TAANI tamaariyo wode laamettidabay darenna. Ta timirtte keettan koyro kifiliyaa issippe doommidaageeti issippe timirttiyaa wurssoosona; ubba, issi uri he katamaa asatuppe darotu sunttaa erees; qassi etikka aagaa eroosona.

Liberta katamaa yuushuwan shooqati deˈoosona; qassi zerettiya waannabay badalaa. Taani yelettiyo wode, ta aaway issi goshshanchchawu keraa oottees. Yelagatettan, trakiteriyaa laaggiyoogaa tamaaraas; qassi goshshawu koshshiya dumma dumma hiillaa eraas.

Taani A eriyo wodekka ta aaway cima. Taani yelettiyo wode ta aaway 56 laytta asa; ta aayee layttay qassi 35. SHin ta aaway minni oottiyoogaa dosiya leeˈe, payyanne mino asa; qassi nuuni naati ubbay oosuwaa dosanaadan tamaarissiis. Awu daro miishshi mule deˈana xayikkonne, nuussi deˈiyoosi, maayiyoobinne miyoobi awudenne xayennaadan oottiis; qassi ubbaban I nuussi miyye. I hayqqiyo wode A layttay 93. Ta aayyiyaa qassi 86 layttaa deˈada hayqqaasu. Eti naaˈˈaykka Yihoowa Markka gidibookkona. Nu soo naatuppe ta ishay issoy, gubaaˈe cimati sunttettiyoogee 1972n doommoosappe haa simmin ammanettida cima gididi oottiis.

Ta aayyiyaa haymaanootiyaaban mino asa. A Woggaa gallassi ubbatoo nuna Baptiste woosa keetti efawusu. Taani Sillaasiyaabaa koyro siyiyo wode tawu layttay 12. Taani eranawu koyada, “Yesuusi waanidi Naˈakka Aawakka gidana danddayii?” gaada ta aayyiyo oychchaas. A, “Ta naˈawu, hegee geemaba. Nuuni hegaa akeekana danddayokko” giidoogaa hassayays. Hegee tumukka tawu geemmidaba. SHin, tawu layttay 14 gidin, nu heeran deˈiya abban Sillaasiyawu giidi heezzutoo muukkin xammaqettaas!

Taani naaˈˈantto xekka timirttiyaa tamaariyo wode, miishshan keesettidi asaara bokisettiya issi laggee taani bokisiyaa doommanaadan yootiis. Yaatin, loohiyoogaa doommaas; qassi Golden Glav giyo bokise dirijjitiyan mazggafettaas. Taani gooba gidenna gishshawu, amaridaagaa keesetta simmada aggabayaas. Guyyeppe, Amarkkaa wotaaddara gidada Jarmane baas. Taani yan oottishin, ta halaqati tawu kaalettiyo eray deˈees giidi qoppido gishshawu, halaqati tamaariyoosaa kiittidosona. Eti taani wotaaddara gidanaadan koyidosona. SHin, taani wotaaddara gidanawu koyabeenna gishshawu, oosuwawu kiitettido naaˈˈu layttaa wurssin, 1956n bonchchuwan tana moyssidosona. SHin daro takkennan, haraban wotaaddara gidaas.

He wode gakkanaashin, tana mino attuma asadan xeellays. Heeraa asaynne pilimeti attuma asi hanana bessiyaabadan qonccissiyoobay ta qofaa keehi mooriis. He wode, sabbakiyaageeti mino attuma asa gidennabadan qoppays. SHin ta deˈuwaa keehi laammida issi issibaa tamaaraas. Issi galla, kataman ta zoˈˈo kaamiyaa laaggishin naaˈˈu macca naati wuttidosona. Taani eta erays; eti ta bayra michchiyo ekkida bitaniyaa kaalo michchontta. He macca naati Yihoowa Markka. Taani Wochiyo Keelaanne Beegottite! maxeetiyaa kase etappe ekkaas; shin Wochiyo Keelaa akeekanawu keehi metootaas. SHin he wode eti amarida asay Geeshsha Maxaafaa xannaˈanawunne tobbanawu eta son shiiqiyo Gubaaˈe Maxaafaa Xinaatiyawu tana shoobbidosona. Taani baanawu qoppanaagaa etawu yootaas. He naati pashkki giidi, “Ane qaalaa gela” yaagidosona. “Qaalaa gelays” yaagaas.

