Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

BIOGRAFÍA

«Maski kaj chatum limaxkgen klakachilh, Jehová lhuwa tuku kimaxkinit»

«Maski kaj chatum limaxkgen klakachilh, Jehová lhuwa tuku kimaxkinit»

Klakachilh k’akgtum chiki xla kiwi niku kaj akgtum cuarto xwi, k’akgtum aktsu kachikin xla Indiana (Estados Unidos) wanikan Liberty. Akxni klakachilh, kinatlatni xkgalhikgoya kgalhtutu kamanan, chatum kgawasa chu chatiy tsumat. Alistalh kgalhiparakgolh chatiy kgawasa chu achatum tsumat.

Chiki xla kiwi niku klakachilh

AKXNI xakan k’escuela, ni lhuwa talakgpalit kkgalhilh kkilatamat. Tiku pulana xakkataʼan k’escuela watiya akxtum kkatataxtuparakgolh akxni kmasputulh escuela. Anta kkinkachikin putum xaklalakgapasaw.

Kgalhatujun natalan xakwanitaw chu akxni kgawasaku xakwanit lhuwa kkatsinilh xlakata taskujut anta kkapukuxtun

Anta kLiberty xwilakgolh laktsu granjas chu kapukuxtun niku xchankan kuxi. Kintlat kskujnani chatum tiku xkgalhi xgranja xalak ama kachikin akxni klakachilh. Akxni kgawasaku xakwanit, kkatsinilh la matlawanikan tractor chu kkatsinilh la tlawakan amakgapitsi taskujut.

Akxni klakachilh, kintlat xlina kata. Kintse xkgalhi 35 kata chu kintlat 56 kata. Maski chuna, tliwakga chixku xwanit, kgetsu xwanit chu ni lu xtatatla. Lu xaskujni xwanit chu kamasiyanilh xkamanan la naskujkgo. Maski ni lhuwa tumin xtlaja, nikxni kinkatsankganin lhakgat, liwat chu niku naktawilayaw. Ankgalhin xkinkatatawilayan. Kintlat nilh akxni xkgalhi 93 kata chu kintse nilh akxni xkgalhi 86 kata. Xlakan ni skujnanikgolh Jehová. Pero chatum kintala skujnanima Jehová la kgolotsin lata kkata 1972.

AKXNI KAJKU KGAWASAKU XAKWANIT

Kintse xmakgtapakgsi kʼiglesia bautista chu akgatunu domingo xkinkalinan. Akxni xakkgalhi akgkutiy kata, kkgaxmatli xlichuwinamaka xlakata Trinidad chu kkgalhskilh kintse: «¿La tlan Jesús watiya xakgawasa chu xaTlat nalitaxtu?». Klakapastaka tuku kiwanilh: «Niti katsi tuku xlakata. Nila akgatekgskan». Chu xlikana pi xaklakpuwan pi niti xkatsi. Pero ktamunulh akxni xakkgalhi akgkutati kata kgalhtuchokgo, niku makgtutu kimujuka: makgtum xlakata xaTlat, atanu xlakata xaKgawasa chu atanu xlakata espíritu santo.

1952. Akxni xakkgalhi akgkutujun kata, akxni nina xkilinkan la soldado

Anta ksecundaria, xakkgalhi chatum amigo tiku boxeador xwanit chu kimakgpuwantinilh xlakata na boxeador xakwa. Wa xlakata ktsukulh makgatawakga, chu ktatsokgtawi niku wanikan Golden Gloves, niku xmasiyakan boxeo. Ni lu xakmatlani, wa xlakata kmakgxtakgli. Alistalh kimalakgachaka k’Estados Unidos xlakata soldado naklitaxtu chu na kimalakgachaka k’Alemania. Akxni anta xakwilacha, kinapuxkun kimalakgachakgolh niku masiyakan xlakata tlakg xakkatsinilh chu xlakpuwankgo pi akit tlan xakkapulalilh soldados. Xlakaskinkgo pi liwana xakkatsinilh uma taskujut. Pero komo akit ni xakliskujputun, ktaxtulh niku xmasiyakan akxni sputli akgtiy kata la xakskujma chuna la xwi limapakgsin, kkata 1956. Pero alistalh, ktanulh niku lu tanu xwanit.

