1. Nĩ kĩĩ gĩatũmire mũtũmwo Paulo eere Akristiano Ahibirania momanagĩrĩrie na ‘makĩrĩrĩrie gwĩka ũguo’?

NĨKĨ nĩ twagĩrĩirũo kuongerera kĩyo gitũ harĩ kũũmĩrĩria arĩa angĩ? Mũtũmwo Paulo nĩ aratũhe gĩtũmi gĩa gwĩka ũguo thĩinĩ wa marũa make marĩa aandĩkĩire Akristiano Ahibirania. Aamerire ũũ: “Nĩ twĩciranagie mũndũ na ũrĩa ũngĩ nĩguo twĩkĩranage hinya harĩ kwendana na mawĩra mega, tũtegũtiga gũcemanagia hamwe, ta ũrĩa andũ amwe memenyeretie, no twĩkĩranage hinya, na tũgakĩrĩrĩria gwĩka ũguo o ũrĩa mũrona mũthenya ũcio ũgĩkuhĩrĩria.” (Ahib. 10:24, 25) Kwa ihinda rĩa mĩaka ĩtano tu, Akristiano Ayahudi arĩa maaikaraga Jerusalemu nĩ maangĩonire “mũthenya . . . wa Jehova” ũkuhĩrĩirie na mamenye kĩmenyithia kĩrĩa Jesu aamaheete nĩguo more kuuma itũũra rĩu. (Atũm. 2:19, 20; Luk. 21:20-22) Mũthenya ũcio wa Jehova wakinyire mwaka wa 70 Thutha wa Kristo rĩrĩa Aroma maahũthĩrirũo nĩ Jehova kwananga Jerusalemu.

2. Nĩkĩ ũmũthĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩciragia mũno ũhoro wa kũũmĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ?

² Ũmũthĩ tũrĩ na gĩtũmi gĩa gwĩtĩkia atĩ ‘mũthenya mũnene na  wĩ itua-nda mũno’ wa Jehova nĩ ũkuhĩrĩirie. (Joel 2:11) Mũnabii Zefania oigire: ‘Mũthenya ũrĩa mũnene wa Jehova nĩũkuhĩhĩirie, ũgagĩkuhĩria mũno na ũkehĩka.’ (Zef. 1:14) Ningĩ ũrathi ũcio ũrĩ na mũkaana nĩ ũrahũthĩka mahinda-inĩ maya maitũ. Nĩ ũndũ wa ũrĩa mũthenya wa Jehova ũkuhĩrĩirie, Paulo aratwĩra “twĩciranagie mũndũ na ũrĩa ũngĩ nĩguo twĩkĩranage hinya harĩ kwendana na mawĩra mega.” (Ahib. 10:24) Kwoguo, twagĩrĩirũo gwĩciragia mũno ũhoro wa ariũ a Ithe witũ nĩguo tũkamomagĩrĩria rĩrĩa rĩothe marabatara kũũmĩrĩrio.

3. Mũtũmwo Paulo oigire atĩa igũrũ rĩgiĩ kũũmanĩrĩria? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

³ “Ũritũ ũrĩ ngoro ya mũndũ ũtũmaga ĩiname, ĩndĩ kwarĩrio wega nĩ gũkena gũtũmaga ĩkene.” (Thim. 12:25) Ũyũ nĩ ũhoro wa ma harĩ ithuĩ ithuothe. Gũtirĩ mũndũ ũtabataraga kũũmĩrĩrio rĩmwe na rĩmwe. Paulo nĩ onanirie atĩ o na mũndũ ũrĩa ũrĩ na wĩra wa kũũmanĩrĩria nĩ abataraga kũũmĩrĩrio. Aandĩkĩire Akristiano arĩa maaikaraga Roma, ũũ: “Nĩ gũkorũo nĩ ndĩrerirĩria kũmuona, nĩguo ndĩmũgaĩre iheo cia kĩĩroho nĩ getha mũgĩe na hinya; kana rĩrĩ, twĩkĩrane hinya kũgerera wĩtĩkio, wanyu na wakwa.” (Rom. 1:11, 12) Nĩ ma, Paulo, ũrĩa womagĩrĩria andũ arĩa angĩ, o nake nĩ aabataraga kũũmĩrĩrio rĩmwe na rĩmwe.—Thoma Aroma 15:30-32.

4, 5. Nĩa tũrabatara kũũmĩrĩria ũmũthĩ, na nĩkĩ?