Taani qaalaa gelennan aggidaakko ixxikke, shin ta qaalaa naagana bessiyaabadan qoppaas. Yaatada, he galla omarssi baas. Qeeri naatu hanotan keehi maalaalettaas. Eti Geeshsha Maxaafaabaa darobaa eroosona. Taani ta aayeera Woggaa galla ubbatoo woosa keetti baydda takkikkonne, Geeshsha Maxaafaabaa darin erikke. He wode loytta eranawu qofaa qachchaas. Geeshsha Maxaafaa xannaˈanawu eeno gaas. Ubbaa Danddayiya Xoossaa sunttay Yihoowa gidiyoogaa biron doommaydda eraas. Daro layttappe kase, ta aayyiyo Yihoowa Markkatubaa oychchin A, “Eti Yihoowa giyo cima bitaniyawu goynnoosona” gaasu. SHin he wode ta ayfee dooyettidabadan qoppaas!

Taani tumaa eridoogaa akeekada, ayyaanaaban eesuwan diccaas. He koyro shiiquwaa shiiqoosappe uddufun aginay aadhdhin, Laappune 1957n xammaqettaas. Taani deˈuwaa xeelliyo ogee laamettiis. Tana kase mino attuma asa gaada xeelliyoogaa qoppiyo wode, Geeshsha Maxaafay tumuppe mino gidida attuma asaabaa yootiyoobaa erido gishshawu ufayttays. Yesuusi aybiininne wottiyoobi baynna  asa. A wolqqaynne minotettay mino attuma asa giyo oogaappenne keehi aadhdhees. Gidoppe attin, I asaara warettibeenna; shin kaseti odettidaagaadan, I “qohettiis.” (Isi. 53:2, 7) Yesuusa tumuppe kaalliya uri “ubbaayyo kehiyaagaa” gidanawu koshshiyoogaa akeekaas.—2 Xim. 2:24.

Hegaappe kaalliya laytti, 1958n aqinye gidaas. SHin daro takkennan, guutta wodiyawu hegaa agganaadan oottiyaabi merettiis. Ayssi giikko, maxaafaa xinaatiyawu tana shoobbida he naaˈˈu macca naatuppe issinniyo, Gloriyo ekkanawu qofaa qachchaas! Yaatidoogan ta mule zilˈˈettikke. Gloriya he wodekka tawu alleeqo; haˈˈikka alleeqo. A taayyo ayba alˈˈo shuchchappenne keehi alˈˈo; taani O ekkido gishshawu keehi ufayttays! Akka ane babaa guuttaa yootu:

“Nu soo naatu 17tuppe taani issinno. Ta aayyiyaa ammanettida Yihoowa Markka. Tawu layttay 14 gidiyo wode A hayqqaasu. Ta aaway Geeshsha Maxaafaa xannaˈiyoogaa doommidoy he wode. Ta aayyiyaa hayqqido gishshawu, ta aaway taaninne ta bayra michchiyaa saaminttaa giddon kayan kayan timirtte keetti baana danddayiyaakkonne dilekteriyaa oychchiis. He wode ta bayra michchiyaa naaˈˈantto xekka timirtte keettan taappe xoqqa kifiliyan tamaarawusu. Nu kaalota xeellanawunne aaway oosuwaappe simmiyo wode nu soo asawu kahuwaa giigissi naaganawu nuuni kayan kayan son takkoos. Dilekteree hegaa maayiis; qassi ta michchiyaa timirttiyaa wurssana gakkanaassi hegaadan oottida. Yihoowa Markka gidida naaˈˈu keettaa asati nuna xannaˈissidosona, qassi nuuni 11 naati diccidi Yihoowa Markka gidida. Taani dungguuxiyoogaa agganawu ubbatoo baaxetikkonne, haggaazuwaa dosays. Hegaara gayttidaagan Sami tana daro laytti maaddiis.”

