1, 2. 1) ¿Kʼusi chalik epal yajtsʼaklomtak Kristo ti tsotsik ta mantale? 2) ¿Kʼusi ta jchanbetik batel skʼoplal?

XI CHAL jun ermana ti likem ta Canadae: «Jaʼ xijmuyubaj-o ti tsotsun ta mantale xchiʼuk jaʼ yakʼojbun kipal sventa xkuch batel kuʼun jujun kʼakʼal li kʼusi ta jnuptane». Xi chal jun ermano ti likem ta Brasile: «Li kajnil xchiʼuk voʼone ximuyubajkutik akʼo mi oy xa ta 23 jabil jnupunelkutik, taje jaʼ koliyal ti kakʼojbekutik yipal ti jechuk-o tsotsunkutik ta mantale». Yan ermano ti likem ta Filipinase chal ti jun noʼox yoʼonton xchiʼuk lek noʼox xil sba xchiʼuk skotol ermanoetik ta skoj ti tsots ta mantale.

² Jech kʼuchaʼal chkiltike ep sbalil ta jtabetik ti tsotsutik ta mantale. Ta melel, jkotoltik ta jkʼan ta jtabetik li sbalil taje. Jaʼ yuʼun ta van jakʼbe jbatik ti kʼuxi xuʼ xijtsatsub batel li ta mantale. Ta jkʼelbetik batel skʼoplal taje. Pe baʼyel skʼan xkaʼibetik lek smelolal kʼusi chal Vivlia ta sventa ti kʼu yelan stalelal li jun krixchano ti tsots ta mantale. Li ta xchanobil liʼe ta jtakʼtik oxib sjakʼobiltak ti toj tsots skʼoplale. Baʼyel, ¿kʼusi skʼan xal ti tsotsutik ta mantale? Xchibal, ¿kʼusi tskoltautik sventa tsotsukutik ta mantal? Xchiʼuk yoxibal, ¿kʼusi sbalil ta jtabetik kʼalal chkakʼbetik yipal sventa jechuk jnopbentik kʼuchaʼal «li snopben Kristoe»?

3. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, ¿kʼusi jelelik-o li buchʼu tsots ta mantal xchiʼuk li buchʼu jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete?

³ Li jtakbol Pabloe laj yal kʼusi jelelik-o li buchʼu «jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan xchʼul espiritu Diose» xchiʼuk li buchʼu «jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete» (kʼelo 1 Korintios 2:14-16). Laj yal ti buchʼu «jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete mu xchʼam li kʼusitik yuʼun xchʼul espiritu Diose, yuʼun muʼyuk sbalil chil; jech xtok muʼyuk bu tsta ta ojtikinel». Yan li krixchano ti jaʼ jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan xchʼul espiritu Diose, jaʼ xkaltik, li buchʼu tsots ta mantale «tskʼelbe lek smelolal skotol» xchiʼuk jech snopben kʼuchaʼal li «snopben Kristoe». Jaʼ yuʼun chalbutik Pablo ti skʼan tsotsukutik ta mantale. ¿Kʼusi to yan jelelik-o li chaʼchop krixchanoetik taje?

4, 5. ¿Kʼu yelan stalelal li buchʼu muʼyuk tsots ta mantale?

⁴ Jkʼeltik baʼyel kʼu yelan snopobil yuʼun li jun krixchano ti muʼyuk tsots ta mantale. Jaʼ noʼox chbat ta yoʼonton li kʼusi tskʼan stuke, yuʼun jaʼ chchan li kʼusi tspas li krixchanoetik ti xi la sbiiltas li jtakbol Pabloe: «Ikʼ ti tspas ta mantal li krixchanoetike xchiʼuk ti ch-abtej avi ta stojolal li xnichʼnab toybaile» (Efes. 2:2). Li ikʼ ti tspasvan ta mantal taje jaʼ tstijbe yoʼonton jutuk mu skotoluk krixchanoetik sventa jaʼuk jech xchanik li kʼusi tspas yantike. Ta skoj taje, jaʼ tspasik li kʼusi tskʼanike xchiʼuk muʼyuk chakʼbeik yipal spasel li kʼusi chal smantal Diose. Li buchʼu muʼyuk tsots ta mantale jaʼ noʼox chakʼ ta yoʼonton ti lekuk xkom skʼoplale, ti epuk kʼusi x-ayan yuʼune xchiʼuk tspakbe tajek skʼoplal li kʼusi jaʼ sderecho yaloje.

