LOKO xikepe xi ri karhi xi famba eBelfast Lough, a ku ri ni vakhandziyi vatsongo lava a va yime hi milenge va langute tintshava ta rihlaza leti a ti ri ni ku vonakala ka nimixo. A ku ri hi May 1910. Exikarhi ka vona a ku ri na Charles T. Russell loyi a ri eka riendzo rakwe ra vuntlhanu ro ya eIreland. Loko Makwerhu Russell a ri karhi a famba hi xikepe u vone swikepe swimbirhi leswikulu leswi a swa ha ri eku endliweni ku nga Olympic na Titanic * leyi nga tlhaveriwangiki hi dyambu. Exitichini xa swikepe a ku ri ni swichudeni swa Bibele swo hlaya, swi rindzele leswaku a fika.

Leswi Makwerhu Russell a lava ndlela leyinene yo hangalasa mahungu lamanene emisaveni hinkwayo, u endle xiboho xo endzela matiko ya le handle ka Amerika ku sukela hi va-1890. Riendzo rakwe ro sungula ri ve eIreland hi July 1891. Loko a ri edorobeni ra Chicago, a a vona dyambu loko ri tlomuta eribuweni ra Queenstown naswona a nga ha va a tsundzuke ndlela leyi vatswari vakwe a va hlamusela kaya ra vona ha yona. Loko Makwerhu Russell ni lava a famba na vona va ri karhi va hundza swidorobana ni mapurasi yo saseka, va xiye leswaku yoleyo a ku ri nsimu leyi a yi “lunghekele ku tshoveriwa.”

Makwerhu Russell u endzele eIreland ku ringana ka nkombo. Ku tsakela loku veke kona eka riendzo ro sungula ku khutaze vanhu va madzana naswona mikarhi yin’wana va magidi leswaku va ta yingisela tinkulumo takwe eka maendzo lama landzeleke. Eka riendzo rakwe ra vumbirhi hi May 1903 tinkulumo takwe ta le rivaleni leti nyikeriweke eBelfast ni le Dublin a ti navetisiwa eka maphephahungu ya le tindhawini teto. Russell u vule leswaku “vayingiseri a va rhiye ndleve” loko a nyikela nkulumo leyi a yi ri ni xihloko lexi nge, “Xitshembiso lexi hlambanyiweke,” leyi a yi vulavula hi ripfumelo ra Abrahama ni mikateko leyi vanhu va nga ta yi kuma enkarhini lowu taka.

Leswi Russell a xiyeke leswaku ku ni vanhu vo tala lava tsakelaka ntiyiso, u tlhele a endzela eIreland loko a endzela Yuropa eka riendzo rakwe ra vunharhu. Vamakwerhu va ntlhanu a va n’wi yimerile exitichini xa swikepe eBelfast nimixo hi April 1908. Nkulumo ya le rivaleni leyi nge: “Ku Hluriwa Ka Mfumo Wa Sathana” yi navetisiwile naswona madyambu wolawo yi yingiseriwe “hi vanhu va kwalomu ka 300.” Un’wana loyi a kaneta exikarhi ka vona u hlamuriwe hi vutlhari hi Matsalwa. EDublin a ku ri ni wanuna la vuriwaka Mr. O’Connor, loyi a ri matsalana wa YMCA loyi a a tiyimisele ku endla leswaku vanhu vo tlula 1 000 va nga ha swi yingiseli swichudeni swa Bibele. Ku endleke yini?

