EWARE i nwene tere he evaọ okenọ me je kpohọ isukulu. Evaọ isukulu nọ mẹ jọ na, ibe emọ-eklase ra nọ wha gbe mu isukulu họ wha re gbe nwrotọ. Whọ rẹ tubẹ riẹ enwenọ edẹ ahwo nọ a rrọ ẹwho na soso, yọ a rẹ riẹ odẹ ra re.

Idhu sa-sa e wariẹ ẹwho Liberty na họ, yọ eka a jẹ hae mae kọ. Okenọ a yẹ omẹ, ọsẹ mẹ o je ru iruo kẹ ohwo jọ nọ o wo udhu evaọ ẹwho na. Nọ me te uzoge no, me te wuhrẹ epanọ a rẹ dhẹ omoto nọ a re ro ru iruo ẹwọ, mẹ tẹ jẹ riẹ onaa sa-sa nọ a re ro ru iruo ẹwọ.

Okenọ a yẹ omẹ yọ ọsẹ mẹ ọ kpako te ikpe udhuvẹ gbe ikpegbezeza no, yọ oni mẹ ọ jọ ikpe ọgbagbisoi. Ọsẹ mẹ ọ jọ oma kakao, ọ goma ziezi, iruo egaga e rẹ were iẹe, yọ o ru omai wo uruemu nana re. Ọ jẹ nwani wo ugho tere he, rekọ ọ bọ umuwou nọ ma jẹ rria, dẹ umutho iwu nọ ma je kuhọ, jẹ gwọlọ emu ze nọ ma jẹ ruẹ re, yọ ọ jẹ hae jọ kugbe omai ziezi. Ikpe udhone gbe ikpegbesa ọ jọ nọ o ro whu. Oni mẹ o whu evaọ okenọ ọ jọ ikpe udhone gbe ezeza. Aimava na a gọ Jihova taure a te whu hu. Oniọvo mẹ jọ ọ gbẹ rrọ ọkpako ukoko  rite enẹna, yọ anwẹnọ ọruẹrẹfihotọ ọkpako ukoko o ro muhọ evaọ 1970 o ro wo owha-iruo nana.

Oni mẹ o kru egagọ ga wumuo ho. Koka koka ọ jẹ hae wha omai kpohọ ichọche Baptist. Okenọ mẹ jọ ikpe ikpegbivẹ mẹ rọ kaki yo kpahe uwuhrẹ Esanerọvo. Fikinọ mẹ gwọlọ riẹ kpahe onana, mẹ tẹ nọ oni mẹ nọ: “Ẹvẹ Jesu ọ rẹ jọ Ọmọ na gbe Ọsẹ na oke ovona?” Uyo nọ ọ kẹ omẹ ẹdẹ yena họ: “Mọmẹ, igbunu. Ma rẹ sae riẹ otọ riẹ hẹ.” O ginẹ jọ igbunu kẹ omẹ. Ghele onana, mẹ họ-ame nọ mẹ jọ oware wọhọ ikpe ikpegbene. A du omẹ fihọ ame isiasa rọwokugbe uwuhrẹ Esanerọvo na evaọ oko-ame jọ nọ ọ kẹle oria mai.

Nọ mẹ jọ ekọleji, me wo ogbẹnyusu nọ ọ jẹ hae họre a vẹ hwae osa, yọ ọ tuduhọ omẹ awọ inọ me wuhrẹ epanọ a rẹ bọo ego. Fikiere me te muhọ ewuhrẹ je fi odẹ hotọ evaọ ukoko ego-ebọo jọ nọ a re se Golden Gloves. Mẹ jẹ nwane riẹ ru tere he, fikiere nọ omoke jọ o vrẹ no, mẹ tẹ seba. Uwhremu na a te fi omẹ họ utu isoja America je vi omẹ kpobọ Germany. Nọ mẹ jọ obei, ọnọ o wuzou utu mai o te vi omẹ kpohọ Noncommissioned Officers Academy, isukulu nọ a rẹ jọ wuhrẹ ohwo epanọ ọ rẹ rọ jọ emamọ osu isoja, keme o roro nọ me wo onaa isuẹsu. A jẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ jọ isoja. O were omẹ nọ mẹ rẹ jọ isoja ha, fikiere a te siobọno omẹ evaọ 1956 nọ a wuhrẹ omẹ ikpe ivẹ gba no. Rekọ u kri hi, me te kuomagbe utu ẹmo ofa nọ u wo ohẹriẹ gaga.

