1. Kalate Zambe a liti na jé é ne melep?

ÉYOÑE wo wô’ô éfia ‘melep,’ jé ja taté so wo nlô? Éko éziñ wo ji’a simesane fonos, ve fonos é ne ve afase da ya melep. Bible a liti na meleb me ne angôndô ya mbamba jam, amu me tii a bifia bife, ane ñyeman, fek, nye’an, a ényiñ. (Min. 1:2-7; 4:11-13) Jôm éte nje Yéhôva a lebe bia, amu a nye’e bia, a amu a yi na bi bi ényiñe ya melu mese. (Beh. 12:6) Ja’a da kui na a foñesô bia, Yéhôva a ne étyi teke beté ôdo’é. Atinan ôsu ya éfia ‘melep’ é ne na, e ve ñye’elan, avale ñye’elan mbiaé a ve mon nté a yaé.

2, 3. Aval avé melep me tii a ñye’elan a fonos bibaane? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.)

² Bi tame nyoñ éve’an: Johnny, mone ndôman éziñ, a lé ébuma nda été. Éyoñ éte nyia a jô nye na: “A Johnny, ye ba lé ébuma nda été? Ô ne bôé jôm éziñ.” Ve Johnny a ke ôsu a lé ébuma jé teke bisi jôme nyia a jô; e teme na, kpwañalañ! A bôéya élaé sam. Aval avé nyia a yiane lebe nye? Mam mebaé: a yiane ve nye ñye’elan a fonos. A yiane kate nye amu jé jam a te bo é ne abé. A yiane fe liti nye mfi ya vô’ôlô bebiaé bé, a amu jé bebiaé bé ba yiane lebe  nye. Mvuse ya valé, a ne ve nye fonos ja yiane nye. A ne tyili nye ébuma mone nté. Nalé a ye ye’ele nye na, melo me ne abé.

³ Bekristene fe be ne bibu’a ya nda bôte Yéhôva. (1 Tim. 3:15) Ajô te, bia yiane yeme na, Yéhôva a yiane ye’ele bia, a lebe bia éyoñe bia tyame metiñe mé. Éyoñe ki mbia mboone wongan a soo bia minjuk, melebe mé ma ye’ele bia mfi ya vô’ôlô Ésaa wongan a ne yôp. (Beg. 6:7) Yéhôva a wô’ô bia benya mintaé, a nji yi na bi tôban abé.​—1 P. 5:6, 7.

4. (a) Yéhôva a nye’e avale ñyañelan avé? (b) Jé bia zu yen ayé’é di?

⁴ Éyoñ bia belane Kalate Zambe na bi lebe mone wongane nge nke ñyé’é Bible, bia volô be na be bo beyé’é be Yésus. Kalate Zambe nnye a ne ékpwelé ôsu bia belane je na bi yañele bôt, a volô bia na bi ‘sôane bôte zôzôô.’ A volô fe mone wongan, nge ke ñyé’é Bible na be wôk, a na, be ‘ba’ale mejô mese Yésus a nga jô bia.’ (2 Tim. 3:16; Mt. 28:19, 20) Yéhôva a nye’e avale nyañelan ete, amu wo ve beyé’é Bible fane ya na, be’e fe be bo bôte beyé’é. (Lañe’e Tite 2:11-14.) Bi tame ñhe zu jeñe biyalane ya beta minsili milale mi: (1) Aval avé nlebane Yéhôva wo liti na a nye’e bia? (2) Besikôlô bevé melebe Yéhôva a nga ve bebo bisaé bé ya melu mvus be ne ve bia? (3) Aval avé bi ne vu Yéhôva ba Mone wé éyoñe bia lebe bôte bevok?

5. Mam mevé ma liti na Yéhôva a lebe bia amu a nye’e bia?

⁵ Yéhôva a nye’e bia, jôm éte nje a sôane bia, a ye’ele bia, a yañele fe bia, mfa’a ya na bi ba’ale biabebiene nye’ane wé été, a tabe zene ya ényiñ. (1 Jean 4:16) A ne étyi te biasé bia, nge ke samele bia. (Min. 12:18) Ve a bo na bi ba’ale éjijine jangan, a jeñe na mvame jé é nambe bia nlem, a semene fe éto fili jangan. Ye nne wo yene mame nalé, éyoñ Yéhôva a belane Bible, bekalate ya Tin Ékôan, bebiaé bôé be ne Bekristen, a bemvendé na a lebe wo? Ôwé, éyoñ ése bemvendé ba jeñe na ba sôane bia évôvoé été, a nye’an été, éko éziñ amu bia te bo “abé éziñ” bi teke yem, ba liti na ba vu nye’ane Yéhôva.​—Beg. 6:1.