1954-1956. Akgtiy kata xakwi la soldado anta k’Estados Unidos

XASASTI KILATAMAT

Ama kilhtamaku, latamanin xkililakgapaskgo la chatum «xaluku chixku». Chuna xaklikatsi la tiku xtaxtukgo kpelículas chu la xwankgo latamanin. Lakchixkuwin tiku xlichuwinankgo Dios ni lakchixkuwin xakkali’akxilha. Akgtum kilhtamaku akxni xakama kkinkachikin kxastlan kimputlaw xaspinini, chatiy laktsuman kixakgatlikgolh. Xakkalakgapasa; wa xnatalan xchixku kintala. Chu xchatiykan xtatayananin Jehová xlitaxtukgo. Chu xkimakgxtakgnikgonita revistas Makatsinina chu ¡Despertad!, pero xaklakpuwan pi Makatsinina lu tuwa xa’akgatekgsnikan. Pero, akgtum kilhtamaku kiwanikgolh pi xakalh ktamakxtumit xla Takgalhtawakga nema takilhtinit kBiblia kCongregación, akgtum aktsu tamakxtumit nema xtlawakan kxchikkan niku xlikgalhtawakgakan chu xlichuwinankan Biblia. Kkawanilh pi xakama akxilha komo tlan xakalh. Chu tapaxuwan kinkgalhskinkgolh «¿xlikana napina?». Chu akit kkawanilh pi «chuna».

Alistalh klakpuwa pi ni chuna xaktikawanilh, pero xakkatsi pi xtalakaskin nakmakgantaxti kintachuwin. Wa xlakata, ama katsisni kkilalh ktamakxtumit. Tuku kaks kimalakawanilh wa pi laktsu kamanan lu xkatsinikgo tuku xalak Biblia. Maski makglhuwa xakta’an kintse ksikulan, akit nitu xakkatsi. Pero la uku liwana xaklakpuwanit pi tlakg nakkatsini chu kmakgamakglhtinalh akgtum takgalhtawakga. Tunkun kkatsinilh pi Dios wanikan Jehová. Makgasata akxni xakkgalhskinit kintse tiku xtatayananin Jehová, kiwanilh: «Xlakan kakninanikgo chatum puxku wanikan Jehová». Chu la uku xakkatsinima tuku xaxlikana.

Lakapala tatliwakglhli kintakanajla, xaktekgsnit tuku xaxlikana. Marzo kata 1957 ktamunulh, kaj akgnajatsa papa’ titaxtulh lata kkilalh kxapulana tamakxtumit. Talakgpalilh la xaklakpuwan xlakata latamat. Akxni klilakpuwan pi lu xaluku xakwanit, lu kpaxuwa xlakata kkatsinilh tuku masiya Biblia xlakata tuku tayat kgalhi chatum xaxlikana chixku. Jesús ni xkgalhi talakgalhin. Lu tliwakga xwanit nixawa atanu chixku. Pero ni makgtanulh ktalachipat, wata mastalh talakaskin «pi xmapatinika» (Is. 53:2, 7). Kkatsinilh pi chatum xaxlikana kstalanina Cristo talakaskin «tlan nakalikatsini putum latamanin» (2 Tim. 2:24).

Akgtum kata alistalh, kkata 1958, ktsukulh liskuja la precursor. Pero alistalh kmakgxtakgli. ¡Xaklakpuwanit pi naktamakgaxtokga! Chu ktatamakgaxtokgli Gloria, chatum tsumat tiku xkiwaninit nakan ktamakxtumit. Ankgalhin klakpuwanit pi tlan tuku klaksakli, Gloria lhuwa xtapalh litaxtu kimpalakata. Tlakg lhuwa xtapalh litaxtu nixawa akgtum diamante chu lu kpaxuwa xlakata ktatamakgaxtokgli. La uku Gloria nachuna nakalixakgatliyan tsinu xlakata xlatamat.

