1, 2. (1) M̦okta jãn an kar Jesus mej, ta ko ear ba ñan rũkal̦oor ro an? (Lale pija eo itulõñ.) (2) Etke eaorõk bwe jen keememej unin ad aikuj kwal̦o̦k naan? (3) Ta ko jenaaj etali?

ILO boñõn eo m̦okta jãn an kar Jesus mej, ear aetok an kõnnaan ippãn rijjilõk ro an im kakeememej er kõn joñan an lukkuun yokwe er. Bareinwõt, ear kwal̦o̦k l̦o̦k waanjoñak eo kõn wõjke vain eo me jaar etale ilo katak eo l̦o̦k. Ear kõjerbal waanjoñak in ñan rõjañ rũkal̦oor ro an ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im “jebar elõñ leen,” mel̦el̦ein, ñan kijenmej wõt im kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo.​—Jon 15:8.

² Jesus ear jab jiroñl̦o̦k wõt rũkal̦oor ro an kõn ta eo rej aikuj in kõm̦m̦ane, ak ear bar kwal̦o̦k unin aer aikuj kõm̦m̦ani men kein. Ear kwal̦o̦k ñan er unin aer aikuj kwal̦o̦k naan. Etke eaorõk bwe jen etali un kein? Kõnke el̦aññe jej keememej wõt kõn unin ad aikuj kwal̦o̦k naan, men in enaaj kõm̦akũt kõj ñan kijenmej wõt im “kõnnaan ñan aelõñ otemjel̦o̦k” kõn Aelõñ eo. (Matu 24:13, 14) Innem, jen etale emãn un ko im rej pedped ioon Baibõl̦ kõn unin ad kwal̦o̦k naan. Bareinwõt, jenaaj etale emãn menin  letok ko jãn Jeova me renaaj jipañ kõj ñan kijenmej wõt ilo ad jebar leen.

3. (1) Ta unin ad kwal̦o̦k naan ekkar ñan Jon 15:8? (2) Kũreep ko ilo waanjoñak eo an Jesus rej jitõñl̦o̦k ñan ta, im etke ejejjet ad keidi men kein ñan doon?

³ Un eo el̦aptata unin ad bõk kun̦aad ilo jerbalin kwal̦o̦k naan ej ñan kaiboojoj Jeova im kokkwõjarjar at eo etan im̦aan mejãn armej ro. (Riit Jon 15:1, 8.) Jesus ear keidi Jeova, Jemãn, ñan juon rũkallib, eo im ej kallib kũreep. Jesus ear ba bwe ej ãinwõt juon wõjke vain, ak kããn wõjke eo, im rũkal̦oor ro an rej ra ko. (Jon 15:5) Kõn men in, ejejjet ñan ba bwe kũreep ko rej jitõñl̦o̦k ñan leen Aelõñ eo me ej jebar ikijjeen rũkal̦oor ro an Christ. Jesus ear ba ñan rijjilõk ro an: “Ilo men in Jema ej aiboojoj, bwe kom̦ij [wõnm̦aanl̦o̦k wõt im, NW] jebar elõñ leen.” Ãinwõt wõjke vain ko, ñe rej kalle kũreep ko rem̦m̦an rej bõktok nõbar ñan rũkallib eo, ãindein jej bõktok nõbar im aiboojoj ñan Jeova ñe jej kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo joñan wõt ad maroñ.​—Matu 25:20-23.

4. (1) Ewi wãween ad kokkwõjarjar etan Anij? (2) Ta eñjake eo am̦ kõn jeraam̦m̦an in am̦ ñan kokkwõjarjar etan Anij?

⁴ Ewi wãween an jerbalin kwal̦o̦k naan kokkwõjarjar etan Anij? Jejjab maroñ kõm̦m̦an bwe en l̦apl̦o̦k wõt an kwõjarjar etan Anij. Em̦õj kadede an lukkuun kwõjarjar. Bõtab, l̦õmn̦ak m̦õk kõn naan kein an rũkanaan Aiseia: “Jeova in inelep eo, E eo im kom̦win watõke bwe eokkwõjarjar.” (Ais. 8:13, NW) Juon wãween jemaroñ kokkwõjarjar etan Anij, ej ilo ad watõke bwe ej make wõt oktak jãn at otemjej kõnke eokkwõjarjar. Jej bar kõm̦m̦ane men in ilo ad jipañ ro jet bwe ren bar watõke etan bwe eokkwõjarjar. (Matu 6:9) Ñan waanjoñak, ñe jej kwal̦o̦k naan kõn kadkad ko kadkadin Jeova im karõk eo an bwe armej ro ren mour ñan indeeo ilo Pedetaij jej jojomare etan jãn naanin riab ko an Setan n̦ae E. (Jen. 3:1-5) Bareinwõt, ñe jej kate kõj ñan jipañ armej ro ilo teretore ko ad ñan kile bwe ej tõllo̦kũn Jeova ñan “bõk aiboojoj im nõbar,” jej kokkwõjarjare etan. (Rev. 4:11) Rune, juon eo im 16 iiõ in an bainier ej ba: “El̦ap aõ kam̦m̦oolol bwe imaroñ in kwal̦o̦k naan kõn Rũkõm̦anm̦an eo me ear kõm̦anm̦an ijoko otemjej. Men in ej kõm̦m̦an aõ kõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan.”