6. Éyoñ môt a jañele mimbe’e mié nge ke tebe feñ, aval avé nalé a ne ndeme ya nye’ane Yéhôva?

⁶ E wô’ô kui na nkobô ya anyu ô bo te yian. Minsem miziñ mi ne bo na môt a jañele mimbe’e akônda. Avale meleb ete fe e ne ndeme ya nye’ane Zambe. Amu môt a jañele mimbe’e mié a ne tebe mone jôm a fas, a yene mfi ya tu’a yé’é Bible, mfi ya tu’a bindi, a mfi ya tu’a ye’elane Yéhôva. Mboon ôte ki wo ye tômôlô nye mfa’a ya nsisim. (Bs. 19:7) Mvuse mon éyoñ, a ne beta be’e mimbe’e mié. Ntelane feñe fe, ô ne ndeme ya nye’ane Yéhôva, amu wo ba’ale akônda mfuban. (1 Bec. 5:6, 7, 11) Ô ne fe volô môte na, a yemelane na a te bo angôndô ya mbia jam, ndemben a ne bi nkômbane ya jôban abé dé a tyendé.​—Mam. 3:19.

7. Za a mbe Schebna, a mbia mefulu mevé a nga su’ulane bi?

⁷ Asu na bi tu’a wô’ô mfi ya melep, entameka yenané bive’ela bi bôte  bebaé: ji Schebna, nnye ate a nga nyiñe melu me Njôô bôt Ézéchias, a ji Graham, mojañ éziñe ya melu ma. Schebna a mbe a bili beta éto, nnye a mbe a yiane “jôô nda” Ézéchias ése. (És. 22:15) Ve mebun me nga jaé nye nlem, ane a nga taté na a jeñe duma dé. A nga fa’a émien mfañe soñ, som a mbe a wulu’ ve “bewagon bita ya étôtok”!​—És. 22:16-18.

8. Aval avé Yéhôva a nga lebe Schebna, a aval avé Schebna a nga nyoñ melebe mete?

⁸ Mbôle Schebna a nga jeñe duma dé émien, Zambe a nga ‘titane nye éto jé,’ a telé Éliakim señe jé. (És. 22:19-21) Jam ete é nga boban éyoñe Njôô bôte ya Assyrie, Sanchérib, a mbe a jeñe’e na a wosane Jérusalem. Valé Schebna a ndôme jañele éto jé, Sanchérib a nga lôme bezimbi Jérusalem, a beta nkane bita na be ke te’e Bejuif minlem, a bo na Ézéchias a koo woñ, a ve nye Jérusalem. (2 Bb. 18:17-25) Éliakim nnye be nga lôme na a ke laan a bezimbi bete, ve a nji ke étam. Bôte bebaé be nga ke liti nye, wua ya été a mbe Schebna, valé a nto ntili bekalate. Nga nalé a liti na Schebna a nji ba’ale ôviti’i ziñe nlem, a na a nga nyoñe melep a éjote nyul? Nde, jé nkañete ôte wo ye’ele bia? Mame mela.

9-11. (a) Besikôlô bevé nkañete Schebna wo ye’ele bia? (b) Yéhôva a nga yeme lebe Schebna, aval avé nalé a ve wo ngule nyul?

⁹ Jam ôsu, Schebna a nga jañele éto jé. Jam é nga kui nye da yemete na “mebun m’awulu njañan ôsu, a nleme ya ébiasé w’awulu nkuan mbe’ ôsu.” (Min. 16:18) Nge ô be’e mimbe’e miziñ mia bete wo yôbe mise me bôt, ye wo jeñe fo’o a ngul ése na ô ba’ale fulu éjote nyule jôé? Ye wo liti fo’o na Yéhôva nnye a yiane duma ya mam mese ô bili, nge mam mese wo bo? (1 Bec. 4:7) Nlômane Paul ô nga tili na: “Me ajô môt ase ya be mia . . . na, a bo’o te simesan émien adañ abim a yiane simesan; ve simesan ôsimesane ya évôvoé.”​—Bero. 12:3.

