1, 2. (a) Nso ke Jesus ekeneme ye mme mbet esie okoneyo usen oro enye akakpade? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Ntak emi ọfọnde isiti se inamde ika iso ikwọrọ ikọ? (c) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

OKONEYO usen oro Jesus akakpade, enye ama etie ye mme apostle esie eneme nneme ebịghi, onyụn̄ anam mmọ ẹfiọk adan̄a nte imọ imade mmọ. Enye ama onyụn̄ ọnọ mmọ uwụtn̄kpọ vine nte ikekpepde ke ibuotikọ oro osụk okụrede. Enye akada uwụtn̄kpọ oro ọsọn̄ọ mme mbet esie idem ete ‘ẹka iso ẹn̄wụm ekese mfri,’ oro edi, ẹka iso ẹnyene ime ẹkwọrọ etop Obio Ubọn̄.​—John 15:8.

² Idịghe se mme mbet ẹkpenamde kpọt ke Jesus eketịn̄, enye ama etịn̄ n̄ko ntak emi mmọ ẹkpenamde se enye eketịn̄de oro. Enye ama etịn̄ ntak emi mmọ ẹkpekade iso ẹkwọrọ ikọ. Ntak ọfọnde ineme iban̄a oro? Edieke isitide ntak emi ikpakade iso ikwọrọ ikọ, oro ayan̄wam nnyịn ikûkpa mba ndikwọrọ ikọ nnọ “kpukpru mme idụt.” (Matt. 24:​13, 14) Ntre ẹyak ineme ntak inan̄ emi Bible ọdọhọde ika iso ikwọrọ ikọ. Iyonyụn̄ ineme n̄kpọ inan̄ emi Jehovah ọnọde nnyịn man an̄wam nnyịn inyene ime ika iso ikwọrọ ikọ.

3. (a) John 15:8 ọdọhọ ke nso idi ntak emi isikwọrọde ikọ? (b) Nso ke grape ada aban̄a, ndien ntak emi enende ndidọhọ ke se grape adade aban̄a edi oro?

³ Ata akpan ntak emi ikwọrọde ikọ edi man inọ Jehovah ubọn̄ inyụn̄ itiene inam enyịn̄ esie asana. (Kot John 15:​1, 8.) N̄kọ emeti ke Jesus ọkọdọhọ ke Ete imọ edi anditọ vine, imọ idi vine, mbet imọ ẹnyụn̄ ẹdi mme n̄kọk. (John 15:5) Grape ke uwụtn̄kpọ Jesus oro ada aban̄a mfri emi mme mbet Jesus ẹn̄wụmde, oro edi, utom ukwọrọikọ oro mmọ ẹnamde. Jesus ọkọdọhọ mme apostle esie ete: “Ete mi ọbọ ubọn̄ ke emi, nte mbufo ẹkade iso ẹn̄wụm ekese mfri.” Esịt esinem anditọ vine ke ini vine esie on̄wụmde ediwak grape, ntre ke esịt esinyụn̄ enem Jehovah ke ini isịnde ofụri ukeme nnyịn ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄. Emi esinyụn̄ ọnọ enye ubọn̄.​—Matt. 25:​20-23.

4. (a) Didie ke inam enyịn̄ Abasi asana? (b) Etie fi didie ke idem nditiene nnam enyịn̄ Abasi asana?

⁴ Didie ke ukwọrọikọ nnyịn esinam enyịn̄ Abasi asana? Enyịn̄ Abasi asasana ama. Ntre nnyịn ikemeke ndinam enye asana akan nte asanade. Edi prọfet Isaiah ọkọdọhọ ete: “Jehovah mme udịm​—enye ke mbufo ẹkpeda ke edisana.” (Isa. 8:13) Nnyịn inam enyịn̄ Abasi asana ke ini idade enye nte akakan enyịn̄ inyụn̄ in̄wamde mme owo ẹda enye ke edisana. (Matt. 6:9) Ke uwụtn̄kpọ, ke ini inamde mme owo ẹfiọk ke Jehovah enyene nti edu, ye nte ke enye oyosu kpukpru se enye aduakde ndinam nnọ mmọ, nnyịn iman̄wam mmọ ẹkụt ke kpukpru se Satan etịn̄de adian Jehovah ẹdi nsu. (Gen. 3:​1-5) Imanam enyịn̄ Abasi asana n̄ko ke ini isịnde ofụri ukeme in̄wam mme owo ke efakutom nnyịn ẹkụt ke Jehovah odot “ndibọ ubọn̄ ye ukpono ye odudu.” (Edi. 4:11) Brọda Rune emi anamde utom usiakusụn̄ ke isua 16 ọdọhọ ete: “Esịt esinen̄ede enem mi ndidi ntiense Andibot ofụri ekondo. Emi esinam mi n̄ka iso n̄kwọrọ ikọ.”