Usuppune 1959n taani Gloriyo ekkaas. Nuuni aqinye gididi issippe haggaazida. Nuuni waanna biiruwan oottanawu keehi koyido gishshawu, Beeteelen haggaazanawu he laytti Isiiniyan oychchida. Saymen Krakera giyo siiqo ishay nuna oychchiis. Aqo oyqqidaageeti he wode Beeteele gelennaagaa I nuuyyo yootiis. Beeteelen haggaazanawu amottiyoogaa aggibookko; shin daro gamˈˈidi he maataa demmida!

Aassiyaageeti keehi koshshiyoosan haggaazanaadan nuna kiittana mala waanna biiruwaa oychchida. Issisaa, hegeekka Arkansasen Payn Blaf giyoosaa xallaa yootidosona. He wode, Payn Blafen boottatu xallay shiiqiyoonne karettatu xallay shiiqiyo naaˈˈu gubaaˈee deˈees. Nuuni 14 gidiya aassiyaageeti deˈiyo karettatu gubaaˈiyan haggaazanaadan maddabettida.

‘Yihoowa Markkatu gubaaˈiyan zariyan shaahoy waani merettii?’ giidi oychchana danddayeeta. Hegawu zaaroy he wode hegaappe harabaa doorana danddayettennaagaa. He wode, dumma dumma zareti walahettennaadan diggiya higgee deˈees; qassi kobay kiyennaadan asay hirggees. Daro heeran, naaˈˈu zareti goynuwawu issippe shiiqikko SHiiquwaa Addaraashaa asay xayssana giidi ishantti hirggoosona. Qassi hegee haniis. Boottati deˈiyo heeran karetta Yihoowa Markkati sooppe soo sabbakikko, eta qachchoosona, ubba qassi wadhdhana danddayoosona. Yaatiyo gishshawu, hanotay laamettanaagaa hidootiiddi, sabbakiyo oosuwaa oottanawu higgiyawu azazettida.

Haggaazuwan nuna issi issitoo metiyaabay gakkees. Karettati deˈiyo heeran haggaaziiddi, boottatu keettaa issi issitoo erennan qoxxoos. Geeshsha Maxaafaappe amarida qofaa etawu yootanaakko woy balidoogaa odidi aggidi baanaakko sohuwaara kuuyana koshshees. He wode, issi issi heeran hanotay hegaa mala.

Aqinye gididi haggaaziyo wode koshshiyaabawu nuuni minnidi oottoos. Nu oosuwaappe dariya baggawu asay galla galla keehi guutta miishshaa qanxxees. Gloriya so giddon koshshiya issi issibaa amarida keettan oottawusu. A kaseegawu bagga wodiyan oosuwaa polanaadan O maaddana mala issisan tawu eeno giidosona. Nuuni baanaappe kase Glorera issippe maanaadan laaxaa immidosona. Gloriya saaminttan saaminttan issi keettaa asawu maayuwaa tokkosawusu. Taani gibbe giddon oottays, maskkootiyaa geeshshays qassi imettida harabaakka oottays. Boottatu keettan issuwan Gloriya so baggaara taani qassi kare baggaara  maskkootiyaa geeshshoos. Hegee kumetta gallassaa wurssiya ooso gidiyo gishshawu, nuuyyo laaxaa immoosona. Gloriya son keettaa asaappe shaahettada mawusu; taani qassi kaamee eqqiyoosan mays. Hegee tana qofissenna. Qumay keehi malˈˈees. He keettaa asay daro loˈˈo; shin eti he wode meeziyaadan qoppoosona. Issi wode kaamiyaa nadaajiyaa kunttiyoosan nuuni eqqidaashin hanidabaa hassayays. Nadaajiyaa kuntti simmin, sheeshsha keettaa Gloreessi paqqadanaadan oosanchchaa oychchaas. I tana dereqqidi, “Qulppettiis” giis.