A hi voneni ndlela leyi sweswo swi nga vaka swi endleke ha yona enkarhini wolowo. Wanuna loyi a tsakela ku kuma ntiyiso wa Bibele u endle xiboho xo ya yingisela nkulumo ya le rivaleni leyi navetisiweke eka phephahungu ra The Irish Times. Leswi a ku tele ngopfu eholweni, a nga xi kumanga xitulu xo tshama. Wanuna loyi a rhiye ndleve loko xivulavuri lexi a xi ri ni malebvu ni misisi yo basa lexi ambaleke jazi ra ntima ro leha xi ri karhi xi vulavula. Loko xivulavuri xexo xi ri karhi xi nyikela  nkulumo, a xi fambafamba exitejini, xi ri karhi xi hlamusela Matsalwa hi vutlhari naswona wanuna yoleyo u sungule ku twisisa ntiyiso wa Bibele. Hambileswi xivulavuri xolexo a xi nga ri na xikurisa marito kambe hinkwavo eholweni a va xi twa kahle naswona vayingiseri a va rhiye ndleve ku ringana awara na hafu. Hi nkarhi wa swivutiso ni tinhlamulo u sungule ku kanetiwa hi O’Connor ni vanghana vakwe kambe u kote ku yimele ntiyiso hi ku tirhisa Bibele. Sweswo swi tsakise vayingiseri. Loko mhaka yoleyo yi herile, wanuna yoleyo la tsakelaka u ye eka vamakwerhu a lava ku dyondza swo tala. Lava swi voneke hi mahlo va vula leswaku vo tala va dyondze ntiyiso hi ndlela yoleyo.

Eka riendzo rakwe ra vumune Makwerhu Russell u suke eNew York hi May 1909 a famba hi xikepe xa Mauretania, u fambe na Makwerhu Huntsinger loyi a ri matsalana leswaku nkarhi lowu va wu hetaka va ri exikepeni va wu tirhisela ku tsala swihloko swa Xihondzo xo Rindza. Loko Makwerhu Russell a nyikela nkulumo eBelfast, a ku ri ni vanhu va 450 naswona 100 wa vona a va fanele va yima hileswi a ku nga ri na ndhawu yo tshama.

Riendzo ra vuntlhanu leri ku vulavuriweke ha rona eku sunguleni ka xihloko lexi, na rona ri ve tano. Endzhaku ka nkulumo ya le rivaleni eDublin, xidyondzi xa swa vukhongeri lexi tivekaka lexi a xi te na O’Connor xi hlamuriwe swivutiso swa xona hi ku tirhisa Bibele naswona sweswo swi tsakise vayingiseri. Hi siku leri landzelaka, Russell ni vanghana vakwe va pfuke nimixo swinene va khandziya xikepe xo ya eLiverpool laha va fikeke va khandziya xikepe xa Lusitania va ya eNew York. *

Makwerhu Russell u tlhele a nyikela tinkulumo ta le rivaleni leti a ti navetisiwile eka riendzo rakwe ra vutsevu ni ra vunkombo hi 1911. Hi ximun’wana, Swichudeni swa Bibele swa 20 swi amukele vanhu va 2 000 lava a va tele ku yingisela nkulumo leyi nge, “Vutomi Endzhaku Ka Rifu.” O’Connor u tlhele a ya eDublin ni mufundhisi un’wana va vutisa swivutiso kambe vayingiseri va tlhele va tsakisiwa hi ndlela leyi va hlamuriweke ha yona hi Matsalwa. Hi xixikana xa lembe rero, Russell ni vanghana vakwe va endzele madoroba man’wana naswona ku ve ni vanhu vo tala swinene. O’Connor ni van’wana va 100 a va tiyimisele ku tlhela va kavanyeta nhlangano wun’wana wa le Dublin kambe vayingiseri va seketele xivulavuri.

Hambileswi Makwerhu Russell a rhangela eku nyikeleni ka tinkulumo hi nkarhi wolowo kambe u xiye leswaku ntirho lowu a wu endla “a ku nga ri ntirho wa munhu kambe a ku ri ntirho wa Xikwembu.” Ku navetisiwa ka tinkulumo ku pfune vo tala va kuma lunghelo ro twa ntiyiso wa le Matsalweni. Swi ve ni vuyelo byihi? Tinkulumo ta le rivaleni ti pfune leswaku ku hangalasiwa mahungu lamanene ni ku endla leswaku ku va ni mavandlha emadorobeni yo tala ya le Ireland.—Matimu Ya Hina eBritain.