NI SE qai curu yani na waqa ena toba o Belfast, era kumuni e dua na ilala ena muailiu ni waqa mera sarava na kena sa votu tu mai na veiulunivanua drokadroka ena mataka ni siga ya. Qo ena vula o Me ena yabaki 1910. Dua vei ira na sarasara qori o Charles T. Russell, qo na ikalima ni nona ilakolako ena vanua o Ailadi. E raica tale ga o Russell e rua na waqa vakaitamera se ta tiko, qo na waqa a qai lutudromu na Titanic kei na dua tale erau via tautauvata na Olympic. * Ia era mai tavaki koya tu na mataveitacini ena daku ni volau volekata na wavu.

Rauta na 20 na yabaki yani e liu, e nanuma o Brother Russell me lakova mada vakavica eso na vanua ena taudaku kei Merika me rawa ni kila na sala vinaka duadua me vakatetei kina na itukutuku vinaka e vuravura. Tekivu nona imatai ni ilakolako e Ailadi ena Julai ni yabaki 1891. E vodo ena waqa na City of Chicago, qai sarava na dromu ni siga ni sa volekata na baravi e Queenstown, nanuma lesu kina na ka rau dau talanoataka na nona itubutubu me baleta na vanua rau tauyavu kina. Ni lakosivita o Russell kei ratou na nona itokani na kena tauni savasava kei na taudaku ni koro rairai vinaka, era liaca ni vanua qori “sa vakarau tu, sa waraki tiko ga me tamusuki.”

E sikovi Ailadi vakavitu o Brother Russell. Na tataleitaki a teivaki ena imatai ni ilakolako e tini vica tale na drau, so na gauna e udolu sara era rogoca nona ivunau ena vica nona veisiko tarava. Na ikarua ni nona ilakolako ena Me, 1903, e tabaki ena niusiveva ni na vakayacori na nona ivunau soqovi levu e Belfast kei Dublin. E nanuma lesu o Russell “nira vakarogoca vinaka na tiko kina” na ulutaga “The Oath-Bound Promise” (“Na Vosa ni Yalayala”) e baleta na vakabauta i Eparama kei na vakalougatataki ni kawatamata ena veigauna se bera mai.

Ni levu na tataleitaki e kea, e nanumi kina me okati tale ga na vanua qori ena ikatolu ni nona ilakolako o Russell ena veivanua e Urope. Ratou lai kidavaki koya ni sobu mai na waqa e lima na tacida tagane ena mataka ni Epereli, 1908. Na itukutuku a tabaki tiko me baleta na ivunau soqovi levu e kena ulutaga “The Overthrow of Satan’s Empire,” (“Vakamalumalumutaki na Lewa i Setani”), me vakayacori ena yakavi ni siga ya era lai “rogoca yani e rauta ni 300.” A maliwai ira voli e dua na dauveitusaqati, ia e seva nona inaki ni sa bau vakamacalataki vinaka sara ga na iVolatabu. Dua tale na dauveitusaqati e tiko e Dublin, o O’Connor, na vunivola ni isoqosoqo na YMCA—e uqeti ira gona e le 1,000 mera saqati ira na gonevuli ni iVolatabu. Cava e yaco?

Meda lesuva mada na gauna qori, meda qai vakasamataka na veika a yaco ena soqo oya. E taleitaka e dua na turaga me kila na ka dina vakaivolatabu, mani tiko ena dua na ivunau soqovi levu a tabaki ena niusiveva na Irish Times. Na osodrigi ni vanua e voleka mada ga ni sega ni dabe rawa. E vakadirorogo vinaka ni vunau tiko e dua na turaga vakumi vulavula, vakote loaloa balavu tale ga. Ni vunau tiko na turaga qori e sega ni duri tu ga ena dua na vanua, e veitosoyaki ena  buturara salavata kei na nona matanataka eso na ka e kaya tiko, e veisemati vinaka nona vakamacalataka na veitikinivolatabu, ni rogoca vinaka sara ga na turaga qori na ka dina. Ni sega mada ga ni vakayagataki na gusunivosa, e rogoci vinaka na ivunau ena loma ni vanua qori, ra vakarorogo kina na gole yani me dua veimama na aua. Ni donuya na gauna ni veitarotarogi, e saqati koya o O’Connor kei ira nona ilala, ia e vakamacalataka vakamaqosa nona itukutuku ni vakayagataka na iVolatabu. Era vakasausau na vakarorogo nira tokoni koya. Ni sa oti nodrau veivosaki qori, e torovi ira sara na tacida na turaga e taleitaka na ka dina ni via vulica e levu tale na ka. E levu era vakadinadinataka ni sala ga qori era kila kina na ka dina eso.

E biuti Niu Yoka sara o Brother Russell me vodo ena waqa na Mauretania ena vula o Me ni yabaki 1909, ena ikava ni nona ilakolako. A kauta tale tiko ga e dua na tacida tagane o Huntsinger, e kilai ni dau vola ga vakalekaleka na veika e tukuni, e yaga dina qori ena kena volai na ulutaga ni Vale ni Vakatawa vakavalagi. Era rogoca na le 450 na nona ivunau soqovi levu o Brother Russell e Belfast, voleka ni 100 era tucake tu ga ena osodrigi ni rumu.

E va tale ga qori na ikalima ni nona ilakolako, me vaka sa tukuni toka mai cake. Ni oti na ivunau soqovi levu e Dublin, e saumi vakaivolatabu na nona taro e dua na daunicioloji kilai levu rau veitomani mai kei O’Connor, ra matalau kina na vakarorogo tu. Na siga tarava, era soko sara vakatotolo eso e Liverpool, mera lai vodo ena waqa kilai levu na Lusitania e gole tiko i Niu Yoka. *

A tabaki tale ga na ivunau soqovi levu ena ikaono kei na ikavitu ni nona ilakolako o Brother Russell ena 1911. Ena vulaitubutubu, era gole yani mera lai rogoca na ivunau “Hereafter” (“Nikua me Lako Yani”) e le 2,000, ra veiqaravi e le 20 na tacida era Gonevuli ni iVolatabu. Se baci gole yani o O’Connor e Dublin kei na dua na italatala e dau taro, ia ra matalau na vakarorogo tiko ena kena saumi vakaivolatabu. Ra sikovi eso tale na tauni ena vulaibotabota ni yabaki qori, levu tale ga era mai vakarorogo. Saga tale o O’Connor kei na le 100 na dauvakasausa mera veivakasosani ena soqoni e Dublin, ia era tokoni koya e vunau tiko na vakarorogo.

E dau liutaka o Brother Russell na ivunau soqovi levu ena gauna ya, ia e kila ni “sega ni bibi na tamata,” ni “sega ni cakacaka ni tamata qo; e cakacaka ni Kalou.” Kena dau tabaki na ivunau soqovi levu mera sureti kina na lewenivanua ina Soqoni Soqovi Levu, e dua na sala vinaka me vunautaki kina na ka dina vakaivolatabu. Kena itinitini? Na ivunau soqovi levu e vakatetei kina na itukutuku vinaka, e tauyavu tale ga kina na veivavakoso ena vica vata na vanua e Ailadi.—Vanua e maroroi kina na keda itukutuku makawa e Peritania.