5. (1) Ekkar ñan Jon 15:9, 10, ta unin ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan? (2) Ewi wãween an kar Jesus kaalikkar aikuj eo ñan kijenmej?

⁵ Riit Jon 15:9, 10. Yokwe eo ad ñan Jeova im Jesus ej un eo kein karuo unin ad kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo. (Mark 12:30; Jon 14:15, UBS) Jesus ear jiroñ rũkal̦oor ro an bwe ren “pãdwõt ilo yokwe eo an.” Etke Jesus ear ba men in? Kõnke ear jel̦ã bwe ñan ad mour ãinwõt rũkal̦oor ro rem̦ool jenaaj aikuj kijenmej wõt. Jesus ear kwal̦o̦k unin ad aikuj kijenmej wõt ilo an kar kõjerbal naan eo “pãdwõt” elõñ alen ilo naan ko an me rej pãd ilo bokin Jon 15:4-10.

6. Ewi wãween ad kaalikkar bwe jekõn̦aan pãdwõt ilo yokwe eo an Christ?

⁶ Ewi wãween ad kaalikkar bwe jekõn̦aan pãdwõt ilo yokwe eo an Christ im bwe en m̦õn̦õn̦õ wõt ippãd? Ej ilo ad pokake kien ko an. Men eo Jesus ej kajjitõk ippãd bwe jen kõm̦m̦ane, ear bar kõm̦m̦ane. Ear ba: “Iar kõjparok kien ko an Jema, im Ij pãd ilo An yokwe.” Alikkar bwe Jesus ear likũt juon joñak em̦m̦an ñan kõj bwe jen l̦oore.​—Jon 13:15.

7. Ewi wãween pokake im yokwe ekkejell̦o̦k ippãn doon?

⁷ Jesus ear kaalikkar kõn wãween an pokake im yokwe ekkejell̦o̦k ippãn doon ke  ear ba: “Eo ej bõk kien ko aõ im pokaki, e eo ej yokwe eõ.” (Jon 14:21, UBS) Naanin kakien ko an Jesus rej itok jãn Jemãn, kõn men in el̦aññe jej pokake kakien eo an Jesus ñan kwal̦o̦k naan, jej bareinwõt kaalikkar bwe jej yokwe Jeova. (Matu 17:5; Jon 8:28, UBS) Im el̦aññe jej kwal̦o̦k ad yokwe Jeova im Jesus, erro enaaj yokwe kõj.

8, 9. (1) Ta un eo juon unin ad aikuj kwal̦o̦k naan? (2) Etke naan ko an Jeova ilo Ezekiel 3:18, 19 im 18:23 rej kõm̦m̦an bwe jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan?

⁸ Un eo kein kajilu unin ad kwal̦o̦k naan kõnke jekõn̦aan kakkõl ro jet kõn itok eo an raan eo an Jeova. Baibõl̦ ej n̦aetan Noa juon “rukwal̦o̦k kõn wãnõk.” (Riit 2 Piter 2:5.) M̦okta jãn Ibwijleplep eo, ennaan eo Noa ear kwal̦o̦k ñan armej ro ear bar kitibuj an kakkõl er kõn jorrããn eo ej pojak in wal̦o̦k. Etke jej ba men in? Kõnke Jesus ear ba: “Bwe ãinwõt ilo raan ko m̦okta jãn ibwijleplep eo, rar m̦õñã im idaak, rar pãlele im lel̦o̦k bwe ren pãlele, ñan raan eo Noa ear del̦o̦ñ ilowaan wa eo, Im rejaje [rar jab kile, NW] ñan tõr eo ibwijleplep ej itok, im bõkl̦o̦k er otemjej; enaaj ãindein an Nejin armej itok.” (Matu 24:38, 39) Jekdo̦o̦n ñe elõñ armej rar jab roñjake Noa, ak ear tiljek wõt ilo an kwal̦o̦k naanin kakkõl eo Jeova ear lel̦o̦k ñane.

