1. Lijwi lya kunyanyametha vakalipangetha vati mu Mbimbiliya?

NGA muthziva lijwi lya kunyanyametha vika vikaija vwathi vwathi mu vithinganyeka vyeni? Hamo chuma cha kulivanga chimukathinganyeka chinapu kashitiko. Oloni kuli vyuma vyavingi vyalivungila mu lijwi lya kunyanyametha. Mbimbiliya yamwetha ngwayo kunyanyametha kukakwatha, cho kukalingitha munu akale na mana na chithzemo na kuyoya mwamuvwa. (Vithi. 1:2-7; 4:11-13) Mukemwo kunyanyametha chapwa chifwa chije chimwetha ngwavo Njambi watuthzema, cho lalo washaka ngwendi tukayoye myaka yoshe kulutwe. (Heve. 12:6) Nameme Njambi natha kutunyanyametha ha kutwana kashitiko, oloni kethi kulinga ngocho mu vukenya. Ngechi, lijwi lya ‘kunyanyametha’ lilumbununa kulongetha, ngwe mwakalingila chithemi kuli munendi.

2, 3. Vyuma muka vyalivungila mu kunyanyametha munu? (Kengeni chikupulo ha liputa 23)

² Thinganyekeni ha mwanja ou: Mwanike umo wa lithzina lya Johnny ali na kulahela mbola mu njuvo. Vaina vamuleka ngwavo: “Johnny, kethi ulahele mbola mu njuvo unatha kuthsiya vitenga.” Oloni Johnny achitwalelelaho kulinga vyuma vivanamuvyanetha vaina. Mamanethelelo nathsiyi njava mu njuvo. Vaina vanatha  kumunyanyametha vati? Vanapande kumulongetha na kumwana kashitiko. Omwo vamulongetha, vanapande kumumwetha ngwavo vyuma vyanalingi vinapu vyavivi. Cho lalo vanapande kumukwatha amone vuvwa vwa kuthingimika vithemi vendi ha kumulumbunwina theho ili mu kukavangeya mashiko a vithemi vendi. Chithemi napande kwana munendi kashitiko kaje kanamupande mangana alilongetheho chimo. Chakumwenako, vanatha kumunyeka mbola yendi na kuitulika. Echi chimukwatha atanekeye ngwendi kuli vukalu vukatundu mu kujeneka kukavangeya mashiko a vithemi.

³ Ha kupwa vaka-Kilisitu, tuli mu nanga ya Njambi. (1 Tima. 3:15) Ngechi, nga tuthevuka tunapande kutambula kunyanyametha kwa Yehova na kukavangeya mashiko endi. Cho lalo nga tunaliwana na vukalu vuje vunatundu mu vyuma vitunalingi, cho kunyanyametha kwendi kutukwatha tutanekeye vuvwa vwa kutolilila kuli Tate yetu wa mwilu. (Ngala. 6:7) Njambi watuthzema manene, cho washaka ngwendi tukale mwamuvwa.—1 Petu. 5:6, 7.

4. (a) Yehova washaka ngwendi tulongethe vati vana vetu na vanu vaje vatukalilongetha navo Mbimbiliya? (b) Vika vituthimutwiya muno mu chilongetha?

⁴ Vinangulo vya mu Vithoneka vinatha kukwatha chithemi alongethe mwamuvwa munendi nameme kutulingitha tukwathe muka-kulilongetha Mbimbiliya apwe ndongethi ya Kilisitu. Lijwi lya Njambi likatukwatha tuthzivuke ‘mwakwanena vilongetha vyavivwa.’ Ngechi, munetu nambe munu weka itukalongetha Mbimbiliya natha kuthzivithitha na ‘kwononoka vyoshe vije vyatushikile Yesu.’ (2 Tima. 3:16; Mateo 28:19, 20) Yehova akavethzikitha voshe vaje valifwita kulongetha vakwavo mangana navo vakwathe vakwavo vapwe vandongethi va Kilisitu. (Tandeni Tito 2:11-14.) Tuchithimutwiyeni ha vihula vitatu vya theho: (1) Kunangula kwa Njambi kukamwetha vati ngwavo watuthzema? (2) Vika vitulilongetha ku vanu vaje vanyanyamethele Njambi kunima? (3) Twatha kutembwinina vati Yehova na Munendi omwo tunangula vakwetu?

