1, 2. (a) Van’wana va titwa njhani hi ku va vanhu va moya? (b) Hi ta kambisisa swivutiso swihi exihlokweni lexi?

MAKWERHU wa xisati wa le Canada u ri: “Ku va munhu wa moya swi endle leswaku ndzi tsaka naswona swi ndzi pfune ku hlula miringo ya siku ni siku.” Makwerhu wa xinuna wa le Brazil u ri: “Hi ni 23 wa malembe hi tekanile naswona hi tsakile swinene, sweswo swi vangiwe hileswi a hi tshama hi anakanyisisa hi swilo swa moya.” Nakambe makwerhu un’wana wa xinuna wa le Philippine u ri: “Ku va munhu wa moya swi endle leswaku ndzi va ni ku rhula ka mianakanyo naswona swi antswise ndlela leyi ha yona ndzi tirhisanaka ni vamakwerhu va mindhavuko yo hambanahambana.”

² Leswi vamakwerhu lava va swi vuleke swi kombisa leswaku ku va munhu wa moya swa vuyerisa. Hikwalaho ka sweswo hi nga ha tivutisa leswi, ‘Xana ndzi nga swi kotisa ku yini ku va munhu wa moya kutani na mina ndzi tiphina hi vuyelo bya kona?’ Hambiswiritano, loko hi nga si hlamula xivutiso xexo hi fanele hi twisisa leswi Bibele yi swi vulaka hi ku va munhu wa moya. Exihlokweni lexi, hi ta hlamula swivutiso swinharhu. (1) Swi vula yini ku va munhu wa moya? (2) I swikombiso swihi leswi loko ho swi tekelela swi nga ta endla hi  va vanhu va moya? (3) Loko hi tikarhatela ku va ni ‘mianakanyo leyi fanaka ni ya Kreste’ swi ta hi pfuna njhani leswaku hi va vanhu va moya?

3. Xana Bibele yi hlamusela leswaku munhu wa nyama u hambana njhani ni munhu wa moya?

³ Muapostola Pawulo u hi pfune ku twisisa leswi munhu wa moya a nga swona hi ku hambanisa “munhu wa moya” ni wa “nyama.” (Hlaya 1 Vakorinto 2:14-16.) Hi kwihi ku hambana? “Munhu wa nyama” u hlamuseriwa tanihi munhu la nga “swi [amukeriki] swilo swa moya wa Xikwembu, hikuva eka yena i vuphukuphuku; naswona a nge swi tivi.” Kasi hi hala tlhelo “munhu wa moya” u “kambela swilo hinkwaswo” naswona u ni ‘mianakanyo leyi fanaka ni ya Kreste.’ Pawulo u hi khutaza ku va vanhu va moya. Hi tihi tindlela tin’wana leti munhu wa moya ni wa nyama va hambanaka ha tona?

4, 5. Hi nga n’wi vona hi yini munhu wa nyama?

⁴ Xo sungula a hi kambisiseni ndlela leyi munhu wa nyama a langutaka swilo ha yona. Vanhu vo tala namuntlha va rhandza ku endla swilo swa nyama. Pawulo u swi hlamusela tanihi “moya lowu sweswi wu tirhaka eka vana lava nga yingisiki.” (Efe. 2:2) Moya lowu wu endla leswaku vanhu vo tala va tekelela vonelo leri tolovelekeke ro landzelela ntshungu. Va tshamela ku anakanya hi swilo swa nyama. Hikwalaho ka sweswo, vo tala va vona, va endla leswi va vonaka swi ri swinene eka vona naswona a va na mhaka ni ku hanya hi milawu ya Xikwembu. Munhu wa nyama kumbe la anakanyaka swilo swa nyama, u ti lavela ndhuma ni rifuwo naswona loko a te xexo u te xexo.

