Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

In kubʼ tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil qiʼj aj qtzaj tkawin

In kubʼ tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil qiʼj aj qtzaj tkawin

«Porke te Qman in che kubʼ tkawin qeju kʼujlaʼn qe tuʼn» (HEB. 12:6).

BʼITZ: 123 EX 86

1. ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼjju aj qtzaj kawin?

¿TIʼ IN nul toj twiʼya aj tok tbʼiʼna yol, kawin? Bʼalo jun rat in nul jun kastiw toj twiʼya, noqtzun tuʼnj, nya oʼkx at toklen kawbʼil tukʼil jlu. Aj tyolin Tyol Dios tiʼjju tuʼn qtzaj kawin, chʼixmi tkyaqil maj toj tumel in yolin tiʼj ex at maj junx in tzaj tqʼamaʼn tukʼil ojtzqibʼil, nabʼil, kʼujlabʼil ex chwinqlal (Prov. 1:2-7; 4:11-13). Aj qtzaj tkawin Jehová, tuʼn jlu in tzaj tyekʼin qa kʼujlaʼn qoʼ tuʼn ex qa taj tuʼn qanqʼin te jumajx (Heb. 12:6). Ax tok, at maj jaku kubʼ tqʼoʼn jun qkastiw aj qtzaj tkawin, pero mlay tzikʼ tibʼaj ex mlay tzʼok jlu te nya bʼaʼn. Nya oʼkxju, aju t-xilen yol tuʼn qtzaj kawin, ax ikx at toklen tukʼil yol xnaqʼtzbʼil, ik tzeʼn aj t-xi tkawin jun mambʼaj tkʼwaʼl kʼujlaʼn tuʼn.

2, 3. ¿Alkye kabʼe tiʼ at toklen tukʼilju aj qtzaj kawin? (Qʼonka twitza kyiʼj tnejel tilbʼilal).

2 Qo xnaqʼtzan tiʼj jun techel. In saqchan jun kʼwaʼl Carlos tbʼi tiʼj tpelot tojxi ja. In xi tqʼamaʼn ttxuʼ te: «Carlitos, ojtzqiʼn tuʼna qa mlay saqchana tiʼj pelot tojxi ja tuʼnju jaku kubʼ tpaʼna jun tiʼ». Pero mintiʼ in xi tbʼiʼn tyol ttxuʼ ex kukx in saqchan. Noq minabʼen in pon kanin pelot tiʼj jun tbʼanel xar ex in kubʼ paxj. ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn ttxuʼ tuʼntzun t-xi tkawin? Kxel tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil te ex kbʼel tqʼoʼn jun tkastiw. Tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil te, kxel tqʼamaʼn tiquʼn nya bʼaʼn aju otoq bʼant tuʼn. Ax ikx taj tuʼn tel tnikʼ kʼwaʼl tiʼj qa mas bʼaʼn qa ma txi tnimen qe ttat ex qa toj tumel aju in xi kyqʼamaʼn te. Ex tuʼn tel tiʼn kʼwaʼl jun xnaqʼtzbʼil tiʼj jlu, in xi tqʼamaʼn te qa kʼelel tiʼn tpelot toj jun ambʼil te tkastiw. Maske nya tgan Carlos jlu, pero kʼelel tnikʼ tiʼj qa in tzaj nya bʼaʼn qiʼj qa mintiʼ ma qo nimen.

3 Aqeju in che ajbʼen te Jehová, at kyoklen tuʼn kyten toj tja tuʼnju etzan qe tuʼn (1 Tim. 3:15). Tuʼntzunju, at toklen Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn qnabʼil ex tuʼn qtzaj tkawin tukʼil kʼujlabʼil qa mintiʼ ma qo nimen te. Qa ma tzaj nya bʼaʼn qiʼj tuʼnju in kubʼ qbʼinchaʼn ex qa ma tzaj qʼoʼn kawbʼil qe, tuʼn jlu in tzaj qnaʼn qa nim toklen tuʼn qnimen te Jehová, aju Qtat (Gál. 6:7). Nimxix kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová ex nya taj tuʼn qikʼ toj yajbʼil (1 Ped. 5:6, 7).