Hara baggaara qassi, ishanttuura ufayssiya wodiyaa aattida; qassi haggaazuwan keehi ufayttida! Nuuni Payn Blafe yiido wode, he wode gubaaˈiyawu haggaaziya ishaa son etaara issippe deˈida. A machchiyaa he wode Yihoowa Markka gidukku; qassi Gloriya O Geeshsha Maxaafaa xannaˈissiyoogaa doommaasu. Guyyeppe, taani eta naˈiyoonne I azinaa xannaˈissiyoogaa doommaas. Aayyiyaanne naˈiyaa Yihoowawu haggaazanawu kuuyidi xammaqettidosona.

Boottatu gubaaˈiyan nuuyyo siiqo laggeti deˈoosona. Eti nuna kahuwaa shoobboosona; shin qamman shoobbana koshshiis. Zariyan shaakkiyoogaanne kobaa denttettiya Ku Kilaks Kilan (KKK) giyo dirijjitee he wode keehi wolqqaama. Issi qammi issi bitanee KKK dirijjitiyaa asaa erissiya maayuwaa maayidi, seesiiddi ba baranddan uttidaagaa beˈidoogaa hassayays. SHin, hegaa mala hanotay ishantti nuussi kehiyoogaa agganaadan oottibeenna. Issi wode boniyan, gita shiiquwaa baanawu nuussi miishshi koshshiis; yaatana mala issi ishay nu kaamiyaa shammanawu eeno giis. Hegaappe issi aginay aadhdhin, suulliya boniyan issi gallassi nuuni sooppe soo biiddinne Geeshsha Maxaafaa xannaˈissiiddi keehi daafurida. Guyyeppe soo simmiyo wode maalaalettida. Nu kaamee keettaappe sintta baggan eqqiis! “Intte kaamiyaa imotadan intteyyo zaaraas. Intte ishaa” giidi xaafidobay kaamiyaa masttootiyan deˈees.

Nuussi kehidi oottido harabaa awudenne dogikke. Niwu Yorkken, Sawuz Lansinge kataman, 1962n, Kawotettaa Haggaazuwaa Timirtte Keettan tamaaranaadan shoobettaas. Gubaaˈiyaa, woradaanne awuraajjaa xomoosiyaageeti issi aginawu yan tamaaridosona. SHin taani shoobettiyo wode, tawu oosoy baynna gishshawu miishshi tana metees. Gidoppe attin, Payn Blafen silkkiyaara gayttidabaa oottiya dirijjitee oosuwawu qaxaranawu tana oychchiis. Eti tana qaxarikko, taani karetta asaappe he dirijjitiyan oottiya koyro asa gidana. Wurssettan, eti tana qaxaranaagaa yootidosona. Taani waatanee? Niwu Yorkke baanawu tawu miishshi baa. He oosuwaa oyqqanawunne timirtte keettawu shoobettidoogaa agganawu wozanappe qoppaas. Taani he shoobiyaa ekkennaagaa yootanawu dabddaabbiyaa xaafanawu giigettishin, ta mule dogenna issibay haniis.