«Kinatlatni kgalhikgolh kgalhkutujun kamanan. Kintse xtatayana Jehová xwanit, chu nilh akxni akit xakkgalhi akgkutati kata. Ama kilhtamaku kintlat tsukulh likgalhtawakga Biblia. Xlakata nialhti xwi kintse, kintlat tachuwinalh director xalak escuela. Kgalhskilh komo xapuxku kintala tiku atsinu xtsankga namasputu secundaria tlan xaktalakgpalitilhaw, akit xakalh akgtum kilhtamaku chu kintala atanu kilhtamaku. Akxni chatum x’an k’escuela, chatum xtamakgxtakga kchiki xlakata nakakuentajtlawa kinatalan tiku tlakg xalaktsujku, xkaxtlawa liwat xlakata akxtum nakwayanaw akxni xchilh kintlatkan. Director kinkamaxkin talakaskin asta akxni kintala masputulh secundaria. Akgtiy familia xla xtatayananin Jehová kinkalimakgalhtawakgekgon Biblia chu kgalhkaw kinatalan chu akit xtatayananin Jehová klitaxtuw. Lu klakgati klichuwinan Dios maski lu kmaxanan. Pero Sam lu kimakgtayanit chuna la titaxtunit kata».

Gloria chu akit ktamakgaxtokgwi febrero kata 1959. Lu xaklipaxuwayaw akxtum xakliskujaw la precursores. Xlakata lu xakskujputunaw niku pulalinkan taskujut xla xtatayananin Jehová, akxni julio ama kata, kmalakgachaw solicitud xlakata nakanaw kBetel. Tala Simon Kraker tiku lu ktalalinaw, kinkatlawanin makgapitsi takgalhskinin. Pero kinkawanin pi ama kilhtamaku Betel ni xkamakgamakglhtinan tiku xtamakgaxtokgkgonita. Pero komo ankgalhin xakskujputunaw kBetel, akglhuwa kata titaxtulh kinkawanikan pi tlan xakaw.

Kmalakgachaw akgtum tatsokgni niku pulalinkan taskujut xla xtatayananin Jehová xlakata kkgalhskininaw niku tlan xakaw makgtayananaw. Kinkawanikan pi tlan xakmakgtayanaw kPine Bluff, Arkansas. Ama kilhtamaku x’anan akgtiy congregaciones, akgtum anta niku x’ankgo natalan tiku lakglhmumokgon chu atanu wa xla natalan tiku lakgtsitsakgen. Kinkamalakgachakan kcongregación niku x’ankgo natalan tiku lakgtsitsakgen, chu xwilakgo kgalhkutati tiku xlichuwinankgo Dios.

KKGALHIW TAʼAKGLHUWIT XLAKATA X’ANAN TALAKSAKPAXKIT

Max takgalhskina tuku xlakata ama congregación xtapitsinit, xlakata ama kilhtamaku limapakgsin ni xmasta talakaskin pi akxtum nakkatalayaw tiku tanu tasiyakgo o tanu xcolorkan. Klhuwa kachikin natalan lu xpekuankgo xlakata xlaktlawaka niku xtamakxtumikgo komo akxtum xkatalakgolh natalan tiku tanu xcolorkan. Xpekuankgo xlakata chuntiya xlanit. Komo xtatayananin Jehová tiku lakgtsitsakgen xlichuwinankgolh Dios niku xwilakgolh tiku lakglhmumokgon, max policía xkatamaknulh kpulachin o asta xkawilinika. Xlakata tlan xaklichuwinaw Dios, xakkgalhakgaxmataw limapakgsin chu xakkgalhkgalhiyaw pi alistalh limapakgsin xlakgpalika.

Lu tuwa xwanit nalichuwinana Dios. Xmin kilhtamaku akxni xaklichuwinanaw Dios niku xwilakgo tiku lakgtsitsakgen, xakkatekgsaw tiku lakglhmumokgon. Wa xlakata xtalakaskin lakapala tuku naktlawayaw komo tlan tsinu nakkatachuwinanaw o tlakg tlan xakkawaniw pi xkinkatapatikgon chu xaktapanuyaw. Chuna xwanit ama kilhtamaku.

