SAMA meli nochomo Belfast Lough, ma e kama meli gowe, joma ne ochung’ e wi meli ne neno kaka chieng’ chako wuok e wi gode. Mano notimore e dwe mar Mei higa mar 1910. Achiel kuom joma ne nie melino ne en Charles T. Russell, ma koro ne dhi e piny Ireland e wuodhe mar abich. Ka ne ohawo chopo, ne oneno mende ariyo madongo ma ne pod igero. Achiel kuomgi ne iluongo ni Titanic to machielo ne iluongo ni Olympic. * Ka ne osekalo kama igerie mendego, ne oyudo ka Jopuonjre mag Muma rite kama ji loree.

Higni 20 moko motelo ne wuodhno, Owadwa Russell noketo chenro mar limo pinje mamoko mopogore gi Amerka kotemo ng’iyo yore mabeyo mag lando wach maber e piny ma ngima. Nochako gi limo piny Ireland e dwe mar Julai 1891. E higano ka en e meli miluongo ni City of Chicago, noneno ka chieng’ podho e dho wath mar Queenstown kendo nonyalo paro gik ma jonyuolne ne osewachone e wi piny Ireland nikech mano e piny ma jonyuolne nowuokie. Ka ne Owadwa Russell gi joma ne owuothogo kalo taonde maler kod gwenge mamoko ma beyo, ne gifwenyo ni pinyno ne en “puodho mochiek moromo keyo.”

Owadwa Russell nolimo piny Ireland nyadibiriyo. Limbene mokwongo nomiyo ji obedo gi siso mar winje, kendo mano nomiyo ji mathoth ma samoro ne chopo alufe ne biroga winje koduogo limo pinyno. Ka ne oduogo e limbe mar ariyo e dwe mar Mei e higa mar 1903, chokruoge ma ne itimo e taon mar Belfast kod Dublin nilandoga e gasede mag jopiny. Russell nowacho kaka ji nochiko itgi sama ne ogolo twak ma wiye wacho ni “Singo ma Ok Nyal Lokore.” Twagno ne wuoyo e wi yie ma Ibrahim ne nigo kod gueth ma dhano ne dhi yudo e kinde ma biro.

Nikech ji mang’eny ne dwaro winjo adiera e piny Ireland, Russell nochano mondo olim pinyno kendo e wuodhe mar adek ka ne odhi e pinje mag Ulaya. E dwe mar April higa mar 1908, owete abich ne obiro romone e dho wath ma Belfast. E odhiambono, ji ma dirom 300 nowinjo twak ma noyudo oselandi ma wiye ne wacho ni, “Kaka Ibiro Keth Loch mar Satan.” Ng’at achiel ma ne otemo kwedo puonjgo ne oling’ bang’ ka ne olerne Ndiko e yo mong’ith. E taon mar Dublin, Mr. O’Connor ma ne en jagoro mar YMCA ne oramo mar kwedo Jopuonjre mag Muma. Omiyo nosiayo ji mokalo 1000 mondo oriwre kode e kwedogi. Weche nobedo nade?

Mondo wang’e ni weche nobedo nade, we wang’i ane gima notimore e chokruogno. Ng’at moro ma manyo adiera ma bende ne oseneno ka oland twak e gaset mar The Irish Times biro winjo twagno. Odonjo kodong’ mana matin to kom baye nikech ji ng’eny. Ng’atno chiko ite mos sama ng’at moro ma wiye otimo lwar, kendo tike odhukno, to orwako koti mabor ma rateng’ wuoyo. Sama jagol-twak wuoyo, owuotho koni gi  koni e ndiri ka ofwayo lwetene kolero weche e yo mochanore maber, kendo otiyo gi ndiko mondo ng’atno owinj adiera mag Muma e yo maber. Kata bed ni ok oti gi maikrofon, dwonde winjore e odno te, kendo kuom sa achiel gi nus jowinjo chikone itgi mos. Kae to, kochopo seche mag penjo gi dwoko, Mr. O’Connor gi osiepene temo kwede, to odwokogi e yo ma thiring’inyi kotiyo gi Muma. Jowinjo duto pamo bang’ winjo dwoko ma ochiwo. Bang’ ka ji oseke, ng’atno dhi ir owete kendo okwayogi mondo gipuonje weche momedore. E ndalogo, ji mang’eny ne puonjore adiera e yo ma kamano.

E dwe mar Mei higa mar 1909, Owadwa Russell noidho meli miluongo ni Mauretania ka odhi e wuodhe mar ang’wen e piny Ireland. Ne odhi gi Owadwa Huntsinger, ma ne tiyo gi masin mar ndiko weche mondo sama ginie meli, giti gi thuolono e ndiko weche mag Watch Tower. Ji 450 nobiro winjo twak ma Owadwa Russell nogolo e taon mar Belfast, to ji ma dirom 100 e kindgi nochung’ nikech ot ne opong’.

Wuoth mar abich ma ne wasewacho motelo bende ne chalo mana gi mamokogo. Ka ne owadwa Russell osegolo twak e taon mar Dublin, nodwoko penjo mag ng’at moro ma ne owere ni ong’eyo weche mag Muma ma nobiro gi Mr. O’Connor. Dwokogo ne omoro jowinjo ahinya. Odiechieng’ ma noluwe, Russell gi jowetene ne oidho meli moro matin ma ting’o barupe ma noterogi nyaka Liverpool, kama ne giidho meli maduong’ miluongo ni Lusitania ma ne gidokgo New York. *

Owadwa Russell nogolo twege mamoko ma kamago e higa mar 1911 e limbe mar auchiel kod abiriyo. Bang’e e higano, Jopuonjre mag Muma 20 ma ne nitie e taon mar Belfast nogwelo ji 2,000 ma owinjo twak ma wiye ne wacho ni “Ngima Bang’ Tho.” Mr.O’Connor nosieko kendo e taon mar Dublin ka en gi jadolo machielo ma ne openjo penjo mang’eny. Kata kamano, dwoko ma ne oyudo kowuok e Muma nomoro jowinjo ma gipamo gi ilo. Bang’e e higano, owadwa Russell nolimo taonde mopogore ma ogolo twege ne ji mogwaro. Mr.O’Connor gi jomamoko 100 notemo ketho chokruok ma ne otim e taon mar Dublin, kata kamano, jowinjo mang’eny ne oriwo jagol-twak lwedo.

Kata obedo ni Owadwa Russell ne tayo weche mag golo twege e kindego, ne ok one ka gima en e ma nomiyo tijno tire, nikech nong’eyo ni “tijno ok en mar dhano, to en mar Nyasaye.” Twege mag ji duto ma ne ilandogo ne obedo yo maber mar lando adiera mag Muma. Twak mar ji duto ma igolo e kanyakla juma ka juma e ma nokawo kar twegego. Mano nokelo ber mane? Twegego nokonyo e lando wach maber, kendo ne ochak kanyakla mang’eny e taonde mopogore opogore e piny Ireland.—Moa e giwa machon e piny Britain.