5. Mu vingila muka vyakatunangwilamo Yehova vije vimwetha ngwavo watuthzema?

⁵ Chithzemo chikashongangeya Yehova atunangule na kutulongetha mangana tutwaleleleho kukala mu chithzemo chendi na kukala mu ngila ije itwala ku kuyoya kwa myaka yoshe. (1 Yowa. 4:16) Kethi kutushaula na kutulingitha tulimone ngwe kethi tu va theho. (Vithi. 12:18) Oloni Yehova akatuthingimika ha vyuma vyavivwa vitukalingi na kuthingimika ndthzili yetu ya kulyangwila vya kulinga. Kuma mukemwo mumukamwena, nga Njambi aminangula kupangetha Lijwi lyendi na mavulu a kukundama ku Mbimbiliya na vithemi vaka-Kilisitu nambe vakulunu mu chikumgulukilo ndi? Yehova akamwetha chithzemo chendi kuli yetu ha kutuma vakulunu va mu chikungulukilo kwa kutunangula ha “mulonga” utunatha kulinga mu kujeneka kuthzivuka.—Ngala. 6:1.

6. Vika twendekela ngwetu kunyanyametha munu ha kumwecheletha vipangi vya mu chikungulukilo kumwetha chithzemo cha Njambi?

⁶ Thimbu imo, kunyanyametha kukwapandele kupwa lika kwendeka majwi a kunangula. Nga munu nalingi mulonga wakama vanatha kumwecheletha vipangi vimo vyakalingi mu chikungulukilo. Kunyanyametha kwa chifwa echi kumwetha ngwavo Njambi watuthzema. Chakumwenako, kwecheletha munu vipangi kunatha kumulingitha ake mbunge ku chilongetha cha Mbimbiliya cha ha kapandi, na kuthinganyekethetha ha vyuma vyalilongetha na kulombela. Nga alinga ngocho, cho akanyama ku sipilitu. (Myatho 19:7) Cho mu kwita kwa thimbu, vanatha kumwilwithila vipangi vyendi lalo. Kutunditha munu mu chikungulukilo kumwetha chithzemo cha Yehova mwafwa kukanyungilila chikungulukilo ku sipilitu yaivi.  (1 Koli. 5:6, 7, 11) Cho lalo kunyanyametha munu ha kumutunditha mu chikungulukilo kwapwa kwakuvwa, mwafwa kumukwatha amone vukama vwa vuvi vwanalingi na kumushongangeya atenguluke.—Vili. 3:19.

7. Shembena wapwile iya, cho vifwa muka vyavivi vyakele navyo?

⁷ Tuchithimutwiyeni ha myanja ya vanu vavali vaje vanyanyamethele Yehova mangana tuthzivithithe mwamuvwa theho ya kunyanyametha. Wakulivanga wapwile Shembena uje wayoyele mu thimbu ya Mwene Hezekiya. Wamuchivali unapu mwanja wa ndolome Graham wa mu thimbu yetu. Ha kupwa “mukulunu wa ku njuvo ya mwene,” hamo Shembena vamwanene moko. Ou mwene hamo wapwile Hezekiya. (Isaya 22:15) Oloni washangumukile kulyaletha. Cho lalo walichokwelele mbumbo, cho wakele na kulonda mu ‘matemba a kulyaletha nawo.’—Isaya 22:16-18.