⁹ Rainin, jej kwal̦o̦k ennaan eo kõn Aelõñ eo bwe armej ro ren maroñ katak kõn ta eo Anij ej pojak in kõm̦m̦ane. Ãinwõt Jeova, jelukkuun kõn̦aan bwe armej ro ren eo̦roñ ennaan eo jej kwal̦o̦ke bwe ren “mour.” (Ezk. 18:23, UBS) Ñe jej kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦ im ilo̦bwilej, jej kajjioñ tõpar elõñ armej joñan wõt ad maroñ ñan kakkõl er bwe Aelõñ eo an Anij enaaj itok im ko̦kkure jukjukun pãd in enana.​—Ezk. 3:18, 19; Dan. 2:44; Rev. 14:6, 7.

10. (1) Ta unin ad kwal̦o̦k naan ekkar ñan Matu 22:39? (2) Kwal̦o̦k kõn wãween an kar Paul im Sailas jipañ ruwaj eo ilo jikin kalbuuj eo.

¹⁰ Un eo kein kãmen unin ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan ej kõnke jej yokwe armej. (Matu 22:39) Yokwe in ej kõm̦akũt kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan kõnke jejel̦ã bwe emaroñ oktak an armej ro l̦õmn̦ak jãn wõt wãween ko rej iiooni. Ñan waanjoñak, ilo kar Pilippai, rijum̦ae ro rar kalbuuji Paul im Sailas. Bõtab lukwõnl̦o̦k boñõn eo, ekar wal̦o̦k juon m̦akũtkũt lal̦ im jikin kalbuuj eo ear em̦m̦akũtkũt im jujen pel̦l̦o̦k kõjãm ko ie. Joñan an kar ruwaj eo ilo jikin kalbuuj eo lõl̦ño̦ñ ke rũkalbuuj ro rar rõl̦o̦k, ear kõn̦aan m̦an e make. Ak Paul ear kabõjrake ilo an kar lam̦õjl̦o̦k im ba: “Jab make m̦an eok!” Ruwaj eo ear ba: “Ta eo iaikuj in kõm̦m̦ane bwe in maroñ bõk lo̦mo̦o̦r?” Paul im Sailas rar uwaake im ba: “Kwõn tõmak ilo Irooj Jesus, im kwõnaaj maroñ bõk mour.”​—Jrb. 16:25-34, UBS.

11, 12. (1) Ewi wãween an bwebwenato eo kõn ruwaj eo jejjet ñan jerbalin kwal̦o̦k naan? (2) Etke jekõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan?

¹¹ Ta eo bwebwenato eo kõn ruwaj eo ej katakin kõj kõn jerbalin kwal̦o̦k naan? Keememej bwe iien eo ruwaj eo ear oktak bũruon im kajjitõk jipañ, kar ãlikin wõt an kar wal̦o̦k m̦akũtkũt lal̦ eo. Ilo ejja wãween  in wõt, armej ro me rar m̦akoko in roñjake ennaan eo jãn Baibõl̦ remaroñ oktak im kappok jipañ ñe rej iioon jorrããn ak apañ ilo mour eo aer. Ñan waanjoñak, jet remaroñ ilbõk im nana aer mour ãlikin aer luuji jerbal eo aer ak jepel jãn eo pãleer. Ro jet remaroñ lukkuun bũrom̦õj ãlikin aer jel̦ã ke ewõr juon aer nañinmej ekauwõtata ak juon eo ejitõnbõro ippãer ejako ilo mej. Ñe wãween kein rej wal̦o̦k, jet remaroñ jino kwal̦o̦k kajjitõk ko kõn mour me m̦okta rar jab lukkuun l̦õmn̦ak kake. Remaroñ l̦õmn̦ak ippãer make im ba, ‘Ta eo ij aikuj in kõm̦m̦ane bwe in bõk lo̦mo̦o̦r?’ Im remaroñ kiiõ kõn̦aan roñjake kõj ñe jej kwal̦o̦k naan ippãer kõn kõjatdikdik eo kõn ilju im jekl̦aj.