4. a) ¿Alkye xnaqʼtzbʼil in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 Aj t-xi qqʼoʼn kawbʼil tukʼil Tyol Dios, in qo onin kyiʼj qkʼwaʼl ex kyiʼj qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Xjan Uʼj tuʼn tjapun twi kyximbʼetz tuʼn kyok te t-xnaqʼtzbʼen Jesús. Mas in najbʼen Tyol Dios quʼn aj t-xi qqʼoʼn xnaqʼtzbʼil tuʼnju nim toklen ex in qo tzaj tonin «tuʼn qbʼet tuj tumelxix». Ex tuʼn jlu jaku tzʼel kynikʼ ex jaku t-xi kynimen qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios ex qe qkʼwaʼl tiʼj tkyaqil qe tiʼchaq kyaj tqʼamaʼn Jesús (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20). In tzaj tkʼiwlaʼn Jehová xnaqʼtzbʼil lu, aju in bʼaj tbʼinchaʼn kyten qeju in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼn kyok mas xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús kyuʼn (kjawil uʼjit Tito 2:11, 12, 14). Atzun jaʼlo, kʼelel qnikʼ kyiʼj tzaqʼwebʼil kyiʼj oxe xjel nim kyoklen: 1) ¿Tiquʼn jun yekʼbʼil tiʼj tkʼujlabʼil Jehová aj qtzaj tkawin? 2) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj xjal i ex tkawin Jehová? 3) ¿Alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jehová ex Jesús aj t-xi qqʼoʼn kawbʼil?

IN QO TZAJ TKAWIN JEHOVÁ TUKʼIL KʼUJLABʼIL

5. ¿Tzeʼn in tzaj tyekʼin Jehová qa kʼujlaʼn qo tuʼn tukʼilju alkye tten in qo tzaj tkawin?

5 In qo tzaj tkawin Jehová ex in qo tzaj t-xnaqʼtzaʼn tuʼnju kʼujlaʼn qoʼ tuʼn. Taj tuʼn kukx qok te tamiw ex tuʼn qanqʼin te jumajx (1 Juan 4:16). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn jun nya bʼaʼn yol qe ex mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn jun yol aju jaku kubʼ qnaʼn qa mintiʼ qoklen (Prov. 12:18TNM). Aju in bʼant tuʼn, in nok tqʼoʼn qoklen tuʼnju in nok tkeʼyin qe tbʼanel qmod ex in tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn tjaw jyoʼn alkye qajbʼil. ¿Ikpe t-ximbʼetza ik tzeʼn jlu aj ttzaj tqʼoʼn Jehová kawbʼil tuʼn Tyol, kyuʼn quʼj, kyuʼn mambʼaj ex kyuʼn ansyan? Bʼalo at maj mintiʼ in nel qnikʼ tiʼj qa ya chʼix qkubʼ «tzʼaq tuj jun» il, in nok tilil kyuʼn ansyan tuʼn qtzaj kykawin tukʼil kʼujlabʼil ex tukʼil pasens. A jlu jun yekʼbʼil tiʼj qa kʼujlaʼn qoʼ tuʼn Jehová (Gál. 6:1).

6. Maske jaku tzʼel qʼiʼn toklen jun xjal toj jun kʼloj okslal aj t-xi qʼoʼn kawbʼil te, ¿tiquʼn jaku txi qqʼamaʼn qa jun yekʼbʼil jlu tiʼj tkʼujlabʼil Jehová?

6 At maj nya oʼkx in tzaj qʼoʼn jun nabʼil qe aj qtzaj kawin. Qa at jun xjal ma kubʼ tbʼinchaʼn jun matij il, oklo kʼelel qʼiʼn qe toklen. Toj ambʼil lu, ax ikx in kubʼ tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil aj ttzaj tqʼoʼn kawbʼil. Aj tel qʼiʼn toklen, tuʼn jlu kʼelel tnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tel tpaʼn mas ambʼil tuʼn t-xnaqʼtzan tjunalx tiʼj Xjan Uʼj, tuʼn t-ximen tiʼj ex tuʼn tnaʼn Dios. Tkyaqil jlu kʼonil tiʼj tuʼn tchʼiy tamiwbʼil tukʼil Jehová (Sal. 19:7). Aj tbʼet ambʼil, bʼalo kxel qʼoʼn qe toklen juntl maj. Ax ikx in kubʼ tyekʼin Jehová tkʼujlabʼil aj tex lajoʼn jun xjal toj ttnam tuʼnju che okel xqʼuqit erman kyiʼj nya bʼaʼn ximbʼetz (1 Cor. 5:6, 7, 11). Tzʼaqli te Jehová aj qtzaj tkawin. Tuʼntzunju, jaku tzʼonin tiʼj jun xjal tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa otoq kubʼ tbʼinchaʼn jun matij il qa ma tzʼex lajoʼn ex kʼonil tiʼj tuʼn tajtz tiʼj tanmi (Hech. 3:19).

