Cikalanga ukuti yonsi yoili yatemilwe ukucita vino Yeova akalonda ukuluta ukukonkelela vino imili yao ikulonda. (Mate. 1:25) Lino insita yayanga ikupita, Maliya wasumvileko sana mano ukulola ivyacitikanga mu umi wakwe Yesu nu kukupanda mano kwakwe Yesu. Nupya, “wasunzile vintu vii vyonsi mu mwenzo wakwe.” (Luka 2:51) Walondanga ukulola amalayo yakwe Leza pali Mesiya yakufikiliziwa. Uzye vino Maliya wacisile vitanga vitwazwe ukwelenganya pali vino tungacita pakuti twakolezya ukucita vino Leza akalonda umu umi witu?

12. (a) Uzye Yesu wakoline uli na Isi? (b) Uzye tungakolanya uli Yesu? (Lolini cikope cakutandikilako.)

¹² Nomba, uzye pa yantu yonsi ayapo nu umi pano nsi, a weni uwasumvile sana amano uku vintu ivicindamisye ukuluta yonsi? A Yesu. Umu umi wakwe onsi alino nu mu mulimo wa kusimikila lino wali pano nsi, walangilile ukuti walondanga ukukolanya Isi, Yeova. Welenganyanga nu kucita ivintu wakwe Yeova nupya walondelanga masunde yakwe Leza. (Yoa. 8:29; 14:9; 15:10) Lolini vino Ezaya walondolola uluse lwakwe Yeova, lyene mulinganye vino Mako nawe walondolola pali vino Yesu akauvwa. (Welengini Ezaya 63:9; Mako 6:34.) Uzye twaya wakwe Yesu, aipekanye ukulanga uluse uku yantu aakalondekwa uwazwilizyo? Nupya, Yesu waipeelisye umu mulimo wa kusimikila nu kusambilizya antu ilandwe lisuma. (Luka 4:43) Ukuyuvwa kwa musango uu kukalanga vino umuntu aakaika sana mano uku vintu vicindamisye akacita.

13, 14. (a) I vyani vino tungasambilila ku yantu aayako ndakai akaika sana mano uku vintu ivicindamisye? (b) Landini pali yamwi yano tungakolanya muli vino yacisile.

¹³ Kwaya na antu yauze yano tungakolanya aayako ndakai aatalembwa muli Baibo yano ika sana mano ku vintu ivicindamisye aakakolanya Klistu. Limwi mwalola vino yacincila umu mulimo wa kusimikila, yakapokelela sana aenyi, yaya nu luse, nanti imiyele yuze isuma. Wakwe vino caya kuli sweswe, yakalwisyanya nu kukana malilika alino nupya yatonta muli vimwi nomba yezya na maka ukukwata imiyele isuma. Ya Rachel, nkazi aakaikala uku Brazil, yalanzile yati: “Natemilwe imizwalile ipya iya mu nsi. Na cii calenganga ntazwala ningo. Nomba ukusambilila icumi kwandenzile ukuombesya pakuti naika sana mano uku vintu  ivicindamisye. Citangupile ukusenuka, nomba nizile inja ni nsansa nupya nazana ukuti umi wakwata upiliulo.

¹⁴ Ya Reylene, aku Philippines, yakweti intazi ipusaneko. Yasumvile amano uku masambililo ya papela ni ncito isuma pakuti antu yayacindika sana. Yalanzile ukuti: Natandike ukuta panono panono ukwika mano uku vintu ivicindamisye. Nomba natandike ukwiluka ukuti kwali cimwi cino ntacitanga umu umi, icintu icicindame ukuluta incito ino naombanga. Icizile cicitika icakuti, nizile ntandika ukusumba mano uku kuombela Yeova.” Ukufuma sile apa nsita kwene iiya, ya Reylene yaya ni miyele isuma ino yauze yangakolanya iya kutaila Yeova wakwe vino calembwa pali Mateo 6:33, 34. Yalanzile ukuti: “Namanya ukuti Yeova alatwalilila ukunsakamala!” Limwi mwamanya na yauze aaya ni miyele isuma umu cilongano cinu. Uzye citanga cizipe ukuti twakolanya antu ya musango uwo aaya ni cisinka lino yakulondela Klistu?—1 Kol. 11:1; 2 Tesa. 3:7.

