1. Ntak emi apostle Paul ọkọdọhọde nditọete “ẹdọdiọn̄” ẹsọn̄ọ kiet eken idem?

NTAK emi ikpọdiọn̄de-diọn̄ isọn̄ọ kiet eken idem? Apostle Paul ama etịn̄ ntak ke leta emi enye ekewetde ọnọ mme Christian emi ẹkedide mme Jew. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹyak nnyịn inyụn̄ ikere nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom, ikûsịn ndisop idem ọtọkiet, nte ido ndusụk owo edide, edi isịn udọn̄ inọ kiet eken [m̀mê isọn̄ọ kiet eken idem], ndien mbufo ẹdọdiọn̄ ẹnam ntem adan̄a nte ẹkụtde ẹte usen oro ke asan̄a ekpere.” (Heb. 10:​24, 25) Mme Christian oro ẹkedụn̄de ke Jerusalem, emi ẹkedide mme Jew, ẹma ẹkụt ke “usen Jehovah” ekpere sia isua ition kpọt akayak mbemiso ẹsobode Jerusalem. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkụt mme n̄kpọ oro Jesus ọkọdọhọde mmọ ẹma ẹkụt yak mmọ ẹfehe ẹwọrọ ke Jerusalem. (Luke 21:​20-22; Utom 2:​19, 20) Usen Jehovah oro ama edisịm ke isua 70 eyo mme apostle ke ini mbon Rome ẹkesobode Jerusalem.

2. Ntak emi ikpenen̄erede ikere nte ikpọsọn̄ọde kiet eken idem?

² Imenen̄ede inịm ke ‘usen Jehovah emi okponde onyụn̄ enyenede uten̄e’ enen̄ede ekpere. (Joel 2:11) Prọfet Zephaniah  ọkọdọhọ ete: “Akwa usen Jehovah emekpere. Enye emekpere, oyonyụn̄ ọsọp etieti.” (Zeph. 1:14) Prọfesi emi ebehe nnyịn mfịn n̄ko. Usen Jehovah enen̄ede ekpere, oro akanam Paul ọdọhọ “ikere nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom.” (Heb. 10:24) Ana isiyom usụn̄ ifiọk nte n̄kpọ etiede ye nditọete nnyịn man ikeme ndisọn̄ọ mmọ idem ini ekededi emi ikụtde ke oyom inam ntre.

3. Nso ke apostle Paul eketịn̄ aban̄a ndisọn̄ọ owo idem? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

³ Bible ọdọhọ ete: “Editịmede esịt ayanam esịt ofụhọ, edi eti ikọ anam esịt adara.” (N̄ke 12:25) Idụhe eke esịt mîsitịmekede. Ntre kpukpru nnyịn imesiyom ẹsọn̄ọ nnyịn idem. Paul ama owụt ke mbon oro ẹsisọn̄ọde owo idem ẹsiyom ẹsọn̄ọ mmimọ idem n̄ko. Enye ọkọdọhọ nditọete oro ẹkedụn̄de ke Rome ete: “Koro ọdọn̄de mi ndikụt mbufo, man n̄kpọnọ mbufo ndusụk enọ eke spirit man ẹnam mbufo ẹsọn̄ọ ẹda; mîdịghe, man nnyịn ikpada mbuọtidem nnyịn, eke mbufo ye okịm, isịn udọn̄ inọ kiet eken.” (Rome 1:​11, 12) Paul ama ọfiọk ndisọn̄ọ owo idem etieti; kpa ye oro, enyene mme ini emi enye okoyomde ẹsọn̄ọ imọ idem.​—Kot Rome 15:​30-32.

4, 5. Mmanie ke ikpọsọn̄ọ idem, ndien ntak-a?

⁴ Akpana isitoro nditọete emi ẹyakde n̄kpọ atak mmọ man ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Abasi. Ediwak mmọ ẹdi mme asiakusụn̄. Mmọ ẹyak n̄kpọ atak mmọ man ẹkeme ndisiak usụn̄. Kpasụk ntre ke edi ye mme isụn̄utom, mbon Bethel, mme esenyịn circuit ye iban mmọ, ye mbon oro ẹdude ke itie ukabade n̄wed emi mîdụhe ke n̄kọk itieutom. Kpukpru nditọete emi ẹyak n̄kpọ atak mmọ man ẹkeme ndinen̄ede nnyene ini nnam n̄kpọ Abasi. Ọfọn isisọn̄ọ mmọ idem. Ọdọn̄ ediwak nditọete ndikpaka iso nsiak usụn̄, edi ndusụk n̄kpọ oro mmọ mîkemeke ndinyan̄a iyakke mmọ ẹka iso ẹsiak usụn̄. Esinem mmọ n̄ko ke ini isọn̄ọde mmọ idem.