5. (a) John 15:​9, 10 ọdọhọ ke nso idi ntak emi isikwọrọde ikọ? (b) Didie ke Jesus okowụt ke oyom inyene ime ika iso iyọ?

⁵ Kot John 15:​9, 10. Ntak en̄wen oro anamde ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ edi ke imenen̄ede ima Jehovah ye Jesus. (Mark 12:30; John 14:15) Jesus ama ọdọhọ mme mbet esie “ẹka iso ẹdu ke ima” imọ. Nso ikanam enye ọdọhọ mmọ ntre? Sia enye ama ọfiọk ke edieke owo mînyeneke ime ika iso iyọ, ke enye ikemeke ndidi mbet imọ. Ntak edi oro enye eketịn̄de afiak etịn̄ ke John 15:​9, 10 ete: ‘Ẹka iso ẹdu ke ima mi.’ Oro okowụt ke enen̄ede oyom inyene ime.

6. Didie ke ikeme ndiwụt ke imoyom Jesus aka iso ama nnyịn?

⁶ Didie ke ikeme ndiwụt ke imoyom ‘ndika iso ndu ke ima’ Jesus m̀mê ke imoyom Jesus aka iso ama nnyịn? Edi nnyịn ndinịm ewụhọ esie. Jesus ọdọhọ nnyịn inam se enye ama akananam. Enye ama enịm ewụhọ Ete esie. Enye ọkọdọhọ ke John 15:10 ete: “Kpa nte ami nnịmde mme ewụhọ Ete mi nnyụn̄ ndude ke ima esie.” Omokụt do ke Jesus enịm uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn.​—John 13:15.

7. Nso iwụt ke owo ama ama owo okop uyo owo oro?

⁷ Enyene se Jesus eketịn̄de ye mme apostle esie emi owụtde ke owo mîmaha owo ikopke uyo owo oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Owo eke enyịmede mme ewụhọ mi onyụn̄ enịmde mmọ, enye edi owo eke amade mi.” (John 14:21) Ewụhọ oro Jesus  ọdọhọde inịm oto Jehovah. Ntre ke ini ikwọrọde ikọ nte Jesus ọkọdọhọde, nnyịn iwụt ke imama Jehovah n̄ko. (Matt. 17:5; John 8:28) Emi ayanam Jehovah ye Jesus ẹka iso ẹma nnyịn.

8, 9. (a) Nso idi ntak en̄wen emi isikwọrọde ikọ?(b) Ntak emi se Jehovah etịn̄de ke Ezekiel 3:​18, 19 ye 18:23 akpanamde ika iso ikwọrọ ikọ?

⁸ Enyene ntak en̄wen oro anamde ikwọrọ ikọ. Ida ukwọrọikọ nnyịn idụri mme owo utọn̄ ke Jehovah ọmọn̄ osobo ndiọi owo. Bible ọdọhọ ke Noah ekedi “ọkwọrọ edinen ido.” (Kot 2 Peter 2:5.) Mbemiso Jehovah akadade Ukwọ osobo ererimbot eyo Noah, anaedi ukwọrọikọ Noah ama esịne ke Jehovah ọmọn̄ osobo ndiọi owo. Ntak emi idọhọde ntre? Sia Jesus ọkọdọhọ ete: “Koro kpa nte mmọ ẹkedude ke mme usen oro ẹkebemde ukwọ iso, ẹdia ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄, irenowo ẹdọ ndọ ẹnyụn̄ ẹda iban ẹnọ ke ndọ, tutu esịm usen emi Noah odụkde ubom; mmọ inyụn̄ ifiọkke tutu ukwọ edi edikpọri mmọ kpukpru efep, kpasụk ntre ke edidu Eyen owo edidi.” (Matt. 24:​38, 39) Kpa ye oro mme owo mîkọdọn̄ke utọn̄ ke se Noah ọkọkwọrọde, enye iketreke nditịn̄ nnọ mmọ ke Jehovah ọmọn̄ osobo ndiọi owo.