Rite oke nana, mẹ jẹ hai dhesẹ oma nọ me te ọzae. Okegbe nọ ma jẹ rria gbe oghẹrẹ ifimu nọ mẹ jẹ hai rri u ru omẹ wo eriwo nana gaga re. Mẹ jẹ hai roro nọ ezae nọ e rẹ ta usiuwoma a te ezae he. Rekọ me te mu eware jọ họ ewuhrẹ nọ i nwene eriwo mẹ. Ẹdẹjọ nọ mẹ jẹ dhẹ omoto mẹ vrẹ, emetẹ ivẹ jọ a tẹ rọ obọ se omẹ. Mẹ riẹ rai, emetẹ na yọ inievo ọzae nọ ọ rehọ oniọvo ọmọtẹ ọkpako mẹ. Yọ Isẹri Jihova a jọ. Okejọ nọ u kpemu, emetẹ ivẹ na a kẹ omẹ Uwou-Eroro Na gbe Awake! inọ me se, rekọ me rri nọ iwuhrẹ Uwou-Eroro Na i diwi hrọ kẹ omẹ. Rekọ onana nọ a ro se omẹ na, a zizie omẹ inọ mẹ ziọ ewuhrẹ obe ukoko nọ a jẹ hai ru evaọ uwou rai. Rekọ mẹ tẹ vuẹ ae nọ me ti roro kpahe iẹe. Avọ ovao rai nọ o rrọ ohwohwẹ a tẹ nọ omẹ nọ, “Kọ whọ sae ya eyaa kẹ omai nọ whọ te nyaze?” Me te yo kẹ ae nọ, “Ee, mẹ yeyaa nọ mẹ te ginẹ nyaze.”

O dina k’omẹ uye inọ mẹ yeyaa nọ mẹ te nya, rekọ me rri nọ u wuzou re me ru ẹme mẹ na gba. Fikiere owọwọ ẹdẹ yena me te kpohọ ewuhrẹ nọ a zizie omẹ na. Oware nọ emaha na a ru evaọ ewuhrẹ na u gb’omẹ unu gaga. Aikpobi na a wo eriariẹ Ebaibol ziezi! Ẹdoka kpobi mẹ jẹ hai lele oni mẹ kpohọ ichọche, rekọ me wo eriariẹ Ebaibol tere he. Fikiere mẹ tẹ gbaemu nọ mẹ rẹ ruabọhọ ewuhrẹ na. Mẹ tẹ rọwo nọ a wuhrẹ Ebaibol na kugbe omẹ. U kri hi, me te wuhrẹ nọ odẹ oma Ọghẹnẹ Erumeru na, Jihova. Ikpe jọ nọ i kpemu nọ mẹ nọ oni mẹ nọ ‘amono họ Isẹri Jihova?’ Uyo nọ ọ kẹ omẹ họ, “O, ọkpọkuọzae jọ nọ a re se Jihova a be gọ.” Rekọ obọnana me vuhu uzẹme na mu no!

Me wo ẹnyaharo vẹrẹ gaga, keme mẹ ruẹ nọ me duku uzẹme na no. Nọ me mu iwuhrẹ họ ẹnya, nọ emerae izii e jẹ ruemu no, mẹ tẹ họ-ame evaọ Asa  1957. Eriwo nọ me wo kpahe uzuazọ o te nwene. Mẹ tẹ kareghẹhọ okenọ mẹ jẹ hai roro nọ ohwo ọ tẹ goma hayo rro igbabọ o re ro te ọzae, eva e be were omẹ inọ mẹ jọ Ebaibol na wuhrẹ oware nọ u re gine ru ohwo te ọzae. Jesu ọ jọ ọzae ọgbagba. O wo ẹgba hayo ogaga vi ohwo kpobi nọ o se omariẹ ọzae fikinọ o wo igbabọ hayo ogaga. Dede na, Jesu ọ họre ohwo ẹdẹvo ho, ukpoye wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, “o rovie unu riẹ hẹ” dede nọ a wọso ẹe. (Aiz. 53:​2, 7) Me wuhrẹ nọ uvi olele Jesu “ọ rẹ jọ wolẹ kugbe ahwo kpobi.”​—2 Tim. 2:24.