Xlakata tlan xakkgalhiw tuku nakmaklakaskinaw, xtalakaskin lhuwa xakskujwi. Taskujut nema xaktlawayaw akgtum kilhtamaku xkinkamaxkikanan akgtutu dólares. Gloria kskuja akgtum kchiki, chu akit xkimaxkikan talakaskin nakmakgtaya xlakata lakapala namasputu. Akxni nina xakanaw xakwayaw liwat nema xatakaxtlawata. Akgatunu semanas, Gloria kxakani o ksakgani klhakgat akgtum familia chu akit xakskuja kjardín, xakxaka ventanas chu amakgapitsi tuku xaktlawa. Kxchik akgtum familia tiku lakglhmumokgon, Gloria kxaka ventanas kxpulakni chiki chu akit kkilhtin. Komo tantaku xakskujaw xkinkamaxkikanan liwat. Gloria xwayan kxpulakni chiki, pero ni akxtum xkatatawila ama familia, chu akit xakwayan niku xmakikan putlaw. Pero ni xaklilakgaputsa. Liwat lu kgama xwanit. Lu tlan xlikatsikgo ama familia, kajwatiya xtlawakgo tuku xwan limapakgsin. Akgtum kilhtamaku akxni ktitamawaw gasolina kkgalhskilh chixku komo Gloria tlan xmaklakaskilh baño. Lu xsitsinit kinkgalhtilh: «Lakchuwa».

KLAKAPASTAKA AKXNI LU TLAN KINKALIKATSINIKAN

Nachuna lu tlan tuku ktitaxtuw akxni xakkatawilaw natalan. ¡Lu xaklakgatiyaw xaklichuwinanaw Dios! Akxni kchaw kPine Bluff, anta kaw tawilayaw kxchik chatum kgolotsin xalak congregación. Xpuskat ni xtatayana Jehová xwanit chu Gloria tsukulh limakgalhtawakga Biblia. Nachuna, xtsumat uma kgolotsin chu xchixku ktsukulh kalimakgalhtawakge Biblia. Xpuskat uma kgolotsin chu xtsumat tsukukgolh skujnanikgo Jehová chu tamunukgolh.

Xwilakgolh natalan tiku lu xakkapaxkiyaw kcongregación niku x’ankgo tiku lakglhmumokgon. Xkinkatawayankgoyan, pero kajwatiya tlan xakanaw katsisni xlakata ni nakinkaʼakxilhkanan. Organización xla Ku Klux Klan, tiku katalatlawakgo tiku tanu xcolorkan lu xtalatlawanamakgo ama kilhtamaku. Klakapastaka chatum chixku xwi kxkilhtin xchiki k’Halloween, xlilhakgananit xasnapapa lhakgat chu xtakgnunanit chuna la tiku xtapakgsikgo Ku Klux Klan. Pero uma ni xtlawa pi natalan ni xlimasiyakgolh tapaxkit. Akgtum kilhtamaku, xaklakaskimaw tumin xlakata tlan xakaw klanka tamakxtumit chu chatum tala tamawalh kimputlawkan, akgtum Ford xla kata 1950 xlakata tlan xakaw ktamakxtumit. Akgtum papa’ alistalh, akxni ktaspitwi kkilichuwinaw Dios lu xaklhkakmaw xlakata kkimakgalhtawakgaw. ¡Lu kaks klilakawaw akxni k’akxilhwi kimputlawkan kxlakatin kinchikkan! Chu xkgalhi akgtum kapsnat: «Kkamaspitniyan mimputlawakan. Kaj akgtum tamaskiwin. Mintalakan».

Wi atanu talakgalhaman nema kaks kimalakawanilh. Kkata 1962, kiwanika pi xakalh k’Escuela niku ankgo putum Lakgkgolotsin chu Siervos Ministeriales kSouth Lansing, Nueva York. Niku xkamaxkikan akgtum curso superintendentes xla circuito, xla distrito chu tiku xakpulalinaw congregacion. Pero akxni kiwanika, ni xakkgalhi taskujut chu ni lhuwa tumin xakkgalhiyaw. Akgtum compañía xla telefóno xalak Pine Bluff, xkintlawaninit makgapitsi takgalhskinin xlakata ama taskujut. Komo anta xakskujli akit pulana xaklitaxtulh tiku xatsitsekga kskujli kcompañía. Alistalh kiwanika pi anta xakama skuja. ¿Tuku xakama tlawa? Ni xakkgalhi tumin xlakata nakan k’Nueva York. Wa xlakata klakpuwa pi xakama makglhtinan uma taskujut chu ni xakama an k’escuela. Akxni xakama tlawa maktum carta xlakata nakwan pi nila nakan k’escuela, wi tuku lalh nema putum kilhtamaku klakapastaka.

