Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI EESU AACHIINDI

Nkani Yabantu Boonse Yakapa Kuti Makani Mabotu Asaalile MuIreland

Nkani Yabantu Boonse Yakapa Kuti Makani Mabotu Asaalile MuIreland

BWAATO nibwakasika akalonga kaBelfast Lough, kabunga kabantu bakakkede aajulu abwaato kakabotelwa kubona bubotu bwamalundu nibwakacha. Eezi zyakachitika muMay 1910. Mukwesu Charles T. Russell wakali aakati kakabunga aaka alubo achiindi eechi kakali kaba kachi 5 kuswaya kuIreland. Mukwesu Russell wakabona maato mapati loko aakachilikupangwa akali kwiitwa kuti Titanic aOlympic. * Achito kwakali Basikwiiya Bbayibbele biingi, bakali kulindila mukwesu Russell.

Nikwakiinda minyaka iili 20, mukwesu Russell wakabona kuti kweelela kuswaya masena atali muAmerica kuti makani mabotu asaalile munyika yoonse. Wakatalika kuswaya chisi chaIreland muJuly 1891. Naakali mubwaato wakabona dolopo litegwa Chicago akubona zuba kalibbila kumbali amulonga wakuQueenstown (lino liitwa kuti Cobh) kweelede kuti zyakamuyeezya kulimbabo nkaambo bazyali bakwe mbubakali kukupandulula. Mukwesu Russell abeenzinyina nibakali kuyoobwiinda muli amwi madolopo bakabona kuti zilyo zyakali mumyuunda “zyakali zyeelela kutebulwa.”

Mukwesu Russell wakaswaya kuIreland zyiindi zili 7. Nzibakamvwa bantu naakaswaya kakusaanguna zyakabasika aamoyo zyakuti naakabweda kachibili kwakasika bantu biingi kuti bazoomvwe makani mabotu. Naakabweeda kachibili muMay 1903, kuBelfast akuDublin nkani nzyaakali kwaambuula zyakali zyabupupululwa mumapepatwaambo. Russell wakaamba kuti “bantu bakateyede matwi” nindakali kwaambuula nkani yakali kupandulula atala alusyomo lwaAbrahamu azilongezyo ziyoojanwa kunembo yakali amutwe uuti “Chikonke Chaangidwe aChisyomezyo.”

Mukwesu Russell naakali kuswaya kuEurope kachitatu, wakiinda kuIreland nkaambo bantu bakubusena oobu bakali anyota yakasimpe kazwa muBbayibbele. Kuseeni mu1 April 1908, mukwesu Russell wakatambulwa abakwesu bali musanu achito chakuBelfast. Nilyakaba goko, “bantu basika ku300” bakasika kuti bazooswiilile nkani yakali amutwe utii “Kuzundwa kwaSaatani.” Umwi sikukazya aakati kabaswiilizi wakagwasigwa akaambo kakuti magwalo akapandululwa munzila iimvwisisika. Kudolopo litegwa Dublin umwi sikukazya wakali kunembo wakali mulembi wakabunga kaYMCA uutegwa O’Connor wakeezya kunyongania baswiilizi bali 1 000 kuti bataswiilili zyakali kwaambwa Abasikwiiya Bbayibbele. Niinzi chakachitika?

