1. Bibele ibonisañi ka za kalimelo?

HAMUUTWA linzwi la “kalimelo,” muhupulangañi? Mwendi muhupulanga za koto yefiwa ku mutu, kono linzwi leo liama lika zeñata. Bibele ibonisa kuli kalimelo ilelezwi kulutusa, mi fokuñwi linzwi la kalimelo libulelwangwa hamoho ni manzwi acwale ka zibo, butali, lilato, ni bupilo. (Liprov. 1:2-7; 4:11-13) Libaka kikuli Mulimu halukalimela, ubonisa kuli walulata, mi ubata kuli lufumane bupilo bobusa feli. (Maheb. 12:6) Nihaike kuli Mulimu wakona kulufa koto haalukalimela, haaezangi cwalo ka situhu. Kacwalo, linzwi la “kalimelo” sihulu litalusa kuluta, inge cwalo mushemi hakona kuluta mwanaa hae yalata.

2, 3. Kalimelo ikona kuama lika mañi? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

² Munyakisise mutala wo: Mwanana wa libizo la Johnny usweli wabapalisa mbola mwa ndu. Bo mahe bamubulelela kuli: “Johnny, usike wabapaliseza mbola mwa ndu! Ukapwaca lika.” Kono bakeñisa kuli Johnny hautwi zeba mubulelela bo mahe, uzwelapili kubapaliseza mbola mwa ndu, mi ka bumai, upwaca piza ya lipalisa. Bo mahe bakona kumukalimela cwañi? Bakona kumukalimela ka kumueleza kamba ka kumufa koto. Habanze bamuluta,  bakahupulisa Johnny libaka taba yaezize haifosahalile. Babata kuli alemuhe libaka kuutwa bashemi bahae hakuli kwa butokwa, mi baka mutaluseza kuli milao yebatomile ki yeminde mi haikatazi kuilatelela. Hape bo mahe bakona kumufa koto yeswanela kuli bamulute tuto. Ka mutala, bakona kuamuha Johnny mbola ka nakonyana. Kueza cwalo kuka mutusa kuziba kuli haiba asautwi bashemi bahae, ukakena mwa butata.

³ Ka kuba mwa puteho ya Sikreste, lu ba ndu ya Mulimu. (1 Tim. 3:15) Kacwalo, luswanela kulemuha kuli Jehova unani tukelo ya kulutomela likuka ni kulukalimela haiba lusalateleli likuka zeo. Mi haiba lutalimana ni butata bakeñisa likezo zaluna, kalimelo yahae ika lutusa kulemuha butokwa bwa kuteeleza ku Ndataa luna ya kwa lihalimu. (Magal. 6:7) Mulimu waluisa pilu luli mi halati kuli lukene mwa butata.—1 Pit. 5:6, 7.

4. (a) Luswanela kuluta cwañi babañwi kuli Jehova alufuyaule? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

⁴ Haiba lufa mwanaa luna kamba muituti wa Bibele kalimelo ya mwa Mañolo, luka mutusa kuli abe mulateleli wa Kreste. Linzwi la Mulimu, lona leluitusisanga hahulu haluluta babañwi, lilutusa “kukalimela ka kuluka.” Kacwalo, haiba luitusisa Bibele, mwanaa luna kamba muituti wa Bibele ukatusiwa kuutwisisa ni ‘kumamela lika kaufela zanaa lulaezi Jesu.’ (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20) Jehova uka lufuyaula haiba luluta ka nzila yecwalo yekatusa baituti ba Bibele kuluta babañwi kuba balutiwa ba Kreste. (Mubale Tite 2:11-14.) Kacwalo, halunyakisiseñi likalabo kwa lipuzo zetaalu za butokwa ze: (1) Kalimelo ya Mulimu ibonisa cwañi kuli walulata? (2) Lukona kuitutañi kwa batu banaakalimezi Mulimu kwamulaho? (3) Lukona kulikanyisa cwañi Jehova ni Mwanaa hae halukalimela babañwi?