¹² Kõn men in, ñe jej tiljek ilo ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan, jenaaj maroñ jipañ armej ro ñe repojak in roñjake im bõk naanin kaenõm̦m̦an jãn ennaan eo jej bõkl̦o̦k ñan er. (Ais. 61:1, UBS) Charlotte, eo eto an bainier ium̦win 38 iiõ ej ba: “Armej ro rainin rejebwãbwe. Rej aikuji ennaan eo em̦m̦an.” Ejvor, juon eo 34 iiõ in an bainier ej ba: “Rainin, elõñ armej ro ej kab baj l̦apl̦o̦k wõt aer bũrom̦õj. Ilukkuun kõn̦aan jipañ er. Men in ej kõm̦akũt eõ ñan kwal̦o̦k naan.” Alikkar, yokwe eo ad ñan armej ej juon un elukkuun em̦m̦an unin ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan!

13, 14. (1) Ta menin letok eo ekkar ñan Jon 15:11? (2) Ewi wãween ad maroñ lañlõñ ãinwõt Jesus? (3) Ewi wãween an lañlõñ jipañ kõj ilo jerbalin kwal̦o̦k naan?

¹³ Ilo boñõn eo ãliktata m̦okta jãn an kar Jesus mej, ear kwal̦o̦k ñan rijjilõk ro an kõn menin lel̦o̦k ko me renaaj jipañ er ñan kijenmej wõt ilo aer jebar leen. Ta menin letok kein, im ewi wãween remaroñ bar jipañ kõj?

¹⁴ Lañlõñ. Pokake kien eo an Jesus ñan kwal̦o̦k naan ej ke juon jerbal jej eddodo kake? Ejjab ñan jidik. Ãlikin an kar Jesus kwal̦o̦k waanjoñak eo an kõn wõjke vain eo, ear ba bwe ñe jej kwal̦o̦k naan jenaaj lo lañlõñ. (Riit Jon 15:11.) Ilo m̦ool ear kallim̦uri kõj bwe jenaaj lañlõñ ãinwõt e. Ewi wãween? Keememej bwe ilo waanjoñak eo an Jesus, ear keidi e make ñan wõjke vain eo im rũkal̦oor ro an ñan ra ko. Wãween eo wõt bwe ra ko ren bõk dãn im aer kajoor jãn wõjke vain eo, rej aikuj eddãp wõt ñan wõjke eo. Ãindeinl̦o̦k wõt, wãween eo wõt bwe jen lañlõñ ãinwõt kar Jesus, jej aikuj bõro wõt juon ippãn im kate kõj ñan anõke joñak eo an. Innem jenaaj bar bõk lañlõñ eo ear wõr ippãn im ej itok jãn ad kõm̦anm̦an ankilaan Anij. (Jon 4:34, UBS; 17:13; 1 Pi. 2:21) Hanne, juon eo eto an bainier ium̦win 40 iiõ ej ba: “Lañlõñ eo ij bõke aolep iien ãlikin aõ kwal̦o̦k naan, ej kõkajoor eõ ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aõ jerbal ñan Jeova.” Lañlõñ enaaj kõkajoor kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan meñe enañin aolep armej ro jej iioon er rejjab kõn̦aan roñjake.​—Matu 5:10-12, UBS.

15. (1) Ta menin letok eo ekkar ñan Jon 14:27? (2) Ewi wãween an aenõm̦m̦an jipañ kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jebar leen?

¹⁵ Aenõm̦m̦an. (Riit Jon 14:27, UBS.) Ilo kar boñõn eo m̦okta jãn an kar Jesus mej, ear jiroñ rijjilõk ro an im ba: “Aõ aenõm̦m̦an ij lewaj ñan kom̦.” Ewi wãween menin letok in an Jesus ej jipañ kõj ñan kijenmej wõt ilo ad jebar leen? Ilo ad kijenmej im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan, jenaaj eñjake ad aenõm̦m̦an kõnke jejel̦ã bwe Jeova im Jesus rej m̦õn̦õn̦õ ippãd. (Sam 149:4, UBS; Rom 5:3, 4, UBS; Kol. 3:15) Ulf, juon eo eto an bainier ium̦win 45 iiõ ej ba: “Jerbalin kwal̦o̦k naan ej kõm̦m̦an aõ m̦õk, ak ij loe aõ lukkuun m̦õn̦õn̦õ im jubũruõ ilo aõ mour.” El̦ap ad kam̦m̦oolol bwe jej lo aenõm̦m̦an eo ejjel̦o̦k jem̦l̦o̦kin!

16. (1) Ta menin letok eo ekkar ñan Jon 15:15? (2) Ewi wãween an kar rijjilõk ro maroñ dãpij wõt jem̦jerã eo aer ippãn Jesus?

