Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MU BINTU BYETU BYA KALA

Miisambo ya bantu boso ibadi ipalakashe mukandu wibuwa mu Irlande

Miisambo ya bantu boso ibadi ipalakashe mukandu wibuwa mu Irlande

NSAA ibadi mashuwa a meema aende na kukaamina mu kishiba kya Belfast, kasaka ka ba nkila-mashinda kabadi kemane ku kitenta kya kunudu kabamwene mwengye wi na lubishi nsaa ibatukile etaata dya ku namashika. Mubadi mu mweshi wa Katano mu kipwa kya 1910. Kwi umune a kwabadi, Charles T. Russell, uno ubadi musango wa katano wa kwenda mu Irlande. Mukwetu Russell badi amono ku bula mbalo ibabadi abapu mashuwa a mema abidi akata, ku anka kubadi mashuwa akata ababadi abetanyina bu Titanic na angi ababadi abetanyina bu Olympic. * Kunundu kwa efwa dibabadi abapu ano ma mashuwa, kubadi Balongi ba Bible ekumi na babidi abadi bemane ku kyese, abamutengyela.

Bipwa 20 kumpala kwa papa, Mukwetu Russel badi mwate kitshibilo kya kwenda mu nyendo na kwifunya mu maumbo e pasha pa Amerique bwa kukimba mushindo wa kupalakasha mukandu wibuwa mu nsenga ishima. Mu lwendo lwaye lwa kumpala badi mubangye n’eumbo dya Irlande, mu mweshi wa Musambo mu kipwa kya 1891. Pabadi mu kibundji kya Chicago, badi mumone nguba kwatwele pabadi mu kibundji kya Queenstown ki ku bukunkula bwa kishiba kikata; na badi mutentekyeshe myanda ibabadi abamulungula kwi nshaye na nyinaye pabitale dino eumbo dyabo dya butandwa. Pabadi Mukwetu Russell na bangi babadi nabo mu lwendo abakidi mu kino kibundji kilumbuulwe kalolo na kumona bipindji bya nsenga bibuwa, abadi bashinguule’shi dino nyi efuba “dipwe kumonga na aditengyela bwabadya kuumbula.”

Mukwetu Russell badi mwende mu eumbo dya Irlande misango musambobidi. Lukalo lwa bantu lubadi mwibweshe mu lwendo lwaye lwa kumpala lubadi lutakule bantu nkama, mpa na bantu binunu na binunu, bwabadya kwikala abafiki mu kumuteemesha pakitshi mwisambo mpa na pabafikile mwanka bwa musango wa nfudilo. Mu lwendo lwaye lwa kabidi, lubakitshine mu mweshi wa Katano mu kipwa kya 1903, bisangilo bya bantu boso bibadi mutweshe mu Belfast na mu Dublin babadi bebipalakashe mu ma jurnale. Mukwetu Russell bamwene’shi “bantu bakwete kumuteemesha kalolo” pabadi akitshi mwisambo wi na mutwe wa mwanda awamba’shi: “Mutshipo wa mulayilo” ubadi awakula pabitale lukumino lwa Abrahame na myabi ayikapete bantu boso mu mafuku aafiki.

Pa mwanda wa bantu bebungi babamwene abakumina kuteemesha mu dino eumbo, badi mwende dingi mu Irlande nsaa ibadi mwende lwendo lwaye lwa kasatu lwa kwifunya mu Europe. Bakwetu balume batano abadi bamuseme nsaa ibadi mwimane p’efwa dya ku Belfast ku namashika mu mweshi wa Kananka mu kipwa kya 1908. Mwisambo wa bantu boso ubadi mukite ku kyolwa kya dyadya efuku ubadi na mutwe wa mwanda awamba’shi: “La disparition de l’empire de Satan,” ubadi “ukakye bantu basha binangu bafikye ku 300” abadi bamuteemeshe mpa na ku kyolwa kya bufuku. Ungi muntu apelaa malongyesha aaye badi munkatshi mwabo badi mukeme na mukakibwe bukidibukidi pa kumona mushindo wibuwa wa kufuba na Bifundwe. Mu Dublin ungi muntu badi mushikwe malongyesha aaye abetanyina bu Mr. O’Connor, mwikale mufundji a mikanda mu kasaka kabetanyina bu ndumbulwilo a ba nsongwa bena Kidishitu (YMCA mu anglais)—bakimbile bya kulubisha kisaka kya bantu 1 000 bwa’shi tabateemeshanga Balongi ba Bible. Nkinyi kibakitshikile?