5. Jehova ubonisa cwañi kuli walulata haalukalimela?

⁵ Ka lilato, Jehova usikululanga, kueleza, ni kululuta kuli luzwelepili kuba mwa lilato lahae ni kuli lufumane bupilo. (1 Joa. 4:16) Haalukalimelanga, haalushwaulangi, ili kutahisa kuli luikutwe kuli halu ba butokwa. (Liprov. 12:18) Kono Jehova walukutekanga ka kulemuha tulemeno twaluna totunde ni kulufa tukuluho ya kuiketela za kueza. Kana ki mona momuungela kalimelo ya Mulimu cwalo, ibe kuli izwa mwa Linzwi lahae, mwa lihatiso zetomile fa Bibele, ifiwa ki bashemi bamina ba Sikreste, kamba baana-bahulu mwa puteho? Kaniti luli, baana-bahulu bababata kulusikulula ka moya obunolo ni ka lilato ‘halufosize,’ mwendi ili ka kusaziba, babonisa kuli Jehova walulata.—Magal. 6:1.

6. Mulimu ubonisa cwañi lilato hakalimela mutu ka nzila yetahisa kuli mutu yo azwisiwe fa buikalabelo kamba mwa puteho?

⁶ Kono fokuñwi kalimelo haiamangi feela kelezo ya mwa mulomo. Ka mutala, haiba mutu uezize sibi sesituna, wakona nihaiba kuzwisiwa fa buikalabelo mwa puteho. Mutu niha zwisiwa fa buikalabelo, kalimelo yafilwe yeo ibonisa kuli Mulimu wamulata. Mane mutu hazwisiwa fa buikalabelo, ukatusiwa kulemuha butokwa bwa kuitutanga Bibele ka butu, kunahanisisa zaituta, ni kulapelanga. Mi kueza cwalo kuka mutusa kutiya kwa moya. (Samu 19:7) Hamulaho wa nako, wakona kukutela fa buikalabelo bwahae. Nihaiba kuzwisiwa mwa puteho kubonisa kuli Jehova walulata, kakuli kusileleza puteho kwa likukuezo zemaswe. (1 Makor. 5:6, 7, 11) Mi bakeñisa kuli Mulimu ufanga kalimelo yeswanela, kuzwisa mutu mwa puteho kwakona kutusa muezalibi yo kulemuha butuna bwa sibi saezize ni kumutusa kubakela sibi seo.—Lik. 3:19.

7. Shebina neli mañi, mi naabonisize mukwa ocwañi omaswe?

⁷ Kuli lulemuhe butokwa bwa kalimelo, halunyakisiseñi mitala ya batu bababeli bane bakalimezwi ki Jehova, ili Shebina, yanaapilile mwa mazazi a Mulena Ezekiasi, ni mutala wa Muzwale Graham, wa mwa miteñi yaluna. Shebina naanani buikalabelo bobutuna ka kuba “sikombwa yababalela ndu,” ili yeo mwendi neli ndu ya Ezekiasi. (Isa. 22:15) Kono ka bumai, aikuhumusa ka kuipatela libubo. Mane naaicakulezi libita lelinde, mi naazamayanga mwa ‘likoloi zebuheha’!—Isa. 22:16-18.