⁵ Li jun krixchano ti muʼyuk tsots ta mantale jaʼ tspas «li yabtel jbekʼtaltike» (Gal. 5:19-21). Li ta baʼyel karta la stakbe batel tsobobbail ta Korinto li Pabloe te chalbe mas skʼoplal kʼu yelan stalelal li krixchanoetik taje. Laj yal ti tstikʼ sbaik ta paskʼop akʼo mi maʼuk skʼopike, chchʼakvanik, tstijbeik yoʼonton yantik sventa mu xchʼunik mantal, tstikʼbe sba smulik ta stojolal jchapanvanejetik, mu xichʼik ta mukʼ j-abteletik xchiʼuk toj tsots skʼoplal chaʼiik ti xveʼik xchiʼuk ti x-uchʼbolajike. Jech noxtok, mu xakʼbeik yipal ta stsalel li prevaetike (Prov. 7:21, 22). Li jchankʼop Judase laj yal ti chkʼot yorail ti muʼyuk xa te yichʼojik xchʼul espiritu Dios li jlome, jaʼ xkaltik, ti tsikubik-o ta mantale (Jud. 18, 19).

6. ¿Kʼu yelan li buchʼu lek ta mantale?

⁶ Li buchʼu tsots ta mantale jelel tajek stalelal, yuʼun jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼi ti lekuk xil sba xchiʼuk li Diose xchiʼuk chakʼ persa sventa xchanbe stalelal (Efes. 5:1). Taje jaʼ skʼan xal ti chakʼ persa sventa jechuk snopben kʼuchaʼal li Jeovae xchiʼuk kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasele, jaʼ jech chil kʼuchaʼal li Jeovae. Kuxul ta melel chil li Diose xchiʼuk tstsakbe ta venta smantaltak ta skotol li kʼusi tspas ta xkuxlejale (Sal. 119:33; 143:10). Chakʼbe yipal sventa xchʼi yuʼun «li talelaletik chakʼ chʼul espiritue», maʼuk ti «jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete» (Gal. 5:22, 23). Kalbetik junuk skʼelobil sventa skoltautik ta yaʼibel smelolal kʼusi skʼan xal ti tsotsutik ta mantale. Kʼalal tskʼupin tajek stijel musika li jun krixchanoe, batem ta yoʼonton stijel musika xi skʼoplal. Jaʼ jech ek, li buchʼu oy sbalil chil li kʼusitik ta sventa Diose, chichʼ alel ti jaʼ batem ta yoʼonton li mantale o ti tsots ta mantale.

7. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li krixchanoetik ti tsotsik ta mantale?

⁷ Li Jesuse laj yal ti xmuyubajik li buchʼutik tsotsik ta mantale. Li ta Mateo 5:3 xi chale: «Xmuyubajik noʼox li buchʼutik oy ta sjol yoʼontonik ti chtun yuʼunik mantale, yuʼun jaʼ chuʼuninik li Ajvalilal ta vinajele». Xchiʼuk li  ta Romanos 8:6 laj yal ti kʼu yuʼun jaʼ mas lek ti tsotsutik ta mantale. Yuʼun xi chale: «Mi te chkakʼ jnopbentik ta stojolal bekʼete jaʼ sventa lajelal, pe mi te chkakʼ jnopbentik ta stojolal chʼul espiritue jaʼ sventa kuxlejal xchiʼuk jun oʼontonal». Mi jaʼ laj kakʼ ta koʼontontik li kʼusitik ta sventa mantale, jun koʼontontik xchiʼuk Dios xchiʼuk xuʼ me xijkuxiutik ta sbatel osil.

8. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼbetik yipal sventa mu xijsikub ta mantal?

⁸ Li avie toj xibal sba ti xijsikub li ta mantale. Yuʼun li krixchanoetike mu jechuk snopbenik kʼuchaʼal li Diose, jaʼ yuʼun skʼan jchabitik tajek li jnopbentike. Kʼalal oy buchʼu chlik sikubuk ta mantale, tsok li stalelale, jaʼ xa chlik xchan ti kʼu yelan stalelal li krixchanoetike xchiʼuk jaʼ xa jech chlik snop kʼuchaʼal li stukike. ¿Kʼusi van tskoltautik sventa mu jechuk xkʼot ta jtojolaltik? Xchiʼuk, ¿kʼusi van xuʼ jpastik sventa tsotsukutik-o ta mantal?

9. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa xijtsatsub mas li ta mantale? 2) ¿Buchʼutik ta jkʼelbetik batel skʼoplal ti tsots echʼik ta mantale?

⁹ Jech kʼuchaʼal chchanbeik kʼusitik lek tspas stot smeʼik li ololetike, li voʼotik eke mas me chijtsatsub ta mantal mi la jchanbetik stalelal li buchʼutik tsotsik ta mantal echʼik chal Vivliae. Yan li buchʼutik mu jechuk la spasike, jaʼ chakʼ kiltik li kʼusi mu stakʼ jchantike (1 Kor. 3:1-4). Li ta xchanobil liʼe ta jchanbetik skʼoplal li slekil kʼelobil laj yakʼik ta ilel Jakob, Maria xchiʼuk Jesuse. Vaʼun, jaʼ me jech mas chijtsatsub-o batel ta mantal.

10. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jakob ti tsots ta mantale?

¹⁰ Jkʼelbetik baʼyel skʼoplal li Jakobe. Mu toj kʼunuk laj yaʼi li xkuxlejale, jech kʼuchaʼal mu toj kʼunuk chkaʼitik li voʼotik eke. Ta xa ox xmilat yuʼun li sbankil ti Esau sbie xchiʼuk ti jaʼ lek chaʼi spasel li kʼusi tskʼan bekʼete. Maʼuk noʼox, yuʼun ep ta velta loʼlaat yuʼun li  smolniʼ xtoke. Akʼo mi jech kuxulik kʼuchaʼal tskʼan bekʼet li krixchanoetike, laj yakʼ ta ilel ti yij ta mantale. Yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta sventa li kʼusi albil yuʼun Jeova li smoltot ti Abraan sbie xchiʼuk laj onoʼox xchabi li yutsʼ yalale, yuʼun snaʼoj ti jaʼ te chlik tal li nitilulal yaloj Diose (Gén. 28:10-15). Li kʼusi laj yal xchiʼuk li kʼusitik la spas li Jakobe laj yakʼ ta ilel ti toj ep sbalil chil li smantaltak xchiʼuk li kʼusi tskʼan Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal la snop ti chichʼ tsakel ta kʼop yuʼun li sbankile, la skʼanbe vokol Dios ti xkoltaate, xi laj yalbee: «Voʼot laj avalbun ta jamal ti lec chicʼot avuʼune. Xchiʼuc laj avalbun noxtoc ti ta to xbol ep jmomnichʼnabtaque, ti jaʼ jech yepal chbatic jech chac cʼu chaʼal yiʼtic ta tiʼnab ti mu stacʼ atele» (Gén. 32:6-12). Ti kʼu yelan kuxi li Jakobe, jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼonton ta sventa li kʼusi onoʼox albilik yuʼun Jeova xchiʼuk li smoltotak ta voʼnee.

11. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti tsots ta mantal echʼ li Mariae?

¹¹ Jaʼ xa jkʼelbetik batel skʼoplal li Mariae. ¿Kʼu yuʼun jaʼ laj yichʼ tʼujel yuʼun Jeova sventa xkʼot ta smeʼ li Jesuse? Jaʼ ta skoj ti tsots ta mantale. Taje jnaʼojtik ta skoj ti kʼu yelan la skʼupil kʼopta Jeova kʼalal ay svulaʼan li Sakarias xchiʼuk Elisabet ti jaʼ yutsʼ yalale (kʼelo Lukas 1:46-55). Li kʼusi laj yal Mariae chakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek li Skʼop Diose xchiʼuk ti xojtikin lek li Tsʼibetik ta Evreo Kʼope (Gén. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12). Kʼalal nupun xchiʼuk Josee, muʼyuk xchiʼin sbaik ta vayel jaʼ to ti kʼalal vokʼ li Jesuse. Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti mas toj tsots skʼoplal chilik li kʼusi tskʼan Diose, maʼuk li kʼusi tskʼan stukike (Mat. 1:25). Ti kʼu sjalil kʼuxi li Mariae, lek la stsʼet chikinta skotol li kʼusi laj yal xchiʼuk li kʼusi la spas li Jesuse xchiʼuk «la snakʼ lek ta yoʼonton skotol» (Luk. 2:51). Tsots tajek skʼoplal laj yaʼi li kʼusi albil ta sventa li Mesiase. Lek me ti jnopbetik skʼoplal kʼuxi xuʼ jchanbetik li skʼelobil laj yakʼ ta ilele xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xkakʼ baʼyel ta jkuxlejaltik li kʼusi tskʼan Diose.

