1. Vbe ogba ọghe Idẹn, de ẹmwata ne Jehova tae vbekpae oghian ima?

ADAM wa rẹn wẹẹ ẹyẹn i guan. Vbe Ivi tama rẹn wẹẹ ẹyẹn gu irẹn guan, ughaghe Adam la evba rẹn wẹẹ, ọmwa orhiọn ẹre ọ gu e Ivi guan. (Gẹn 3:1-6) Adam kevbe Ivi ma zẹdẹ rẹn emwi rhọkpa vbekpae ọmwa orhiọn na, ọrheyerriọ, iran keghi deba orhunmwuyẹn ne iran ma rẹn, sọtẹ dae Jehova ne Erha iran. (1 Tim 2:14) Awarọkpani, ẹre Jehova ya suẹn gha tama emwa nagbọn aro ọmwa ne eghian na khin. Osanobua tae sẹrriọ wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ, irẹn gha wabọ eghian na rua. E Jehova ye vbe kha wẹẹ, vbe owara ẹghẹ eso, eghian na, nọ ya ẹyẹn mu e Ivi rẹrẹ, gha kpokpo emwa ni hoẹmwẹ Osanobua.—Gẹn 3:15.

2, 3. Vbọzẹe ne Baibol ma na mobọ guan kaẹn Setan vbene Mẹzaia te rre?

² E Jehova ẹre ọ mwẹ ẹwaẹn sẹ emwa hia, rhunmwuda ọni, ọ ma gi ima rẹn eni odibo nọ sọtẹ daa re. * Ukpo 2,500 ye vbe gberra nẹ, Osanobua ke do gi emwa nagbọn rẹn ovan ra eni ne a  ya gie odibo dan na. (Job 1:6) Ebe eha kẹkan vbe abọ ọghe Baibol ne a ye Hibru gbẹn nọ re 1 Krọnikol, Job kevbe Zẹkaraia ẹre ọ sunu ye Setan, nọ re ovan ọghe odibo ne a guan kaẹn na. Evba ye Setan kha ọre ọmwa “Nọ Gbodan.” Vbọzẹe ne Baibol ma na mobọ guan kaẹn Esu a te miẹn wẹẹ Mẹzaia rre?

³ Ọ gha kẹ, e Jehova ma hoo ne okha ọghe Esu mu ehe nọkpọlọ gbe vbe abọ ọghe Baibol ne a ye Hibru gbẹn rhunmwuda, te a gbẹn abọ ọghe Baibol na, ne emwa mieke na rẹn Mẹzaia ne iran mieke na lele ukpowẹ ọghẹe. (Luk 24:44; Gal 3:24) E Mẹzaia ghi rre nẹ, Jehova keghi loo irẹn vbe erhuanegbe ẹre ya gi ima rẹn ẹmwata vbekpae Esu kevbe avbe odibo ni deba re sọtẹ daa Osanobua. * Te emwamwa na wa gbe ye uviẹn rhunmwuda, Jesu kevbe etẹn ne a hannọ zẹ ẹre Jehova khian loo ya wabọ Esu kevbe ekpayẹ ọre.—Rom 16:20; Arhie 17:14; 20:10.

4. Vbọzẹe ne esa i na rrọọ ne ima gha mu ohan Esu?

⁴ Ukọ e Pita keghi gie Esu zẹvbe oduma nọ “vin yo vin rre.” E Jọn keghi tie ẹre “ugbogiorinmwi ne gẹdẹgbẹ” kevbe “ẹyẹn nẹdẹ.” (1 Pita 5:8; Arhie 12:9) Sokpan, esa i rrọọ ne ima gha mu ohan Esu rhunmwuda ọ mwẹ ehe ne ẹtin ẹnrẹn sẹ. (Tie Jems 4:7.) E Jehova, Jesu kevba avbe odibosa rre ima iyeke. Iran gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya mudia gbain vbe odaro isievẹn ọghe Esu. Ọrheyerriọ, ọ khẹke ne ima rẹn ewanniẹn ọghe inọta eha na: De vbene ọdakha ọghe Esu vẹwae sẹ hẹ? De vbene Esu ya mu emwa rẹrẹ hẹ? De vbene ọ mwẹ ẹtin sẹ hẹ? Ma gha miẹn ewanniẹn ọghe avbe inọta na kevbe emwi ne ima gha miẹn rue vbọ.

5, 6. Vbọzẹe ne arriọba emwa nagbọn i khian na gele sẹtin sọfurre ye ọlọghọmwa ne emwa nagbọn werriẹ aro daa?

