MU May 1910, Charles T. Russell, ŵawutandite ulendo wakwe wamsano wakwawula ku Ireland. Paŵaŵandicilaga msinda wa Belfast, ŵandu ŵaŵakwesile m’liboti pampepe ni Russell ŵatandite kugawona matumbi soni lyuŵa lili mkukopoka. Pandaŵiji, masitima gaŵili gakolanjikwa kuti Titanic soni Olympic galiji mkupanganyidwa. * Ŵakulijiganya Baibulo ŵakwana 12 ŵajimi pa ciko ni kumjembeceyaga Russell.

Yaka 20, yeleyi mkaniyitendekwe, pakusaka kuti Ngani Syambone syayicile ŵandu pacilambo cosope, M’bale Russell jwatandite kwawula m’yilambo ya kusa kwa America. Ulendo wakwe wandanda waliji wa ku Ireland, mu July 1891. Jwalakwe jwakwesile sitima jakolanjikwa kuti City of Chicago. Lyuŵa palikapileje, ŵaliji ali mkuŵandicila tawuni ja Queenstown. (apano lina lya tawuniji lili Cobh) Pakuŵa acinangologwe Russell ŵatyocele ku Ireland, komboleka kuti pandaŵiji jwatandite kumbucila yaŵamsalile pakwamba ya cilamboci. Paŵapitaga m’tumatawuni twakusalala, Russell ni acimjakwe ŵatandite kuyiwona kuti mumkuliwo ‘yagowola yaliji yili yikomele mwamti yagambaga kwembeceya ŵagowola.’

Paumi wakwe wosope, M’bale Russell jwapite ku Ireland maulendo 7. Ulendo wakwe wandanda watendekasisye ŵandu ŵajinji kola lung’wanu kuti capikanilesoni ngani syakwe sya maulendo gane. Paulendo ŵaŵili, mu May 1903, misongano ja mumsinda wa Belfast ni Dublin ŵajijenesye mu nyusipepala. Russell jwasasile kuti m’malo gosopega “ŵandu ŵapikanile mwalung’wanu” ngani jakutagulila ya cikulupi ca Abulahamu nambosoni majali gacacipocela ŵandu msogolo.

Ligongo lya lung’wanu lwa ŵandu ŵa ku Ireland, Russell ŵapitesoni ku cilamboci paulendo wakwe watatu wakwawula ku Europe. Mu April 1908, paŵagambile kutuluka sitima ku Belfast, abale msano ŵampocele. Kwigulo kwakwe, “ŵandu ŵalung’wanu ciŵandika 300” ŵapikanile ngani ja wosope jaŵajijenesye mu nyusi ja mtwe wakuti, “Kumala kwa Ulamusi wa Satana.” Mundu jwine jwakusisya juŵaliji pamalopo, ŵamjanjile mwalunda pakamulicisya masengo Malemba. Pamsongano wa mumsinda wa Dublin, payicesoni jwakusisya jwine lina lyakwe Ce O’Connor. Jwalakwe jwaliji mlembela jwa dini ja YMCA. Cakulinga ca munduju caliji kwatendekasya ŵandu ŵakupunda 1,000 ŵaŵasongene kwelekowo kuti ŵajimucile Ŵakulijiganya Baibulo. Ana yindu yamasile wuli?

Kuti tupikanicisye, kwende tuwujile kaje munyuma ni kulinga kuwanicisya muyaŵelaga yindu pandaŵi mpela jeleji. Tujile kuti mundu jwine jwakusacilila kupikana usyesyene wa m’Baibulo akwawula kukupikanila ngani ja wosope jaŵajijenesye mu nyusipepala. Payice kumalo gaŵalinganyisyego, akulepela kupata malo ligongo lya winji wa ŵandu. Mundujo akumpikanila mwalung’wanu mdala jwine jwakwete umbo soni ndewu syeswela, jwawete cijampa pakuŵeceta ngani. Mdalajo pakuŵeceta ngani jakwe, akwendajenda papulatifomu, ni kutagulilaga cenene malemba mpaka mundu jula kutanda kupikanicisya usyesyene wa m’Baibulo. Atamose pali pangali mayikolofoni, jwakuŵeceta nganijo akupikanika cenene m’cijumba cosopeco. Ŵandu akupikanila nganijo kwa awala jimo ni hafu. Kaneko,  pajikwanile ndaŵi jakuti ŵandu awusyeje yiwusyo ni kwajangaga, Ce O’Connor ni acimjawo akuwusya yiwusyo yakusisya nambo akwajanga pakamulicisya masengo Baibulo. Ŵakupikanila wosope akukwatila m’miyala ligongo lyakwikutila ni kwangako. Pajimasile mbaliji, mundu jwalung’wanu jula akwaŵenda abale kuti amjiganye yejinji. Ngani sya ŵandu ŵaŵatesile nawo misongano mpela jeleji, sikusasala kuti ŵandu ŵajinji ŵalijiganyaga usyesyene m’litala lyeleli.

