1, 2. (a) Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakuwona kuti kulongozgeka na mzimu nkhwakovwira wuli? (b) Kasi ni mafumbo wuli ghakuzirwa agho ghazgorekenge mu nkhani iyi?

MUDUMBU munyake ku Canada wakati: “Chifukwa chakuti nkhulongozgeka na mzimu, nili wakukondwa kweniso nkhutonda viyezgo.” Mubali munyake ku Brazil wakati: “Takhala mu nthengwa vyaka 23 ndipo vyaka ivi vyaŵa vyakukondweska chomene. Icho chatovwira nkhulongozgeka na mzimu.” Ndipo mubali munyake ku Philippines wakati: “Chifukwa chakuti nkhulongozgeka na mzimu, nili na mtende mu mtima kweniso nkhuchita makora vinthu na ŵabali awo ŵali kukulira kunyake.”

² Fundo izi zikulongora uwemi wa kulongozgeka na mzimu. Ntheura tingajifumba kuti, ‘Kasi ningachita wuli kuti nilongozgekenge na mzimu na kuŵa wakukondwa nga umo vyalongosolekera mu ndime yakwamba?’ Kweni pambere tindasange zgoro la fumbo ili, tikwenera kumanya dankha umo Baibolo likulongosolera munthu wauzimu, panji kuti munthu uyo wakulongozgeka na mzimu. Mu nkhani iyi, tizgorenge mafumbo ghatatu ghakuzirwa. (1) Kasi munthu uyo wakulongozgeka na mzimu wakuŵa wuli? (2) Kasi mbanjani awo tingasambirako kuti tilutilire kuŵa ŵakukhwima mwauzimu? (3) Kasi kuŵa na “maghanoghano  gha Khristu” kungatovwira wuli kuti tilongozgekenge na mzimu?

3. Kasi Baibolo likupambaniska wuli pakati pa munthu uyo wakulongozgeka na mzimu na uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi?

³ Mpositole Paulosi wakutovwira kuti timanye mphambano pakati pa “munthu uyo wakulongozgeka na mzimu” na “munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi.” (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 2:14-16.) Kasi mphambano njakuti wuli? “Munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi” “wakupokera vinthu vya mzimu wa Chiuta yayi, chifukwa ni vyauchindere kwa iyo.” Kweni “munthu uyo wakulongozgeka na mzimu . . . wakusanda vinthu vyose” kweniso wali na “maghanoghano gha Khristu.” Paulosi wakutichiska kuti tilongozgekenge na mzimu. Kasi munthu uyo wakulongozgeka na mzimu na uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi ŵakupambanaso wuli?

4, 5. Kasi munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi wakuŵa wuli?

⁴ Tiyeni tiwone umo munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi wakuwonera vinthu. Ŵanthu ŵanandi mu charu ichi ŵakuŵika chomene maghanoghano pa vinthu vyathupi. Paulosi wakati uwu ni “mzimu uwo sono ukugwira ntchito mu ŵana ŵambura kupulikira.” (Efe. 2:2) Mzimu uwu ukupangiska ŵanandi kutolera ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakuchita. Ŵakuŵika maghanoghano ghose pa vinthu vyathupi. Lekani ŵanandi mwa ŵanthu aŵa ŵakuchita waka ivyo ŵakuwona kuti ni viwemi ndipo ŵakukhumba yayi kulondezga fundo za Chiuta. Munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi, wakughanaghana waka umo wangachitira kuti waŵe wakumanyikwa, umo wangaŵira musambazi, panji umo wangachitira kuti wavikilire wanangwa wake.

