Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

MIJIMBU YETU YAYILEMU YAKUNYIMA

Vihande Vyalikungumbuwa Vyatandakanyishile Mujimbu Wamwaza muIreland

Vihande Vyalikungumbuwa Vyatandakanyishile Mujimbu Wamwaza muIreland

MUKAKWEJI waMay 1910 Charles T. Russell apwile halizavu lyavatu vaze vapwile muwato wapwile nakuya kuIreland. Ou ukiko wapwile ungeji wamuchitanu waCharles T. Russell kuya kuIreland. Jino omu vahetele mukalungalwiji waBelfast Lough, vatu vaze vapwile muwato vamwene kuwaha changanda yize yatwama kwakamwihi nakalungalwiji kana. Vatu vapwile muze muwato vamwene jimbopolo jajinene jivali vavuluka ngwavo Titanic naOlympic vali nakujitunga. * Kaha kungenge yakalungalwiji kwakamwihi najize jimbopolo kwemanyine vaka-kulinangula Mbimbiliya vaze vapwile nakuvandamina vangeji javo.

Kafwe myaka 20 kunyima shimbu kanda lwola kanelu, Ndumbu Russell ashinganyekele kutambukila mafuchi akulisezaseza aze atwamina kwakusuku naAmerica mangana atandakanyise mujimbu wamwaza. Haungeji wenyi watete, avangililile kuya kulifuchi lyaIreland, muJuly 1891. Omu apwile munganda yaChicago, atalile kumutamba waQueenstown kuze lyalaukililenga likumbi, kaha pamo anukile kuze kwafumine visemi jenyi kweseka navyuma vamulwezelenga. Omu vaputukile kuhitangana munganda namumembo alifuchi kana, vamwene jino ngwavo wande “unatomo kaha unatemo kwaha.”

Ndumbwetu Russell atambukilile lifuchi lyaIreland mapapa 7. Vyuma ahanjikile haungeji wenyi watete vyevwishile vatu kuwaha, ngocho chalingishile jino vatu vavavulu vezenga nakwivwilila kuvihande vyenyi hajola jikwavo avatambukililenga. Haungeji wenyi wamuchivali muMay 1903, vandumbwetu vazachishile mapapilo amijimbu hakulanya vatu vezenga kukukunguluka chapwile muBelfast namuDublin. Russell ambile ngwenyi “vatu mulizavu vatengelekele matwitwi” nakwivwilila kuchihande chakwamba ngwavo, “The Oath-Bound Promise” chize chapwile nakuhanjika halufwelelo lwaApalahama navyuma vize Kalunga ajina kukalingila vatu kulutwe.

Hakuwana nge vatu vamulifuchi lyaIreland vazangile kulinangula muchano, ngocho Russell avatambukilile cheka haungeji wenyi wamuchitatu ayile kuEurope. Vandumbwetu vatanu vamutambwokesele omu asulukile mumbopolo mukakweji waApril mu 1908. Kuheta nachingoloshi likumbi vene lize, vatu 300 vejile nakwivwilila kuchihande chakwamba ngwavo, “The Overthrow of Satan’s Empire.” Muka-kapopolweji umwe muze mulizavu vamukunywile hakulumbununa kanawa Visoneka. MuDublin mwapwile O’Connor muka-kapopolweji wamunene uze apwile muka-kusoneka waliuka lyaYMCA. Mutu kana asakile kuhonesa vatu vakuzomboka 1,000 kwivwilila kuvihande vyaVaka-Kulinangula Mbimbiliya. Jino vyuma muka vyasolokele?