Akgtum tsisa chatum tala puskat tiku xtamakgaxtokga tiku ni xtatayana Jehová tlakglhi malakcha chu kimaxkilh maktum sobre niku xtajuma tumin. Xla chu laktsu xkamanan lu tsisa xtakikgo xlakata na’ankgo skujkgo niku xmakgalakan algodón chu xmapanunikgo palhma. Lakpuwankgolh pi tlan xakalh kNueva York xlakata kimaxkikgolh ama tumin. Tala kiwanilh: «Kapit k’escuela, liwana kakatsini chu akxni nataspita nakilamasiyaniyaw tuku katsini». Alistalh kkgalhskininalh k’ama compañía komo tlan xakmatsukilh kintaskujut akgkitsis semana alistalh, pero kiwanikgolh pi ni. Ni klilipuwa tuku kiwanika xlakata xaklaksaknita tuku naktlawa. Lu klipaxuwa xlakata ni kmakglhtinalh ama taskujut.

Gloria nakinkalitachuwinanan tuku lakapastaka akxni xakwilaw kPine Bluff: «Lu klakgatilh niku xaklichuwinanaw Dios. Xakkgalhi kgalhkukitsis asta kgalhpuxam tiku xakkamakgalhtawakga. Tsisa xakanaw lichuwinanaw Dios akgatunu chiki chu kakgotanun xakanaw makgalhtawakgananaw. Lakgachunin xakmasputuyaw asta kamakgkawitu hora katsisni. ¡Lu tlan tuku xaktitaxtuyaw akxni xaklichuwinanaw Dios! Tlan anta putum kilhtamaku xaktamakgxtakgwi chu ni xakmakgxtakgwi uma taskujut komo ni xkinkawanikan nakliskujaw la superintendente xla circuito. Pero Jehová tanu tuku xlakpuwanit». ¡Chu xlikana pi chuna!

KILATAMATKAN CHUNA LA KTSUKUW LISKUJAW LA SUPERINTENDENTE XLA CIRCUITO

Akxni ktsukuw liskujaw la precursores anta kPine Bluff, kmalakgachaw akgtum solicitud xlakata xakliskujputunaw precursorado especial. Xaklakpuwanitaw pi nakinkamaxkikanan, xlakata superintendente xla distrito xlakaskin pi xakaw makgtayananaw kTexas la precursores especiales. Xlikana pi lu xaklakgatiyaw tlan xkinkalakgpalikan. Lhuwa kilhtamaku kkgalhkgalhiw. Pero ni xkinkakgalhtikanan. Titaxtulh kilhtamaku, akxni enero kata 1965, chilh akgtum carta. ¡Kinkawanikan pi xakamaw liskujaw la superintendente xla circuito! Ama kilhtamaku tala Leon Weaver, nachuna wanika pi x’ama liskuja la superintendente xla circuito, tiku la uku wa coordinador xla Comité de Sucursal xalak Estados Unidos.

Xakpekuan xaklakpuwan pi xakama liskuja la superintendente xla circuito. Akgtum kata lata xtitaxtunit, superintendente xla distrito, James Thompson, xakgawasa, akxilhli kintayat. Kilitachuwinalh niku tlan xakskujli, xlakata tlan superintendente xla circuito xaklitaxtulh. Akxni ktsukulh liskuja la superintendente, k’akxilhli pi xtastakyaw lu kimakgtayalh. Tala James Thompson wa tiku pulana superintendente xla distrito kinkalakgapaxialhnan akxni kiwanika nakliskuja la superintendente. Lhuwa tuku kkatsinilh xlakata ama tala tiku tliwakga xtakanajla.

Tapaxuwan klakapastaka makgapitsi natalan tiku kimakgtayakgolh

Ama kilhtamaku superintendentes xla circuito ni lhuwa xkamasiyanikan la natlawakgo xtaskujutkan. Akgtum semana k’akxilhli la tlawalh chatum superintendente akxni xlakgapaxialhnama congregación chu atanu semana nachuna xla ki’akxilhli chu kiwanilh tuku tlakg tlan naktlawa. Alistalh ki’akstukan ktamakgxtakgwi. Klakapastaka pi kwanilh Gloria: «¿Xlikana na’ankgoya?». Pero alistalh kkatsilh tuku lu xlakaskinka: ankgalhin wilakgolh natalan tiku tlan likatsikgo chu namakgtayakgoyan komo nakamaxkiya talakaskin. Chuntiyaku klakapastaka la tapaxuwan kimakgtayakgolh natalan la komo James Brown, tiku liskujli la superintendente chu Fred Rusk, tiku betelita xwanit.