Atubone chakachitika kuchiindi eecho. Umwi mwaalumi wakali achiyandisyo chakuziba kasimpe kazwa muBbayibbele wakaya kukuswiilila nkani zyakali kupupululwa mupepatwaambo litegwa Irish Times. Wakayanduula busena bwakukkala mung’anda yakali kuchitilwa muswaangano ooyu. Mwaalumi ooyu wakaswiilisisya nkani yakalikwambuulwa amuntu wakali amasusu amalezu atuba wakazweete jansi damfu lisiya. Sikwaambuula wakali kweendeenda achibumbili, kalikuzikitizya zyaambo kabelesya maboko, kapandulula magwalo munzila iimvwisisika chakuti mwaalumi ooyu wakajulika akukamvwisisisya kasimpe kazwa muBbayibbele. Nikuba kuti teekwakali minchina iikomezya jwi pesi jwi lyakwe lyakali kumvwika kubantu boonse. Eezi zyakapa kuti baswiilizi bamuswiilile kwa-awa yomwe achisela. Nikwakaba chiindi chakubuzya akusandula, O’Connor abeenzinyina bakamukazya pesi wakabasandula kabelesya Bbayibbele. Baswiilizi bakakambilila nibakamvwa nzila njaakali kwaapandulaayo magwalo. Mwaalumi ooyu, naakabona kuti O’Connor abeenzinyina bakali kukazya luzutu, wakakumbila bakwesu kuti bamuyiisye zyiingi. Bantu bakalibonena zintu eezi kazilikuchitika, zyakabagwasya kuti biiye kasimpe kazwa muBbayibbele.

Mukuswaaya kwane nkubakachita muMay 1909, bakanyampuka kuNew York abwato butegwa Mauretania. Mukwesu Russell wakeendaamwi amukwesu Huntsinger wakali mulembi kuti amubuzye zyiiyo zyaNgaziyakulinda nzyakeelede kulemba chiindi nibakali mubwaato. Bantu bali 450 bakaswiilizya nkani yamukwesu Russell pesi bali 100 bakaliimvwi nkaambo bakali bazula mung’anda yakali kuchitilwa muswaangano ooyo.

Mukwesu C. T. Russell kali mubwaato butegwa Lusitania

Naakaswaya kachi 5, zintu zyakachitika kumatalikilo nzizyo zyakazoochitika lubo. Naakazwa kwaambuula nkani yabantu boonse kuDublin, mufundisi uuzibinkene wakaza aO’Connor wakabuzya mibuzyo mpawo wakasandulwa kakubelesegwa Bbayibbele, eezi zyakapa kuti baswiilizi bamvwisisisye kasimpe kazwa muBbayibbele. Buzuba bwakatobela, bakwesu abachizi bakatanta bwaato bwakali kuya kuLiverpool alubo bakazootanta bwaato butegwa Lusitania bwakaakubasisya kuNew York. *

Nkani yabantu boonse yakapupululwa mupepatwaambo litegwa Irish Times mu20 May 1910

Nikuba mu1911, naakaswaya kuBelfast kachi 6 akachi 7, nkani yabantu boonse yakachili kupegwa. Basikwiiya Bbayibbele bali 20 bakapa nkani yabantu boonse kubaswiilizi bali 2 000 yakali amutwe utii “Zichitika Kuti Muntu Wafwa.” Alubo O’Connor wakaza awumwi mufundisi wakali kubuzya mibuzyo mpawo bakwesu bakamusandula kababelesya Magwalo, eezi zyakagwasya baswiilizi. Muchiindi chagoloka wakaswaya amwi madolopo alubo bantu biingi bakayoboloka kuzoomvwa. Nikuba boobo, O’Connor abeenzinyina bali 100 bakeezya kunyongania bantu bakali kuswiilila muswaangano wakali kuDublin pesi teebakabatobelezya pe.

Nikuba kuti chiindi chiingi mukwesu Russell wakali achilongezyo chakupa nkani yabantu boonse, wakaamba kuti “taakwe muntu weelede kulisumpula” nkaambo “mulimu ooyu nguwaLeza, tuli wabantu.” Nkani yabantu boonse yakalikupupululwa mumapepatwaambo yakagwasya bantu kuti bayiye kasimpe kazwa muBbayibbele. Eezi zyakapa kuti makani mabotu asaalile akuti kube mbungano zyiingi muIreland. Makani eesu aachiindi kuchisi chaBritain.

^ par 3 Kakutanayinda minyaka iibili, Titanic yakanikila.

^ par 9 Bwaato butegwa Lusitania bwakakufwida kunkomwe ilikumusanza kwachisi chaIreland muMay 1915.