AJ QTZAJ TKAWIN JEHOVÁ, IN TZAJ TIʼN TBʼANEL QE

7. a) ¿Alkyetoq Sebná? b) ¿Alkye nya bʼaʼn mod xi tqʼoʼn Sebná ambʼil te tuʼn tchʼiy toj tanmi?

7 Tuʼn tel qnikʼ tiʼj jniʼ toklen aj qtzaj kawin, qo xnaqʼtzan tiʼjju ikʼ kyiʼj kabʼe xjal i ex tkawin Jehová. Tnejel qo yolil tiʼj Sebná, aju anqʼin tej tten aj kawil Ezequías ex yajxitl qo yolil tiʼj Graham, jun erman te ambʼil jaʼlo. Qbʼinx aju ikʼ tiʼj Sebná. Bʼalo a Sebná in kwentin tiʼj tja Ezequías, tuʼntzunju, attoq nim toklen (Is. 22:15). Pero bʼisbʼajil tuʼnju jaw tnimsan tibʼ ex ok tilil tuʼn tuʼn tok qʼoʼn mas toklen kyuʼn txqantl. Axpe ikx jaw tbʼinchaʼn jun tbʼanel lugar jatumel tuʼn tkux maqun ex in bʼettoq kyoj tbʼanel karwaj (Is. 22:16-18).

Qa mintiʼ in jaw qnimsan qibʼ ex qa ma bʼaj qchʼexpuʼn qmod, qo tzajel tkʼiwlaʼn Jehová. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 8 a 10).

8. ¿Alkye tten xi kawin Sebná tuʼn Jehová ex tiʼ tzaj tuʼn jlu?

8 Tuʼnju in jyontoq Sebná tiʼj mas toklen, el tiʼn Jehová qe toklen ex xi tqʼoʼn te Eliaquim (Is. 22:19-21). Bʼaj jlu tej in jyontoq Senaquerib, aju aj kawil te tnam Asiria, tumel tuʼn tok tzoqpaj kyiʼj aj Judiy ex tuʼn tkubʼ tkʼuʼj aj kawil Ezequías kyuʼn (2 Rey. 18:17-25). Xi tsamaʼn Ezequías Eliaquim ex juntl kabʼe xjal tuʼn kyex yolil kyukʼil xjal at kyoklen kyxol aj Asiria. Jun kyxol qe jlu attoq Sebná ex ya in najbʼentoq te aj tzʼibʼil te aj kawil Ezequías. A jlu in tzaj tyekʼin qa mintiʼ xi tqʼoʼn Sebná ambʼil tuʼn tchʼiy qʼoj toj tanmi ex qa otoq kubʼ tin tibʼ tuʼnju otoq t-xi tkʼamoʼn jun aqʼuntl mas nya nim toklen ik tzeʼn taqʼun attoq tnejel. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj txʼolbʼabʼil lu? Kʼelel qnikʼ tiʼj oxe xnaqʼtzbʼil.

9-11. a) ¿Alkyeqe xnaqʼtzbʼil nim kyoklen jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼaj tiʼj Sebná? b) ¿Tiʼ teya in kubʼ tnaʼn tiʼjju alkye tten xi kawin Sebná tuʼn Jehová?

9 Tnejel, tej tel qʼiʼn toklen Sebná, in tzaj tnaʼn qe qa «tuʼnju in jaw tniman tibʼ xjal in tzaj xitbʼil tiʼj; ex tuʼnju jawni twitz in kubʼ tzʼaq» (Prov. 16:18). Bʼalo at jun teya toklen toj kʼloj okslal ex in kubʼlo kyximen erman qa nim toklen taqʼuna in bʼant. Qa a jlu in bʼaj tiʼja, ¿kʼokelpe tilil tuʼna tuʼn miʼn tjaw tnimsan tibʼa? ¿Kjawilpe tnimsaʼna Jehová tuʼnju aqʼuntl in bʼant tuʼna? (1 Cor. 4:7). Kubʼ ttzʼibʼin apóstol Pablo jlu: «Kxel nmaʼne kyeye kykyaqile, mi jun tuʼn t-ximan tiʼjx qa at mas toklen ex bʼalo mintiʼ, noq oʼkx tuʼn t-ximan tiʼjx tujxix tumel» (Rom. 12:3).

