TAQ najin wä nsaqirsan pä, ri barco najin ntok apo chuchiʼ ri yaʼ Belfast Lough. Ri winäq yebʼenäq pa ruwiʼ ri barco nkitzuʼ apo ri juyuʼ ri kan jaʼäl räx rubʼanon. Reʼ xbʼanatäj pa mayo, 1910. Jun chkë ri bʼenäq pa barco ya ri qachʼalal Charles Taze Russell. Rkʼë riʼ woʼoʼ mul tbʼä pa Irlanda. Ryä xutzʼët taq najin yebʼan ri kaʼiʼ nimaʼq taq barcos: ri Titanic, ri xtrïl apo jun nüm kʼayewal, chqa ri Olympic * (tatzʼetaʼ ri nota). Chuwäch apo ri akuchï najin yebʼan wä ri barcos, ye kʼo kabʼlajuj Tijoxelaʼ chrij le Biblia ri kiyoʼen apo Russell.

Jun 20 junaʼ taq majanä tbʼanatäj riʼ, ri qachʼalal Russell xuchäp pä rubʼiʼajinem pa jalajöj taq tinamït chrij äl Estados Unidos. Xuʼän riʼ rma xrajoʼ chë jontir winäq nkitamaj ruwäch Jehová. Ri naʼäy tinamït xbʼä wä ya ri Irlanda, pa julio, 1891. Najin wä nqaqa ri Qʼij taq ri barco City of Chicago, ri akuchï bʼenäq wä ri qachʼalal Russell, ntok apo pa tinamït Queenstown (komä Cóbh nbʼix che rä). Rkʼë jubʼaʼ ri qʼij riʼ xunataj ri kitzijon qa ruteʼ rutataʼ che rä chrij ri tinamït akuchï ye petenäq wä. Taq ri qachʼalal Russell chqa ri rachiʼil xekitzʼët ri jaʼäl taq tinamït chqa juyuʼ, xqʼalajin chi kiwäch chë chriʼ ütz chik nkimöl ruwäch ri tikoʼn.

Ri qachʼalal Russell wuquʼ mul xapon pa Irlanda. Ri naʼäy mul xapon, ri winäq kan xqa chi kiwäch xkikʼaxaj. Rma riʼ taq xapon ri nikʼaj chik mul, kan pa ciento chqa kʼo mul kan pa mil xeʼapon chukʼaxaxik rutzijonem. Ri rukaʼn mul xapon ya ri pa mayo, 1903. Chpan ri ikʼ riʼ xebʼan molojriʼïl pa Belfast chqa pa Dublín y xeyaʼöx kitzijol pa jalajöj taq prensas. Ri qachʼalal Russell xuʼij chë ri winäq kan xkiyaʼ kixkïn che rä ri tzijonem ri xchʼo chrij rukʼuqbʼäl kʼuʼx Abrahán chqa ri urtusanïk xtuyaʼ ri Dios pa kiwiʼ ri winäq chi qawäch apo.

Rma ri winäq pa Irlanda kan nqa chi kiwäch nkikʼaxaj chrij Dios, Russell xqʼax chik jun mul chriʼ taq xtzolin rox mul pa Europa. Pa jun nimaqʼaʼ che rä ri abril, 1908, ye woʼoʼ qachʼalal xkikʼül apo Russell pa ruwiʼ jun muelle ri kʼo pa Belfast. Ri qʼij riʼ, Russell xuyaʼ ri tzijonem «Xchʼakatäj ruqʼatbʼäl tzij Satanás», reʼ yaʼon wä pä rutzijol. Xeʼapon «jun 300 winäq chukʼaxaxik ri tzijonem». Jun chkë ri winäq xapon kʼïy kʼutunïk xuʼän apo rchë nuqasaj ruqʼij ri xuʼij Russell. Ye kʼa ryä rkʼë le Biblia xuqʼalajsaj wä. Pa Dublín, jun chik achï ri más itzel runaʼoj, rubʼiʼ OʼConnor, xrajoʼ chqa xuqasaj kiqʼij ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia chi kiwäch más ye mil winäq. Ryä secretario pa Asociación Cristiana de Jóvenes (YMCA rma rubʼiʼ pa inglés). ¿Achkë xbʼanatäj?