Ukpe nọ u lele i rie, koyehọ 1958 me te mu iruo ọkobaro họ. Rekọ u kri hi, mẹ tẹ seba. Fikieme? Mẹ jiroro nọ mẹ rẹ rọo Gloria, omọvo emetẹ ivẹ nọ i zizie omẹ kpohọ ewuhrẹ oke ẹdẹ na! Mẹ re vioja iroro-ejẹ nana ẹdẹvo ho. Gloria ọ jọ wọhọ igoru kẹ omẹ oke yena, yọ ere ọ gbẹ rrọ nẹnẹ. Ọ ghare omẹ obọ vi edaemọno nọ ọ mae ghare kpaobọ, yọ eva e be were omẹ gaga inọ mẹ rehọ e riẹ. Jọ o gbe imiku jọ kẹ owhẹ kpahe omariẹ:

“Emọ ikpegbihrẹ ọsẹgboni mẹ a yẹ. Oni mẹ ọ jọ Osẹri Jihova nọ o kruga ziezi. O whu evaọ okenọ mẹ jọ ikpe ikpegbene. Oke yena ọsẹ mẹ o ro mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe Isẹri Jihova. Nọ oni mẹ o whu no, ọsẹ mẹ o te ru ọruẹrẹfihotọ jọ kugbe ohwo nọ o wuzou isukulu mai. Oke yena oniọvo ọmọtẹ mẹ ọrọ ọkpako ọ joma te okenọ o ti ro nwrotọ no ekọleji no. Ọsẹ mẹ o te mi uvẹ inọ oniọvo mẹ nana o te kpohọ isukulu ẹdẹjọ, mẹ vẹ nya ẹdẹjọ. Ma ti ru onana re ohwo jọ ọ sae jọ uwou rẹrote emọ nọ i kiọkọ, je there emu nọ uviuwou na o te re nọ ọsẹ mai o te no iruo ze. Ọnọ o wuzou isukulu na ọ rọwo, yọ enẹ ma ru bẹsenọ oniọvo mẹ na o ro nwrotọ no isukulu. Iviuwou Isẹri Jihova ivẹ a wuhrẹ obe kugbe omai, yọ mai emọ ikpegbọvo ma rrọ ukoko na. Usiuwoma ota o rẹ were omẹ gaga dede nọ mẹ rẹ dhomovuọ. Ọzae mẹ o fiobọhọ kẹ omẹ gaga evaọ abọ nana anwọ ikpe buobu ze na.”

Mẹ avọ Gloria ma ruọ orọo evaọ Ava 1959. Ma reawere iruo ọkobaro oke-kpobi kugbe ziezi. Evaọ Ahrẹ ọrọ ukpe yena, ma fi obe họ kẹ iruo Ebẹtẹle, keme iruo nana e were omai gaga. Oniọvo ọghaghae nọ a re se Simon Kraker ọ kiẹ omai riwi ẹdẹjọ. Ọ vuẹ omai nọ a be jẹ ahwo nọ a rọo no rehọ obọnana ha evaọ Ebẹtẹle. Dede na, o gbẹ jọ isiuru mai inọ ma rẹ jọ Ebẹtẹle ru iruo, rekọ uvẹ iruo nana o kaki te oma obọ vievie he!

Ma te tube kere kpobọ ehri ukoko nọ, jọ a vi omai kpohọ oria nọ a jọ mae gwọlọ obufihọ iwhowho-uvie. A tẹ za zihe se omai nọ ma sai kpohọ Pine Bluff, evaọ Arkansas nọ o rrọ America ọvona. Oke yena, ikoko ivẹ e jọ Pine Bluff, ọjọ ọrọ iyibo, ọnọ o kiọkọ ọrọ ahwo obiebi. A tẹ ta nọ ma kuomagbe ọrọ ahwo obiebi na, yọ iwhowho-uvie ikpegbene ọvo e jariẹ.

