DILE bato lọ to dindọnsẹpọ zẹklan ohù tọn Belfast Lough tọn, húndotọ kleun he to ote to atọ̀ bato lọ tọn ji lẹ mọ osó he gọ́ na ogbé-mú, ehe ji hinhọ́n afọnnu tọn tá do lẹ hlan. Mai 1910 wẹ. Na Charles T. Russell he yin dopo to yé mẹ, whla atọ́ntọ die he e wá Irlande. Mẹmẹsunnu Russell sọgan mọ bato daho-gbó awe he to yinyin awuwlena delẹ hlan olá, yèdọ Titanic he ma nọ aimẹ dẹn lọ po awetọ etọn Olympic po. * To bato lọ lẹ godo, nudi Biblu Plọntọ wiawe to ote to bato-glintẹn lọ nado dokuavọna ẹn.

To nudi owhe 20 jẹnukọn, Mẹmẹsunnu Russell de nado zingbejizọnlin debọdo-dego lẹ yì otò devo lẹ mẹ gbọnvona Amelika, na e to aliho dagbe hugan lẹ dín nado hẹn wẹndagbe lọ gbayipe lẹdo aihọn pé wutu. Irlande wẹ yin ofi tintan he e dlapọn to juillet 1891. To whenue e to bato City of Chicago mẹ, e mọ bọ owhè to họyì dile e to dindọnsẹpọ huto Queenstown tọn, podọ e sọgan ko flin zẹẹmẹ he mẹjitọ etọn lẹ na ko nọ basi na ẹn gando otò he mẹ yé wá sọn ehe go. Dile Mẹmẹsunnu Russell po tomẹyitọ hatọ etọn lẹ po to jujugbọn tòdaho he to wiweji po gbétatò whanpẹnọ lẹ po mẹ, yé doayi e go dọ ogle lọ “ko bia bo to tepọn gbingbẹ̀n.”

Whla ṣinawe wẹ Mẹmẹsunnu Russell zingbejizọnlin yì Irlande. E họnwun dọ aliho he mẹ dlapọn tintan lọ fọnjlodotenamẹ te zọ́n bọ gbẹtọ kanweko susu podọ fọtọ́n susu to whedelẹnu wá to dlapọn devo lẹ whenu, nado dotoaina hodidọ etọn lẹ. To dlapọn etọn awetọ whenu to mai 1903, linlinnamẹwe otò lọ tọn lẹ basi nujijla togunmẹho he na yin nina to Belfast po Dublin po lẹ tọn. Russell wá na linlin dọ “mẹhe wá lẹ dotoai po sọwhiwhe po” na hosọ lọ “Opagbe He Yin Whiwhle,” ehe gando yise Ablaham tọn po dona sọgodo tọn gbẹtọvi lẹ tọn po go.

Na mẹsusu wẹ do ojlo hia to finẹ wutu, Irlande yin yiyidogọ otò he Russell na dlapọn lẹ to gbejizọnlin etọn atọ̀ntọ yì Europe whenu. Mẹmẹsunnu atọ́n wẹ wá dọnudo e dile ewọ jẹte sọn bato lọ mẹ to Belfast to afọnnu dopo to avril 1908. To gbenẹgbe whèjai, “nudi jlodotọ 300” wẹ wá dotoaina togunmẹho lọ he nujijla etọn yin bibasi bọ hosọ etọn yin “Aijijẹ Ahọluigba Satani tọn.” Owe-wiwe lẹ yin yiyizan po azọ́nyinyọnẹn po nado jla pọndohlan agọjẹdonutọ de he to yé mẹ tọn do to afọdopolọji. To Dublin, agọjẹdonutọ sinsinyẹn de, Mr. O’Connor he yin wekantọ ogbẹ́ YMCA tọn tẹnpọn nado sisẹ́ todoaitọ 1 000 linlán nado diọnukunsọ Biblu Plọntọ lẹ. Etẹwẹ jọ bọdego?