 ¹⁶ Jem̦jerã eo ad ippãn Jesus. Ãlikin an kar Jesus kwal̦o̦k ñan rijjilõk ro an bwe ekõn̦aan bwe ren lañlõñ, ear kõmel̦el̦eik er kõn aorõkin aer kwal̦o̦k yokwe im jab l̦õmn̦ak kõn er make. (Jon 15:11-13) Tokãlik, ear ba: “Iar n̦aetami ro jera.” Ej juon menin letok elukkuun aorõk ñan erom jeran Jesus. Ak ta eo rijjilõk ro rar aikuj kõm̦m̦ane bwe ren dãpij wõt jem̦jerã eo aer ippãn Jesus? Rar aikuj “ilo̦k im [wõnm̦aanl̦o̦k wõt im, NW] jebar leen.” (Riit Jon 15:14-16.) Ruo iiõ m̦oktal̦o̦k, Jesus ear jiroñ rijjilõk ro an: “Im ñe kom̦ij ilo̦k, kom̦win kwal̦o̦k im ba, ‘Aelõñin lañ epaak.’” (Matu 10:7) Innem ilo boñõn eo ãliktata, ear rõjañ er ñan kijenmej ilo jerbal eo em̦õj aer jino kõm̦m̦ane. (Matu 24:13; Mark 3:14, UBS) Aet, Jesus ear jel̦ã bwe enaaj kar pen ñan aer kõm̦m̦ane jerbal eo ear kappeik er kake, bõtab remaroñ katõprake im dãpij wõt jem̦jerã eo aer ippãn. Ewi wãween? Ikijjeen jipañ eo jãn bar juon menin letok.

17, 18. (1) Ta menin letok eo ekkar ñan Jon 15:16? (2) Ewi wãween an kar menin letok in jipañ rũkal̦oor ro an Jesus? (3) Ta menin letok ko rej kõkajoor kõj rainin?

¹⁷ Anij enaaj uwaaki jar ko ad. Jesus ear ba: “Jabdewõt men eo kom̦ij kajjitõk kake ippãn Jema ilo eta, enaaj lewaj ñan kom̦.” (Jon 15:16, UBS) Kallim̦ur in an Jesus emaroñ kar lukkuun kõkajoor rijjilõk ro an! * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Rijjilõk ro rar jab lukkuun mel̦el̦e bwe m̦õttan jidik Jesus enaaj mej. Bõtab ejjab mel̦el̦ein bwe ejjel̦o̦k enaaj jipañ er ñe enaaj mej im jako jãn er. Jeova ear pojak in uwaaki jar ko aer ñe rej aikuj jipañ ñan aer maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt, im kwal̦o̦k ennaan eo kõn Aelõñ eo me kar kappeik er kake. Im tokãlik, renaaj loe wãween an Jeova uwaake jar ko aer.​—Jrb. 4:29, 31, UBS.

¹⁸ Ejjel̦o̦k oktak ilo raan kein ad. Ilo ad kijenmej ilo jerbalin kwal̦o̦k naan, jenaaj dãpij wõt jem̦jerã eo ad ippãn Jesus. Im jemaroñ tõmak bwe Jeova epojak in uwaake jar ko ad ñe jej kajjitõk ippãn bwe en jipañ kõj ñan kijenmej wõt kõn wãween ko reppen jej iiooni ilo kwal̦o̦k naan. (Pil. 4:13) Ejjel̦o̦k pere bwe el̦ap ad kam̦m̦oolol Jeova kõn an uwaake jar ko ad im bwe jej uwaan ro jeran Jesus. Menin letok kein jãn Jeova rej kõkajoor kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kijenmej ilo ad jebar leen.​—Jem. 1:17.

19. (1) Etke jej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bõk kun̦aad ilo jerbalin kwal̦o̦k naan? (2) Ta eo ej jipañ kõj ñan kadedel̦o̦k jerbal eo Anij ear letok ñan kõj?

¹⁹ Ilo katak in, jaar etale emãn un ko unin ad wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan; ñan kaiboojoj Jeova im kokkwõjarjar etan, ñan kwal̦o̦k ad yokwe Jeova im Jesus, ñan kakkõl armej ro, im ñan kaalikkar bwe jej yokwe armej ro. Jaar bareinwõt katak kõn menin letok ko emãn: lañlõñ, aenõm̦m̦an, jem̦jerã eo ad ippãn Jesus, im an Anij uwaaki jar ko ad. Menin letok kein rej kõkajoor kõj ñan kadedel̦o̦k jerbal eo Anij ear letok bwe jen kõm̦m̦ane. El̦ap an Jeova m̦õn̦õn̦õ ñe ej lo ad kate kõj im “[wõnm̦aanl̦o̦k wõt im, NW] jebar elõñ leen”!