15, 16. (a) I vyani vino tulinzile ukucita pakuti tuye wakwe Klistu? (b) Uzye tungacita uli pakuti twaelenganya wakwe vino Klistu akaelenganya?

¹⁵ Uzye tungakolanya uli Klistu pa lwitu? Baibo pali 1 Kolinto 2:16 ikalanda ukuti tulinzile ‘ukwelenganya wakwe Klistu.’ Nupya pali Loma 15:5 pakalozya “mu kulondela mwata wakwe Klistu Yesu.” Fwandi, pakuti tuye wakwe Klistu, tulinzile ukumanya imyelenganyizizye yakwe alino na vino waya. Lyene tulinzile ukulondela umu ntampulo zyakwe. Yesu wika sana mano pali ucuza wakwe na Leza. Fwandi ndi tukukolanya Yesu ala tukukolanya Yeova. Fwandi ukwelenganya pa milandu kwene ii, kukutwazwa ukumanya vino cacindama ukusambilila ukwelenganya wakwe vino Yesu akaelenganya.

¹⁶ Uzye tungacita uli vivyo? Asambi yakwe Yesu yaweniko kuno wacitanga ivizungusyo, ukuuvwa kuno akulanda malyasi, ukulola vino wacitilanga antu apusane pusane, nupya yaweni vino waomvyanga ivisinte vyakwe Leza. Yalanzile yati: “Sweswe yakambone pa vintu vino wacisile.” (Mili. 10:39) Nomba swemo, tutanga tumulole. Lelo Yeova watupeela malyasi aaya umu Malandwe yano yangatwazwa ukumanya vino Yesu waya. Ndi tukuwelenga nu kwelenganya sana pa mabuku yakwe Mateo, Mako, Luka, na Yoane, ala tumaelenganyanga wakwe vino Klistu akaelenganya. Fwandi ‘tungalondela mu ntampulo zyakwe Klistu’ nu ‘kuikomelezya sweisikulu ni myelenganyizizye ili yonga na ino wene wakweti.’—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. Uzye ukwelenganya wakwe Klistu kukatwazwa uli?

¹⁷ Uzye ukusambilila ukwelenganya wakwe Klistu kungatwazwa uli? Wakwe vino ivyakulya ivyayamo umulyo vikalenga umwili ukukoma, ukwelenganya pali vino Yesu akaelenganya kukakomya ucuza witu na Leza. Umu kuya kwa nsita tukatandika ukumanya vino Klistu angacita lino kwaya ivili vyonsi vino tulinzile ukupingulapo. Na cii cikatwazwa ukupingula ningo pa vintu icakuti itusyala na kampingu musuma na Leza atemwa. Uzye musikuzumilizya ukuti ivintu vii ivisuma vikalenga tukwate imilandu isuma iya kuleka ‘Mwene Yesu Klistu aye pipi naswe wa visyangu vitu vino tukazwala’?—Loma 13:14.

18. I vyani vino mwasambilila pali vino umuntu uwika sana mano uku vintu ivicindamisye waya?

¹⁸ Itulola vino umuntu akaika sana mano uku vintu ivicindamisye waya. Nupya itulola ukuti tungasambilila uku yantu ali sana ya cuza yakwe Leza. Itusambilila na vino ukwelenganya wakwe Klistu kukatwazwa ukulundulula ucuza witu na Leza. Lelo, kuli na vyuze vino tulinzile ukusambililapo ivingatwazwa ukuya sana ya cuza yakwe Leza. Uzye tungacita uli pakuti tuicecete nu kulola ndi cakuti twika sana mano uku vintu ivicindamisye? I vyani vyuze vino tungacita pakuti twasumba sana mano kuli vyakwe Leza? Nupya uzye ukwika sana mano uku vintu ivicindamisye kungatwazwa uli muli vino tukacita cila wanda? Mauzyo yaa yali nu kwasukwa umu cipande icilondelilepo.