12. 1) ¿Kʼuxi xkoʼolajik-o xchiʼuk Stot li Jesuse? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li Jesuse? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

¹² Li avie jaʼ xa ta jkʼelbetik skʼoplal li Jesuse. Muʼyuk buchʼu yan jech toj tsots ta mantal jech kʼuchaʼal echʼ li Jesuse. Ti kʼu sjalil kuxi liʼ ta balumil xchiʼuk kʼalal la xchol mantale, laj yakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton chchanbe stalelal li Stote. Ti kʼu yelan snopben, ti kʼu yelan laj yaʼi sba xchiʼuk ti kʼu yelan la spas stalelale, laj yakʼ ta ilel ti chchʼunbe li smantaltake xchiʼuk ti jaʼ tspasbe li kʼusi tskʼane (Juan 8:29; 14:9; 15:10). Jech kʼuchaʼal liʼe, jkoʼoltastik kʼusi laj yal Isaias ta sventa li xkʼuxul yoʼonton Diose xchiʼuk li kʼusi la stsʼiba Markos ta sventa ti kʼu yelan laj yaʼi sba li Jesuse (kʼelo Isaías 63:9; Markos 6:34). ¿Mi jechutik van kʼuchaʼal Jesus ti ta xkʼuxul koʼontontik ta jkoltatik li buchʼutik chtun yuʼune? ¿Mi jaʼ van jech chkakʼ ta koʼontontik xcholel li lekil aʼyej eke xchiʼuk ti ta jchanubtastik yantik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose? (Luk. 4:43). Mi jech la jpastike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti tsotsutik ta mantale.

13, 14. 1) ¿Kʼusi slekil kʼelobil yakʼoj kiltik li buchʼutik yakʼojik persa xchanbel stalelal li Kristoe? 2) Albo junuk skʼelobil.

¹³ Li avie oy ep buchʼutik yakʼojik persa ti jechuk stalelalik kʼuchaʼal li Kristoe. Li krixchanoetik ti tsotsik ta mantal taje xmuyubaj noʼox chcholik mantal, toj lek snaʼ xchʼamvan ta snaik, kʼux tajek ta yoʼontonik li yantike xchiʼuk oy yan slekil talelalik. Pe sventa oyuk yuʼunik li lekil talelaletik taje, chakʼik persa stsalel li kʼusitik vokol chaʼiik jech kʼuchaʼal li voʼotike. Jun ermana ti likem ta Brasil ti Rachel sbie, xi chale: «Solel jaʼ toʼox lek chkaʼi slapel jkʼuʼ jpokʼ ti mas to achʼ chlokʼanuk tale. Jaʼ yuʼun mu xa toj lekuk ta kʼelel ti kʼu yelan ta jmeltsan jbae. Pe kʼalal lik jchan li Vivliae, laj kakʼ venta ti skʼan xitsatsub ta mantale. Akʼo mi mu toj kʼunuk laj kaʼi, pe mas limuyubaj xchiʼuk oy xa sbalil laj kaʼi li jkuxlejale».

 ¹⁴ Jelel tajek li kʼusi kʼot ta pasel ta xkuxlejal li Reylene ti te likem ta Filipinase. Akʼo mi stestigo Jeova xa ox, jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton li chanun ta universidade, ti sta lek yabtele xchiʼuk ti xichʼ ojtikinel leke. Xi chale: «Ta kʼunkʼun mu xa tsotsuk skʼoplal laj kaʼi li kʼusitik jnopoj toʼox ta jkʼan ta jta ta mantale. Pe laj kakʼ noʼox venta ti oy to kʼusi skʼan ta xkuxlejal ti mas to tsots skʼoplale. Jaʼ yuʼun jaʼ baʼyel laj kakʼ yan velta ta xkuxlejal ti chitun ta stojolal li Jeovae». Avi li Reylenee lek ta chanbel stalelal, yuʼun spatoj tajek yoʼonton ta sventa li kʼusi yaloj Jeova li ta Mateo 6:33 xchiʼuk 34. Chal ti spatoj yoʼonton ti chchabiat yuʼun li Jeovae. Xuʼ van li ta jtsobobbailtik eke oy ermanoetik ti jech spasojik talel ta xkuxlejalike. Kʼalal chkiltik ti jaʼ chchanbeik stalelal li Kristoe, ¿mi mu jechuk ti ta jkʼan ta jchanbetik li stalelalike? (1 Kor. 11:1; 2 Tes. 3:7).