⁵ I yini swin’wana leswi u nga vonaka munhu wa nyama ha swona? Vanhu lava endlaka “mintirho ya nyama” na vona va wela eka ntlawa wolowo. (Gal. 5:19-21) Eka papila rakwe ro sungula leri yaka eka Vakorinto, Pawulo u boxe swilo swo hlayanyana leswi kombisaka vanhu lava nga ni langutelo ra nyama. Leswi swi katsa ku vanga ku avana, ku ya hi nghohe, ku vanga timholovo, ku mangalelana etikhoto, ku nga xiximi vuhloko ni ku rhangisa ngopfu swakudya ni ku n’wa. Loko munhu wa nyama a langutane ni miringo u hela matimba ivi a yi pfumelela yi n’wi hlula. (Swiv. 7:21, 22) Yudha u vulavule hi vanhu lava a va ta ya emahlweni ni swilo sweswo ku fikela loko va nga ha ri na “vumoya.”—Yudha 18, 19.

6. Hi nga n’wi vona hi yini munhu wa moya?

⁶ Swi vula yini ku va “munhu wa moya”? Munhu wa moya a nga fani ni munhu wa nyama hikuva yena u kongomisiwa hi Xikwembu. Vanhu va moya va tikarhatela ku va “vatekeleri va Xikwembu.” (Efe. 5:1) Leswi swi vula leswaku va tikarhatela ku anakanya ku fana na Yehovha ni ku languta swilo hi ndlela leyi a swi langutaka ha yona. Naswona Xikwembu i xa xiviri eka vona. Kasi vanhu va nyama va ringeta ku cinca milawu ya Yehovha leswaku yi pfumelelana ni mikhuva ya vona yo biha. (Ps. 119:33; 143:10) Munhu wa moya a nga anakanyi hi mitirho ya nyama kambe u tikarhatela ku va ni “mihandzu ya moya.” (Gal. 5:22, 23) Leswaku u twisisa leswi swi vulaka swona ku va “munhu wa moya” anakanya hi xikombiso lexi: Loko munhu a ri ni vuswikoti eka swa mabindzu hi ri i n’wamabindzu, swi tano ni hi munhu loyi a anakanyaka hi swilo swa moya hi ri i munhu wa moya.

7. Bibele yi ri yini hi vanhu lava anakanyaka hi swilo swa moya?

⁷ Bibele yi vulavula kahle hi vanhu va moya. Matewu 5:3 yi ri: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya, hikuva mfumo wa matilo i wa vona.” Varhoma 8:6 yi hlamusela ndlela leyi swi pfunaka ha yona ku va munhu wa moya loko yi ku: “Hikuva ku anakanya swa nyama swi vula rifu, kambe ku anakanya swa moya swi vula vutomi ni ku rhula.” Loko hi anakanya hi swilo swa moya, hi ta va ni ku rhula swin’we ni Xikwembu ni ku langutela ku kuma vutomi lebyi nga heriki enkarhini lowu taka.

8. Ha yini swi lava matshalatshala ku va hi tshama hi ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha?

 ⁸ Hambiswiritano, hi hanya emisaveni yo biha. Tanihi leswi hi hanyaka ni vanhu lava nga ni langutelo ra nyama, hi fanele hi tikarhatela ku va ni vuxaka na Yehovha ni ku byi sirhelela. Loko munhu a tshika ku va ni vuxaka na Yehovha, moya wa misava lowu thyakeke wu n’wi nghena hi ku hatlisa. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi nga tshiki ku va ni vuxaka na Yehovha? Hi nga pfuniwa hi yini leswaku hi kula hi tlhelo ra moya?

9. (a) I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi kula hi tlhelo ra moya? (b) Hi swihi swikombiso swa vanhu va moya leswi hi nga ta swi kambisisa?