Mì gbọ mí ni lẹkọyi whenuho mẹ bo lẹnnupọndo nuhe sọgan ko jọ to gbenẹgbe lẹ ji. Dawe de he jlo na yọ́n nugbo Biblu tọn basi dide nado yì dotoaina togunmẹho de he nujijla etọn yin bibasi to linlinwe lọ The Irish Times mẹ. E ma fá bọ e do mọtẹn to mẹplidopọ lẹ ṣẹnṣẹn. Dawe lọ dotoai po sọwhiwhe po na hodọtọ ogbì-nọ podọ owhà-nọ lọ he do vẹsi yuu gaa de. Dile hodọtọ lọ to hodọ, e to tẹnsẹ to oplò lọ ji, yí alọ do to dohia basi po awuvivo po, bosọ to  wefọ de yijlẹdo devo go to aliho he sọgbe mẹ, ehe zọ́n bọ dawe lọ mọnukunnujẹ nugbo Biblu tọn lẹ mẹ. Dile etlẹ yindọ zomọ gbèzeyiaga tọn de ma yin yiyizan, ogbè hodọtọ lọ tọn sọgan yin sisè to filẹpo to ohọ̀ lọ mẹ bosọ dọ̀n ayidonugo todoaitọ lẹ tọn na gànhiho dopo daa. Enẹgodo, to adà kanbiọ po gblọndo po tọn lọ whenu, O’Connor po họntọn etọn lẹ po dọnnu hẹ ẹ, ṣigba e yí Biblu zan nado yiavùnlọna owẹ̀n lọ po kọdetọn dagbe po. Mẹplidopọ lọ hopẹ́ nado do ayajẹ yetọn hia. To whenue pẹhiho lọ doalọte, dawe jlodotọ lọ dọnsẹpọ mẹmẹsunnu lẹ nado yọ́n nususu dogọ. Sọgbe hẹ nuhe mẹhe to otẹn lọ mẹ lẹ dọ, aliho enẹ mẹ wẹ mẹsusu plọn nugbo lọ te.

To whenue Mẹmẹsunnu Russell do bato Mauretania sọn New York to mai 1909 to dlapọn etọn ẹnẹtọ whenu, e plan Mẹmẹsunnu Huntsinger hẹn, mẹhe yọ́n maṣinu wekinkan tọn zan, na yé nido sọgan to kandai hosọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ tọn basi to gbejizọnlin lọ whenu. Gbẹtọ 450 wẹ wá dotó togunmẹho he Mẹmẹsunnu Russell na to Belfast, bọ nudi omẹ 100 to yé mẹ gbọṣi ote na otẹn ma tin wutu.

Aliho dopolọ mẹ wẹ gbejizọnlin etọn atọ́ntọ he yin nùdego to bẹjẹeji lọ yì te. To togunmẹho he yin nina to Dublin lọ godo, sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ nukundeji de he O’Connor plan wá mọ gblọndo Biblu tọn na kanbiọ etọn lẹ, podọ e vivi na mẹplidopọ lẹ ga. To wunkẹngbe, gbejizọnlinzintọ lọ lẹ do bato de he nọ bẹ wekanhlanmẹ lẹ nado yì Liverpool, bo wá do bato he yin yinyọnẹn ganji lọ Lusitania sọyi New York. *

Nujijla sọ yin bibasi na togunmẹho Mẹmẹsunnu Russell tọn lẹ to gbejizọnlin etọn ṣidopotọ po ṣinawetọ po whenu to 1911. To osun avril tọn mẹ to Belfast, Biblu Plọntọ 20 wẹ dokuavọna gbẹtọ 2 000 he wá nado dotoaina togunmẹho lọ he hosọ etọn yin “Nuhe Nọ Jọ to Okú Godo.” O’Connor sọ wá Dublin po sinsẹ̀ngán devo po he kàn kanbiọ susu sè, ṣigba todoaitọ lẹ hopẹ́ to whenue gblọndo lẹ yin nina sọn Owe-wiwe lẹ mẹ. To osun octobre po novembre owhe dopolọ tọn po mẹ, tòdaho devo lẹ yin didlapọn podọ todoaitọ susu wẹ wá. O’Connor po gufọntọ 100 delẹ po sọ tẹnpọn whladopo dogọ nado hẹn bẹwlu wá to opli de whenu to Dublin, ṣigba todoaitọ lẹ yí zohunhun do nọgodona hodọtọ lọ.

Dile etlẹ yindọ Mẹmẹsunnu Russell wẹ nọ saba na togunmẹho lẹ to ojlẹ lọ mẹ, e yigbe dọ “mẹdepope ma tin bọ eyin yè ma mọ ẹn yè ma gán,” na “ehe ma yin azọ́n gbẹtọ tọn; ṣigba Jiwheyẹwhe tọn wẹ.” Togunmẹho he nujijla etọn yin bibasi lọ lẹ—he nọ yin yiylọ todin dọ Hodidọ Na Mẹlẹpo—hùn dotẹnmẹ dagbe lẹ dote nado ze nugbo Owe-wiwe tọn lẹ donukọnnamẹ. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Togunmẹho lẹ gọalọ nado hẹn wẹndagbe lọ gbayipe, podọ agun lẹ yin didoai to tòdaho susu lẹ mẹ lẹdo Irlande.—Sọn onú hoho sẹdotẹn mítọn to Grande-Bretagne.