⁹ Mfịn, ukwọrọikọ nnyịn anam mme owo ẹdiọn̄ọ se Jehovah aduakde ndinam nnọ mme owo. Ukem nte Jehovah, imenen̄ede iyom mme owo ẹkop etop Obio Ubọn̄ man ‘ẹdu uwem’ ke nsinsi. (Ezek. 18:23) Ke ini ikwọrọde ikọ ke ufọk ke ufọk ye ke ebiet emi mme owo ẹwakde, imesinyụn̄ idomo ukeme ndidụri ata ediwak owo utọn̄ ite ke Obio Ubọn̄ Abasi ọmọn̄ edisobo idiọk ererimbot emi efep.​—Ezek. 3:​18, 19; Dan. 2:44; Edi. 14:​6, 7. 

10. (a) Matthew 22:39 ọdọhọ ke nso idi ntak emi nnyịn isikwọrọde ikọ? (b) Bụk nte Paul ye Silas ẹkesan̄ade ẹn̄wam ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi kiet ke Philippi.

¹⁰ Akpan ntak en̄wen oro anamde ika iso ikwọrọ ikọ edi ke imama mbọhọidụn̄ nnyịn. (Matt. 22:39) Ima emi esinam ika iso ikwọrọ ikọ sia imọdiọn̄ọ ke n̄kpọ ekeme nditịbe nnọ mme owo anam mmọ ẹyom ndikop Ikọ Abasi. Kere ban̄a se ikọwọrọde apostle Paul ye Silas. Ke ini mmọ ẹkedude ke Philippi, ẹma ẹtomo mmọ ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Edi ke ufọt okoneyo, akwa unyekisọn̄ ama etịbe tutu ufọk-n̄kpọkọbi enyek, kpukpru usụn̄ ufọk-n̄kpọkọbi ẹnyụn̄ ẹberede. Ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ama oyom ndiwot idem sia enye ekekere ke mbon n̄kpọkọbi ẹma ẹn̄wọn̄ọ ẹfen̄e. Edi Paul ama ọdọhọ enye ete: “Kûnọ idemfo unan.” Ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro ama obụp Paul ete: “Nso ke nnyene ndinam man ẹnyan̄a mi?” Paul ye Silas ẹma ẹdọhọ enye ẹte: “Buọt idem ye Ọbọn̄ Jesus ndien ẹyenyan̄a fi.”​—Utom 16:​25-34.

11, 12. (a) Nso ke mbụk ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ekpep nnyịn aban̄a ukwọrọikọ nnyịn? (b) Ntak emi ikpakade iso ikwọrọ ikọ?

¹¹ Nso ke mbụk ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi  oro ekpep nnyịn aban̄a utom ukwọrọikọ nnyịn? N̄kọ emeti ke ekedi unyekisọn̄ etetịbe mbemiso ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro okobụp se imọ ikpanamde man ẹnyan̄a imọ. Ukem ntre mfịn, mbon oro mîsimaha ndikop ukwọrọikọ nnyịn ẹkeme ndinyịme ndikop ke ini afanikọn̄ esịmde mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, enyịn ekeme ndinan ndusụk owo ke efakutom nnyịn ke ini ẹsiode mmọ ke utom ke unana idotenyịn. Ndọ ndusụk owo ekeme ndisuana. Mbon en̄wen ẹkeme ndikere ke eke mmimọ okụre ke ini dọkta ọdọhọde ke mmọ ẹnyene idiọk udọn̄ọ, mîdịghe ke ini owo mmọ akpade. Ke ini mme n̄kpọ ntem ẹtịbede, ndusụk owo ẹkeme ndiyom ndifiọk n̄kpọ emi mmọ mîkesiyomke-yom ndifiọk akpa, utọ nte m̀mê Abasi okobot nnyịn man iditie ibọ ufen ntem. Mmọ ẹkeme ndikam mbụp m̀mê ‘nso ke ikpanam man ẹnyan̄a mmimọ.’ Utọ ini ntem ke ndusụk mmọ ẹsima ndikop ukwọrọikọ nnyịn.

