Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

YƐ TETEDWƐKƐ

Bagua Nu Ɛdendɛlɛ Maanle Edwɛkpa Ne Dɛlɛle Wɔ Ireland

Bagua Nu Ɛdendɛlɛ Maanle Edwɛkpa Ne Dɛlɛle Wɔ Ireland

MƆƆ meli ne lua Nyevile ne azo ɔlɛkɔ ɛleka mɔɔ ɔbagyinla la, adendulɛma ekyi ne mɔɔ bɛgyi meli ne azo anwuma la nwunle kɛ ewia ne mɔɔ ɛlɛfinde la gua awoka ne mɔ azo. Ɛnee ɔle May 1910. Ɛnee bɛ nuhua ko a le Charles T. Russell, ye fane nnu ne azo mɔɔ ɔkɔ Ireland la ɛne. Ɛnee Adiema Russell anye dua meli mgbole nwiɔ, Titanic yɛɛ Olympic * mɔɔ ɛnee bɛlɛbobɔ mɔɔ yiale esiane la. Wɔ ɛleka mɔɔ bɛlɛbobɔ meli ne la anzi, ɛnee Baebolo sukoavoma bulu nee nwiɔ gyigyi meli agyinlaleɛ ne bɛlɛkendɛ kɛ ɔbara.

Kɛmɔ ɛnee Adiema Russell ɛva ɛvolɛ kɛyɛ 20 ɛzuzu kɛzi ɔbadɛlɛ edwɛkpa ne anu wɔ ewiade amuala la anwo la ɔti, ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔbavi Ameleka yeahɔ maanle gyɛne zo. Ɔlimoa ɔhɔle Ireland wɔ July 1891. Mɔɔ ɔde meli ne mɔɔ bɛfɛlɛ ye City of Chicago anu la, ɔnwunle ewia ne mɔɔ ɛlɛkadɔ wɔ Queenstown nyevile ne anloa la, bie a ɔhakyele mɔɔ ye awovolɛ hanle vanenle bɛ sua zo anwo la. Mɔɔ Adiema Russell nee ɔ gɔnwo mɔ adendulɛma ne ɛlɛpɛ nu wɔ azua mɔɔ azo te na bɛle ngɛnlɛma wɔ maanle ne anu la, bɛnwunle kɛ ɛya mɔɔ wɔ ɛkɛ la “ɛbolo mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛte a.”

Adiema Russell hɔle Ireland fane nsuu. Anyelielɛ mɔɔ ye ɛkpɔlalɛ mɔɔ limoa maanle bɛnyianle la maanle menli ɛya ɛya yɛɛ ɔyɛ a menli kɛyɛ apenle ne ɔnzi batie ye wɔ mekɛ fofolɛ mɔɔ ɔbara la. Ɔkadwu ye ɛkpɔlalɛ mɔɔ tɔ zo nwiɔ wɔ May 1903 la, ɛnee bɛbɔ bagua nu ayia mɔɔ bɛyɛ ye wɔ Belfast nee Dublin la anwo nolo wɔ ɛkɛ ne adwelie ngɛlata nu. Russell hanle kɛ “menli mɔɔ rale la diele” edwɛkɛtile ne mɔɔ se, “The Oath-Bound Promise” mɔɔ fale Ebileham diedi ne nee nyilalɛ mɔɔ alesama banyia ye kenle bie la anwo kpalɛ.

Ɔluakɛ Russell nwunle kɛ menli anye die edwɛkɛ ne anwo wɔ Ireland la ati, ɔhɔle ɛkɛ ne wɔ ye ɛkpɔlalɛ mɔɔ tɔ zo nsa wɔ Abolokyi la. Mediema nnu zomaanle ye wɔ mekɛ mɔɔ ɔdwule aze wɔ Belfast wɔ 1908, April kenle ko nwonlomɔ la. Bɛbɔle bagua nu ɛdendɛlɛ ne mɔɔ ɔse, “The Overthrow of Satan’s Empire,” la anwo nolo, na “tievolɛma kɛyɛ 300 mɔɔ bɛ nye die edwɛkɛ ne anwo kpalɛ” la radiele ɛdendɛlɛ mɔɔ bɛmaanle ye nɔsolɛ zɔhane la bie. Tendɛvolɛ ne vale Ngɛlɛlera ne boale dwazotiavolɛ ko mɔɔ ɛnee wɔ bɛ avinli la ɛkɛ ne ala. Wɔ Dublin, dwazotiavolɛ Ym. O’Connor mɔɔ le YMCA kɛlɛhɛlɛvolɛ la bɔle kpɔkɛ kɛ ɔmaa tievolɛma mɔɔ bɛbo 1,000 la adwazo atia Baebolo Sukoavoma ne. Duzu a zile a?