⁵ Ndusụk nditọete nnyịn idọhọ ndọ kan̄a sia mmọ ẹnam item Bible oro ọdọhọde idọ ndọ “ke Ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄.” Ọfọn isisọn̄ọ mmọ idem n̄ko. (1 Cor. 7:39) Ke ini ebe otorode n̄wan esie ke se enye anamde, emi esisọn̄ọ n̄wan esie idem. (N̄ke 31:​28, 31) Ediwak nditọete nnyịn ẹka iso ẹnam n̄kpọ Abasi kpa ye oro mmọ ẹdọn̄ọde m̀mê ẹkọbọde mmọ. Ọfọn isọn̄ọ mmọ idem n̄ko. (2 Thess. 1:​3-5) Jehovah ye Jesus ẹdọn̄ kpukpru nditọete emi esịt.​—Kot 2 Thessalonica 2:​16, 17.

6. Isaiah 32:​1, 2 ọdọhọ ke nso idi utom mbiowo?

⁶ Kot Isaiah 32:​1, 2. Ke mme akpatre usen emi, Jesus Christ ada “mbọn̄” ọdọn̄ mbon oro ẹfụhọde esịt, onyụn̄ ada mmọ ọsọn̄ọ mbon mmemidem, idem. Mbiowo ke itien̄wed emi okot “mbọn̄,” edide mmọ ẹdi mbon oro ẹyetde aran m̀mê ẹdi mme erọn̄ en̄wen. Mbiowo idịghe “mme andikara mbuọtidem” nnyịn, mmọ ẹdi “nsan̄autom nnyịn.” Mmọ ẹsin̄wam nnyịn ikop inemesịt ndika iso nnam n̄kpọ Abasi.​—2 Cor. 1:24.

7, 8. Nso en̄wen ke mbiowo ẹkpenam man ẹwụt ke imekere iban̄a nditọete?

⁷ Mbiowo ẹkeme ndikpebe apostle Paul. Enye ekewet ọnọ nditọete oro ẹkekọbọde ke Thessalonica ete: “Sia inyenede esịt ima inọ mbufo, nnyịn ima inen̄ede ikop inemesịt, idịghe ke edinọ mbufo eti mbụk Abasi kpọt, edi n̄ko ke edinọ mbufo ukpọn̄ nnyịn, sia nnyịn inen̄erede ima mbufo.”​—1 Thess. 2:8.

⁸ Paul ama owụt ke ndisọn̄ọ owo idem ikụreke ke nditịn̄ nti ikọ kpọt. Enye ọkọdọhọ mbiowo esop Ephesus ete:  “Mbufo ẹnyene ndin̄wam mbon mmemidem, ẹnyụn̄ ẹti ikọ Ọbọn̄ Jesus, ke ini enye ọkọdọhọde ete, ‘Inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.’ ” (Utom 20:35) Paul ama enyịme ‘ndiyak kpukpru se enye enyenede nnọ’ nditọete esie. (2 Cor. 12:15) Kpasụk ntre, idịghe nti ikọ kpọt ke mbiowo ẹkpeda ẹsọn̄ọ nditọete idem ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mmọ esịt, edi akpana mmọ ẹnam se ẹkekeme man ẹn̄wam nditọete mmọ. Emi ediwụt ke mmọ ẹkere ẹban̄a nditọete mmọ.​—1 Cor. 14:3.

9. Didie ke mbiowo ẹkeme ndinọ item oro ọsọn̄ọde owo idem?

⁹ Ekeme ndiyom inọ owo item ndusụk ini ke ini isọn̄ọde enye idem. Bible ekeme ndin̄wam mbiowo ẹfiọk nte ẹkpenamde emi. Ke Jesus ama ekeset, enye ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ke nte ẹkpenọde owo item ke ini ẹyomde ndisọn̄ọ owo idem. Enyene se ndusụk esop ke Asia Minor ẹkenamde; ntre akana Jesus enen̄ede asua ọnọ mmọ. Didie ke enye akanam emi? Enye ama otoro esop Ephesus, Pergamum, ye Thyatira kan̄a mbemiso enye ọnọde mmọ item. (Edi. 2:​1-5, 12, 13, 18, 19) Enye ọkọdọhọ esop ke Laodicea ete: “Kpukpru mbon oro mmade ke nnọ nsuannọ ye ntụnọ. Ke ntre nyene ifịk nyụn̄ kabade esịt.” (Edi. 3:19) Ọfọn mbiowo ẹkpebe Jesus Christ ke ini mmọ ẹyomde ndinọ owo item.