Ẹsejọhọ o sai gbe owhẹ unu inọ, ẹvẹ omagbẹre o rẹ jọ ukoko Isẹri Jihova? Izi nọ egọmeti o fihọ evaọ oke yena o wha onana ze. Uzi na o ta nọ o thọ re iyibo i kuomagbe ahwo obiebi, yọ o rẹ sae wha okpẹtu ze nọ ohwo ọ tẹ la uzi na vrẹ. Evaọ eria sa-sa, onana u je ru ozọ mu inievo ukoko na inọ iyibo avọ ahwo obiebi a te kuomagbe kẹ ewuhrẹ, ahwo egọmeti a te raha Ọgwa Uvie rai no. Yọ o jẹ ginẹ via ere. Isẹri Jihova nọ e rrọ ahwo obiebi a tẹ ta usiuwoma nuwou ruọ uwou evaọ okegbe nọ iyibo e be rria, iporisi e rẹ họre ae, je mu ai. Fikiere re ma sae ta usiuwoma na, ma je koko izi na, avọ irẹro inọ eware i ti woma ẹdẹjọ.

Usiuwoma ota mai u wo ẹkẹ ebẹbẹ riẹ. Ẹsejọ nọ ma tẹ be ta usiuwoma evaọ okegbe ahwo obiebi, ma rẹ rọ ọthobọ kporo ẹthẹ uwou nọ iyibo e be rria. O tẹ via ere, o gwọlọ nọ ma jiroro onọ ma re ru ababọ oke-oraha, sọ ma rẹ ta usiuwoma kpẹkpẹe kẹ ae hayo wounu je no etẹe. Enẹ o jọ evaọ eria buobu oke yena.

Ma je ru iruo nọ ma rẹ rọ rẹrote omamai re nọ ma jọ ekobaro na. Ẹsibuobu umugho kakao a jẹ hae hwa omai okpẹdoke. Aye mẹ ọ jẹ hai ririe iwou kẹ ahwo. Evaọ oria jọ, a kẹ omẹ uvẹ re me fiobọhọ kẹe re iruo na e kaki re. Kẹsena a tẹ kẹ omai emu nọ a fare họ uko nọ a re se TV dinner, onọ mẹ avọ aye mẹ ma re taure ma te no etẹe. Koka koka, aye mẹ ọ rẹ kpa iwu kẹ uviuwou jọ. Mẹ vẹ be hae ruẹrẹ ighẹ na, ririe iwindo, je ru oghẹrẹ iruo itieye efa. Ẹdẹjọ nọ ma je ririe inwido evaọ uwou oyibo jọ,  aye mẹ ọ rrọ obeva ririe yọ me bi ru abọ nọ ọ rrọ otafe. O rehọ okpẹdoke na soso, fikiere nọ u te oke uvo a tẹ kẹ omai emu nọ ma rẹ re. Aye mẹ ọ tẹ jọ obeva uwou na re ọriẹ, dede na orọnikọ avọ ahwo uviuwou na ha. Mẹ tẹ jọ otafe re ọmẹ, rekọ o kẹ omẹ uye he. Emu na ọ were ziezi. Ahwo uviuwou na a rrọ wowoma, rekọ oghẹrẹ uruemu nọ o jotọ oke yena u ru nọ a gbẹ jẹ gwọlọ kuomagbe omai hi. Mẹ kareghẹhọ ẹdẹjọ nọ ma wẹriẹ oria nọ a rẹ jọ zẹ epẹtiro. Nọ a fi epẹtiro họ omoto mai no, mẹ tẹ nọ ohwo nọ ọ zẹ epẹtiro kẹ omai na sọ aye mẹ ọ rẹ sae kpohọ oria rai nọ a re jo kuame. O te ghelie ubiẹro rri omẹ jẹ ta nọ, “A kare riẹ.”

Evaọ abọdekọ riẹ, ma reawere emamọ usu kugbe inievo na yọ usiuwoma ota na o were omai ziezi. Nọ ma kaki te Pine Bluff, ma kwa kpohọ oria oniọvo nọ ọ jọ odibo ukoko na. Oke yena yọ aye riẹ ọ jọ ukoko ho, fikiere aye mẹ o te mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbei. Me te je wuhrẹ kugbe ọmọtẹ ọzae-avọ-aye nana avọ ọzae riẹ. Oni na avọ ọmọ na a tẹ te họ-ame.

