Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

ILYASHI LYA KALE

Amalyashi ya ku Cintubwingi Yalenga Abantu Abengi mu Calo ca Ireland Baumfwa Imbila Nsuma

Amalyashi ya ku Cintubwingi Yalenga Abantu Abengi mu Calo ca Ireland Baumfwa Imbila Nsuma

ILYO ubwato bwafikile pa Belfast Lough mu May 1910, abantu abanono abaiminine pa muulu wa bwato bamwene impili isha katapakatapa mu nshita ya lucelo. Umo pali aba, ali ni Charles T. Russell, uyu e wali umuku walenga 5 uo aile ku calo ca Ireland. Munyinefwe Russell alimwene ifimato fibili ifikalamba akatalamukila ifyo balepanga, icibwato ca Titanic ne cibwato ca Olympic. * Ukucilako panono apo balepangila ifimato pali Abasambi ba Baibolo 12 abaiminine mu mulongo balelolela ba Charles T. Russell.

Apo munyinefwe Russell alefwaya inshila iisuma iya kubililamo imbila nsuma mwi sonde lyonse, imyaka nalimo 20 ilyo umwaka wa 1891 ushilafika asalilepo ukulaya mu kubila ku fyalo ifyaba ku nse ya calo ca America. Abalilepo ukuya ku calo ca Ireland, mu July 1891. Aninine ubwato baleita abati City of Chicago, kabili alemona ilyo akasuba kalewa ninshi bali mupepi no lulamba lwa bemba kabili nalimo alibukishe ifyo abafyashi bakwe balelondolola uyu musumba umo baleikala. Ilyo munyinefwe Russell nabo ali na bo balepita mu matauni aya busaka na mu ncende iisuma iyabela ukutali na matauni, balilwike ukuti muli ishi ncende ishali nge bala “mwali ifisabo ifyapile ifyalingile ukulobololwa.”

Munyinefwe Russell atandalile icalo ca Ireland pa miku 7. Filya munyinefwe Russell alengele abantu batemwa icine ilyo atandalile ici calo pa muku wa kubalilapo, calengele abantu abengi nga nshi baisa mu kukutika ilyashi ilyo atandele na kabili. Mu May 1903, ilyo atandele pa muku walenga bubili, balisabankenye mu nyunshipepala ukulongana kwa ku cintubwingi mu musumba wa Belfast no wa Dublin. Ba Russell batile “abantu mwi bumba balekutikisha” ilyashi ilyalelanda pa citetekelo ca kwa Abrahamu ne fyo abantu bakapaalwa ku ntanshi.

Apo abantu abengi balitemenwe icine mu calo ca Ireland, ba Russell balile na kuli ici calo ilyo batandalile ifyalo fyaba mu Bulaya pa muku walenga butatu. Bushiku bumo ulucelo mu April mu 1908 ilyo ba Russell bafikile pa cabu ca Belfast, bamunyinefwe 5 balibapokelele. Pali bulya bwine bushiku icungulo bushiku “abantu nalimo 300 balilongene ku kukutika ilyashi” lya ku cintubwingi ilyo basabankenye ilyalelanda pa fyo icalo ca kwa Satana cikonaulwa. Pa balongene pali umwaume uwalesuusha ifyo ba Russell balesambilisha, lelo bwangu bwangu balibomfeshe bwino Amalembo pa kumwasuka. Mu musumba wa Dublin ba O’Connor abali bakalemba ba kabungwe ka YMCA balesuusha sana ba Russell, e ico balefwaya abantu 1,000 abalongene bemine Abasambi ba Baibolo. Cinshi cacitike?