10 Tkabʼin, bʼalo ok qeʼ tkʼuʼj Jehová tiʼj qa jakutoq chʼexpaj Sebná, tuʼntzunju xi tkawin (Prov. 3:11, 12). In tzaj tqʼoʼn jlu jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil kye qeju in nel qʼiʼn kyoklen toj kʼloj okslal toj ambʼil jaʼlo. Bʼaʼn tuʼn kukx tok tilil kyuʼn tuʼn kyajbʼen te Jehová ex tuʼn tkubʼ kyximen qa jun yekʼbʼil tiʼj tkʼujlabʼil Jehová, ex nya tuʼn t-xi kykʼuʼn qʼoj toj kyanmi. Ex bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa qo tzajel tkʼiwlaʼn Jehová qa mintiʼ ma jaw qnimsan qibʼ (kjawil uʼjit 1 Pedro 5:6, 7). Qaj tuʼn qok ik tzeʼn txʼotxʼ nya kyuw toj tqʼabʼ Jehová ex tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te tuʼn qkubʼ tchʼexpuʼn aj qtzaj tkawin tukʼil kʼujlabʼil.

11 Toxin, aju alkye tten xi kawin Sebná tuʼn Jehová, in tzaj tqʼoʼn jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil kye qeju at kyoklen tuʼn t-xi kyqʼoʼn kawbʼil, ik tzeʼn qe mambʼaj ex qe ansyan. Maske in kubʼ tyekʼin Jehová qa in nel tikʼen aju il aj ttzaj tqʼoʼn kawbʼil, pero ax ikx in kubʼ tyekʼin qa kukx in nok tkʼujlaʼn aju xjal otoq kubʼ tbʼinchaʼn il. Ax ikx in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼjju tbʼanel in bʼant tuʼn jun xjal. Qa il tiʼj tuʼn t-xi tqʼoʼna kawbʼil te jun erman, ¿kxelpe tbʼinchaʼna ik tzeʼn in bʼant tuʼn Jehová? (Jud. 22, 23).

12-14. a) ¿Tiʼ in kubʼ kynaʼn junjun xjal aj in chex kawin tuʼn Jehová? b) ¿Alkye tten onin Tyol Dios tiʼj jun erman tuʼn tbʼaj tchʼexpuʼn tmod ex tiʼ tzaj tuʼn jlu?

12 Noqtzun tuʼnj, at junjun xjal in kux chyon toj kyanmi aj in che tzaj kawin tuʼn Jehová ex in nel kypan kyibʼ tiʼj, ex tiʼj ttnam (Heb. 3:12, 13). ¿Jakupe chex onit xjal lu? Tuʼn ttzaqʼwet xjel lu, qo xnaqʼtzal tiʼjju ikʼ tiʼj Graham. Ex lajoʼn toj ttnam Jehová, tej tbʼet ambʼil meltzʼaj juntl maj ex tej tikʼ mas ambʼil chewix toj tokslabʼil. Tej tikʼ junjuntl abʼqʼi, xi tqʼamaʼn te jun ansyan otoq tzʼok tamiwin tibʼ tukʼil qa tajtoq tuʼn t-xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tukʼil.

13 Naʼnx jlu tuʼn ansyan: «In jawtoq tnimsan tibʼ Graham ex tuʼntzunju in yolintoq nya bʼaʼn kyiʼj ansyan xi qʼamante te qa tuʼn tex lajoʼn toj ttnam Jehová. Tuʼntzunju, kubʼ qximane tukʼil Graham tuʼn tel qpaʼne chʼin ambʼil tuʼn tel qnikʼe tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios aj tjaw qnimsan qibʼ ex tiʼjju nya bʼaʼn in tzaj tuʼn. Tuʼn tonbʼil Tyol Dios el tnikʼ tiʼj qa nya bʼaʼntoq tmod at. Tzaj nim tbʼanel tuʼn jlu. El tnikʼ tiʼj qa tej tjaw tnimsan tibʼ, ok jlu ik tzeʼn jun ‹viga›, aju otoq tkubʼ tmoẍsaʼn twitz ex qa tuʼn jlu nyatoq toj tumel t-ximbʼetz at. Xitzun tzyet tuʼn tbʼaj tchʼexpuʼn tmod. Xiʼ kyoj kykyaqil chmabʼil, xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼn tkyaqil tkʼuʼj ex ok ten naʼl Dios tkyaqil qʼij. Ax ikx kubʼ nej tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye toj tja tiʼj Tyol Dios ex tuʼn jlu kubʼ tnaʼn t-xuʼjil tzalajbʼil ex qe tmeʼjel» (Luc. 6:41, 42; Sant. 1:23-25).