¹² Ntre, edieke ikade iso ikwọrọ ikọ, iyekeme ndidọn̄ mmọ esịt ke ini mmọ ẹdimade ndikop. (Isa. 61:1) Sista Charlotte emi anamde utom usiakusụn̄ ke isua 38 ọdọhọ ete: “Mme owo mfịn idiọn̄ọke nnasia ye ufien mmọ. Ana ẹnam mmọ ẹkop eti mbụk.” Ejvor emi anamde utom usiakusụn̄ ke isua 34 ọdọhọ ete: “Esịt etịmede ediwak owo mfịn akan nte ekedide. Mmenen̄ede nyom ndin̄wam mmọ. Oro esinam n̄kwọrọ ikọ.” Ima oro imade mbọhọidụn̄ nnyịn anam ika iso ikwọrọ ikọ!

13, 14. (a) John 15:11 ọdọhọ ke nso idin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ? (b) Idatesịt Jesus edinam didie idu nnyịn ke esịt? (c) Didie ke idatesịt esin̄wam nnyịn ikwọrọ ikọ?

¹³ Kpa okoneyo usen oro Jesus akakpade, enye ama asiak nsio nsio n̄kpọ oro ẹdin̄wamde mme apostle esie ẹka iso ẹn̄wụm mfri, oro edi, ẹka iso ẹkwọrọ ikọ. Nso ye nso ke enye akasiak, ndien didie ke mmọ ẹkeme ndin̄wam nnyịn?

¹⁴ Idatesịt. Jesus ọkọdọhọ ikwọrọ ikọ. Ndi ọsọn̄ akaha? Isọn̄ke. Ke Jesus ama ọkọnọ uwụtn̄kpọ vine ama, enye ama ọdọhọ ke mbon oro ẹkwọrọde eti mbụk Obio Ubọn̄ ẹyekop idatesịt. (Kot John 15:11.) Enye ọkọdọhọ ke ‘idatesịt imọ oyodu ke esịt nnyịn.’ Didie ke idatesịt esie edidu nnyịn ke esịt? Nte ima iketetịn̄, Jesus ọkọdọhọ ke imọ idi vine, mme mbet imọ ẹdi mme n̄kọk. Eto vine esinọ n̄kọk udia ye mmọn̄. Edieke n̄kọk vine mîwahake iwọrọ ke eto vine, eto oro ayaka iso ọnọ enye udia ye mmọn̄. Ntre, edieke nnyịn mîkpọn̄ke Christ, edi itienede nde ikpat esie ketket, esịt ayadat nnyịn ndinam n̄kpọ Abasi ukem nte akadatde Christ. (John 4:34; 17:13; 1 Pet. 2:21) Sista Hanne anam utom usiakusụn̄ ebe isua 40. Kop se enye ọdọhọde mi: “Utọ esịt emi esidatde mi ke ini nnyọn̄de ukwọrọikọ an̄wam mi n̄ka iso nnam n̄kpọ Jehovah.” Idatesịt esinam ika iso ikwọrọ ikọ ekpededi mme owo ke efakutom nnyịn ẹma ndikop m̀mê imaha.​—Matt. 5:​10-12.

15. (a) John 14:27 owụt ke nso idin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ? (b) Didie ke emem ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ?

¹⁵ Emem. (Kot John 14:27.) Mbemiso Jesus ọkọdọhọde mme apostle esie ke idatesịt ayan̄wam mmọ ẹkwọrọ ikọ, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Nnọ mbufo emem mi.” Didie ke emem ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ? Ke ini ikade iso ikwọrọ ikọ, esịt esina nnyịn sụn̄ sia imọdiọn̄ọ ke Jehovah ye Jesus ẹma se inamde. Emi esinam inyene emem. (Ps. 149:4; Rome 5:​3, 4; Col. 3:15) Brọda Ulf anam utom usiakusụn̄ ke isua 45. Enye ọdọhọ ete: “Esikak mi ke ini nnyọn̄de ukwọrọikọ ndi. Kpa ye oro, ukwọrọikọ esinam uwem enen̄ede enem mi onyụn̄  anam esịt ana mi sụn̄.” Imọkọm Jehovah nte enye anamde inyene emem!

16. (a) John 15:15 ọdọhọ ke nso idin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ? (b) Nso ikan̄wam mme apostle ẹka iso ẹdi ufan Jesus?