I azinay ammanenna, nu gubaaˈiyan deˈiya issi michchiyaa issi galla guuran nu soo yaada tawu posttaa immaasu. An miishshay kumiis. Anne I naatuppe  amaridaageeti taassi Niwu Yorkke baanawu gidiya miishshaa demmanawu, keehi guuran beegottidi goshshaasaa biidi maaran zerettida puuttuwaa giddoppe sharafaa shoddiyoogan puuttuwaa harummidosona. A, “Timirtte keetti baada neeyyo danddayettida ubbaa tamaara, qassi yaada nuna tamaarissa!” yaagaasu. Guyyeppe, doommana koshshiyo wodiyaappe ichchashu saaminttaa takkada oosuwaa doommana danddayiyaakkonne he dirijjitiyaa oychchaas. Oychchin, hegee danddayettennaagaa mintti yootidosona. SHin hegee tana qofissibeenna. Taani qofaa qachchaas. He oosuwaa oyqqabeennaagan keehi ufayttays!

Gloriya nuuni Payn Blafen aattido wodiyaa hassayada hagaadan gawusu: “Taani he moottaa keehi dosaas! Taani 15⁠ppe biidi 20 gidiya asaa Geeshsha Maxaafaa xannaˈissays. Nuuni maallado sooppe soo biidi haggaazoos; qassi hegaappe simmin Geeshsha Maxaafaa xannaˈissoos; ubba issi issitoo qammaappe ichchashu saate gakkanaashin takkoos. Haggaazoy keehi ufayssees! Taani he oosuwan takkidaba gidiyaakko dosays. Taani he oosuwaa aggada woradaa oosuwaa doommanawu koyabeykke; shin Yihooway qoppido harabay deˈees.” I tumukka harabaa qoppiis.

Nuuni Payn Blafen aqinye gididi haggaaziiddi dumma aqinye gidanawu oychchida. Awuraajjaa xomoosiya ishay nuuni Teksasen issi gubaaˈiyaa maaddanaadan koyido gishshawu hidootan naagida; I nuuni yan dumma aqinye gidanaadan koyiis. He qofay nuna ufayssiis. Nuuni dirijjitiyaappe zaaruwaa naagiiddi daro takkida; shin ayba dabddaabbenne demmibookko. Wurssettan dabddaabbee nuna gakkiis; nuuni yuuyidi xomoosanaadan sunttettida! He wodee Ichchashe 1965. Haˈˈi Amarkkaa Macara Biiruwaa Konttiyaa shiishshiya Ishaa Liyon Wiverikka woradaa xomoosanaadan he wode sunttettiis.

Woradaa xomoosiyaagaa gidanaagee tana qofissiis. Hegaappe issi laytta gidiyaagaa kasetidi, Ishaa Jems Tomseni taani danddayiyaakkonne ta hanotaa qoriis. I woradaa xomoosiya gooba urappe koyettiyaabaa yootidi, taani giigissana koshshiyo issi issibaa kehatettan qonccissiis. Taani woradaa xomoosiyoogaa doommada takkennan, A zoree keehi koshshiyoogaa akeekaas. Taani he oosuwawu sunttetta simmada koyro aara haggaazido awuraajjaa xomoosiya ishay Tomsena. Ayyaanaaban mino gidida he ammanettida ishaappe darobaa tamaaraas.

He wode, woradaa xomoosiyaageeti loohiyoobay guutta. Issi saaminttawu woradaa xomoosiya issi ishay issi gubaaˈiyaa xomoosishin beˈaas. Qassi kaalliya saaminttan, taani hara gubaaˈiyaa xomoosishin I beˈiis. I issi issi qofaanne kaaletuwaa yootiis. SHin hegaappe simmin nurkka oottida. Taani Gloriyyo,  “Tumu I haˈˈi biyoogee bessiyaabee?” giidoogaa hassayays. SHin guyyeppe, gitabaa akeekaas. Issi uri eeno giikko, A maaddana danddayiya loˈˈo ishantti awudenne xayokkona. He wode yuuyidi xomoosiya ishaa Jems Brawuninne Beeteele keettaa asa gidida Fred Reski tana maaddidoogaa haˈˈikka nashshays.