Bɛmaa yɛpɛ mɔɔ anrɛɛ bahola azi wɔ mekɛ zɔhane la anwo nvoninli wɔ yɛ adwenle nu yɛnlea. Nrenyia bie mɔɔ ɛnee kulo kɛ ɔnwu Baebolo nu nɔhalɛ ne la zile kpɔkɛ kɛ ɔkadie bagua nu ɛdendɛlɛ ne mɔɔ bɛbɔle ye nolo wɔ The Irish Times ne anu la. Ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔkpondɛ ɛleka yeadɛnla wɔ menli dɔɔnwo ne mɔɔ ɛnee bɛlɛtie ɛdendɛlɛ ne la avinli. Nrenyia ne yɛle koonwu diele tendɛvolɛ ne mɔɔ ɔ ti enrinli le fufule, yezie ɔ kɛsa na ɔwula kootu bile la. Tendɛvolɛ ne keha ɔ nwo wɔ bama ne azo wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛmaa ye ɛdendɛlɛ ne la, ɔfa ngɛlɛlera ko ɔkilehile fofolɛ anu na ɔboa nrenyia ne ɔmaa ɔte Baebolo nu nɔhalɛ ne abo. Ɛnee tendɛvolɛ ne ɛnlɛ maekulofonu, noko awie biala mɔɔ wɔ asalo ɛkɛ la dele ye edwɛkɛ ne too kɛyɛ dɔnehwele ko nee foa. Akee ɔdwule ɛleka mɔɔ bɛbiza kpuya bɛmaa ɔbua la, O’Connor nee ɔ gɔnwo mɔ bizale ye kpuya, noko ɔgyinlanle Baebolo ne azo ɔhilehilele edwɛkɛ ne anu. Tievolɛma ne vale bɛ sa nu ɛbɔlɛ hilele nwolɛ anyezɔlɛ. Mɔɔ ɔdele ninyɛne bo la, anyelielɛnli ne hɔle mediema ne mɔ ɛkɛ na ɔhanle kɛ ɔkulo kɛ ɔsukoa dɔɔnwo. Kɛlɛtokɛ kile kɛ adenle ɛhye azo a menli dɔɔnwo mɔɔ ɛnee wɔ ɛkɛ la zukoale nɔhalɛ ne a.

Mɔɔ Adiema Russell vole Mauretania meli ne anu na ɔlɛfi New York wɔ May 1909 wɔ ye ɛkpɔlalɛ mɔɔ tɔ zo nna anu la, ɔ nee Adiema Huntsinger mɔɔ kɛlɛ ndɛndɛ la hɔle, amaa mekɛ mɔɔ bɛlua nyevile ne azo la yeaha Watch Tower ne anu edwɛkɛ bie mɔ yeahile ye amaa yeahɛlɛ. Belfast sua ne azo amra 450 a radiele Adiema Russell ɛdendɛlɛ ne a, na ɛnee ɔwɔ kɛ bɛ nuhua kɛyɛ 100 gyinla nsisi ɔluakɛ bɛannyia ebia bɛandɛnla zo.

Adiema C. T. Russell wɔ Lusitania meli ne anu

Ye ɛkpɔlalɛ mɔɔ tɔ zo nnu mɔɔ yɛlimoa yɛha nwolɛ edwɛkɛ la noko yɛle zɔ. Mɔɔ ɔmaanle bagua nu ɛdendɛlɛ ne wɔ Dublin ɔwiele la, tievolɛma ne anye liele, ɔluakɛ nrenyia bie mɔɔ sukoa ɛzonlenlɛ nwo debie mɔɔ ɛlie duma mɔɔ O’Connor nee ye rale la noko nyianle ye kpuya ne mɔ anwo mualɛ wɔ Ngɛlɛlera ne anu. Ye alehyenlɛ nu, adendulɛma ne vole meli mɔɔ tia ndɛndɛ mɔɔ ɛlɛkɔ Liverpool la na bɛvole Lusitania meli ne mɔɔ ɛlie duma la bɛhɔle New York. *

The Irish Times ne ɛlɛbɔ bagua nu ɛdendɛlɛ bie nolo wɔ May 20, 1910

Ɛnee bɛbɔ bagua nu ɛdendɛlɛ nwo nolo wɔ mekɛ mɔɔ Adiema Russell dule ye adenle ne mɔɔ tɔ zo nsia nee nsuu la wɔ 1911. Wɔ nyenyesuo mekɛ nu Baebolo sukoavoma 20 mɔɔ bɛwɔ Belfast la liele menli 2,000 mɔɔ bɛdiele ɛdendɛlɛ mɔɔ ɔti ne se, “Hereafter” la ɛyɛvolɛ. O’Connor nee ɛsɔfo gyɛne noko rale Dublin rabizale kpuya dɔɔnwo, noko tievolɛma ne bɔle bɛ sa nu vale hilele mualɛ mɔɔ bɛgyinlanle Ngɛlɛlera ne azo bɛvale bɛmaanle la anwo anyezɔlɛ. Wɔ bokile nu wɔ ɛvolɛ ko ne ala anu, ɔhɔle azua gyɛne zo, na menli dɔɔnwo radiele ye. O’Connor nee dwazotiavolɛma 100 bɔle mɔdenle kɛ bɛsɛkye Dublin ayia ne bieko, noko tievolɛma ne gyinlanle tendɛvolɛ ne anzi.

Adiema Russell a ɛnee maa ɛdendɛlɛ ngakyile wɔ zɔhane mekɛ ne a, noko ɔnwunle kɛ “awie biala bahola ayɛ bie,” ɔluakɛ “ɛhye ɛnle sonla gyima; ɔle Nyamenle gyima.” Ɛnee bɛdimoa bɛbɔ bagua nu ɛdendɛlɛ ne nolo kolaa na bɛayɛ Bagua Nu Nyianu ne, na ɛhye maanle bɛnyianle nwolɛ adenle kɛnlɛma bɛlale Ngɛlɛlera ne anu nɔhalɛ ne ali. Boni a vi nu rale a? Bagua nu ɛdendɛlɛ maanle edwɛkpa ne dɛlɛle na bɛtetele asafo dɔɔnwo wɔ azua dɔɔnwo azo wɔ Ireland.​—Yɛ Tetedwɛkɛ mɔɔ vi Britain.

^ ɛden. 3 Bɛyɛle Titanic ne la, ye ɛvolɛ nwiɔ yɛɛ ɔnlomaanle a.

^ ɛden. 9 Bɛvale bɔmbo bɛzɛkyele Lusitania ne wɔ Ireland sɔlɔ ɛnweazo wɔ May 1915.