M’bale Russell jwanyakwice ku New York mu May 1909 paulendo wakwe wamcece wakwawula ku Ireland. Paulendowu, jwalijisoni ni m’bale jwine juŵalembaga ngani sya mu Sanja ja Mlonda. M’bale Russell ni juŵasalaga yakuti alembe. Ku ngani ja wosope jaŵaŵecetele mumsinda wa Belfast, kwayice ŵandu ŵakwana 450. Ŵandu 100 pa ŵandu ŵaŵayicewo ŵaliji cimile ligongo lyakusoŵa pakutama.

Paulendo wamsano, watuwukolasile kundanda kwa ngani wula, M’bale Russell, ŵajanjilesoni yiwusyo ya ŵakusisya. Pa ngani ja wosope ku Dublin, Ce O’Connor ŵayice ni mundu jwine jwakumnong’a ya dini. Pambesi pa nganijo, Ŵakulijiganya Baibulo ŵamjanjile yiwusyo yakwe kupitila m’Malemba, mwamti ŵakupikanila wosope ŵasangalele ni kwangako. Malaŵi gakwe, M’bale Russell ni acimjakwe ŵakwesile liboti ni kwawula mumsinda wa Liverpool. Kweleko ŵakwesile sitima jakolanjikwa kuti Lusitania ni kuwujilaga ku New York. *

Paulendo wa nambala 6 ni 7 wa M’bale Russell mu 1911, ŵajenesyesoni ngani sya wosope mu nyusipepala. Mu April, Ŵakulijiganya Baibulo ŵakwana 20 ŵatendesye msongano mumsinda wa Belfast. Kumsonganoko ŵandu ŵakwana 2,000 ŵapikanile ngani jakuti, “Ana Mundu Pawile Akusajendelecela Kuŵa Umi?” Ce O’Connor ŵakopocelesoni pamsongano wine wa mumsinda wa Dublin pampepe ni mlongola jwinesoni jwa dini juŵawusisye yiwusyo. Pambesi pakumjanga ni Malemba, ŵakupikanila wosope ŵakwatile m’miyala. M’mwesi wa October ni November, Ŵakulijiganya Baibulo ŵatesilesoni misongano m’matawuni gane, mwamti kwasimanikwe ŵandu ŵajinji. Pamsongano winesoni wa ku Dublin, Ce O’Connor ŵayice ni ŵandu ŵane 100 kuti asokonasye, nambo ŵakupikanila nganakunda yeleyi.

Pandaŵi josopeji, M’bale Russell ni juŵaŵecetaga ngani sya wosope syejinji. Nambope, jwalakwe jwamanyililaga kuti yosopeyo nganiyijegamilaga macili ga mundu ligongo “masengoga gali ga Mlungu, ngaŵaga ga mundu.” Kalakala kuli kwangali Misongano ja Wosope, Ŵakulijiganya Baibulo ŵagambaga kwenesya ngani mu nyusipepala, kaneko ŵasonganaga ni kupikanila nganisyo. Lyeleli lyaliji litala lyakamucisya mnope kulijiganya usyesyene pandaŵijo. Ana paliji yakuyicisya yamtuli? Ngani sya wosope syakamucisye ŵandu ŵajinji kupikana usyesyene, mwamti ku Ireland kwapali mipingo jejinji m’matawuni gakulekanganalekangana.—Nganiji jityocele ku Britain.