¹⁰ Jame baa, éyoñe Yéhôva a nga ve Schebna fonos é ne ngul, A mbe a too ndi na a ne beta tyendé. (Min. 3:11, 12) Angôndô ya mbamba éve’ela le, asu bôte ba jañele mimbe’e miap akônda den. Be nji yiane wô’ô ôlun, a ba’ale ôviti’i ziñ, ve ba yiane ke ôsu a kañe Yéhôva a ngule jap ése, be yene’e fonos éte a ne ndeme ya nye’ane  Yéhôva. Te bia vuane na, éyoñe bia sulu biabebiene si mise me Ésaa wongan a nye’e bia, Yéhôva a ye volô bia na bi beta tebe. (Lañe’e 1 Pierre 5:6, 7.) Yéhôva a belane melebe na a mé bia; ajô te, bi nji yiane kange éyoñe Yéhôva a lebe bia.

¹¹ Jame lale, avale Yéhôva a nga lebe Schebna da ve bebiaé a bemvendé beta sikôlô. Sikôlô mbé? Yéhôva a lebe bia amu a vini abé, ve fatane nlebane jé ja liti na a nyoñe môt a te bo abé ngap. Ajô te, a bebiaé a bemvendé, éyoñ mia ve melep, mia ye vu Yéhôva nge mia liti na, mbia jam môt a te bo nnye mia vini, sa ke môt émien!​—Jude 22, 23.

12-14. (a) Bôte béziñe be wô’ô bo aya éyoñe ba lebe be? (b) Aval avé Mejô me Zambe me nga sôan ôsimesane mojañ éziñ, a bibotane bivé a nga bi?

¹² Étua jam é ne na, môt éziñ, éyoñ a nyoñeya melep, a viane jô’é na ôlun ô bo na a lume Yéhôva ba ékôane jé mvus. (Beh. 3:12, 13) Ye nalé a tinane na avale môt ete e vo’o beta tyendé? Tame vô’ôlané nlañe Graham: a nga tebe feñ, a bulane bo Ngaa, ve mvuse ya valé, a beta mane voé nsisim. Mvus ôbe mimbu, a nga sili mvendé éziñ é mbe mvôé jé na é yé’é Bible a nye.

¹³ Mvendé éte ja jô na: “Mebun mme me mbe me ndeñele’e Graham. A mbe a vini’i bemvendé be nga kobô ajô é nga bo na a tebe feñ. Nté bi mbe bi kele’ ayé’é ôsu, bi nga bo bi lañe’ a fas bifuse ya Bible bia kobô ajô mebun. Ane Graham a nga tu’a ‘fombô émiene Kalate Zambe été,’ ôsone ve bi nye! Nye’e na ‘jé aa! Nde nté ôse wu, mebune mam, mme ma bo na me vini bemvendé!’ Ane a nga ji’a taté na a tyendé. Nye’e ve beta taté na a tabe bisulane mban, na a yé’é Mejô me Zambe a nlem ôse, a na, a ye’elane Yéhôva môs ôse. A nga taté fe na a tebele nda bôte jé mfa’a ya nsisim ane da yian; minga wé a bone bé ve zu wô’ô jame mvaé.”​—Luc 6:41, 42; Jc. 1:23-25.

¹⁴ Mvendé éte ja ke ôsu é jô’ô na: “Môs éziñ, Graham a nga kate ma jam é nga nambe ma abui. A nga jô me na: ‘Den a nto abui mimbu ma yeme benya mejôô, me mbe be fe nkpwa’a mefan. Ve éyoñe ji nje me ne kôme jô na, ma nye’e Yéhôva.’ Zañe va, a nga sili nge a ne bo ésaé ya kalane bôte micro akônda, a da yené na a nye’e ésaé éte abui. Éve’ela jé é nga ye’ele ma na, éyoñ môt a kañese melebe me Yéhôva a éjote nyul, nalé a soo nye abui bibotan.”

15. Nge bia yi na melebe mangan me wô’é, jé biabebiene bia yiane bo?

¹⁵ Nge môt a kômbô yeme ye’ele, émien a yiane bo mbane ya yé’é. (1 Tim. 4:15, 16) Aval ete fe, bôte be bili mbe’e ya lebe ba bevok, ba yiane ke ôsu a semé memvinda me Yéhôva a nlem ôse. Mboon ôte wo bo na bobejañ be semé be, a na, be bo ngule ya lebe bôte bevok, mone môte ya nlem teke sili be na, ‘ye womiene wo bo fo’o mame wo jô le?’ Bi tame zu yen éve’ela Yésus.