8. Yehova wanyanyamethele vati Shembena, cho vika vyatundilemo?

⁸ Omwo Shembena walyalethele, Njambi ‘wamunyekele vipangi vyendi’ na kwingithaho Elyakime. (Isaya 22:19-21) Njambi wangwile Elyakime ha thimbu ije Mwene Senakelivi washakele kulwitha Yelusalema. Thimbu imo ou mwene watumine vaka-kunangula vendi ku Yelusalema kukajujwitha Vayunda na Hezekiya mangana valite. (2 Vimye. 18:17-25) Elyakime mwaile na kutambula vaka-kunangula va mwene, kaile likalyendi. Waile na vanu vavali. Umo hali ava vanu, wapwile Shembena uje wapwile muka-kuthoneka ha thimbu ije. Echi chimwetha ngwavo Shembena hamo kaluvalele, cho walikehethele na kutambula chipangi chivamwanene nameme chapwile manene cha kwithi. Vika vitulilongetha kuli Shembena? Tuchithimutwiyeni ha vyuma vitatu vitulilongetha kuli ikeye.

9-11. (a) Vilongetha muka vya theho vitulilongetha kuli Shembena? (b) Vyuma vyalingile Yehova kuli Shembena vinamitakametha vati?

⁹ Cha kulivanga Shembena vamunyekele chipangi chendi. Echi chimwetha ngwavo “kulyaletha manene kutwala munu ku kunyonga.” (Vithi. 16:18) Nga vanamyana vipangi vimo vya kulitila mu chikungulukilo, muketheka mumwathela mwoshe kutwalelelaho kupwa va kulikehetha ndi? Mukakandelela kuli Yehova ha vyuma vimuli navyo na ha vipangi vimunafwitangana ndi? (1 Koli. 4:7) Kapositolo Paulu wathonekele ngwendi: “Njili na kwendeka kuli yeni voshe ngwange, kethi muliyongole yeni vavenya kupwa vakama manene kutuvakana omu mumunapu. Oloni munapande kulikehetha mu viyongola vyeni.”—Loma 12:3.

 ¹⁰ Cha mu chivali, omwo Yehova wanyanyamethele Shembena, wakulahele ngwendi atha kutenguluka. (Vithi. 3:11, 12) Echi chinapu chilongetha chakama manene kuli vaje vavanecheletha vipangi vimo mu munga ya Njambi. Kuvapandele kuluvala na kuteketa, oloni vanapande kwetheka muvathela mwoshe kutwalelelaho kupangela Yehova Njambi na kumona ngwavo wavathzema omwo navanyanyametha. Anukeni ngweni Tate yetu atuvethzikitha nga tutwalelelaho kulikehetha kuli ikeye. (Tandeni 1 Petulu 5:6, 7.) Njambi mwakatunyanyametha mu chithzemo akatumungu, ngechi tutwaleleniho kupwa vuma vwa kuvothsiya mu mavoko endi.

¹¹ Cha mu chitatu, vakulunu mu chikungulukilo na vithemi, vatha kulilongethako chilongetha chakama ku vyuma vyalingile Yehova kuli Shembena. Vika vivalilongetha? Kunyanyametha kwa Yehova kukamwetha ngwavo wathzinda vuvi, oloni kukamwetha lalo ngwavo kethi kumbila kuti vaje vanalingi vuvi. Nga mu vithemi nameme mu vakulunu mu chikungulukilo, mukatembwinina ngila yakanyanyamethelamo Yehova ndi?—Yunda 22, 23.

12-14. (a) Vanu vamo vakalingi vati nga Njambi avanyanyametha? (b) Lijwi lya Njambi lyakwathele vati ndolome umo mangana atengulule futithi yendi, cho vuvwa muka vwatundilemo?