He wode ubbasan asay zariyan zaggidi asaa coo ixxees. Issi wode, nuuni Tenesin issi kataman xomoosishin KKK dirijjitiyaa asay salppiyaa kiyiis. Hara wode haggaazo citan nuuni shemppanawu quma keetti gelido wodiyaa hassayays. Taani attuma asaa sheeshsha keetti bays; qassi boottati aadhdhiyoogaa malaataa wottida, hanqqettidaba milatiya bitanee denddidi tana kaallees. SHin hanqqettidaba milatiya he bitaniyaappekka taappekka keehi gitatiya bootta ishay nu geeduwaa yiis. I, “Ishaa Herdaa, metiyaabi deˈii?” giidi oychchiis. Hinkko bitanee sheeshsha keetti gelennan sohuwaara aggidi biis. Asa coo ixxiyoogee meraara gayttidaba gidennan, Addaameppe laattido, nuna ubbaa qohiya nagaraara gayttidaba gidiyoogaa aadhdhida layttatun beˈaas. Meray aybanne gidin ishi isha gidiyoogaanne koshshiyaaba gidikko neessi giidi I hayqqana danddayiyoogaa akeekaas.

Nuuni 33 layttawu yuuyidi xomoosiyo oosuwaa oottida; he layttatuppe wurssetta 21 layttaa awuraajjaa oosuwaa oottida. He layttati minttettiya darobaa beˈido ufayssiya wode. SHin, hegaappe simmin hara anjjuwaa demmida. Nuuni daro wodiyawu amottidobaa Naase 1997n demmida. Nuuni yan oottanawu oychchoosappe 38 layttay aadhdhin, Amarkkaa Beeteelen haggaazanaadan shoobettida. Kaalliya aginan Beeteele oosuwaa doommida. Beeteelen aawatettay deˈiyo ishantti taani guutta wode xallawu yan oottanaadan koyidosona gaada qoppaas; shin hegaadan hanibeenna.

Taani koyro Haggaazo Kifiliyan oottaas. Yan darobaa tamaaraas. Yan oottiya ishantti he biittan ubbasan deˈiya cimatinne woradaa xomoosiyaageeti oychchiyo keehi qofissiyaanne wayssiya daro oyshaa zaaroosona. He ishantti tana daro danddayan maaddidi loohissidoogaa keehi nashshays. Gidikkokka, zaarettada yan oottanaadan maddabettiyaakko, taani haˈˈikka lammachcha gidana.

Beeteele deˈoy Gloriyoonne tana ufayssees. Nuuni ubbatoo guuran denddoos; qassi he meezee Beeteelen keehi maaddees. Laytta gidiyaagaa takkada, Yihoowa Markkata Bolla Gididi Heemmiyaagaa Haggaazo Konttiyaa maaddiyaagaa gidada oottiyoogaa doommaas. Guyyeppe 1999n, Bolla Gididi Heemmiyaagaa yara gidada sunttettaas. Ha oosuwan darobaa tamaaraas; shin Kiristtaane gubaaˈiyaa kaalettiyay ay asanne gidennan, Yesuus Kiristtoosa gidiyoogee keehi qoncci beettiyoogee he tamaarido ubbaappekka aadhdhees.

Ta deˈuwaa qoppiyo wode, tawu issi issitoo hananabaa yootiya Amoxaagaadan siyettees. Hiyyeesatu xallay miyoobadan xeelliyo ettaa ayfiyaa maxiya, ziqqabaa oottiya henttanchchaa Yihooway akeekiis. Xoossay Amoxi hananabaa yootanaadan sunttiis; hegee ayyaanaaban dureyiya ooso. (Amo. 7:14, 15) Hegaadankka, Indiyanan, Liberti kataman deˈiya hiyyeesa goshshanchchaa naˈaa tana Yihooway akeekiis; qassi qoodin wurenna daro anjjuwaa tawu immiis! (Lee. 10:22) Ta deˈuwan asatettaaban doomettan hiyyeesa gidikkonne, wurssettan ayyaanaaban taani qoppana danddayiyoogaappe aaruwan durettidabadan tawu siyettees!