⁹ Loko n’wana a xiya xikombiso lexinene xa vatswari vakwe ni ku xi tekelela u kula a ri munhu la wupfeke. Na hina hi nga kula hi tlhelo ra moya loko hi xiya ni ku tekelela xikombiso xa vanhu lava wupfeke hi tlhelo ra moya. A hi swi lavi ku tekelela vanhu va nyama. (1 Kor. 3:1-4) Bibele yi ni swikombiso swa vanhu va moya ni va nyama. Kambe leswi hina hi lavaka ku kula hi tlhelo ra moya, a hi kambisiseni swikombiso swo hlayanyana swa vanhu lava hi nga va tekelelaka. Hi ta kambisisa xikombiso xa Yakobe, Mariya na Yesu.

10. Yakobe u swi kombise njhani leswaku i munhu wa moya?

¹⁰ Xo sungula, a hi kambisiseni xikombiso xa Yakobe. Hilaha swi nga hakona eka vo tala va hina namuntlha, Yakobe na yena vutomi a byi nga n’wi oloveli. A a fanele a tiyiselela buti wakwe Esawu loyi a ri munhu wa nyama naswona a lava ku n’wi dlaya. Nakambe a a fanele a tiyiselela tata wa nsati wakwe loyi a n’wi kanganyiseke hi ku phindhaphindha. Kambe hambileswi a hanya ni vanhu va “nyama” Yakobe a ri munhu wa moya. A a ri ni ripfumelo eka switshembiso leswi a swi tshembisiwe Abrahama naswona a a tiyimisele ku hlayisa ndyangu wakwe lowu a wu ri wa nkoka eku hetisiseni ka xikongomelo xa  Yehovha. (Gen. 28:10-15) Marito ni swiendlo swa Yakobe swi kombisa leswaku a anakanya hi ku rhandza ka Xikwembu ni milawu ya xona. Hi xikombiso, loko a chavisiwa hi Esawu, Yakobe u byele Xikwembu a ku: “Ndza ku khongela, ndzi kutsule” . . . Wena u te, ‘Handle ko kanakana ndzi ta tirhisana kahle na wena naswona ndzi ta endla leswaku mbewu ya wena yi fana ni swiribyana swa sava ra lwandle.’” (Gen. 32:6-12) A swi kanakanisi leswaku a ri ni ripfumelo eka switshembiso leswi Yehovha a swi tshembiseke yena ni vakokwa wakwe naswona a hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu ni xikongomelo xa xona.

11. I yini leswi kombisaka leswaku Mariya a ri munhu wa moya?

¹¹ Sweswi a hi kambisiseni xikombiso xa Mariya. Ha yini Yehovha a hlawule Mariya leswaku ku va yena mana wa Yesu? A swi kanakanisi leswaku u n’wi hlawule hileswi a ri munhu wa moya. Hi swi tivisa ku yini sweswo? U swi kombise kahle leswaku i munhu wa moya loko a dzunisa Xikwembu hi nkarhi lowu a endzele maxaka ya yena ku nga Zakariya na Elizabeta. (Hlaya Luka 1:46-55.) Marito ya Mariya ma swi kombisa kahle leswaku a a rhandza Rito ra Xikwembu naswona a tolovelane ni Matsalwa ya Xiheveru. (Gen. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Nakambe hambileswi yena na Yosefa a va ha ku tekana va papalate ku endla timhaka ta masangu ku fikela loko Yesu a tswariwa. Sweswo swi kombisa yini? Sweswo swi kombisa leswaku havumbirhi bya vona a va tikarhatela ku endla ku rhandza ka Xikwembu ku ri ni ku enerisa ku navela ka vona. (Mat. 1:25) Hi ku famba ka nkarhi Mariya u xiyisise swinene leswi a swi endleka evuton’wini bya Yesu ni ku yingiserisisa marito ya vutlhari lama a a ma vula. Nakambe u swi ‘hlayise hi vukheta leswi a swi vuleke.’ (Luka 2:51) Swi le rivaleni leswaku a rhandza xikongomelo xa Xikwembu lexi a xi fambisana na Mesiya. Xana xikombiso xa Mariya a xi ku endli u lava ku rhangisa ku endla ku rhandza ka Xikwembu evuton’wini bya wena?