⁵ Kasi awo ŵakulongozgeka na makhumbiro gha thupi ŵakuchitaso vichi? Ŵakuchita “milimo ya thupi.” (Gal. 5:19-21) Mu kalata yakwamba iyo Paulosi wakalembera mpingo wa Korinte, wakayowoya vinthu ivyo ŵanthu awo ŵakulongozgeka na makhumbiro gha thupi ŵakuchita. Vinthu ivi ni: kukhozgera mphatukano, kukhozgera mphindano, kutemwera, kutolerana ku khoti, kuleka kuchindika awo ŵakulongozga, ndiposo kurya na kumwa mwakujumphizga. Munthu uyo wakulongozgeka na makhumbiro gha thupi wakukaŵa yayi kuthera para wayezgeka. (Zinth. 7:21, 22) Yuda wakati ŵanthu ŵanyake ŵazamulopwa pachokopachoko ndipo ‘ŵazamuŵavya navyo ntchito vyauzimu.’—Yuda 18, 19.

6. Kasi munthu uyo wakulongozgeka na mzimu tingamumanya wuli?

⁶ Ipo kasi “munthu uyo wakulongozgeka na mzimu” wakuŵa wuli? Munthu uyo wakulongozgeka na mzimu wakughanaghana chomene vya ubwezi wake na Chiuta ndipo wakupambana na munthu uyo wakulongozgeka na thupi. Ŵanthu awo ŵakulongozgeka na mzimu ŵakulimbikira kuti ‘ŵayezge Chiuta.’ (Efe. 5:1) Ichi chikung’anamura kuti ŵakuyezgayezga kuwona vinthu nga umo Yehova wakuviwonera. Chiuta ngwanadi kwa iwo. Iwo ŵakupambana na ŵanthu awo ŵakulongozgeka na makhumbiro gha thupi, chifukwa ŵakuyezgayezga kuchita vinthu mwakukolerana na fundo za Yehova. (Sal. 119:33; 143:10) M’malo mwa kuŵika maghanoghano pa milimo ya thupi, munthu uyo wakulongozgeka na mzimu wakuŵikapo mtima kuti walongore “vipambi vya mzimu.” (Gal. 5:22, 23) Kuti mupulikiske umo “munthu uyo wakulongozgeka na mzimu” wakuŵira, wonani chiyelezgero ichi: Munthu uyo wakutemwa bizinesi, mu mutu wake mukwenda waka vya bizinesi. Mwakuyana waka, munthu uyo wakuwona kuti vinthu vyauzimu panji kuti kusopa Chiuta nkhwakuzirwa, mu mutu wake mukwenda vyauzimu.

7. Kasi Baibolo likuyowoya vichi vya ŵanthu awo ŵakulongozgeka na mzimu?

⁷ Baibolo likuyowoya viwemi vya ŵanthu awo  ŵakulongozgeka na mzimu. Lemba la Mateyu 5:3 likuti: “Mbakukondwa awo ŵakumanya kuti ŵali na njara yauzimu, pakuti Ufumu wakuchanya ngwawo.” Lemba la Ŵaroma 8:6 likuyowoya uwemi wa kughanaghanira vya mzimu, likuti: “Kughanaghanira vya thupi ni nyifwa, kweni kughanaghanira vya mzimu mbumoyo na mtende.” Para tikuŵika mahara pa vinthu vyauzimu, tikuŵa pamtende na Chiuta, tikuŵa na mtende mu mtima kweniso tikugomezga kuti tizamusanga umoyo wamuyirayira.

8. Chifukwa wuli tikwenera kuyezgayezga kuti tilutilire kulongozgeka na mzimu?

⁸ Kweni tikukhala mu charu chiheni chomene. Pakuti ŵanthu awo ŵakulongozgeka na thupi ŵali palipose, tikwenera kuyezgayezga kuti tilutilire kulongozgeka na mzimu. Usange munthu waleka kulongozgeka na mzimu wa Chiuta, wakupeleka mpata ku mzimu wa charu panji kuti “mphepo” ya charu kuti yinjire. Kasi tingachita wuli kuti ivi vileke kutichitikira? Kasi tingachita wuli kuti tikure mwauzimu?

9. (a) Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tikure mwauzimu? (b) Kasi tidumbiskanenge za anjani awo ŵakalongozgekanga na mzimu?