8. Jehova naakalimezi cwañi Shebina, mi Shebina naangile cwañi kalimelo yeo?

⁸ Bakeñisa kuli Shebina naaipatezi libubo, Mulimu ‘amutuhelisa musebezi’ ni kufa Eliakimi musebezi wanaaezanga. (Isa. 22:19-21) Taba yeo neiezahezi ka nako yeo Mulena Senakeribi wa Asiria naabata kutaseza Jerusalema. Hamulaho wa nako, mulena yo naalumile manduna bahae kwa Jerusalema, hamoho ni mpi yetuna kuli bayo sabisa Majuda ni kubemba Ezekiasi kuli akoze. (2 Mal. 18:17-25) Eliakimi naalumilwe kuli ayo ambola ni manduna ba mulena wa Asiria, kono naasi anosi. Naaile ni babañwi bababeli, mi yomuñwi ku bona neli Shebina, yanaali muñoli ka nako yeo. Kubonahala kuli Shebina naasika bilaela kamba kuba ni ndimbelela kabakala kuli naazwisizwe fa buikalabelo bobutuna, kono naabonisize buikokobezo ka kuamuhela buikalabelo bwa kwatasi bo. Lukona kuitutañi kwa taba yeo? Halunyakisiseñi lituto zetaalu.

9-11. (a) Ki lituto mañi za butokwa zeluituta mwa taba ya Shebina? (b) Muikutwa cwañi ka za mo Jehova naaezelize Shebina?

⁹ Pili, Shebina naazwisizwe fa buikalabelo bwahae. Taba yeo iluhupulisa temuso ya mwa Bibele yeli: “Kuikuhumusa kulibisa kwa sinyeho, mi moya wa kuipahamisa uisa kwa kusitatala.” (Liprov. 16:18) Haiba munani buikalabelo mwa puteho, ili buikalabelo bobukona kutahisa kuli muzibahale hahulu, kana mukalika ka taata kuikokobeza? Kana mukafa tumbo ku Jehova kabakala buikoneli bomunani bona kamba misebezi yemuezize? (1 Makor. 4:7) Muapositola Paulusi naañozi kuli: “Nibulelela mutu kaufela mwahalaa mina kuli asike anahana kuli ki yomutuna kufita mwainezi, kono anahane hande.”—Maro. 12:3.

¹⁰ Sabubeli, ka kukalimela Shebina, Jehova naabonisize kuli naanani buikolwiso bwa kuli Shebina naakabaka. (Liprov. 3:11, 12) Shebina utomile mutala omunde obakona kulikanyisa mizwale babazwisizwe fa buikalabelo ni likaizeli babatuhelisizwe misebezi yene baezanga mwa kopano ya Mulimu kacenu! Habaswaneli kubilaela kamba kuba ni ndimbelela, kono baswanela kusebeleza Mulimu ka mobakonela  kaufela mwa muinelo ose bali ku ona, mi baswanela kulemuha kuli kalimelo yeo ibonisa kuli Jehova wabalata. Muhupule kuli Mulimu, yena Ndataa luna, haana kuluunga kuli halukoni kubaka haiba luikokobeza fapilaa hae. (Mubale 1 Pitrosi 5:6, 7.) Mulimu ulukalimela ka lilato ilikuli aluhakulule; kacwalo, lube sina lizupa lelibunolo mwa mazoho ahae.

¹¹ Sabulaalu, babafilwe buikalabelo bwa kukalimela babañwi, babacwale ka bashemi ni baokameli ba Sikreste, bakona kuituta tuto ya butokwa ka za mo Jehova naaezelize Shebina. Ki tuto mañi yona yeo? Jehova hakalimela mutu, ubonisa kuli utoile sibi, kono hape ubonisa kuli waiyakatwa mutu yo yaezize sibi. Haiba muikutwa kuli mutokwa kukalimela mutu ka kuba mushemi kamba muokameli, kana mukalikanyisa Jehova ka kutoya bumaswe, kono inze mulemuha tulemeno totunde twanani tona mwanaa mina kamba Mukreste yomuñwi?—Juda 22, 23.

12-14. (a) Babañwi baanganga cwañi kalimelo ya Mulimu? (b) Linzwi la Mulimu nelitusize cwañi muzwale yomuñwi kucinca mubonelo wahae, mi ki lifi zenezwile mwateñi?