12. (a) Yesu u swi kombise hi ndlela yihi leswaku u tekelela Tata wakwe? (b) Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Yesu? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹² Kambe eka vanhu vo tala lava hanyeke emisaveni, i mani munhu loyi a veke xikombiso lexinene ngopfu xa munhu wa moya? I Yesu. Loko a ri entirhweni wakwe laha misaveni u kombise leswaku u lava ku tekelela Tata wakwe, Yehovha. A anakanya ni ku endla swilo ku fana na Yehovha ni ku hanya hi ku pfumelelana ni xikongomelo xa yena ni milawu yakwe. (Yoh. 8:29; 14:9; 15:10) Hi xikombiso xiya ndlela leyi muprofeta Esaya a hlamuseleke ndlela leyi Yehovha a nga na ntwelavusiwana ha yona kutani u tlhela u xiya na ndlela leyi mutsari wa evhangeli ya Marka a hlamuseleke ndlela leyi Yesu a ri ni ntwelavusiwana ha yona. (Hlaya Esaya 63:9; Marka 6:34.) Xana na hina hi tiyimisele ku kombisa ntwelavusiwana eka vanhu lava lavaka mpfuno hilaha Yesu a endleke ha kona? Nakambe Yesu a tiyimisele ku chumayela ni ku dyondzisa mahungu lamanene. (Luka 4:43) Sweswo hinkwaswo swi kombisa leswaku Yesu a ri munhu wa moya.

13, 14. (a) Hi nga dyondza yini eka vanhu lava rhangisaka swilo swa moya namuntlha? (b) Vula xikombiso.

¹³ Handle ka swikombiso swa le Matsalweni ku ni swikombiso swo tala swa vanhu lava kombiseke leswaku i vanhu va moya ni ku ya emahlweni va kombisa timfanelo ta Vukreste. Hi xikombiso, u nga ha va u vone ndlela leyi va hisekaka ha yona ensin’wini, malwandla ya vona, ntwelavusiwana kumbe timfanelo tin’wana letinene. Ku fana na hina na vona va lwisana ni ku tsana ni ku nga hetiseki loko va ri karhi va tikarhatela ku va ni timfanelo leti, letinene. Rachel, makwerhu wa xisati wa le Brazil u ri: “A ndzi rhandza fexeni. Hikwalaho ka sweswo a ndzi ambala hi ndlela leyi nga xiximekiki. Kambe ku dyondza ntiyiso swi endle leswaku ndzi cinca ndlela leyi a ndzi ambala ha yona kutani ndzi va munhu wa moya.  A swi nga olovi ku cinca kambe loko se ndzi cincile ndzi tsake swinene naswona ndzi ni xikongomelo evuton’wini.”

¹⁴ Reylene wa le Philippines, a langutane ni ndzingo lowu hambaneke ni wa Rachel. A a lava ku dyondzeka leswaku a ta kuma ntirho lowu holelaka swinene. U ri: “Ndzi sungule ku ka ndzi nga ha ti hisekeli tipakani ta mina ta moya. Kambe ndzi xiye leswaku ku ni leswi kayivelaka evuton’wini bya mina ku nga nchumu wa nkoka swinene ku tlula ntirho wa mina lowu holelaka. Hikwalaho ka sweswo, ndzi tlhele ndzi hisekela ntirho wa Yehovha.” Ku sukela kwalaho Reylene u kombise leswaku u tshemba marito ya Yehovha lama kumekaka eka Matewu 6:33, 34. U ri: “Ndza swi tiva leswaku Yehovha u ta ndzi khathalela!” Kumbexana na wena u tiva van’wana lava fanaka na yena evandlheni ra ka n’wina. Xana a hi swi lavi ku tekelela vanhu volavo vo tshembeka lava tekelelaka xikombiso xa Yesu?—1 Kor. 11:1; 2 Tes. 3:7.

