JAʼO ta mayo ta 1910, li ermano Charles Taze Russell xchiʼuk li jayvoʼ xchiʼiltake te xa x-echʼik batel ta varko li ta yukʼumal Belfast Loughe, jutuk xa tajek skʼan xkʼotik li ta lum joyol ta nab ti Irlanda sbie. Li buchʼutik te tikʼajtik batel ta varkoe lokʼemik ta sba sventa tskʼelik batel ta nom ti kʼu to yutsil xvinaj li osil ta skoj ti naka to tsakub talele. Li ermano Russelle jaʼ xa svoʼobal velta yuʼun ti te chbate. Labal to sba chil kʼu to yelan yakal tsmeltsanik li mukʼtikil varko tee: jaʼ li Titanic * xchiʼuk li yan ti Olympic sbie. Pe ta sjelavel jutuk ti bu tsmeltsanik li varkoetik taje, te xa chmalavanik ta skotleb varko lajchaʼvoʼ Jchanolajeletik ta Vivlia.

Kʼalal skʼan toʼox van 20 jabil taje, jaʼ xkaltik li ta 1891, li ermano Russelle lik lokʼuk ta Estados Unidos sventa spuk batel ta spʼejel balumil li lekil aʼyejetike. Ti bu baʼyel bate jaʼ li ta Irlandae, lokʼ batel ta julio li ta jabil taje; jaʼ te bat li ta varko ti City of Chicago sbie. Kʼalal kʼotebalik xa li ta stiʼil nab ta Queenstowne (ti Cóbh sbi li avie), la skʼel batel kʼu yelan chchʼay xa batel li kʼakʼale xchiʼuk xuʼ van te vul ta sjol li kʼusitik albil yuʼun stot smeʼ ti kʼu yelan ti bu likemik talele. Kʼalal ay svulaʼanik xchiʼuk xchiʼiltak li kʼupil sba lume, laj yakʼik venta ti sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbil tee, ti yorail xa chichʼ tsobbel sat xkaltike.

Li ermano Russelle vukub velta ay ta skotol li ta Irlandae. Kʼalal ay ta sba veltae, toj lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun; jech oxal, kʼalal sut to batel jayibuk veltae, ta sienal xa noʼox o bakʼintike ta smilal xa noʼox ay xchikintabeik li sdiskursoe. Kʼalal sut batel ta xchibal velta li ta mayo ta 1903, la sjelubtas jayibuk sdiskurso li ta jteklum Belfast xchiʼuk ta Dublín ti pukbil xa onoʼox skʼoplal ta jayibuk periodikoe. Li ermano Russelle laj yal ti lek la xchikintaik li mantal ti jaʼ sbi: «Jamal yaloj ti chkʼot onoʼox ta pasele». Jaʼ laj yalbe skʼoplal li xchʼunel yoʼonton laj yakʼ ta ilel Abraane xchiʼuk li epal bendision tsta li krixchanoetik ta tsʼakale.

Ta skoj ti toj lek tajek laj yaʼiik mantal li krixchanoetik ta Irlandae, li ermano Russelle te echʼ kʼalal ay ta Europa ta yoxibal veltae. Kʼalal kʼot ta jun sob ta avril ta 1908, te xa chmalavanik voʼob ermanoetik li ta skotleb varko ta Belfaste. Li ta smalel noʼox kʼakʼale la sjelubtas jun mantal ti yichʼoj xa onoʼox pukbel skʼoplal xtoke, xi sbi li sdiskursoe: «Chlaj li ajvalilal yuʼun Satanase». Te van oxib sien la stsob sbaik li vaʼ bat orae. Oy jun ti buchʼu te kʼote, ep kʼusitik lik sjakʼ sventa chakʼ ta preva li ermanoe, pe ta Vivlia takʼbat skotol li kʼusitik la sjakʼe. Li ta jteklum Dublín xtoke kʼot jun vinik ti OʼConnor sbie, jaʼ jun sekretario li ta Asociación Cristiana de Jóvenes sbie (ti YMCA skomkom bi li ta inglese). Mas to jpʼel xal xchiʼuk melel tajek yaloj li kʼusitik xchʼunoje, jaʼ yuʼun ep kʼusitik lik sjakʼ sventa tsokbe sjol li mas ta mil te tsobol chchikintaike. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un?

Jnoptik noʼox li kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼale. Oy jun vinik ti oy tajek ta yoʼonton li Skʼop Diose, kʼot ta nopel yuʼun ti chbat xchikinta jun mantal ti oy xa ta junchibuk kʼakʼal tspukbe skʼoplal li periodiko The Irish Times sbie. Kʼalal kʼot ti bu ch-echʼ li mantale, vokol xa tsta bu xuʼ xchoti ta skoj ti tsinil tajeke. Vaʼun lik yaʼi kʼu yelan chetʼes mantal li jun vinik te xtal xbat ta plataformae, lek tspasbe skʼobilal li kʼusitik chale; jaʼ jun vinik ti sak xa sjol xchiʼuk yisime xchiʼuk slapoj jlik natil ikʼal sako. Lek xcholet chalbe batel smelolal ta jujun li tekstoetike, jaʼ yuʼun li vinike mas xa chaʼibe talel smelolal li  Vivliae. Akʼo mi muʼyuk smikrofono li jelubtasej mantale, lek to xkaʼitik ta jujujot li yechʼomal yee. Skotol li buchʼutik te oyike chʼayem tajek yoʼontonik ta xchikintael li mantal ti chjalij jun ora xchiʼuk oʼlole. Vaʼun kʼot yorail ti xuʼ oy kʼusitik sjakʼike, ta anil noʼox li OʼConnor xchiʼuk li yamigotake oy kʼusitik lik sjakʼbeik li jelubtasej mantale; pe bu chata, ta Vivlia lek chtakʼbatik skotol li kʼusitik tsjakʼike. Mu xpaj ta xtʼaxel skʼobik li buchʼutik te yabinoje. Vaʼun, kʼalal muʼyuk xa ox buchʼu kʼusi chale, li vinike ta kʼunkʼun nopaj batel ta stojolal li ermanoetike sventa sjakʼbe to mas skʼoplal li Skʼop Diose. Epal ermanoetike jaʼtik la jech laj yojtikinik-o mantal jech kʼuchaʼal taje.