14 In tzaj tqʼamaʼntl ansyan jlu: «Jun qʼij, tzaj tqʼamaʼn Graham jun tiʼ weye ex pon toj wanmiye: ‹Ma tzʼel nim abʼqʼi toklen wojtzqiʼne axix tok, axpe ikx o chin ajbʼene te precursor. Pero tzma tnejel maj jaku txi nqʼamaʼne qa ax tok kʼujlaʼn Jehová wuʼne›. Nya nim ambʼil xi tiʼn tej t-xi qʼamaʼn te tuʼn tikʼx tqʼoʼn micrófono kyoj chmabʼil ex ok tqʼoʼn nim toklen aqʼuntl lu. Aju techel kubʼ tqʼoʼn nwitze, tzaj t-xnaqʼtzaʼn weye qa aj tkubʼ tin tibʼ jun xjal twitz Jehová ex in xi tbʼiʼn kawbʼil in xi tqʼoʼn te, in tzaj tkʼamoʼn nim kʼiwlabʼil».

QKANOʼMIL TIʼJ JEHOVÁ EX JESÚS AJ T-XI QQʼOʼN KAWBʼIL

15. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn t-xi kybʼiʼn txqantl nabʼil in xi qqʼoʼn kye?

15 Tuʼn qok te tbʼanel aj xnaqʼtzal, tnejel kxel qqʼoʼn ambʼil tuʼn qtzaj xnaqʼtzaʼn (1 Tim. 4:15, 16). Chʼixmi axju in bʼaj qa in najbʼena tuʼn Jehová tuʼn t-xi tqʼoʼna kawbʼil kye txqantl. Il tiʼj tuʼn tkubʼ tin tibʼa ex tuʼn t-xi tqʼoʼna ambʼil te tuʼn tonin tiʼja. Aj tok kykeʼyin txqantl qa in kubʼ tin tibʼa, kʼokel nimana kyuʼn ex mas nya kwest jaku t-xi kybʼiʼn nabʼil in xi tqʼoʼna kye. Qo xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús.

16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju alkye tten xi tqʼoʼn Jesús xnaqʼtzbʼil kye txqantl ex tej t-xi tqʼoʼn kawbʼil kye?

16 Nimen Jesús te Ttat toj tkyaqil, axpe ikx kyoj ambʼil kwest (Mat. 26:39). Tkyaqil maj el tnikʼ tiʼj qa atz tzajni tojtzqibʼil ex qe t-xnaqʼtzbʼil tukʼil Dios (Juan 5:19, 30). Ex tuʼnju mintiʼ jaw tnimsan tibʼ ex xi tbʼiʼn Jehová, xi tqʼoʼn xnaqʼtzaʼn kye txqantl tukʼil kʼujlabʼil ex ten qʼaqʼbʼil tkʼuʼj kyiʼj, ex kubʼ kynaʼn xjal qa kyaj tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj (kjawil uʼjit Mateo 11:29). Kyuʼn tyol ok tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj qeju in che bʼisun ex qeju in kubʼ kynaʼn qa mintiʼtoq kyipun ik tzeʼn jun ajlaj chʼixtoq tkubʼ toqj ex ik tzeʼn jun tmech candil chʼix tkubʼ yupj (Mat. 12:20). Axpe ikx tej tkubʼ kyyekʼin qe t-apóstol Jesús qa oʼkx in che ximen kyiʼjx ex qa kyajtoq jun kyoklen, ten tpasens kyiʼj. I ex tkawin tukʼil kʼujlabʼil (Mar. 9:33-37; Luc. 22:24-27).

17. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn ansyan tuʼntzun tok kyxqʼuqin qe erman toj tumel?