¹² Chaluvinda, vanu vamo muvakavanangula vakechela kupangela Yehova na kulikwatathana na vanu vendi. (Heve. 3:12, 13) Kuma echi chimwetha ngwavo kukuvwaha kuvakwatha ndi? Tuchithimutwiyeni hali Graham. Ha kulivanga watundile mu chikungulukilo, cho mukwita kwa thimbu welukile. Oloni washangumukile lalo kuthzeya ku sipilitu. Munima ya myaka walombele mukulunu umo, uje wapwile kavuthamba kendi mangana amulongethe Mbimbiliya.

¹³ Ou mukulunu wendekele ngwendi: “Vukalu vwakele navwo Graham vwapwile vwa kulyaletha. Waluvalelele vakulunu vaje vatalele ñanda yendi ya kutunda mu chikungulukilo. Cho mutwalilongethele, twathimutwiyiye ha vithoneka vije vyendeka ha kulyaletha na vukalu vukatundumo. Lijwi lya Njambi lyakwathele Graham ananguke chifwa chendi chachivi, cho kalithzivile mwamuvwa. Vyuma muka vyalingile? Omwo wanangukile ngwendi “mukambo” wa kulyaletha ukewo wamuthzikininine na kunanguka ngwendi wakele na vithinganyeka vya kulwitha, washangumukile kutenguluka. Washangumukile kuya ku viwano vya vaka-Kilisitu thimbu yoshe, na kulilongetha Lijwi lya Njambi na ntwima na kulithzilitha kulombela ha litangwa na litangwa. Washangumukile kukwatha nanga yendi ku sipilitu ha kupwa mutwe wa nanga, cho echi chathzivithile munakathzi wendi na vana vendi kuvwaha ku vimbunge.”—Luka 6:41, 42; Yako. 1:23-25.

¹⁴ Ou mukulunu wendekele lalo ngwendi: “Litangwa limo Graham wanjilekele vyuma vimo vije vyanjikwatele ku mbunge. Graham wendekele ngwendi: ‘Njathzivuka vuthunga ha myaka yaingi, cho njapwile njipainiya wa thimbu yoshe. Oloni ha thimbu ino athina njilithzive ngwange njathzema Yehova.’ Cho vamwanene chipangi cha kwendetha maikulofoni mu Njuvo ya Vumwene, cho washakele manene echi chipangi. Vyuma vyalingile vyanjilongethele chuma chimo. Njalilongethele ngwange nga munu alikehetha na kutambula kunyanyametha kwa Njambi, alikuwa vivethzikitho vyavingi.”

15. Nga tushaka ngwetu vanu vatutolilile mutuvanangula, vyuma muka vitunapande kulinga?

¹⁵ Tunapande kupwa vaka-kulilongetha vavavwa mangana tupwe valongethi. (1 Tima. 4:15, 16) Mu ngila imo lika, vaje vali na moko ya kunyanyametha vanu, navo vanapande kulikehetha na kukavangeya mashiko a Yehova. Nga vakulunu valikehetha mu ngila eyi, cho vawana kathingimiko na kupwa va kuthzituka ha  kulongetha na kunangula vakwavo. Tuchithimutwiyeni ha mwanja wa Yesu.

16. Vika vitulilongetha kuli Yesu ha kunyanyametha na kulongetha mwamuvwa?

¹⁶ Yesu thimbu yoshe wakele na kutolilila kuli Ishe nameme kulinga ngocho kwapwile kwakukalu. (Mateo. 26:39) Cho wendekele ngwendi, Ishe ikeye wamulekele vya kulongetha na kumwana mana. (Yowa. 5:19, 30) Kulikehetha na kwononoka kwa Yesu, kwalingithile vanu va vimbunge vyavivwa vamuthzeme, cho kwamukwathele apwe mulongethi wa ngothzi. (Tandeni Luka 4:22.) Majwi endi amavwa akwathele vanu vaje vapwile ngwe mahongo a kutepama nambe tuhya twa kuthsithsivala twa mu ndeya. (Mateo 12:20) Nameme vanu vethekele kumuluvaletha, oloni Yesu watwaleleleho kumwetha chithzemo na ngothzi. Wamwethele chithzemo na ngothzi omwo wanangwile tupositolo vendi vaje vashakele kukala na sipilitu ya kulishaka.—Mako 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. Vifwa muka vikwatha vakulunu mu chikungulukilo vanyunge mwamuvwa vutanga vwa Njambi?