⁹ Mwana wangaŵa wakukhwima mwauzimu para wakuwona na kutolera nkharo yiwemi ya ŵapapi ŵake. Nase tingaŵa ŵakukhwima mwauzimu para tikuwona na kuyezga ŵanthu ŵakukhwima mwauzimu. Kweni ŵanthu awo ŵakulongozgeka na thupi ni chenjezgo kwa ise. (1 Kor. 3:1-4) Baibolo likuzunura ŵanthu awo ŵakalongozgekanga na mzimu na awo ŵakalongozgekanga na thupi. Kweni pakuti tikukhumba kuti tikure mwauzimu, tiyeni tiwone ŵanthu ŵachoko waka awo tingatolerako. Tidumbiskanenge za Yakhobe, Mariya, na Yesu.

10. Kasi Yakhobe wakalongora wuli kuti wakalongozgekanga na mzimu?

¹⁰ Chakwamba, tiyeni tidumbiskane za Yakhobe. Umoyo ukaŵa upusu yayi kwa Yakhobe nga umo viliri na taŵanandi. Wakazizipizga nayo mukuru wake Esau uyo wakakhumbanga kumukoma. Esau wakalongozgekanga na makhumbiro  gha thupi. Munyake uyo Yakhobe wakazizipizga nayo wakaŵa wiskevyara. Iyo wakamulyera masuku pa mutu kanandi waka. Nangauli wakazingilizgika na ŵanthu awo ‘ŵakalongozgekanga na makhumbiro gha thupi,’ Yakhobe wakalongozgekanga na mzimu. Wakaŵa na chipulikano mu malayizgo agho Yehova wakalayizga Abrahamu ndipo wakajipeleka kupwelelera mbumba iyo Yehova wakayigwiliskira ntchito kufiska khumbo lake. (Gen. 28:10-15) Ivyo Yakhobe wakayowoyanga na kuchita vikulongora kuti wakakumbukanga fundo za Chiuta kweniso khumbo lake. Mwachiyelezgero, apo Esau wakakhumbanga kumukoma, wakalomba kwa Chiuta kuti: “Nkhumulombani kuti muniponoske . . . Imwe mwati: ‘Nadi nikuchitirenge uwemi na kuzgora mphapu yako nga ni mchenga wa mu nyanja.’” (Gen. 32:6-12) Apa vikulongolerathu kuti wakagomezganga ivyo Yehova wakalayizga iyo na ŵasekuru ŵake, ndipo wakakhumbanga kuchita vinthu mwakukolerana na khumbo la Chiuta.

11. Kasi ntchivichi chikulongora kuti Mariya wakalongozgekanga na mzimu?

¹¹ Sono tiyeni tidumbiskane za Mariya. Chifukwa wuli Yehova wakasankha Mariya kuti waŵe mama wa Yesu? Chifukwa chakuti Mariya wakalongozgekanga na mzimu. Tikumanya wuli? Mazgu ghakulumba Chiuta agho wakayowoya pa nyengo iyo wakaluta kwa Zekariya na Elizabeti, ghakulongora kuti wakalongozgekanga na mzimu. (Ŵerengani Luka 1:46-55.) Ivyo Mariya wakayowoya vikulongora kuti wakatemwanga chomene Mazgu gha Chiuta kweniso wakaghamanyanga makora Malemba Ghachihebere. (Gen. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Wonaniso kuti iyo na Yosefe ŵakagonana yayi pambere Yesu wandababike nangauli ŵakaŵa kuti ŵatorana waka. Kasi ichi chikulongora vichi? Chikulongora kuti wose ŵaŵiri ŵakaghanaghaniranga chomene khumbo la Chiuta kuluska kukhorweska makhumbiro ghawo. (Mat. 1:25) Pakati pajumpha nyengo, Mariya wakawonanga ivyo vikachitikanga pa umoyo wa Yesu ndipo wakategherezganga mazgu ghavinjeru agho wakayowoyanga. Kweniso ‘wakasungilira [vyose] mu mtima wake.’ (Luka 2:51) Wakaŵa wakukhumbisiska kuwona umo khumbo la Chiuta lakukhwaskana na Mesiya lifiskikirenge. Ivyo Mariya wakachita vikutovwira nadi kuwona umo tingachitira kuti tidangizgenge khumbo la Chiuta pa umoyo withu.