Tqachʼobʼoʼ chë achiʼel ta ke reʼ xbʼanatäj. Jun achï ri nqa chuwäch nretamaj chrij le Biblia xbʼä chukʼaxaxik jun tzijonem ri yaʼon pä rutzijol chpan ri diario The Irish Times. Taq xapon, kʼayew xrïl rutzʼibʼäl rma ye kʼïy winäq. Ri achï riʼ xuyaʼ kʼa ruxkïn che rä ri tzijonem. Ri nyaʼo ri tzijonem jun achï säq ruwiʼ, nimaʼq rusaqmachiʼ chqa rukusan jun qʼäq tzyäq. Taq najin nuyaʼ rutzijonem, ryä nbʼyaj chqa yerusloj  ruqʼaʼ pa plataforma. Pa rubʼeyal yeruqʼalajsaj ri textos, ke riʼ ri achï más xqʼax chuwäch ri nukʼüt le Biblia. Tapeʼ majun micrófono chqa bocinas, ri ruchʼaʼäl ri nyaʼo ri tzijonem jaʼäl nkʼaxatäj chpan ri jay. Ke riʼ xuʼän chë ri winäq xkiyaʼ kixkïn jun hora rkʼë nikʼaj. Ye kʼa taq xyaʼöx qʼij chë yebʼan apo kʼutunïk, OʼConnor chqa ri rachiʼil xekibʼanalaʼ kʼutunïk rchë nkiqasaj ruqʼij ri xbʼix chpan ri tzijonem. Ronojel kʼa kikʼutunïk rkʼë le Biblia xqʼalajsäx wä. Ri winäq ye kʼo apo chriʼ xkipaqʼapaʼ kiqʼaʼ rma rubʼanik xeqʼalajsäx ri kʼutunïk. Taq majun chik achkë ta xqʼajan, ri achï ri xapon chukʼaxaxik ri tzijonem xkʼutuj más rutoʼik chkë ri qachʼalal. Ye kʼo yebʼin chë kimä ri tzijonem riʼ ye kʼïy winäq xkitamaj ruwäch Jehová.

Pa mayo, 1909, ri qachʼalal Russell xel äl pa Nueva York rchë xbʼä pa Irlanda. Ryä xbʼä chpan ri barco Mauretania chqa ya riʼ rukaj mul xbʼä chriʼ. Ri qʼij riʼ xukʼwaj äl qachʼalal Huntsinger, jun secretario. Ke riʼ, taq ye bʼenäq chpan ri barco, ri qachʼalal Russell xuksaj rchë xerutzʼibʼaj ri tzijonem xeyaʼöx chpan ri wuj Ri Nyaʼon Rutzijol. Taq ye kʼo chik pa Belfast, Russell xuyaʼ jun tzijonem chi kiwäch ye 450 winäq, 100 chkë ryeʼ kʼo chë xepaʼeʼ rma majun chik tzʼibʼäl ta.

Ri pa roʼ mul xbʼä pa Irlanda, ri xqatzijoj qa pa naʼäy, Russell kʼo chë xeruqʼalajsaj chqa kʼutunïk. Taq xkʼïs rutzijonem pa Dublín, jun achï ri kʼo jubʼaʼ retamabʼal chrij le Biblia, ri bʼenäq wä rkʼë OʼConnor, xqʼalajsäx chqa rukʼutunïk rkʼë le Biblia. Ri winäq xqa chi kiwäch kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk. Chkaʼn qʼij, Russell chqa ri yebʼenäq rkʼë xebʼä äl chpan jun barco rchë xeʼapon pa Liverpool. Chrij riʼ xebʼä chik chpan jun barco rubʼiʼ Lusitania, ke riʼ xeʼapon Nueva York * (tatzʼetaʼ ri nota).

Pa 1911, taq xuʼän waqiʼ chqa wuquʼ mul tbʼä pa Irlanda, Russell xeruyaʼ tzijonem ri xeyaʼöx chqa rutzijol. Pa abril che rä ri junaʼ riʼ, 20 Tijoxelaʼ chrij le Biblia xekikʼül apo ye 2.000 winäq pa Belfast. Ri winäq riʼ xeʼapon rchë xbʼekikʼaxaj ri tzijonem rubʼiʼ «Ri nbʼanatäj kikʼë ri winäq yekäm». Taq xyaʼöx ri tzijonem pa Dublín, OʼConnor chqa jun chik ukʼwäy bʼey pa ruwiʼ jun religión xeʼapon rchë xkiʼän kʼïy kʼutunïk. Ri winäq xqa chi kiwäch ri kiqʼalajsaxik xyaʼöx ri kʼutunïk rkʼë le Biblia. Kayoxiʼ ikʼ chrij riʼ, pa taq octubre chqa noviembre, Russell xbʼerutzʼetaʼ nikʼaj chik tinamït. Ye kʼïy winäq xeʼapon chukʼaxaxik. Taq xbʼan chik jun moloj pa Dublín, OʼConnor xapon chik jun mul rchë xrajoʼ xuqʼät ri moloj. Ryä ye rachbʼilan äl ye 100 winäq. Ye kʼa ri xeʼapon chukʼaxaxik ri tzijonem xkitoʼ Russell.

Tapeʼ chkipan qa ri qʼij riʼ ya wä qachʼalal Russell xeyaʼo ri tzijonem, ryä xqʼax chuwäch chë «majun ta jun kʼo más ruqʼij», rma «ri samaj riʼ rchë Dios, ma rchë ta jun achï». Ri tzijonem xeruyaʼ Russell ri nyaʼöx wä pä kitzijol chqa ri xekiqʼalajsaj ri qas kantzij nukʼüt le Biblia, xkiyaʼ pä retal ri molojriʼïl yebʼan pa taq congregaciones. Reʼ xuʼän chë xekʼojeʼ pä congregaciones pa jalajöj taq tinamït, ke riʼ ye kʼïy winäq xkitamaj chrij Ruchʼaʼäl Dios pa Irlanda. (Ri bʼanatajnäq pä pa rutinamit Jehová pa Gran Bretaña).