¹⁷ Vaje vali na moko ya kulikwathetha Vithoneka mu kunyanyametha vakwavo, vanapande kukavangeya mwanja wa Kilisitu. Nga valinga ngocho, cho vamwetha ngwavo vashaka Njambi na Munendi ngwavo vavakwathe. Kapositolo Petulu wathonekele ngwendi: “Pweni tunyungi va vutanga vuje vwanamyana Njambi, cho vunyungeni na chithzango chachivwa, ngwe mwanashaka Njambi ngechi mulingemo, kethi ngwe na kumithindiya. Lingeni vipangi vyeni, kethi ngwe omwo fweto embwe, oloni na chithzango chachivwa cha kupanga. Kethi mwetheke kushwana vaje vavanamyana ngechi muvanyunge, oloni pweni chimwetho ku vutanga.” (1 Petu. 5:2-4) Vakulunu va mu chikungulukilo vaje vakalipokwetha kuli Njambi na Kilisitu uje wapwa mutwe wa chikungulukilo, vakawana vukwathi vwakama na kunyunga mwamuvwa vutanga.—Isaya 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Yehova washaka ngwendi vithemi valinge vika? (b) Njambi akakwatha vati vithemi mangana vashulithilile vipangi vyavo?

¹⁸ Evi vinangulo vikakwatha na mu nanga. Vaje vapwa mitwe ya vinanga vavaleka ngwavo: “Kethi mushangumune vana veni, oloni valeleni mu kalemetho na mu vilongetha vya” Yehova. (Efeso 6:4) Mwafwa vika kulongetha vana kunapu kwa theho? Ku Vithimo 19:18 ngwavo: “Longetha munove thimbu achili mwanike ngechi alilongethe, nga kuumupupu, cho umwechelela ngechi anyonge.” Yehova akana kashitiko vithemi vaka-Kilisitu vaje kuvethi kunangula vana vavo. (1 Samwe. 3:12-14) Oloni Yehova akana vithemi mana na ndthzili nga valombela kuli ikeye na kukulahela Lijwi lyendi na sipilitu yendi ivatwamenene.—Tandeni Yakomba 1:5.

19, 20. (a) Vivethzikitho muka vitukawana nga tutambula kunyanyametha kwa Njambi? (b) Vika vitukalilongetha mu chilongetha chinatako?

¹⁹ Nga tutambula kunyanyametha kwa Njambi na kutembwinina Yehova na Yesu omwo tunyanyametha vakwetu, cho tuwana vivethzikitho vyavingi. Vinanga vyetu na vandolome na vandokathzi vakala mu kwoloka, cho voshe vakalithziva kupwa va theho na kulithziva ngwavo twavathzema. Evi vikevyo vivethzikitho vitukalikuwa kulutwe. (Myatho 72:7) Kunyanyametha kwa Yehova kuli na kutulongetha mutukayoyela mu kwoloka myaka yoshe mu lifuti lyaliha mwafwa Njambi ikeye akatuyula. (Tandeni Isaya 11:9.) Nga tumona kunyanyametha kwa Njambi mu ngila eyi, cho tuthzivithitha mu kushula ngwetu kunyanyametha kwendi kukamwetha ngwavo watuthzema manene.

²⁰ Mu chilongetha chinatako, tukathimutwiya mukunapande kufwila kunyanyametha kwa mu nanga na mu chikungulukilo. Tukalilongetha lalo mutunatha kulinangwila ha kapandi. Cho lalo tukalilongetha mutunatha kujenjukila ku vukalu vuje vwatha kutwithzila nga kuvatunyanyametha.