12. (a) Kasi Yesu wakukozgana na Adada ŵake munthowa wuli? (b) Kasi tingamuyezga wuli Yesu? (Wonani chithuzi chakwamba.)

¹² Kweni pali munthu yumoza uyo ntchakuwonerapo chiwemi chomene pa nkhani ya kulongozgeka na mzimu. Munthu uyu ni Yesu. Mu umoyo wake wose kweniso apo wakachitanga uteŵeti wake wakayezganga Adada ŵake a Yehova. Wakaghanaghananga na kuchita vinthu nga ni Yehova ndipo wakachitanga vinthu mwakukolerana na khumbo la Chiuta na fundo zake. (Yoh. 8:29; 14:9; 15:10) Mwachiyelezgero, wonani umo Yesaya wakulongosolera lusungu lwa Yehova ndipo yaniskani na ivyo Mariko uyo wakalembako Makani Ghawemi wakalongosora vyakukhwaskana na Yesu. (Ŵerengani Yesaya 63:9; Mariko 6:34.) Kasi nase tikuchita nga ni Yesu? Kasi tili ŵakunozgeka kulengera lusungu ŵanthu awo ŵakukhumbikwira wovwiri? Chinyake ntchakuti, Yesu wakajipelekanga pa ntchito ya kupharazga makani ghawemi na kusambizga. (Luka 4:43) Munthu uyo wakuchita ivi wakulongozgeka na mzimu.

13, 14. (a) Kasi tikusambirako vichi ku ŵanthu awo ŵakulongozgeka na mzimu mazuŵa ghano? (b) Yowoyani chiyelezgero.

¹³ Padera pa ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo, paliso ŵanthu ŵanyake ŵanandi mazuŵa ghano awo ŵakulongozgeka na mzimu na kulongora wunthu wa Khristu. Panji mukuwona umo ŵakuchitira uteŵeti na mtima wawo wose, kupokelera ŵalendo, lusungu lwawo, panji mikhaliro yinyake yiwemi. Nawo mbakwananga nga ndise, ndipouli ŵakuyezgayezga kuŵa na mikhaliro yiwemi. Mudumbu wa ku Brazil zina lake Rachel, wakati: “Nkhatemwanga chomene mafashoni.  Ntheura nkhavwaranga makora viŵi yayi. Kweni nkhati nasambira unenesko, nkhalimbikira kuti nilongozgekenge na mzimu. Chikaŵa chipusu yayi kusintha, kweni nkhati nasintha nkhamba kukondwa zanadi.”

¹⁴ Reylene wa ku Philippines wakaŵa na suzgo la mtundu unyake. Wakakhumbanga kusambira chomene na kusanga ntchito yapachanya kuti wazakaŵe wakukhupuka. Iyo wakati: “Pakati pajumpha nyengo, nkhamba kuluwa vinthu vyauzimu ivyo nkhakhumbanga kuchitira Yehova. Kweni nkhamba kuwona kuti nkhasoŵekanga chinthu chinyake chakuzirwa chomene pa umoyo wane kuluska ntchito yane. Ntheura, nkhasintha na kuŵika mtima wane pa kuteŵetera Yehova.” Kwambira waka pa nyengo iyo, Reylene ntchakuwonerapo chiwemi pa nkhani ya kuŵa na chipulikano mu layizgo la Yehova ilo lili pa Mateyu 6:33, 34. Wakati: “Nili na chigomezgo chose kuti Yehova wanipwelelerenge.” Panji mukumanyapo ŵanyake mu mpingo winu awo ŵakuchita nga mbadumbu aŵa. Tikuchiskika kuti tiyezge ŵateŵeti ŵakugomezgeka aŵa, awo ŵakuyezga Khristu.—1 Kor. 11:1; 2 Tes. 3:7.