15, 16. (a) Hi fanele hi endla yini leswaku hi fana na Kreste? (b) I yini leswi hi nga swi endlaka leswaku hi va ni “mianakanyo yo fana ni ya Kreste”?

¹⁵ Xana hi nga n’wi tekelela njhani Kreste? Vakorinto wo Sungula 2:16 yi vulavula hi ku va ni “mianakanyo ya Kreste.” Nakambe Varhoma 15:5 yi vula leswaku hi va ni “langutelo ra mianakanyo leri fanaka ni leri Kreste Yesu a a ri na rona.” Kutani leswaku hi fana na Kreste, hi fanele hi tiva vumunhu byakwe ni ndlela leyi a a endla swilo ha yona. Hi fanele hi landzela mikondzo yakwe. Yesu wa khathala hi vuxaka bya yena na Yehovha. Kutani loko hi n’wi tekelela hi ta fana na Yehovha. Hikwalaho ka sweswo, hi ta ya hi swi xiya leswaku ha yini swi ri swa nkoka ku dyondza ku anakanya ku fana na Yesu.

¹⁶ Hi nga swi endlisa ku yini sweswo? Vadyondzisiwa va Yesu va n’wi vonile loko a endla masingita, va n’wi twile loko a dyondzisa va tlhela va xiya ni ndlela a va khomeke ha yona vanhu vo hambanahambana ni ndlela leyi a a yi yingisa ha yona milawu ya Xikwembu. Va te: “Hi timbhoni ta swilo hinkwaswo leswi a swi endleke.” (Mint. 10:39) Hambiswiritano a hi nge swi koti ku landzela mikondzo yakwe hilaha ku heleleke. Kambe Yehovha u hi nyike rungula ra Tievhangeli leri vulavulaka hi vumunhu bya Yesu leri hi nga ri hlayaka. Loko hi hlaya ni ku anakanyisisa hi tibuku ta le Bibeleni to tanihi Matewu, Marka, Luka na Yohane hi ta anakanya ku fana na Kreste. Kutani hi ta “landzelerisisa mikondzo yakwe” ni ku “[hloma] hi xiyimo lexi fanaka xa mianakanyo” ya Kreste.—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. Ku anakanya ku fana na Kreste swi ta hi pfuna njhani?

¹⁷ Swi ta hi pfuna njhani loko hi dyondza ku anakanya ku fana Kreste? Tanihi leswi swakudya leswi nga ni rihanyo swi tiyisaka miri, ku anakanya ku fana na Kreste swi tiyisa vuxaka bya hina ni Xikwembu. Hakatsongotsongo hi ta ya hi tiva leswi Yesu a a ta swi endla eka xiyimo xihi ni xihi. Leswi swi ta hi pfuna ku endla swiboho leswi nga ta hi siya ni ripfalo leri baseke ni ku amukeriwa hi Xikwembu. Xana a wu pfumeli leswaku swilo leswi hinkwaswo swi endla leswaku hi va ni xivangelo lexinene xo ‘ambala Hosi Yesu Kreste’?—Rhom. 13:14.

18. U dyondze yini exihlokweni lexi?

¹⁸ Hi bule hi leswi vulaka swona ku va munhu wa moya. Hi tlhele hi vona leswi hi nga swi dyondzaka eka swikombiso leswinene swa vanhu va moya. Xo hetelela hi dyondze leswaku ku va ni “mianakanyo ya Kreste” swi ta hi pfuna leswaku hi va vanhu va moya. Hambiswiritano, ku ni swilo swo tala leswi hi nga ta swi dyondza hi ku va vanhu va moya. Hi xikombiso hi nga swi vona njhani loko ha ha ri ni vuxaka lebyi tiyeke ni Xikwembu? I yini swin’wana leswi hi nga swi endlaka leswaku hi byi tiyisa? Nakambe vuxaka bya hina ni Xikwembu byi ta byi khumba njhani vutomi bya hina bya siku ni siku? Exihlokweni lexi landzelaka hi ta hlamula swivutiso leswi.