10. Didie ke kpukpru nnyịn ikeme nditiene nsọn̄ọ kiet eken idem?

¹⁰ Ndisọn̄ọ owo idem idịghe utom mbiowo kpọt. Paul eketeme kpukpru nditọete ete “ẹtịn̄ se ededi oro ọfọnde ndida mbọp owo nte ekemde ye idaha kiet kiet, man ada ufọn ọsọk mme andikop.” (Eph. 4:29) Akpana kpukpru nnyịn isiyom usụn̄ ifiọk nte n̄kpọ etiede ye nditọete nnyịn, inyụn̄ ikere se ikpanamde in̄wam mmọ. Paul ọkọdọhọ mme Jew emi ẹkedide mme Christian ete: “Ẹsọn̄ọ ubọk eke ẹmemde ye edọn̄ eke ẹnyekde, ẹnyụn̄  ẹka iso ẹsiak afan̄ eke enende ẹnọ ikpat mbufo, mbak ukot eke ememde edifebede, edi utu ke oro man ẹkọk enye.” (Heb. 12:​12, 13) Kpukpru nnyịn imekeme nditịn̄ nti ikọ nsọn̄ọ kiet eken idem edide idi ikpọ owo m̀mê nditọwọn̄.

11. Didie ke ẹkesọn̄ọ Marthe idem?

¹¹ Ama enyene ini emi Marthe ekesinen̄erede ofụhọ. * Enye ọdọhọ ete: “Mma mbọn̄ akam usen kiet ndọhọ Jehovah ọdọn̄ mi esịt. Ekem mma n̄kụt akamba Sista kiet. Sista oro ama owụt ke imama mi, mbọm mi ama onyụn̄ anam enye. Se n̄kenen̄erede nyom ini oro ekedi oro. Sista oro ama ọdọhọ ke ukem se iwọrọde mi ama ọwọrọ imọ. Oro ama anam mfiọk ke idịghe ami ikpọn̄ ke utọ n̄kpọ oro ọwọrọ.” Ekeme ndidi akamba Sista oro ikọfiọkke ke se imọ iketịn̄de ama enen̄ede ọsọn̄ọ Marthe idem!

12, 13. Didie ke ikpanam se Philippi 2:​1-4 ọdọhọde?

¹² Kop item emi Paul ọkọnọde kpukpru owo ke esop Philippi mi: “Edieke nsịnudọn̄ ekededi odude ke Christ, edieke ndọn̄esịt emi otode ima odude, edieke ebuana eke spirit ekededi odude, edieke esịt ima ye mbọm ekededi odude, ẹnam idatesịt mi ọyọhọ ke mbufo ndinyene ekikere kiet ye ima kiet, ẹdianade kiet ke ukpọn̄, ẹnyenede kpa ekikere kiet, ẹkûnam baba n̄kpọ kiet ke ndomoidem m̀mê ke n̄kụtidem, edi ẹda nsụhọdeidem ẹbat ẹte mbon en̄wen ẹfọn ẹkan mbufo, ẹkûse ẹban̄a mbubehe mbufo kpọt, edi ẹse ẹban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.”​—Phil. 2:​1-4.

¹³ Ntem, akpana kpukpru nnyịn ikere iban̄a kiet eken, ida ima idọn̄ kiet eken esịt, isinyụn̄ iyak mbọm nditọete nnyịn anam nnyịn. Emi ayan̄wam nnyịn ikeme ndisọn̄ọ mmọ idem.

14. Nso ikeme ndisọn̄ọ owo idem?

¹⁴ Esịt esinem nnyịn ke ini ikopde ke mbon oro ikan̄wamde ẹdidụk esop ke ẹka iso ẹnam n̄kpọ Jehovah; emi esinyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem. Ntre ke ekedi ye apostle John. Enye ekewet ete: “Nnyeneke ntak eke okponde akan emi ndiwụt esịtekọm, nte ndikop ke nditọ mi ke ẹsasan̄a ke akpanikọ.” (3 John 4) Ediwak mme asiakusụn̄ ẹdọhọ ke esịt esinem mmimọ etieti ke ini ikopde ke ndusụk mbon oro mmimọ ikekpepde Bible yak ẹdidụk esop ediwak isua ko ke ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Jehovah. Esinem mmọ n̄ko ndifiọk ke ndusụk mmọ ẹdidi mme asiakusụn̄. Ntre, edieke okụtde asiakusụn̄ emi mîkopke inemesịt aba nte ekesikopde, ndikam nti enye nti n̄kpọ oro enye ekesinamde an̄wam mbon en̄wen ekeme ndinen̄ede ndọn̄ enye esịt.