¹² Ka bumai, babañwi habafiwa kalimelo, baikutwanga hahulu butuku kuli mane baikauhanyanga ku Mulimu ni batu bahae. (Maheb. 3:12, 13) Kono kana fo kutalusa kuli batu babacwalo habakoni kutusiwa? Munyakisise mutala wa bo Graham, bane bazwisizwe mwa puteho, kono hasamulaho bakutiswa mwa puteho hape, mi hamulaho wa nako bafokola kwa moya. Lilimo lisikai hasamulaho, bakupa muuna-muhulu yomuñwi yanaa baisize hahulu pilu kuli abazamaiseze tuto ya Bibele.

¹³ Muuna-muhulu yo naatalusize kuli: “Butata bone banani bona bo Graham ki bwa kuikuhumusa. Nebanyazanga baana-bahulu bane batalimile taba yabona habazwiswa mwa puteho. Kabakaleo, mwa lisunda zenetatami, lwanyakisisa mañolo abulela za buikuhumuso ni zezwa mwakubonisa mukwa wo. Linzwi la Mulimu nelitusize bo Graham kuutwisisa bufokoli bone banani bona, mi nebalemuhile kuli nebatokwa kueza cinceho yetuna! Zene baezize hasamulaho neli zende luli! Hane balemuhile kuli nebanani ‘musumo’ wa buikuhumuso mwa liito labona ni kuli nebanani butata bwa kunyaza-nyaza babañwi, bakala kueza licinceho kapili-pili. Bakalisa kufumanehanga kwa mikopano ya Sikreste kamita, kuituta Linzwi la Mulimu ka tukufalelo, ni kulapelanga ka zazi ni zazi. Hape bakala kupeta buikalabelo bwabona bwa kuba toho ya lubasi, mi bo musalaa bona ni bana babona baba ni tabo yetuna.”—Luka 6:41, 42; Jak. 1:23-25.

¹⁴ Muuna-muhulu yo, uzwelapili kutalusa kuli: “Zazi leliñwi, bo Graham neba nibulelezi manzwi anaa nifitile kwa pilu. Nebabulezi kuli: ‘Senibile mwa niti ka nako yetelele, mi nenibanga paina. Kono ye ki yona nako yenikona kubulela kuli nalata Jehova luli.’ Kusika fita nako yetelele, bo Graham bafiwa musebezi wa kuzamaisanga limaikrofoni mwa Ndu ya Mubuso, mi nebaitebuhile hahulu hane bafilwe musebezi wo. Mutala wabona neu nilutile kuli haiba mutu aikokobeza ku Mulimu ka kuamuhela kalimelo yahae, ukafuyaulwa hahulu!”

15. Luswanela kuezañi haiba lubata kuli babañwi baamuhele kalimelo yaluna?

¹⁵ Kuli lube baluti babande, luswanela pili kuba baituti babande. (1 Tim. 4:15, 16) Ka nzila yeswana, batu baaitusisa Mulimu kukalimela babañwi ni bona baswanela kuitatela kuzwelapili kulatelela ketelelo ya Jehova. Haiba baikokobeza cwalo ka kulatelela ketelelo ya Mulimu, babañwi baka bakuteka, mi bakaba ni lizwalo lelilukuluhile habanze baluta kamba kuhakulula babañwi. Munyakisise mutala wa Jesu.

16. Luitutañi kwa mutala wa Jesu ka za kufa kalimelo yeswanela ni kuluta babañwi hande?

 ¹⁶ Jesu kamita naautwanga Ndatahe, niha nekuli taata hahulu kueza cwalo ka linako zeñwi. (Mat. 26:39) Mi kamita naalumbanga Ndatahe kuli ki yena yanaa mufile litaba zanaalutile ni butali bwanaabonisize. (Joa. 5:19, 30) Bakeñisa kuli Jesu naanani buikokobezo mi naautwa Mulimu, batu ba lipilu zende nebasutelezi ku yena mi abaluta ka mukekecima ni musa. (Mubale Luka 4:22.) Manzwi ahae amande naaomba-ombile batu bane baziyelehile sina lutaka lolufunyukile kamba sina muhala wa lambi yebata kutima. (Mat. 12:20) Jesu niha naakopananga ni miinelo yetaata, naabile ni pilu-telele ka kubonisa sishemo ni lilato. Naabonisize cwalo ka nako yanaahakuluzi baapositola bahae bane babonisize moya wa kuitata, wa kubata kubusa babañwi.—Mare. 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. Baana-bahulu baswanela kuezañi kuli balise hande mutapi wa Mulimu?