Lunga uze asakile kulinangula muchano afwililile kwivwilila kuchihande chize vavilikile ngwavo nachipwako, chize vasolwele halipapilo lyamijimbu lyaThe Irish Times. Jino omu ahetele kuze, awanyine muze muzuvo yakukungulukila munazale, chipwe ngocho awanyine chihela chakutwama. Uze lunga evwililile kanawa kuli muka-kuhanjika chihande, lunga uze apwile najivwi nawevu wausuku kaha nawa avwalile kahuma ulava wamusuku. Muka-kuhanjika chihande azachishilenga visoneka mangana chihande chenyi chivwakane kanawa, kahechi chakafwile uze lunga evwishise muchano wamuMbimbiliya. Numba tuhu muka-kuhanjika chihande kazachishile vihungo vyakuhanjikilako, oloze apwile nalizu lyakukanguka, ngocho vosena mulizavu vapwile nakumwivwa kanawa, numba tuhu ahanjikile haola yamuundu nachimbwa. Kahomu lwahetela lwola lwavihula nakukumbulula, O’Connor uze muka-kapopolweji namasepa jenyi vasakile kumuhonesa hakumuhulisa vihula, oloze ikiye akumbulwile vihula vyavo kuzachisa Mbimbiliya. Vatu vapwile mulizavu vamusakwilililenga. Omu lyakumine lize liuya, uze lunga ayile kuli vandumbwetu mangana vamunangule vyavivulu. Vatu vavavulu valinangwilenga muchano kuzachisa jila kaneyi yavihula nakukumbulula.

Kuheta muMay 1909 haungeji wenyi wamuchiwana, Russell azachishile mbopolo yaMauretania hamwe kaha naNdumbu Huntsinger uze apwile muka-kumusonekela, mangana asoneke vihande halwola vapwile nakuya ungeji wavo vakavihake muKaposhi Kakutalila. Vatu 450 vejile nakwivwilila kuchihande chaNdumbu Russell muBelfast, kaha vatu 100 vemanyine mwomwo vahonene hakutwama.

Ndumbu C. T. Russell ali mumbopolo yaLusitania

Haungeji wenyi wamuchitanu alingile mwomumwe. Omu akumishile kuhanjika chihande chalikungumbuwa muDublin, lunga umwe alinangula chikuma uze ejile naO’Connor awahililile chikuma omu vakumbulwile vihula vyenyi kuzachisa Visoneka, kaha navatu vosena mulizavu vawahililile chikuma. Kaha lichako Russell navakwavo vanyinyine muwato uze watwalilenga mikanda kuLiverpool, kahomu vahetele kuze vanyinyine cheka mumbopolo yaLusitania yize yapwile nakuya kuNew York. *

Chihande chalikungumbuwa chize vasonekele halipapilo lyamijimbu lyaThe Irish Times haMay 20, 1910

Ndumbu Russell atwalileho lika kuhanjika vihande vyalikungumbuwa nahaungeji wenyi wakusokesa 6 na 7 mu 1911. Kuheta muApril, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya 20 vatambwile vatu 2,000, vaze vejile nakwivwilila kuchihande chapwile namutwe wakwamba ngwavo, “Hereafter.” Omu vapwile muDublin, O’Connor ejile cheka nachilolo umwe wamufulumende nakuhulisa vihula, oloze vatu vevwile kuwaha omu avakumbulwilenga kuzachisa Visoneka. Kuheta muOctober naNovember vatambukilile jimbaka jikwavo, kaha kuze vayilenga vawanyinenga vatu vavavulu vakuwahilila. O’Connor navakwavo 100 vasakile kutangula kukunguluka chapwile muDublin, oloze vatu vosena vapwile nakuhakwila Ndumbu Russell.

Numba tuhu Ndumbu Russell ikiye ahanjikilenga vihande vyaMbimbiliya, oloze atachikijile ngwenyi mulimo kana “kawapendaminyine hali mutu umweko” mwomwo “mulimo kana kawapwa wamutuko oloze waKalunga.” Vandumbwetu vaze vahanjikilenga vihande vyalikungumbuwa vize vasolwelenga mumapapilo amijimbu vakafwile vatu vevwishise muchano wamuVisoneka. Hakuzata mulimo kana, nganyo muka yafuminemo? Mujimbu wamwaza watandakanyine mukaye, kaha vikungulwilo vyavulile mujinganda jamuIreland. Mijimbu yetu yayilemu yakunyima muBritain.

^ par. 3 Omu mwahichile myaka yivali mbopolo yaTitanic yavombele hakalungalwiji.

^ par. 9 Mbopolo yaLusitania vayilozele muMay 1915 mukalungalwiji kwakamwihi nalifuchi lyaIreland.