17 Il tiʼj tuʼn tel kykanoʼn ansyan tiʼj Jesús aj t-xi kyqʼoʼn kawbʼil tukʼil Tyol Dios kye txqantl. Iktzun tten kbʼel kyyekʼin qa kyaj tuʼn kytzaj onin tuʼn Jehová ex tuʼn Jesús. Kubʼ ttzʼibʼin apóstol Pedro jlu: «Aqeye ansyan, kypastorin oke qe t-ẍneʼl Dios o che kyaj qʼoʼn tuj kykwente, ex kykwentin oke qe; pero mya lajwers tuʼn kyxiʼye, kyuʼnx kyibʼe tuʼn kyxiʼye ik tzaʼn tajbʼil Dios, ex mya tuʼn kykʼmonteye jun kambʼabʼl mya tuj tumel, noq oʼkx tuʼn kyajbʼene tuʼn tkyaqil kykʼuʼje. Ex miʼn kubʼ kyximane tuʼn kyoke te kyajaw qeju ateʼ tuj kykwente, noq oʼkx tuʼn kyoke te jun yekʼbʼil tuʼn kyok lpeʼ ẍneʼl kyiʼje» (1 Ped. 5:2-4). Qa ma tzʼokx kyqʼon kyibʼ ansyan tuʼn tkyaqil kykʼuʼj tjaqʼ tkawbʼil Jehová ex Jesucristo, aju nejenel kyxol okslal, tzul tiʼn nim tbʼanel kye ex kye qeju in che ok kyxqʼuqin (Is. 32:1, 2, 17, 18).

18. a) ¿Alkye aqʼuntl in tzaj tqʼoʼn Jehová kye tatbʼaj? b) ¿Alkye tten in nonin Jehová kyiʼj mambʼaj tuʼn tjapun twi kyoklen?

18 ¿Tiʼ jaku txi qqʼamaʼn tiʼj kawbʼil in xi qqʼoʼn kye toj qja? In tzaj tqʼamaʼn Jehová jlu kye qeju wibʼaj toj ja: «Miʼn tzʼok kyikʼleʼne kykʼwaʼle tuʼn miʼn ttzaj kyqʼoj, noq oʼkx kychʼiysame ex kykaʼwinxe ex kyqʼonxe kynabʼl ik tzaʼn in tmaʼn Qajaw» (Efes. 6:4). Nya jun saqchbʼil jlu. In tzaj tyekʼin Proverbios 19:18 qa jaku tzaj kyiʼn tatbʼaj kamik kyiʼj kykʼwaʼl qa mintiʼ ma txi kykawin. Tzul tqanin Jehová tajlal kye tatbʼaj lu (1 Sam. 3:12-14). Pero in tzaj tqʼoʼn kyojtzqibʼil qeju mambʼaj in xi kyqanin onbʼil te ex in xi kyqʼoʼn ambʼil te Xjan Uʼj ex te xewbʼaj xjan tuʼn ttzaj yekʼin kybʼe (kjawil uʼjit Santiago 1:5).

QXNAQʼTZANX QIBʼ TUʼN QANQʼIN TOJ MUJBʼABʼIL TE JUMAJX

19, 20. a) ¿Alkyeqe kʼiwlabʼil in tzaj qkʼamoʼn qa ma txi qbʼiʼn kawbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová qe? b) ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil?

19 Aj in xi qbʼiʼn kawbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová ex aj in xi qqʼoʼn kawbʼil ik tzeʼn in bʼant tuʼn, ex ik tzeʼn in bʼant tuʼn Jesús, in tzaj qkʼamoʼn nim kʼiwlabʼil. In qo ten toj mujbʼabʼil kyukʼil toj qja ex kyukʼil erman. Qkyaqilx in kubʼ qnaʼn qa kʼujlaʼn qo, qa in nok qʼoʼn qoklen ex in kubʼ qnaʼn qa xqʼuqin qo. A jlu noq jun yekʼbʼil kyiʼj kʼiwlabʼil tzul qʼoʼn qe toj ambʼil tzul (Sal. 72:7). Aj qtzaj kawin tuʼn Jehová, tuʼn jlu in xi qxnaqʼtzan qibʼ tuʼn qanqʼin toj mujbʼabʼil ex toj tzalajbʼil te jumajx aj qok t-xqʼuqin ik tzeʼn jun ja xjal (kjawil uʼjit Isaías 11:9). Qa kukx ma tzaj qnaʼn jlu, kbʼel qximen qa jun yekʼbʼil tiʼj tkʼujlabʼil Jehová aj qtzaj tkawin.

20 Toj juntl xnaqʼtzbʼil, qo xnaqʼtzal tiʼj mas tiʼchaq tiʼjju kawbʼil in xi qʼet toj jun ja xjal ex toj kʼloj okslal. Ax ikx kʼelel qnikʼ tiʼj alkye tten kxel qxnaqʼtzan qibʼ tiʼjju bʼaʼn ex tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tel qikʼun jun tiʼ aju mas kʼixkʼoj twitz alkyexku kawbʼil jaku tzaj qʼoʼn qe.