Natulande ifyacitike pali kulya kulongana pa kuti twishibe bwino. Umwaume umo uwalefwaya ukwishiba icine ca mu Baibolo alishile ku kukutika ilyashi lya ku cintubwingi ilyo basabankenye mu nyunshipepala ya The Irish Times. Apo abantu balifulishe mu cikuulwa tasangile bwangu apa kwikala. Uyu mwaume alekutikisha ilyo umwaume wa mfwi, no mwefu uwabuuta kabili uwafwele ikoti lya fiita alelanda ilyashi. Ilyo kalanda alelanda ilyashi, aleti aya uku kabili abwelela uku ninshi alebomfya no mubili pa kulanda, alelondolola bwino amalembo kabili umwaume aleumfwikisha icine ca mu Baibolo. Nangu ca kuti uwalelanda ilyashi talebomfya ifisoselo, bonse abali mu cikuulwa baleumfwa ifyo alelanda kabili balekutika pe awaala limo na hafu. Lyena ilyo nshita ya kwipusha amepusho yafikile, ba O’Connor na banabo balesuusha kalanda lelo alibomfeshe Baibolo pa kubalanga ukuti ifyo alesambilisha fya cine. Abali mwi bumba balitootele pa kulanga ukuti ifyo aleyasuka fya cine. Ilyo inshita ya mepusho yapwile, umwaume uwalefwaya ukusambilila icine alile ku ba bwananyina pa kuti asambililepo na fimbi. Abasangilweko bashimike abati, ifi ifyacitike fyalengele abantu abengi basambilila icine.

Mu May 1909 munyinefwe Russell aninine ubwato bwa Mauretania pa kufuma mu musumba wa New York pa bulendo bwalenga bune. Alisendele na munyinefwe Huntsinger kalemba wakwe pa kuti ilyo baleenda pali bemba alemweba ifya kulemba mu fipande fya Ulupungu lwa kwa Kalinda. Abantu 450 e basangilwe kwi lyashi ilyo munyinefwe Russell alandile mu Belfast, kabili abantu nalimo 100 baiminine fye pantu tapali apa kwikala.

Munyinefwe C. T. Russell ali mu bwato bwa Lusitania

Ifi fine e fyo cali na pa bulendo bwalenga 5 ubo tulandilepo pa ntendekelo. Ilyo ilyashi lya ku cintubwingi lyapwile mu musumba wa Dublin, munyinefwe Russell abomfeshe Amalembo pa kwasuka amepusho yonse ayo shimapepo uwaishibikwe sana uo O’Connor asendele aipwishe, kabili abali mwi bumba balitemenwe. Ubushiku bwakonkelepo, munyinefwe Russell na bo ali nabo baninine ubwato ubwaleya ku Liverpool uko bailenina ubwato bwa Lusitania ubwaishibikwe sana ubwaleya ku New York. *

Ilyashi lya ku cintubwingi ilyo basabankenye mu nyunshipepala ya The Irish Times, pa 20 May 1910

Pa bulendo bwalenga 6 na 7 mu mwaka wa 1911, munyinefwe Russell alilandile na malyashi ya ku cintubwingi ayo basabankenye. Mu April Abasambi ba Baibolo 20 mu Belfast balipokelele abantu 2,000 abakutike ilyashi ilyalelanda pa fyo umuntu aba nga afwa. Ba O’Connor na shimapepo umbi balile mu kwipusha amepusho, lelo abali mwi bumba baletoota ilyo munyinefwe aleyasuka ukubomfya Amalembo. Mu October na November mu mwaka umo wine alile ku matauni na yambi kabili abantu abengi balikutike amalyashi alandile. Ba O’Connor na baume bambi 100 balefwaya ukufulunganya ukulongana na kabili mu Dublin, lelo abali mwi bumba balitungilile kalanda.

Nangu ca kuti munyinefwe Russell e walelanda sana amalyashi ya ku cintubwingi pali ilya nshita, alishibe ukuti “umuntu onse alicindama,” pantu “uyu te mulimo wa muntu, mulimo wa kwa Lesa.” Amalyashi ayo basabankenye e yabalilepo ilyo kushilaba Ukulongana kwa ku Cintubwingi kabili aya malyashi yali ni nshila iisuma iya kusambilishishamo abantu icine. Finshi fyafuminemo? Amalyashi ya ku cintubwingi yalengele abantu abengi baumfwa imbila nsuma, kabili ne filonganino ifingi fyalipangilwe mu misumba iingi iya mu calo ca Ireland.Ilyashi lya kale ilya mu Britain.

^ para. 3 Mu myaka fye ibili icibwato ca Titanic calibundile.

^ para. 9 Mu May 1915 ubwato bwa Lusitania bwalibundile ku kapinda ka ku kulyo ku lulamba lwa calo ca Ireland ilyo bwapunkile mwi bomba ilya pa menshi.