15, 16. 1) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jechukutik kʼuchaʼal li Kristoe? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xkojtikintik ti kʼu yelan tsnop li Jesuse?

¹⁵ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Kristoe? Li ta 1 Korintios 2:16 xchiʼuk li ta Romanos 15:5 chal ti skʼan jechuk jnopbentik jech kʼuchaʼal snopben echʼ li Kristo Jesuse. Pe sventa jechukutik kʼuchaʼal li Kristoe, skʼan me xkojtikintik ti kʼu yelan li stalelale, ti kʼu yelan snopobil yuʼune xchiʼuk li kʼusitik la spase. Li kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼie jaʼ ti lekuk xil sba xchiʼuk li Diose. Kʼalal ta jchanbetik stalelal li Jesuse, mas me chijnopaj ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun toj tsots skʼoplal ti jechuk jnoptik kʼuchaʼal tsnop li Jesuse.

¹⁶ ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa jechuk xkʼot ta pasel? Li jtakboletike laj yilik kʼalal la spas skʼelobil juʼelal li Jesuse, kʼalal laj yal mantaletike, kʼalal la xchiʼinan ta loʼil jeltos krixchanoetike xchiʼuk ti laj yakʼ ta xkuxlejal li beiltaseletik yuʼun Diose. Xi laj yalike: «Skotol li kʼusi la spase [...] jaʼ testigo kʼotemunkutik» (Ech. 10:39). Melel onoʼox ti mu xkiltik Jesus li voʼotike, pe li Jeovae yakʼojbutik li Evanjelioetik yuʼun Mateo, Markos, Lukas xchiʼuk Juan sventa jamaluk xkiltik ti kʼu yelan stalelal li Jesuse. Mi la jkʼeltik xchiʼuk mi la jnopbetik skʼoplal li sloʼilale, jaʼ me jech chkojtikintik ti kʼu yelan tsnop li Jesuse. Xchiʼuk jaʼ jech ta jchʼuntik li tojobtasel liʼe: «[Tsʼaklibeik] batel lek tajek li yav yoke» xchiʼuk «chapano abaik sventa jechuk xanopik jech kʼuchaʼal tsnop li Kristoe» (1 Ped. 2:21; 4:1).

17. ¿Kʼu yuʼun tskoltautik mi jech jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe?

¹⁷ ¿Kʼu yuʼun tskoltautik mi jech lik jnoptik kʼuchaʼal li Kristoe? Kalbetik junuk skʼelobil sventa xkaʼibetik lek smelolale. Kʼalal lek jveʼel ta jlajestike, tstsatsub-o yuʼun li jbekʼtaltike. Jaʼ noʼox jech ek, mi ta jchanbetik skʼoplal ti kʼu yelan tsnop li Kristoe, ta me xijtsatsub yuʼun li ta mantale. Jaʼ jech ta kʼunkʼun ta jchantik batel kʼusi van tspas Jesus ti jaʼuk yakal tsnuptan li kʼusitik chkʼot ta jtojolaltike. Jaʼ jech tskoltautik ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike, ti mu teuk xvulvun xkom li jol koʼontontike xchiʼuk ti lekuk xilutik li Diose. Taje jaʼ li srasonal mas tsots skʼoplal ti skʼan jchanbetik «stalelal li Kajvaltik Jesukristoe» (Rom. 13:14).

18. ¿Kʼusitik la jchantik li ta xchanobil liʼe?

¹⁸ Li ta xchanobil liʼe laj kalbetik skʼoplal kʼusi skʼan xal ti tsotsutik ta mantale. La jkʼeltik xtok ti ep kʼusitik chakʼ jchantik li buchʼutik tsotsik ta mantale. La jchantik xtok ti chijtsatsub ta mantal kʼalal jech jnopbentik kʼuchaʼal «li snopben Kristoe». Pe oy to kʼusitik skʼan jchantik ta sventa li kʼusi la jkʼelbetik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi tsotsutik ta mantal? ¿Kʼusi to yan xuʼ jpastik sventa xijtsatsub ta mantal? Xchiʼuk, ¿kʼusi van sbalil ta jtabetik mi tsotsutik ta mantale? Te ta jtakʼtik li ta yan xchanobil chtale.