⁵ Odibo nibun keghi deba e Setan sọtẹ daa Osanobua. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ọ te sẹ ẹghẹ okpamẹ nọ rhọ re vbe ẹghẹ e Noa, e Setan keghi rẹrẹ eso vbuwe avbe odibo na fi uyinmwẹ alama oghẹ. Iran na gha die agbọn do gha gu ikhuo ru emwi ọdọ vbe amwẹ. E Baibol keghi loo ẹmwẹ nọ mu ukhọmwẹ emwi ya gie emwi nọ sunu. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ugbogiorinmwi  . . . ọkpa  . . . keghi  . . . kpolo obọ ọkpa vbe a gha wa avbe orhọnmwẹ ni rre iso ye eha  . . . ku otọ agbọn.” (Gẹn 6:1-4; Jud 6; Arhie 12:3, 4) Ke obọ ne avbe odibo na ya deba Esu gha sọtẹ, iran keghi ya egbe iran khian eghian eguọmwadia Osanobua kevbe Osanobua tobọre. Ẹi re te avbe odibo na wa gha zẹ emwa Osanobua kpokpo kẹkan. Esu keghi mu arriọba obọ re gbọọ, zẹvbe ne Osanobua vbe ya mu ọghẹe gbọọ vbe ẹrinmwi. Ọ ma fo ye evba. Ọ na mwamwa ekpayẹ ọre ye dọmwadẹ arriọba vbe uhunmwu otagbọn, ne iran gha kha yan emwa nagbọn, vbene irẹn na re okaolotu ọghe iran hia.—Ẹfis 6:12.

⁶ Erriọ Esu ya kha yan arriọba emwa nagbọn. Emwi ne Esu tama Jesu ẹre ọ wa yae vẹẹ ne ima rẹn wẹẹ, irẹn ọ kha yan agbọn na. Ọ keghi mu arriọba ọghe otagbọn na hia ma Jesu, vbe iyeke ọni, ọ na kha wẹẹ: “A viọ ena hia mẹ nẹ, mẹ sẹtin vbe viọ iran ne ọmwa ne ọ yẹẹ mwẹ. Mẹ gha viọ ẹfe kevbe ẹtin na hia nuẹn.” (Luk 4:5, 6) Agharhemiẹn wẹẹ Esu ẹre ọ dia arriọba emwa nagbọn, emwa eso ni rre ukpo ọdakha ye ru emwi esi ne emwa ne iran kha yan rhunmwuda iran mwẹ ekhọe esi. Ọrheyerriọ, arriọba emwa nagbọn i sẹtin sọfurre ye ọlọghọmwa ne emwa nagbọn  gele werriẹ aro daa.—Psm 146:3, 4; Arhie 12:12.

7. De vbene Setan ya loo ugamwẹ okeke kevbe okpe ẹki ya mu emwa rẹrẹ hẹ? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

⁷ Esu kevbe ugbogiorinmwi vbe loo ugamwẹ okeke kevbe otu ọghe okpe ẹki okpe ere ya “mu otagbọn hia rẹrẹ.” (Arhie 12:9) Ugamwẹ okeke ẹre Setan loo ya taa ohoghe vbekpae Jehova. Ọ vbe hia vbe odẹ ke odẹ ne emwa ghẹ rẹn eni Osanobua ra ne iran mianmian. (Jer 23:26, 27) Ena ẹre ọ si ẹre ne emwa nibun ni gele ga Esu kevbe ekpayẹ ọre na roro ẹre wẹẹ, Osanobua ẹre iran ga. (1 Kọr 10:20; 2 Kọr 11:13-15) Esu vbe loo okpe ẹki okpe ere ya mu emwa rẹrẹ. Vbe igiemwi, te emwa nibun wa yayi vbe ẹdẹnẹrẹ wẹẹ, ọmwa ghaa mwẹ igho kevbe emwi ewe ẹre ọ khian na gele gha sọyẹnmwẹ. (Itan 18:11) Emwa ni ya ohoghe na yi keghi ya ẹdagbọn iran khu ẹfe khian. (Mat 6:24) Emwa vberriọ i gele sẹtin hoẹmwẹ Osanobua.—Mat 13:22; 1 Jọn 2:15, 16.

8, 9. (a) De emwi eva ne ima miẹn ruẹ vbe uyinmwẹ Adam, Ivi kevbe avbe odibo ni sọtẹ? (b) Vbọ ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne ima na rẹn wẹẹ, ẹtin Esu mwẹ ehe nọ sẹ?

⁸ Ma gha miẹn emwi kpataki ruẹ vbe uyinmwẹ Adam, Ivi kevbe avbe odibo ni sọtẹ. Okaro, otu eva ẹre a miẹn, otu ọghe Osanobua kevbe ọghe Esu. Nọnaghiyerriọ, te ima gha zẹ ọkpa vbọ. Deghẹ ima i rre obọ ọghe Osanobua, ọni rhiema wẹẹ obọ Esu ma ye. (Mat 7:13) Nogieva, ere ọghe ovbi ẹghẹ kherhe ẹre emwa ni ya egbe bae Setan miẹn. De ere ne Adam kevbe Ivi miẹn? Ẹkpotọ keghi kie ne iran ya zẹ emwi obọ iran ru. Nọ ne avbe ugbogiorinmwi, ẹkpotọ keghi kie ne iran ya khaevbisẹ yan arriọba emwa nagbọn. (Gẹn 3:22) Vbene ẹmwata, ọmwa gha ya egbe ba Esu, ẹbe nọ lelẹe khian ẹre ọ sẹ orhiẹnrhiẹn ne a miẹn vbọ.—Job 21:7-17; Gal 6:7, 8.