Ma jọ ukoko iyibo na wo egbẹnyusu. A jẹ hai zizie omai kpohọ uwou rai, rekọ aso a jẹ hai ro ru onana. Utu ahwo jọ nọ a re se Ku Klux Klan (KKK), nọ u kru uzi omohẹriẹ na gaga oke yena yọ a re ru ozighi, a jẹ jọ ahwo rọ ufe te ufe he. Mẹ kareghẹhọ aso ẹdẹjọ nọ ehaa nọ a re se Halloween e jotọ, mẹ tẹ ruẹ ọzae jọ nọ ọ rọ ohọ ukpoyiwo nọ u wo etu wowo wọhọ epanọ ahwo utu KKK na a re ru. Ozọ onana dede o jẹ whaha inievo na ewoma oruo ho. Okejọ nọ ekokohọ ọ jotọ, ugho nọ ma re ro kpohọ okokohọ na o jariẹ hẹ. Oniọvo jọ ọ tẹ rọwo nọ ọ rẹ dẹ omoto anwae mai re ma sai wo ugho nọ ma re kpohọ okokohọ na. Nọ amara ọvo ọ ruemu no, u wo ẹdẹjọ nọ ma no usiuwoma ota ze evaọ uvo ogaga avọ oma nọ o rrọ omai no. Nọ ma te uwou ma tẹ ruẹ oware nọ u gbomai unu. Ma ruẹ nọ a dhẹ omoto mai nọ ma zẹ no na fihọ aro uwou mai! Ma tẹ jọ ughẹgbe obaro na ruẹ ẹmẹwobe nọ a kere fihọ nọ: “Me zihe omoto rai na ze bi ro ru owhai ọghọ. Mẹ oniọvo rai.”

U wo oware uwoma ofa nọ o rẹ thọrọ omai ẹro vievie he. Evaọ 1962, a zizie omẹ kpohọ Isukulu Odibọgba Uvie evaọ obọ South Lansing, New York. A te jọ isukulu na wuhrẹ ekpako ukoko, esẹro okogho gbe erọ ubrotọ evaọ amara ọvo. Nọ uzizie na u te omẹ obọ, me je ru iruo evo ho yọ ugho o jọ omai obọ họ. Dede na, ekọmpene jọ nọ o re ru iruo ifonu evaọ Pine Bluff ọ kiẹ omẹ riwi no vẹre sọ a rẹ sae rehọ omẹ iruo. A tẹ rehọ omẹ, kiyọ mẹ te jọ ohwo obiebi nọ ọ te kake jọ ekọmpene na ru iruo. Kẹsena a tẹ ta nọ a te rehọ omẹ iruo na. Kọ ovẹ me ti ru? Me wo ugho nọ me ti ro kpobọ New York ho. O jọ omẹ iroro nọ mẹ rẹ rehọ iruo na re mẹ tubẹ siọ isukulu na ba. Nọ mẹ jẹ gwọlọ kere ileta se ukoko inọ mẹ te sai kpohọ isukulu na ha, oware jọ o tẹ via nọ o rẹ thọrọ omẹ ẹro ho.

Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ ukoko mai nọ ọzae riẹ ọ  rrọ ukoko ho o te kporo ẹthẹ mai ohiohiẹ ẹdẹjọ jẹ kẹ omẹ ẹnvẹlopu. Ẹnvẹlopu na ọ vọ avọ ugho. Oniọvo na avọ emọ riẹ a be hae kpama kpobọ ẹwo evaọ irioke nyae gbẹ ẹbe evaọ idhu nọ a kọ ivovo fihọ. A je ru onana re a sae ruẹ ugho nọ u re te omẹ jofa kpobọ New York. Oniọvo na ọ ta nọ, “Kpohọ isukulu, re who wuhrẹ eware buobu, re nọ who te zihe ze who ve wuhrẹ omai!” Uwhremu na, mẹ tẹ nọ ekọmpene na sọ mẹ rẹ sai mu iruo họ evaọ oka avọ isoi nọ u ti lele oke nọ a fihọ nọ me ro muhọ. A rọwo ho. Rekọ o kẹ omẹ uye he. Mẹ jiroro oware nọ mẹ gwọlọ ru no. Eva e were omẹ gaga inọ mẹ rehọ iruo yena ha.