Li ta mayo ta 1909, bat ta xchanibal velta ta Irlanda li ermano Russelle. Lokʼ batel ta Nueva York xchiʼuk li ermano Huntsinger ti lek xtojob ta stsʼibael ta anil li kʼusitik ch-albate. Jaʼ te ochik batel li ta varko ti Mauretania sbie. Ti kʼu sjalil xanavik batel li ta varkoe, li ermano Huntsingere jaʼ la stsʼiba echʼel skotol li kʼusitik ch-albat tal yuʼun li ermano Russell ta sventa Li Jkʼel osil ta toyole. Kʼalal kʼotik ta Belfaste, te laj yetʼes jun diskurso xtok li ermano Russelle; la stsob sbaik 450 krixchanoetik ta skotol, pe te van sienuk ti vaʼal xa noʼox komik ta skoj ti mu xa x-ochike.

Ta slikebale laj kalbetik jutuk skʼoplal kʼalal bat ta svoʼobal velta ta Irlanda li ermano Russell xchiʼuk xchiʼiltake. Kʼalal kʼote, jaʼtik jech kʼot ta pasel xtok kʼuchaʼal li ta yantik veltae. Yuʼun kʼalal laj xa ox yetʼes jun sdiskurso li ta jteklum Dubline, oy kʼusitik jakʼbat yuʼun jun vinik ti lek xchanojbe skʼoplal li Vivliae xchiʼuk ti lek ojtikinbile; jaʼ xchiʼinoj batel li OʼConnore. Pe ta Vivlia takʼbat yan velta skotol li kʼusitik la sjakʼe. Lek jun yoʼonton komik skotol li buchʼutik te oyike. Ta yokʼomale, li ermano Russell xchiʼuk li xchiʼiltake lokʼik batel li ta jteklume; muyik batel ta jun varko sventa koreo ti chbat ta Liverpoole. Kʼalal kʼotike, muyik ta yan varko ti Lusitania sbie sventa sutik batel li ta Nueva Yorke. *

Kʼalal ay ta Irlanda ta svakibal xchiʼuk ta svukubal velta ta 1911 li ermano Russelle, laj yetʼes jayibuk sdiskurso ti baʼyel xa onoʼox laj yichʼ pukbel skʼoplal xtoke. Li ta avril li vaʼ jabile, li 20 Jchanolajeletik ta Vivlia ta Belfaste lek la xchʼamik li chaʼmil krixchanoetik ti ay xchikintaik li diskurso ti jaʼ sbi: «¿Mi oy to kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal chijchame?». Te kʼot yan velta ta Dublín li OʼConnor xtoke, pe li vaʼ orae jaʼ xa xchiʼinoj kʼotel jun jnitvanej ta relijion, ep kʼusitik la sjakʼ xchaʼvoʼalik. Pe li buchʼutik te oyike toj lek laj yaʼiik ti kʼu yelan takʼbatik ta Vivliae. Ta tsʼakal li ta oktuvre xchiʼuk ta noviembree, ay svulaʼan yan jteklumetik li ermano Russelle xchiʼuk ep buchʼutik ay xchikintaik li mantaletik laj yetʼese. Kʼalal la sjelubtas jun tsobajel yan velta li ta Dubline, ay xtuchʼ ta be yaloj noxtok li OʼConnore; xchiʼinoj batel sien ta voʼ xchiʼiltak ti lek xaʼiik saʼ kʼope. Akʼo mi jech, li ermano Russelle laj yichʼ pojel yuʼun li buchʼutik te chchikintabate, ta sjunul yoʼonton jech la spasik.

Li vaʼ orae jaʼ mas sbainoj yetʼesel diskursoetik li ermano Russelle. Akʼo mi jech, jamal laj yal ti mu toj tsotsuk skʼoplal li stuke. Xi laj yale: «Li abtelal liʼe maʼuk yabtel jun krixchano, moʼoj, jaʼ yabtel li Diose». Li sdiskursotak ti laj yichʼ pukbel skʼoplale lek tajek tun-o sventa xichʼ jambel smelolal li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk jaʼ te lik-o talel ti ch-echʼ li Mantal sventa Skotol Krixchanoetike. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj taje? Jaʼ ti lik ayanuk jayibuk tsobobbailetik li ta junantik jteklumetik ta Irlandae xchiʼuk puk-o batel skʼoplal ta sjunul lum li kʼusitik melel ta Vivliae. (Kʼusitik kʼot ta pasel ta voʼne ta Gran Bretaña).