15. Siak n̄kpọ kiet emi ikpanamde isọn̄ọ nditọete idem ke nti utom emi mmọ ẹnamde.

¹⁵ Ediwak esenyịn circuit ẹdọhọ ke esinen̄ede ọsọn̄ọ mmimọ ye iban mmimọ idem ke ini nditọete ke esop oro ikakade ikese ẹwetde leta ẹkọm mmimọ. Esịt esinyụn̄ enem mbiowo, mme isụn̄utom, mme asiakusụn̄, ye mbon Bethel ke ini iwetde leta ikọm mmọ ke nti utom oro mmọ ẹnamde.

16. Ndi enen̄ede ọsọn̄ ndisọn̄ọ owo idem? Nam an̄wan̄a.

¹⁶ Ikpanaha ikere ke sia esisọn̄de nnyịn ndineme nneme ye mme owo, ke nnyịn idikemeke nditịn̄ ikọ nsọn̄ọ owo idem. Ikam inen̄ekede isọn̄ ndisọn̄ọ owo idem. Domo ndituak inua imam ke ini ọkọmde eyenete, edieke enye mîtieneke ituak inua imam, diọn̄ọ ke enyene nte etiede ye  enye. Ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de ekeme ndidọn̄ enye esịt.​—Jas. 1:19.

17. Nso ikọsọn̄ọ Henri idem?

¹⁷ Esịt ama enen̄ede etịmede ekpri akparawa kiet emi ekerede Henri ini ete esie ye ndusụk owo ke ubon mmọ ẹkekpọn̄de esop. Ete esie ekedi ebiowo emi nditọete ẹkenen̄erede ẹkpono. Esenyịn circuit ama okụt ke esịt inemke Henri. Enye ama ọdọhọ Henri asan̄a ye imọ ọkọn̄wọn̄ kọfi. Enye ama enen̄ede akpan̄ utọn̄ ini Henri eketịn̄de nte n̄kpọ oro abiakde enye. Henri ama edifiọk ke n̄kukụre se imọ idinamde man in̄wam mmọ ẹfiak ẹdi esop edi imọ ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah. Enye ama enen̄ede okop ndọn̄esịt ini enye okokotde Psalm 46; Zephaniah 3:17; ye Mark 10:​29, 30.

18. (a) Nso ke Edidem Solomon eketịn̄ aban̄a ndisọn̄ọ owo idem? (b) Apostle Paul ọkọdọhọ ke nso ke ikpanam isọn̄ọ owo idem?

¹⁸ Nte ẹkesọn̄ọde Marthe ye Henri idem owụt ke kpukpru nnyịn imekeme ndisọn̄ọ nditọete nnyịn idem inyụn̄ idọn̄ mmọ esịt. Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Ikọ eke ẹtịn̄de ke nnennen ini ọfọn didie ntem! Nyayama enyịn anam esịt adara; eti etop anam ọkpọ enyene ndia.” (N̄ke 15:​23, 30) Imekeme n̄ko ndikot n̄kpọ ke Enyọn̄-Ukpeme m̀mê ke jw.org nnọ eyenete oro ofụhọde. Apostle Paul ama owụt ke nditie kiet n̄kwọ ikwọ Obio Ubọn̄ ekeme ndisọn̄ọ nnyịn idem. Enye ekewet ete: “Ẹka iso ẹda psalm ye itoro ye ndinem ikwọ eke spirit ẹkpep ẹnyụn̄ ẹteme kiet eken [m̀mê ẹsọn̄ọ kiet eken idem], ẹkwọ ikwọ ke esịt mbufo ẹnọ Jehovah.”​—Col. 3:16; Utom 16:25.

19. Ntak emi ikpọdiọn̄de-diọn̄ isọn̄ọ kiet eken idem, ndien didie ke ikpanam emi?

¹⁹ Oyoyom idọdiọn̄ isọn̄ọ kiet eken idem nte usen Jehovah ‘asan̄ade ekpere.’ (Heb. 10:25) Ẹyak inam item oro apostle Paul ọkọnọde nditọete esie mi: “Ẹka iso ẹdọn̄ kiet eken esịt [m̀mê ẹsọn̄ọ kiet eken idem] ẹnyụn̄ ẹbọp kiet eken ọkọri, kpa nte mbufo ẹsụk ẹnamde.”​—1 Thess. 5:11.