⁴ Andũ arĩa maikaraga ũtũũro wa kwĩima nĩ mabataraga gũcokerio ngatho. Amwe ao nĩ mapainia ehokeku. Aingĩ ao nĩ meimĩte na njĩra nene nĩguo mahote kũingĩra ũtungata-inĩ wa ũpainia. Na ũguo noguo kũhaana harĩ amishonarĩ, arĩa matungataga Betheli, arori a mũthiũrũrũko na atumia ao, na arĩa marutaga wĩra wabici-inĩ cia ũtaũri. Andũ acio othe nĩ meimĩte maũndũ matiganĩte ũtũũro-inĩ wao nĩguo mahote kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe. Kwoguo nĩ mabataraga kũũmĩrĩrio. Na arĩa ngoro ciao ikoragwo irĩ o ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe no nĩ ũndũ wa itũmi itiganĩte makaremwo gwĩka ũrĩa wothe mangĩhota o nao nĩ mabataraga kũũmĩrĩrio.

⁵ Andũ angĩ mabataraga kũũmĩrĩrio nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa mataingĩrĩte kĩhiko-inĩ nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra ũtaaro wa kũingĩra kĩhiko-inĩ “thĩinĩ wa Mwathani tu.” (1 Kor. 7:39) Ningĩ atumia arĩa marĩ kĩyo nĩ makenaga momĩrĩrio nĩ athuri ao. (Thim. 31:28, 31) O na Akristiano arĩa maikaraga marĩ ehokeku o makĩnyariragwo kana marĩ arũaru nĩ mabataraga kũũmĩrĩrio. (2 Thes. 1:3-5) Jehova na Kristo nĩ momagĩrĩria ndungata ici ciothe ikoragwo irĩ njĩhokeku.—Thoma 2 Athesalonike 2:16, 17.

6. Wĩra wa athuri nĩ ũrĩkũ ta ũrĩa hagwetetwo thĩinĩ wa Isaia 32:1, 2?

⁶ Thoma Isaia 32:1, 2. Jesu Kristo, kũgerera ariũ a Ithe witũ aitĩrĩrie maguta na “anene” arĩa mamateithagia a ng’ondu ingĩ, nĩ omagĩrĩria na agatongoria andũ arĩa mahinyĩrĩrĩkĩte na magakua ngoro mahinda-inĩ maya ma kũrigĩrĩria. Na ũguo nĩguo kwagĩrĩire, tondũ athuri ti “athani” igũrũ rĩgiĩ wĩtĩkio wa arĩa angĩ no nĩ “arutithania wĩra” nĩgetha aarĩ na ariũ a Ithe witũ makenage.—2 Kor. 1:24.

7, 8. Makĩria ma kũũmanĩrĩria na ciugo-rĩ, athuri magĩrĩire gwĩka atĩa ũngĩ?

⁷ Mũtũmwo Paulo nĩ aaigire kĩonereria kĩagĩrĩire kũrũmĩrĩrũo. Aandĩkĩire Akristiano arĩa maanyariragwo Thesalonike ũũ: “Tondũ nĩ tũmwendete mũno-rĩ, twatuire itua rĩa kũmũhe, to ũhoro ũrĩa mwega wa Ngai ĩndĩ nĩ nginya mĩoyo itũ, nĩ gũkorũo nĩ twamwendire mũno.”—1 Thes. 2:8.

 ⁸ Akĩonania atĩ kiugo gĩa kũũmĩrĩria ti kĩiganu hingo ciothe, Paulo eerire athuri a Efeso ũũ: “No mũhaka mũrute wĩra na kĩyo nĩguo mũteithagie arĩa matarĩ na hinya na no mũhaka mũririkanage ciugo cia Mwathani Jesu, hĩndĩ ĩrĩa we mwene oigire ũũ: ‘Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.’” (Atũm. 20:35) Paulo to kwenda eendaga tu kũũmĩrĩria ariũ a Ithe witũ no ningĩ nĩ eendaga ‘kũhũthĩra indo ciothe iria aarĩ nacio na kwĩheana biũ’ nĩ ũndũ wao. (2 Kor. 12:15) O ũndũ ũmwe na ũcio, athuri matiagĩrĩire kũũmĩrĩria ariũ a Ithe wao na ciugo tu, ĩndĩ maagĩrĩire nginya kũmekĩra hinya makĩonanagia atĩ nĩ marameciria biũ kuuma ngoro.—1 Kor. 14:3.

9. Athuri mangĩheana ũtaaro atĩa na njĩra ya kũũmanĩrĩria?

⁹ Kũũmanĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ no kũhutie kũheana ũtaaro, ĩndĩ athuri nĩ magĩrĩirũo kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩrĩa kĩheanĩtwo thĩinĩ wa Bibilia kĩgiĩ kũheana ũtaaro na njĩra ya kũũmĩrĩria. Kĩonereria kĩega biũ ũndũ-inĩ ũcio nĩ kĩa Jesu thutha wa gũkua na kũriũka. Nĩ aaheanire ũtaaro kũrĩ ciũngano imwe iria ciarĩ Asia Nini, no ta rora wone ũrĩa eekire ũndũ ũcio. Mbere ya kũheana ũtaaro, aambire kũgathĩrĩria ciũngano cia Efeso, Perigamo, na Thuatira. (Kũg. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Eerire kĩũngano kĩa Laodikia ũũ: “Arĩa othe nyendete, nĩ ndĩmarũngaga na ngamaherithia. Nĩ ũndũ ũcio, gĩa na kĩyo na wĩrire.” (Kũg. 3:19) Nĩ wega athuri merute na kĩonereria gĩa Kristo rĩrĩa marabatara kũheana ũtaaro.

10. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ithuothe tũngĩũmanĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ?

¹⁰ To athuri a kĩũngano magĩrĩirũo kũũmanagĩrĩria. Paulo eerire Akristiano othe maragie ‘ciugo iria ciagĩrĩire cia kũguna andũ hĩndĩ ĩrĩa mabataire.’ (Ef. 4:29, The Bible in Gikũyũ) O ũmwe witũ nĩ agĩrĩire kũroraga nĩguo amenye ‘hĩndĩ ĩrĩa andũ mabataire’ ũteithio. Paulo aataarire Akristiano  Ahibirania ũũ: “Ĩkĩrai hinya moko marĩa matarĩ na hinya o na maru marĩa maregerete, na mũikarage mũkĩrũngaga njĩra cia makinya manyu, nĩguo kĩrĩa kĩonju gĩtikehĩrũo mũno, handũ ha ũguo, kĩhonio.” (Ahib. 12:12, 13) Ithuothe, o hamwe na andũ arĩa ethĩ, no tũmanagĩrĩrie mũndũ na ũrĩa ũngĩ na ciugo njega.

11. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Marthe aateithirio rĩrĩa aakuĩte ngoro?

¹¹ Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Marthe, * ũrĩa warĩ na mũrimũ wa gũkua ngoro aandĩkire ũũ: “Mũthenya ũmwe rĩrĩa ndaahoyaga nyone mũndũ wa kũnyũmĩrĩria, nĩ ndacemanirie na mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ ũrĩa wanyonirie wendo na tha iria ndabataraga mũno mahinda-inĩ macio. Ningĩ nĩ aanjĩrire maũndũ marĩa aanacemania namo marĩa maahanaine na marĩa ndageragĩra, na ngĩigua ndirĩ wiki.” No kũhoteke atĩ mwarĩ wa Ithe witũ ũcio mũkũrũ ndaamenyire ũrĩa ciugo ciake ingĩahutirie Marthe.

12, 13. Nĩ na njĩra irĩkũ tũngĩhũthĩra ũtaaro ũrĩa ũheanĩtwo thĩinĩ wa Afilipi 2:1-4?

¹² Paulo nĩ aaheanire ũtaaro ũyũ kũrĩ andũ othe thĩinĩ wa kĩũngano kĩa Filipi: “Mũngĩkorũo nĩ mwĩkĩranaga hinya thĩinĩ wa Kristo, mũkomanĩrĩria nĩ ũndũ wa wendo, mũkarũmbũyania, mũgacayanĩra na mũkendana-rĩ, ĩkagai ũguo nĩguo gĩkeno gĩakwa gĩkinyanĩre, na njĩra ya gũkoragwo na mwĩcirĩrie ũmwe, wendo ũmwe, mũrĩ na ngwatanĩro nũmu na mwĩcirĩrie ũmwe. Mũtikaneke ũndũ o na ũmwe na ngũĩ kana na kwĩĩkĩrĩra, no ikaragai mwĩnyihĩtie mũkĩonaga arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra, mũtekũrũmbũiya o maũndũ manyu moiki, no mũkarũmbũyagia nginya maũndũ ma arĩa angĩ.”—Afil. 2:1-4.

¹³ Ũhoro wa ma nĩ atĩ, ithuothe nĩ twagĩrĩire kwĩrutanĩria gwĩciragia ũhoro wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ, ‘tũkamomĩrĩria nĩ ũndũ wa wendo,’ ‘tũkamarũmbũyia,’ ‘tũkamacaĩra na tũkamenda.’

14. Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo kĩrĩ kĩhumo gĩa kũũmĩrĩria?

¹⁴ Rĩrĩa twaigua ũrĩa andũ arĩa twateithirie gatene maratũũria wĩhokeku wao, ũndũ ũcio no ũtũũmĩrĩrie o ta ũrĩa kwarĩ harĩ mũtũmwo Johana, ũrĩa waandĩkire ũũ: “Ndirĩ na gĩkeno kĩngĩ gĩkĩrĩte gĩkĩ: atĩ njiguage ciana ciakwa nĩ irathiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma.” (3 Joh. 4) Mapainia aingĩ no marute ũira ũcio wĩgiĩ ũrĩa momagĩrĩrio mamenya atĩ andũ amwe maateithirie moke ũhoro-inĩ wa ma mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, no maratũũria wĩhokeku wao o na kana hihi maratungata marĩ mapainia. Kũririkania painia ũkuĩte ngoro gĩkeno kĩrĩa anakorũo nakĩo, no gũkorũo kũrĩ kĩhumo gĩa kũmũũmĩrĩria.

15. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩũmĩrĩria arĩa matungataga marĩ ehokeku?

¹⁵ Arori aingĩ a mũthiũrũrũko nĩ moigĩte ũrĩa momagĩrĩrio marĩ na atumia ao mandĩkĩrũo marũa ma kũmacokeria ngatho nĩ kĩũngano kĩrĩa maracereire. Ũguo noguo gũkoragwo harĩ athuri a kĩũngano, amishonarĩ, mapainia, na arĩa matungataga Betheli mangĩcokerio ngatho nĩ ũndũ wa gũtungata marĩ ehokeku.

16. Tũrabatara gwĩka atĩa nĩguo tũũmĩrĩrie mũndũ?

¹⁶ Mangĩkorũo marĩ mahĩtia tũngĩciria atĩ tũtingĩhota kũũmĩrĩria arĩa angĩ angĩkorũo tũtirĩ aaria mũno. Ti ũndũ mũritũ kũũmĩrĩria andũ arĩa angĩ tondũ o na no wĩke ũguo na njĩra ya kũgeithania ũcanjamũkĩte. Angĩkorũo mũndũ ũcio ũngĩ ndanakwamũkĩra acanjamũkĩte, ũguo nĩ kuonania atĩ harĩ na gathĩna, na hihi kũmũthikĩrĩria no kũmũũmĩrĩrie.—Jak. 1:19.

17. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mwĩthĩ omĩrĩirio hĩndĩ ĩrĩa aakuĩte ngoro?

 ¹⁷ Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mwĩthĩ wĩtagwo Henri nĩ aakuĩte ngoro mũno rĩrĩa andũ a famĩlĩ yao o hamwe na ithe, ũrĩa warĩ mũthuri wa kĩũngano waheetwo gĩtĩo, maatigire ũhoro wa ma. Henri nĩ omĩrĩirio nĩ mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko ũrĩa wamũtwarire handũ mũkawa-inĩ akĩmũgũrĩra kahũa, na akĩreka amũhingũrĩre ngoro. Henri nĩ aamenyire atĩ ũndũ ũrĩa ũngĩamũteithirie nĩguo famĩlĩ yao ĩcokerere Jehova warĩ gũikara akirĩrĩirie arĩ mwĩhokeku. Nĩ omĩrĩirio mũno rĩrĩa aathomire Thaburi 46; Zefania 3:17; na Mariko 10:29, 30.

18. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Mũthamaki Suleimani eeyoneire? (b) Mũtũmwo Paulo aaheanire ũtaaro ũrĩkũ?

¹⁸ Ngerekano ya Marthe na Henri nĩ ĩronania ũrĩa tũngĩũmĩrĩria mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũrabatara gwĩkĩrũo hinya. Mũthamaki Suleimani aandĩkire ũũ: “Kaĩ nĩ ũndũ wĩ gĩkeno kũheana icookia rĩega ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire-ĩ! Gĩthiithi gĩcanjamũku nĩgĩkenagia ngoro, nacio ndeto njega nĩitũmaga mũndũ aigue wega.” (Thim. 15:23, 30, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language) Makĩria ma ũguo, gũthoma Mũrangĩri kana website itũ no gwĩkĩre hinya mũndũ ũkuĩte ngoro. Paulo nĩ onanirie atĩ o na kũina nyĩmbo citũ cia Ũthamaki no gũtũũmĩrĩrie. Aandĩkire ũũ: “Thiĩi na mbere kũrutana na gwĩkĩrana hinya na thaburi, mũkĩgoocaga Ngai, na nyĩmbo cia kĩĩroho iria ciinagwo na ngatho, mũkĩinagĩra Jehova ngoro-inĩ cianyu.”—Kol. 3:16; Atũm. 16:25.

19. Nĩkĩ kũũmanĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ gũgũthiĩ gũtuĩkĩte ũndũ wa bata makĩria matukũ-inĩ marĩa mokĩte, na twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?

¹⁹ Kũũmanĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ gũgũthiĩ gũtuĩkĩte ũndũ wa bata makĩria o ũrĩa tũrona mũthenya wa Jehova “ũgĩkuhĩrĩria.” (Ahib. 10:25) O ta ũrĩa Paulo eerire Akristiano a matukũ-inĩ make, “ĩkĩranagai hinya na mwakanage mũndũ na ũrĩa ũngĩ, o ta ũrĩa mwĩkaga.”—1 Thes. 5:11.