Gloria ọ rẹ ta kpahe Pine Bluff nọ ma jọ na inọ: “Ẹkwotọ usiuwoma ota na ọ were omẹ wumuo ho! Me wo emọ-uwuhrẹ Ebaibol te enwenọ udhe. Ma re kpohọ usiuwoma nuwou ruọ uwou evaọ ohiohiẹ, kẹsena ma vẹ rọ oke nọ u kiọkọ wuhrẹ obe kugbe emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai, ẹsejọ rite ighọjọ ikpegbọvo aso. Ma jẹ hae reawere usiuwoma ota na gaga! Mẹ hae te daji iruo nana. Mẹ ginẹ gwọlọ no ofẹ iruo nana kpohọ iruo ọsẹro okogho ho, rekọ Jihova o wo oware ofa họ iroro kẹ omai.” O gine wo oware ofa họ iroro.

Nọ ma jọ ekobaro evaọ Pine Bluff, ma fi obe họ inọ ma gwọlọ jọ ekobaro obọdẹ. Ma roro nọ onana o te lọhọ keme ọsẹro ubrotọ mai ọ jẹ gwọlọ nọ ma fiobọhọ kẹ ukoko jọ evaọ Texas, yọ ọ gwọlọ nọ ma rẹ jọ ekobaro obọdẹ evaọ obei. Onana u je si omai urru. Fikiere ma tẹ jẹ hẹrẹ oke lelehie, bi rẹro nọ ukoko o te kẹ omai uyo, dede na ma rẹ ruẹ oware ovo ho ẹsikpobi nọ ma kpohọ oria nọ ma rẹ jọ rehọ ileta. Ukuhọ riẹ ileta i te te omai obọ evaọ Ọvo 1965, inọ ma mu iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ. Oke ovona a rọ rehọ Brọda Leon Weaver mu ọsẹro ọnyawariẹ re. Oniọvo nana họ ọnọ o re koko iruẹru Ogbẹgwae Uwou-Ogha United States họ enẹna.

Udu o jẹ dina bru omẹ nọ a rọ omẹ mu ọsẹro ọnyawariẹ. Oware wọhọ ukpe ovo taure a tẹ te rọ omẹ mu, Brọda James A. Thompson, Jr., nọ ọ jọ ọsẹro ubrotọ ọ kiẹ omẹ riwi. Ọ roma totọ dhesẹ abọ nọ mẹ rẹ gbẹ sae jọ wo ẹnyaharo kẹ omẹ, o dhunu te onaa sa-sa nọ o gwọlọ nọ ọsẹro okogho o re wo. Nọ me mu iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ no, u kri hi mẹ tẹ te ruẹ nọ eware nọ ọ vuẹ omẹ na i gine wuzou gaga. Brọda Thompson họ ọsẹro ubrotọ ọsosuọ nọ ma gbe ru iruo kugbe. Me wuhrẹ eware buobu mi oniọvo nana.

Evaọ oke yena, a jẹ hae nwane wuhrẹ esẹro okogho iruo na tere he. Mẹ rọ oka ovo muẹrohọ ọsẹro okogho nọ o je rri ukoko jọ. Kẹsena oka nọ u lele i rie, ọsẹro okogho na o te muẹrohọ omẹ nọ me je rri ukoko ofa. Ọ tẹ kẹ omẹ uthubro jẹ kpọ omẹ họ evaọ eware jọ. Kẹsena ma te kpohọ ọvuọ  okogho riẹ. Mẹ kareghẹhọ inọ mẹ nọ aye mẹ inọ, “Kọ u gine te epanọ ọ rẹ rọ nyasiọ omai ba no?” Rekọ u kri hi, me te muẹrohọ oware jọ nọ u wuzou. Emamọ inievo nọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ e rẹ jariẹ ẹsikpobi, nọ whọ tẹ kẹ ai uvẹ. Obufihọ inievo wọhọ J. R. Brown, nọ ọ jọ ọsẹro ọnyawariẹ oke yena gbe Fred Rusk nọ ọ jọ iruo Ebẹtẹle, o rẹ thọrọ omẹ ẹro ho.