Tubandeyi kwaluka mu aa mafuku na kutuula mu binangu byetu myanda ibadi ikitshikye. Ungi muntu badi akumina kuuka bya binyibinyi bya mu Bible baatshile kitshibilo kya kupetekyelwa ku uno mwisambo ubabadi abapalakasha mu jurnale a The Irish Times. Kushi mpaka, belumbulwile bwadya nkapeta mbalo mu ino nshibo ibabadi baleshe. Uno muntu badi muteemeshe kalolo pabadi apakula muntu e na nyene itooka, e na mwefu ula mufwale ekotshi difita di bula. Nsaa yakwete kukita mwisambo waye, badi akindakana ku kitenta ki kumpala, na kusanyisha mbidi bwa kulesha myanda, na kwenda na kulesha na mayele ooso mushindo wipushene bifundwe, na badi ende na kufungula matwi a muntu badi amuteemesha bwadya kupusha bya binyibinyi bya mu Bible. Sunga mbibadi mukutwe bikolo bya kwakwila, eyi dya muntu badi akitshi mwisambo dibadi adipushika kalolo mu ma mbalo ooso a mu yaya nshibo, na bino bibadi abitakula bantu abamuteemesha bwabadya kumutemesha munda mwa nsaa mushima na kipindji. Kunyima, mu kipindji kya kwela nkonko na kwalula, ababangile kumukalakasha kwi O’Connor na bakuuku baye kadi aye badi nka na ngobesha ya kupatuula myanda yakula ku bukwashi bwa Bible. Bantu boso babadi abateemesha abadi abeele nkasa bwa kulesha’shi abasankila myanda yakula. Ku nfudilo, muntu badi na lukalo lwa kuuka myanda ibungi bafikile kwi mukwetu bwa kumulungula’shi e na lukalo lwa kulonga. Muyile abyakula bantu abadi panka, bantu bebungi abadi balongye bya binyibinyi mu kino kipaso.

Pabakatukile mu New York mu mweshi wa Katano mu kipwa kya 1909 na kutwela mu mashuwa a Mauretania, bwa kwenda lwendo lwaye lwa kananka, mukwetu Russell batshile mukwetu Huntsinger badi afundu na kyamo kya mikanda bwa’shi nsaa yoso yabakisha bwa kusabuka mema bekale abafundu miisambo ya mu Kitenta kya Mulami. Mwisambo wa bantu boso ubabakitshine kwi mukwetu Russell mu Belfast ubadi ukakye bantu 450, na bantu bafikye ku 100 abadi na kya kwimana bwimane mwanda takubadi ma mbalo abadya kushala nya.

Mukwetu C. T. Russell e mu mashuwa a Lusitania

Mu lwendo lwa katano, lwabadi bateemune ku mbangilo kwa uno mwisambo, abadi bakite nka ino myanda imune. Kunyima kwa mwisambo wa bantu boso mu Dublin, ungi muntu mulongye tulasa twa bipwilo bafikile pamune na O’Connor badi mupete ngalulo ayitukila mu Bifundwe ku nkonko yaye ibadi eyipusha, n’aye namu badi musankye pamune na bangi bantu boso. Butookye, bakwetu abadi mu lwendo abatwelele mu bwato bwa kumpala bwa kwenda ku Liverpool akupu abatwelele mu mashuwa a Lusitania bwa kwenda ku New York. *

Mwisambo wa bantu boso ubabadi baukishe mu jurnale a The Irish Times, mu 20/5/1910

Mukwetu Russell badi mukite ingi miisambo ya bantu boso mu lwendo lwaye lwa kasamombo na lwa musambo mu kipwa kya 1911. Mu mafuku a kashiposhipo, Balongi ba Bible 20 ba mu kibundji kya Belfast abadi batambule bantu 2 000, abafikile mu kuteemesha mwisambo ubadi na mutwe wa mwanda awamba’shi: “L’au-delà” (muwa kunyima kwa lufu). O’Connor bebwele dingi mu Dublin na bangi bantu babadi afubu nabo bwa kubanga kwela nkonko, anka bantu abadi abele nkasa nsaa ibabadi abapusha ngalulo ayitukila mu Bifundwe. Mu mafuku a eshipo dya kyakya kipwa kimune badi mwende na kwifunya dingi, na bantu bebungi abadi bapetekyelwe ku miisambo ibadi mukite. O’Connor na bangi ba ntomboshi 100 abatompele bya kulwisha dingi kisangilo kya mu Dublin, anka bantu boso abadi abateemesha abadi bakwatshishene mukwetu Russell na katshintshi koso.

Sunga mbibadi mukwetu Russell akitshi miisambo ya bantu boso mu aa mafuku, badi ashinguula’shi: “Takwi muntu e na muulo kukila bangi nya,” mwanda “uno mudimo ta ngwa muntu nya; nyi mudimo w’Efile Mukulu.” Miisambo ya bantu boso—ibadi ayikitshibwa kumpala kwa Bisangilo bya bantu boso—na bino bibadi abitusha mushindo wa kupatuula bya binyibinyi bya mu Bifundwe. Mbipeta kinyi bibadi bitukye? Miisambo ya bantu boso ibadi ikwashe bwa kupalakasha mukandu wibuwa, na tukongye tubadi tutuukye mu bibundji bibungi bya mu Irlande.​—Mu bintu byetu bya kala mu Grande-Bretagne.

^ par. 3 Kunyima kwa bipwa bibidi, mashuwa a Titanic abadi eyine mu meema.

^ par. 9 Mashuwa a Lusitania abadi atanyikye na kwiyina ku kyese kya lupese lwa kuushi kwa eumbo dya Irlande mu mweshi wa Katano mu kipwa kya 1915.