16. Mam mevé éve’ela Yésus ja ye’ele bia mfa’a ya yeme ye’ele a ve melep?

¹⁶ Yésus a mbe a bo’o Ésaa wé mewôk, to’ éyoñ a mbe a tele meve’ele été. (Mt. 26:39) A mbe fe a  kate’ bôte na mam a ye’ele, a fe’e jé, bia so be Ésaa. (Jean 5:19, 30) Mbamba be bôte be mbe be subu’u nye bebé amu a mbe éjote nyul, a bo’o fe Ésaa mewôk; mefulu mete me mbe me bo’o na a mvamane bôt a mbe a ye’ele’e. (Lañe’e Matthieu 11:29.) Mbamba bifia bié bi mbe bi volô’ minleme mi bôte be mbe ane nden é tya’éya, nge ke ane nsañe lambe ô mbeme dim. (Mt. 12:20) To’ éyoñ jam é mbe é kolé’é nye ôbak, Yésus a mbe mbamba nlem a mvam. Nalé a nga dañe yené éyoñ a nga lebe beyé’é bé, amu be nga bi nsisim mesengan.​—Marc 9:33-37; Luc 22:24-27.

17. Mefulu mevé ma ye volô bemvendé na be yeme ba’ale mbam mintômba Zambe?

¹⁷ Môt ase a bili mbe’e ya ve melep akônda a yiane vu Yésus. Mboon ôte wo liti na a yi na Yéhôva ba Mone wé be mé nye. Nlômane Pierre ô nga tili bemvendé na: “Mi ba’ale mbam mintômba Zambe ô ne be mia, a bo ésaé ya fombô, sa a ntindan, ve a nkañesan, aval ane nkômbane Zambe; sa fe amu mvine nyoñan, ve a nkômbane ya nlem; sa a mboane ya jôô ba be nga vebane be mia, ve mi bo’ane miabebiene bive’ela’a ya mbam.” (1 P. 5:2-4) Bemvendé ba jô’é a nlem ôse na Yéhôva ba Yésus be mé be, ba bi abui bibotan, bobejañe ba volô fe, ba bi bibotan.​—És. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Jé Yéhôva a yi na bebiaé be bo? (b) Aval avé a volô be na be yeme be’e mimbe’e miap?

¹⁸ Miñye’elan mite mi ne fe mfi nda bôt été. Yéhôva a jô minlô ya menda me bôte na: “Te soñane benyo bon: ve mi yale’e be melep a ñye’elane Tate été.” (Beép. 6:4) Amu jé bi nji yiane nyoñe mejô mete éngbwemese? Minkana 19:18 a ba’a na: ‘Lebe’e nyo mon amu ndi nleme ya na a ne tyendé é ngenan, a te be’e ayeme ya awu dé.’ Yaa, mbiaé ase a bene ve mone wé melep ma yian, a ye bi ajô a Yéhôva! (1 Sam. 3:12-14) Ve Yéhôva a wô’ô mvaé ya volô mbiaé ase a ja’é nye fek a ngule ya yeme ye’ele bone bé, a vô’ôlô meye’elane mé, a botane fe ngul a ve na a yé’é Mejô mé.​—Lañe’e Jacques 1:5.

19, 20. (a) Bibotane bivé bia bi éyoñ bia kañese melebe me Yéhôva? (b) Jé bia ye yen ayé’é da zu?

¹⁹ Bi vo’o mane lañe bibotane bise bi ne bi éyoñ bia kañese melebe me Yéhôva, a éyoñ bia vu fatane nlebane Yéhôva ba Yésus. Élate ya menda me bôte a ji ya akônda bia yem. Môt ase ya be bia a taté na a bu’ubane bibotane bia yange nye mfefé émo, amu nlem ô bôô nye si ne mieññ, a wô’ôtane fe na a ne mfi, a na bobenyañ ba nye’e nye. (Bs. 72:7) Ajô te bi ne jô na, melebe Yéhôva a ve bia, ma ye’ele bia avale bi ne nyiñ avak, a mvo’é été, ataté den akekui nnôm éto, éjôé mba Ésaa wongane si. (Lañe’ Ésaïe 11:9.) Nge nne bia yene melebe nalé, wônaa, bia ye tu’a nye’e me, amu bi wô’ôya na me ne beta ndem a liti na Yéhôva a nye’e bia angôndô ya abui.

²⁰ Ayé’é da zu, bia ye kobô ajô melep be ne ve môte nda bôt été a akônda été. Bia ye fe yen avale bi ne jôé biabebiene na bi bo mam avale Yéhôva a yi, a jam e ne kolé bia ôbak adañe bone mintaé bi ne wôk éyoñ ba lebe bia.