Omagbẹre o jotọ gaga oke yena. Ẹdẹjọ, utu ahwo nọ a re se KKK na a jẹ nya ẹwho jọ nọ ma weze kpohọ evaọ Tennessee wariẹ. Mẹ kareghẹhọ oke ofa jọ nọ utu usiuwoma ota mai o rọ wẹriẹ oria nọ ma rẹ jọ re emu. Mẹ tẹ jọ etẹe bi kpohọ oria nọ a rẹ jọ kuame, rekọ me te muẹrohọ nọ oyibo jọ nọ ovao riẹ u muozọ avọ eka nọ ọ drọ vọ oma, ọ kpama lele omẹ. Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ usu mai nọ ọ rrọ oyibo jẹ rro oma vi ọzae yena kpekufiẹ, o te lele omai. Oniọvo na o te se omẹ nọ, “Brọda Herd ẹbẹbẹ jọ ọ riẹ?” Ọzae na o te kuomarẹriẹ vẹrẹ. Anwọ ikpe buobu ze na, mẹ ruẹ no inọ orọnikọ ovioma o be wha omagbẹre ze he, rekọ uzioraha nọ ma reuku riẹ mi Adamu. Mẹ ruẹ vuhumu nọ oniọvo yọ oniọvo ghelọ ovioma riẹ kẹhẹ, yọ ọ rẹ sai whu kẹ owhẹ nọ o tẹ gwọlọ ere.

Ma ru iruo ọsẹro ọnyawariẹ na ikpe ọgbagbesa, yọ ikpe udhegbọvo evaọ usu ikpe nana ma jọ iruo ọsẹro ubrotọ. Ma wo eghale buobu evaọ etoke nana kpobi, avọ emamọ iyẹrẹ nọ i no rie ze. Rekọ oghale ofa jọ o riẹ nọ ma wo uwhremu na. Evaọ Aria 1997, oware nọ ma je rẹro riẹ oke ẹdẹ na u te te omai obọ. A te zizie omai kpohọ uwou ogha United States, nọ ikpe ọgbagberee e ruemu no anwọ okenọ ma rọ kaki fi obe họ kẹ uvẹ iruo nana. Amara nọ o lele i rie ma te mu iruo Ebẹtẹle họ. Me je roro nọ a gwọlọ nọ me fiobọhọ evaọ Ebẹtẹle omoke jọ, rekọ ere o jọ họ.

Ẹko-Iruo Ẹruorote Iruẹru Ikoko mẹ jọ kaki ru iruo. Mẹ jọ ẹko iruo nana wuhrẹ eware buobu. Inievo nọ e rrọ etẹe ru iruo a rẹ kpahe fihọ enọ sa-sa nọ e gwọlọ orimuo gaga nọ ekpako ukoko gbe esẹro okogho orẹwho na a rẹ nọ. Inievo na a romatotọ wuhrẹ omẹ avọ odiri, yọ onana o were omẹ gaga. Dede na, a tẹ ta nọ mẹ wariẹ jọ etẹe ru iruo, u wo eware buobu nọ a rẹ wariẹ wuhrẹ omẹ.

Iruo Ebẹtẹle e were omẹ avọ aye mẹ gaga. Notọ avọ otọ ze, ma re kri ẹkpama ha, yọ uruemu nana u re fiobọhọ gaga evaọ Ebẹtẹle. Nọ ukpe ovo o vrẹ no, a tẹ rọ omẹ mu ofiobọhọ rọkẹ Ogbẹgwae Iruo Ukoko ọrọ Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova. Kẹsena evaọ 1999, a tẹ rọ omẹ mu omọvo Utu Ẹruorote Na. Me wuhrẹ eware buobu no evaọ iruo nana. Rekọ oware nọ mẹ mai muẹrohọ no họ, Jesu họ ọnọ o wuzou ukoko Ileleikristi na, orọnikọ ohwo-akpọ họ.

Ẹsejọ nọ me te roro kpemu, o rẹ jọ omẹ oma wọhọ Emọs ọruẹaro na. Jihova o muẹrohọ othuru-igodẹ yena nọ o wo omaurokpotọ na, ọnọ ọ jẹ hae rẹrote ibi ekakọ nọ ahwo a rri nọ emu iyogbere. Ọghẹnẹ ọ rọ Emọs mu ọruẹaro, nọ o jọ obọdẹ owha-iruo evaọ egagọ riẹ. (Emọs 7:​14, 15) Epọvo na re, Jihova o muẹrohọ omẹ, ọmọ oyogbere nọ ọ jọ ọwhẹrẹ evaọ ẹwho ọsese Liberty obọ Indiana, o te ku eghale riẹ nọ a re kele mu hu ku omẹ. (Itẹ 10:22) Ginọ uzẹme inọ uviuwou oyogbere me no ze, rekọ eghale Jihova i ru omẹ fe vi epanọ me rẹro riẹ.