¹⁷ Batu kaufela baaitusisa Mulimu kukalimela babañwi ka Mañolo baswanela kulikanyisa mutala wa Kreste. Habaeza cwalo, babonisa kuli babata kuetelelwa ki Mulimu ni Mwanaa hae. Muapositola Pitrosi naañozi kuli: “Mulise mutapi wa Mulimu omufilwe kuli muubabalele, inze musebeza sina baokameli, isiñi ka kuhapelezwa, kono ka kuitatela fapilaa Mulimu; isiñi ka lilato la kuipumanela lika ka kusasepahala, kono ka kutukufalelwa; isiñi ka kubusa babali saanda sa Mulimu, kono ka kutomela mutapi mutala.” (1 Pit. 5:2-4) Kaniti, baokameli babalata kuipeya kwatasaa Mulimu ni Kreste, yena toho ya puteho, bakatusiwa ni kutusa batu bebafilwe kubabalela.—Isa. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Jehova ubata kuli bashemi baezeñi? (b) Mulimu utusa cwañi bashemi kupeta buikalabelo bwabona?

¹⁸ Likuka zeswana zakona kutusa ni mwa lubasi. Litoho za mabasi batalusezwa kuli: “Musike mwahalifisa bana bamina, kono muzwelepili kubahulisa ka kalimelo ni kelezo ya Jehova.” (Maef. 6:4) Ki kabakalañi taba yeo haili ya butokwa? Liñolo la Liproverbia 19:18 libulela kuli: “Kalimela mwanaa hao hakusa nani sepo, mi usike waba ni mulatu wa lifu lahae.” Taba yeo ibonisa kuli bashemi ba Sikreste bakaikalabela ku Jehova haiba basakalimeli bana babona! (1 Sam. 3:12-14) Kono haiba bashemi babonisa buikokobezo ka kukupa Jehova ka tapelo ni kuitinga fa Linzwi lahae ni moya okenile, Jehova uka baetelela ka kubafa butali ni maata ebatokwa.—Mubale Jakobo 1:5.

19, 20. (a) Ki limbuyoti mañi zelukaba ni zona haiba luutwa kalimelo ya Mulimu? (b) Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁹ Haiba luutwa kalimelo ya Mulimu ni kulikanyisa mo Jehova ni Jesu bakalimelelanga babañwi, lukaikola limbuyoti zeñata. Mabasi aluna ni liputeho zaluna likapila ka kozo. Yomuñwi ni yomuñwi waluna ukaikutwa kuli walatiwa luli, uungiwa kuba wa butokwa, mi usilelelizwe—ili nto yebonisa limbuyoti zeluka ikola kwapili. (Samu 72:7) Kaniti luli, kalimelo ya Jehova iluluta zeluswanela kueza kuli lupile ka kozo ni ka buñwi kuya kuile, ka kuba lubasi loluetelelwa ki ndate yalilato. (Mubale Isaya 11:9.) Haiba luunga kalimelo ya Mulimu ka mukwa wo, lukaitebuha hahulu yona, ka kuziba kuli kalimelo ya Mulimu ibonisa kuli walulata luli.

²⁰ Mwa taba yetatama, lukaituta litaba zeñwi zebonisa moikona kulutuseza kalimelo mwa lubasi ni mwa puteho. Hape lukanyakisisa molukona kuikalimelela ka butu ni molukona kuambukela lika zemaswe zetiswa ki kuhana kalimelo.