15, 16. (a) Kasi tikwenera kuchita wuli kuti tiŵe nga ni Khristu? (b) Kasi tingachita vichi kuti tiŵike “maghanoghano gha Khristu” mu mtima withu?

¹⁵ Kasi ise patekha tingachita wuli kuti tiyezge Khristu? Pa 1 Ŵakorinte 2:16 Baibolo likuyowoya za kuŵa na “maghanoghano gha Khristu.” Ndipo lemba la Ŵaroma 15:5 likuyowoya za kuŵa na “maghanoghano agho Khristu Yesu wakaŵa nagho.” Ntheura kuti tiyezge Khristu tikwenera kughamanya makora maghanoghano ghake kweniso wunthu wake. Para tachita nthena, tilondezge mendero ghake. Chinthu chakuzirwa chomene kwa Yesu mbubwezi wake na Chiuta. Ntheura para tikuchita vinthu nga ni Yesu ndikuti tikuyezga Yehova. Ivyo tawona mu nkhani iyi vikulongora kuti ntchakuzirwa chomene kuŵa na maghanoghano gha Yesu.

¹⁶ Kasi tingachita wuli kuti tiŵe na maghanoghano gha Yesu? Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakawonanga minthondwe iyo wakachitanga, kupulikizga nkhani zake, kuwona umo wakachitiranga na ŵanthu, na umo wakalondezgeranga fundo za Chiuta. Iwo ŵakati: “Ise tili ŵakaboni ŵa vinthu vyose ivyo wakachita.” (Mil. 10:39) Kweni ise tingamuwona yayi maso na maso. Ndipouli, Yehova watipa mabuku gha Makani Ghawemi agho ghakutovwira kuti tiwone wunthu wa Yesu. Para tikuŵerenga na kughanaghanirapo mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane, tikuŵika maghanoghano gha Khristu mu mtima withu. Para tachita nthena ‘tilondezgenge mendero ghake mwakugomezgeka’ na ‘kuvwara zikhore mu maghanoghano ghithu’ nga ni Khristu.—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. Kasi kuŵa na maghanoghano gha Khristu kungatovwira wuli?

¹⁷ Kasi kuŵa na maghanoghano gha Khristu kungatovwira wuli? Taŵanthu tikuŵa na nkhongono para tarya chakurya. Ntheura pera, tiŵenge na nkhongono zauzimu para tikuŵika maghanoghano gha Khristu mu mtima withu. Pachoko na pachoko tikumanya umo Khristu wate wachitirenge pa nkhani yiliyose. Ichi chikutovwira kuti tichitenge vinthu mwamahara kuti tikondweske Chiuta na kuŵa na njuŵi yituŵa. Panji mukuzomerezga kuti ivi ni vifukwa vyakukwana ‘vyakuvwalira Fumu Yesu Khristu.’—Rom. 13:14.

18. Kasi mu nkhani iyi mwasambira vichi pa nkhani ya kulongozgeka na mzimu?

¹⁸ Tawona umo munthu uyo wakulongozgeka na mzimu wakuŵira. Tawonaso kuti tingasambirako ku ŵanthu awo ŵakulongozgeka na mzimu. Paumaliro, tasambira kuti kuŵa na “maghanoghano gha Khristu” kukutovwira kuti tikure mwauzimu. Ndipouli, pali vinyake ivyo tikwenera kusambira kuti tilongozgekenge na mzimu. Mwachiyelezgero, kasi tingajipima wuli usange tili ŵakukhora mwauzimu? Ni vichi vinyake ivyo tingachita kuti tikhozge umoyo withu wauzimu? Ndiposo kasi umoyo withu wauzimu ukutovwira wuli zuŵa na zuŵa? Nkhani yakulondezgapo yizamuzgora mafumbo agha.