¹⁶ Ndidi ufan Jesus. Ke Jesus ama akanam mme apostle esie ẹfiọk ke imoyom mmọ ẹkop idatesịt, enye ama onyụn̄ etịn̄ ntak emi mmọ ẹkpemade kiet eken ata ima. (John 15:​11-13) Ekem enye ama ọdọhọ mmọ ete: “N̄kot mbufo mme ufan.” Edi ata n̄kpọ ukpono ndidi ufan Jesus! Nso ke akana mme apostle ẹnam man ẹka iso ẹdi ufan Jesus? Akana mmọ “ẹka iso ẹn̄wụm mfri.” (Kot John 15:​14-16.) Jesus ama ọdọdọhọ mme apostle esie isua iba ke edem ete: “Nte mbufo ẹkade, ẹkwọrọ ẹte, ‘Obio ubọn̄ heaven ke asan̄a ekpere.’” (Matt. 10:7) Ntre ke okoneyo usen oro enye akakpade, enye ama ọdọhọ ke ana mme apostle ẹyọ man ẹkeme ndika iso n̄kwọrọ ikọ. (Matt. 24:13; Mark 3:14) Jesus ama ọfiọk ke kpa ye oro mîdimemke inọ mmọ, ke mmọ ẹyekeme ndika iso n̄kwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄ka iso ndi ufan imọ. Nso idin̄wam mmọ ẹnam oro? Ẹyak ise n̄kpọ en̄wen oro Jesus akasiakde.

17, 18. (a) John 15:16 ọdọhọ ke nso idin̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ? (b) Didie ke emi akan̄wam mme mbet Jesus? (c) Nso ye nso in̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ?

¹⁷ Jehovah esibọrọ akam nnyịn. Jesus ọkọdọhọ ete: “Se ededi oro mbufo ẹdiben̄ede Ete ke enyịn̄ mi enye [ọyọnọ] mbufo.” (John 15:16) Anaedi ikọ Jesus emi ama enen̄ede ọsọn̄ọ mme apostle idem! * Ikan̄wan̄ake mme apostle ke Jesus ọmọn̄ ọsọp akpa. Edi Jesus ndikpa ikọwọrọke ke eke mmọ okụre. Jehovah ama ada ikpat iba ndibọrọ akam mmọ ke ini mmọ ẹyomde enye an̄wam mmimọ ika iso ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄. Esisịt ini ke Jesus ama akakpa, Jehovah ama ọbọrọ akam oro mmọ ẹkebọn̄de ẹte enye ọnọ mmimọ uko.​—Utom 4:​29, 31.

¹⁸ Kpasụk ntre ke edi mfịn. Nnyịn ndika iso n̄kwọrọ ikọ ayanam idi ufan Jesus. Imenen̄ede inịm ke Jehovah iditreke ndibọrọ akam oro ibọn̄de iben̄e enye an̄wam nnyịn ikan n̄kpọ ekededi oro ekemede ndinam nnyịn ikûka iso ukwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄. (Phil. 4:13) Enem nnyịn tutu nte Jehovah esibọrọde akam nnyịn, onyụn̄ enem nnyịn nte idide ufan Jesus! Emi an̄wam nnyịn ika iso ikwọrọ ikọ.​—Jas. 1:17.

19. (a) Nso inam ika iso ikwọrọ ikọ? (b) Nso in̄wam nnyịn ikûkpa mba ndinam se Abasi ọdọn̄de nnyịn?

¹⁹ Imeneme ntak inan̄ oro anamde ika iso ikwọrọ ikọ: isikwọrọ ikọ man inọ Jehovah ubọn̄ inyụn̄ inam enyịn̄ esie asana, man iwụt ke imama Jehovah ye Jesus, man idụri mme owo utọn̄ ke Abasi ọmọn̄ osobo ndiọi owo, man inyụn̄ iwụt ke imama mbọhọidụn̄ nnyịn. Imeneme n̄ko ke idatesịt, emem, ndidi ufan Jesus, ye Abasi ndibọrọ akam nnyịn ayan̄wam nnyịn ikûkpa mba ndinam utom oro Abasi ọdọn̄de nnyịn. Esịt esinem Jehovah etieti ke ini enye okụtde nte isịnde ofụri ukeme nnyịn ‘ika iso in̄wụm ekese mfri’!