Ama kilhtamaku, lu xlaksakpaxkinankan. Akgtum kilhtamaku, Ku Klux Klan lakkaxwililh akgtum marcha kkachikin xla Tennessee niku xaklakgapaxialhnamaw congregación. Akgtum kilhtamaku klakapastaka, akxni xaklichuwinamaw Dios chu makgapitsi natalan kkaw wayanaw k’akgtum restaurante. Akxni kalh kbaño, k’akxilhli pi wi tiku xkistalaninit chu nitlan xtasiya, lhuwa xkgalhi xtatuaje. Pero chatum tala tiku lhmumokgo chu tlakg lanka chu tliwakga xwanit, na kinkastalanin kinchatiykan. Chu kinkgalhskilh: «¿Paks tlan tala Herd?». Ama chixku lakapala alh chu ni maklakaskilh baño. Chuna la titaxtunit kata, kkatsininit pi talaksakpaxkit ni wa xpalakata tanu tanu xcolorkan latamanin, wata xlakata talakgalhin nema kinkamatitaxtininitan Adán. Nachuna kkatsininit pi chatum tala tlan namasta xlatamat mimpalakata maski tanu xcolor.

JEHOVÁ LHUWA TASIKULUNALIN KIMAXKINIT

Kliskujwi akgkutiy kata la superintendentes xla circuito chu puxamatum kata xla distrito. Lu klipaxuwalh umakgolh kilhtamaku, lhuwa tasikulunalin chu lhuwa tuku lakstlan ktitaxtulh kkilatamat. Pero wi tuku xtsankga. Agosto kata 1997, kgantaxtulh tuku xaklakaskinaw. ¡Kinkawanikan pi xakaw skujaw kBetel xla Estados Unidos! Wa xlakata akgtum papa’ alistalh, lata 38 kata xakmalakgachanitaw solicitud ktsukuw skujaw kBetel. Xaklakpuwan pi natalan tiku xpulalinkgo uma taskujut kaj tsinu xlakaskinkgo nakmakgtayanan, pero nichuna xwanit.

Gloria lhuwa xtapalh litaxtu kimpalakata, chu chuntiyaku chuna litaxtu la uku

Pulana ktsukulh skuja kDepartamento de Servicio. Lhuwa tuku anta kkatsinilh, xlakata la natalan kgalhtikgo laktuwa takgalhskinin nema tlawakgo lakgkgolotsin chu superintendentes xla circuito xlikalanka ama país. Lhuwa xtapalh kli’akxilhli la kimakgtayakgolh chu xlakata lakatsuku kimasiyanikgolh. Klakpuwan pi komo xkimalakgachaparaka k’ama departamento, chuntiyaku lhuwa xakkatsinilh.

Gloria chu akit lu klakgatiyaw latamat kBetel. Ankgalhin tsisa ktakiyaw xlakata chuna tlawakan kBetel. Akgtum kata alistalh, ktsukulh kataskuja Comité xla Servicio xla Lakgkgolotsin tiku Pulalinankgo xTatayananin Jehová chu kkata 1999, kilimapakuwika pi na nakmakgtapakgsi Lakgkgolotsin tiku Pulalinankgo xTatayananin Jehová. Tuku tlakg xlakaskinka kkatsininit wa pi Jesucristo tiku pulalin uma taskujut chu ni kaj chatum lataman.

Lata kkata 1999, kkgalhinit talakgalhaman nakmakgtapakgsi Lakgkgolotsin tiku Pulalinankgo xTatayananin Jehová

Akxni klakapastaka tuku ktitaxtunit, kmakgkatsi la palakachuwina Amós. Jehová akxilhli ama chatum xkuentajtlawana borrego, tiku xliskuja namaklhtuku higos, akgtum tawakat nema kaj xla limaxkgenin xwanit. Dios limapakuwilh palakachuwina chu sikulunatlawalh (Amós 7:14, 15). Nachuna Jehová ki’akxilhli, xkgawasa chatum tiku xkuentajtlawa granjas limaxkgen xalak Liberty chu lhuwa tasikulunalin kimaxkilh, lhuwa chu nila kputlekge (Prov. 10:22). Kmakgkatsi pi maski chatum limaxkgen klakachilh, Jehová lhuwa tuku kimaxkinit xlakata kintakanajla, tlakg lhuwa nixawa la xaklakpuwan.