⁹ Vbọ ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne ima na rẹn wẹẹ, ẹtin Esu mwẹ ehe nọ sẹ? Ọ keghi ya ima rhie ọghọ nọ khẹke ne arriọba emwa nagbọn, erriọ vbe ya ima zọghae vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. (1 Pita 2:17) Ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova hoo ne ima gha lele uhi arriọba sokpan, ọni ọre deghẹ uhi arriọba emwa nagbọn ma gbodan ye ilele ọghe Osanobua. (Rom 13:1-4) Ọna rhiema wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha rre idiaghe vbe nọ dekaẹn otu azẹ ra oseghe ẹvbo ne emwa sinmwi. (Jọn 17:15, 16; 18:36) Rhunmwuda ne Esu na hoo nọ mu eni Osanobua rhia, ọna ẹre ọ ya ima rhiegba ya iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne emwa mieke na rẹn ẹmwata vbekpae Osanobua. Te ima ya eni Osanobua ne ima ya waengbe hio rhunmwuda ma rẹn wẹẹ, ai ye afiangbe ne ima miẹn vbe ugamwẹ e Jehova gie igho ra emwi ewe ne a khu khian.—Aiz 43:10; 1 Tim 6:6-10.

10-12. (a) De vbene Esu ya mu avbe odibosa rẹrẹ? (b) Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha na?

¹⁰ E Setan wa gele ya ẹkẹ vbe ero mu emwa nibun rẹrẹ. Vbe igiemwi, emwi nọ rẹnrẹn ighẹ ọ yẹẹ ọmwa ẹre ọ ya muẹn rẹrẹ, vbene ọgbehẹn ya ya ikolo gbe ehẹn. Ọ vbe ya ohan mu emwa, ne iran mieke na ru emwi nọ ma khẹke.

¹¹ Esu keghi loo oyọnyọn ọghe ikhuo ni mose ya mu okhọngborrie odibo rẹrẹ. Ẹi mwẹ Setan ma rhie ẹghẹ nọ taẹn ya gbarokotọ nọ mieke na rẹn edanmwẹ ne avbe odibo nii gha sẹtin de yi. Iran nibun gele de ye edanmwẹ nii. Vbọ ghi kẹrikian? Arhuanran ẹre iran ghi biẹlẹ vuọn agbọn vbe ẹghẹ nii. (Gẹn 6:1-4) Ẹi re uyinmwẹ alama oghẹ ọkpa ẹre Esu ya mu avbe odibo nii rẹrẹ. Ọ gha kẹ, ọ vbe yan ma iran wẹẹ, iran ghi do gha mwẹ asẹ ne a ya kha yan emwa nagbọn. Ughaghe te Esu te hoo ne ọ mu idobo ye ubiẹmwẹ ọghe ọmọ ne a guan kaẹn vbe ebe Gẹnẹsis. (Gẹn 3:15) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ma kue ye emwamwa dan ọghe Esu. Ọ keghi ya Okpamẹ nọ rhọ re vbe ẹghẹ Noa ya khuan emwamwa ọghe Esu kevbe ekpayẹ ọre ruan.

¹² Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha na? Ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ ima i sẹtin de ye edanmwẹ ọghe alama oghẹ kevbe edanmwẹ ọghe itengbemu. Avbe odibo ni deba Esu sọtẹ, ka ye ukpo nibun ne ai sẹtin ka, ga Osanobua vbe ẹrinmwi, iran ke do sọtẹ. Agharhemiẹn wẹẹ iran ghaa rre ehe nọhuanrẹn, iran keghi gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe iran. Emwi vbenian sẹtin vbe sunu daa ima, ọ gha khọn rẹn wẹẹ ima kpẹre nẹ vbe ugamwẹ e Jehova. (1 Kọr 10:12) Ọna ẹre ọ zẹe ne ọ na khẹke ne ima gha zanzan ekhọe ima ghee vbe ẹghẹ hia, ne ima mieke na sẹtin gha gbaengbe ne uyinmwẹ alama oghẹ kevbe itengbemu rhunmwuda iziro dan vbenian sẹtin gbọzinian vbe ekhọe ima.—Tie Kọlose 3:5; Gal 5:26; 2 Tim 2:23-26; 3 Jọn 9.

13. De ifi ọvbehe ne Esu loo? Vbe ima khian ru ne ima ghẹ de ye ifi na?

¹³ Odẹ ọvbehe ne Esu ya mu emwa rẹrẹ ọre orhiọn dan ne a gu mu obọ. Ugamwẹ okeke kevbe ugha ne a na miẹn emwi irọkhegbe ẹre ọ ya do ẹki na. Ughe ne a na gu orhiọn dan mu obọ ẹre ọ ghi gbae evba miẹn ghee vbe ẹkpẹti ughe kevbe vidio game nibun. Te ughe vbenian wa yẹẹ emwa nibun rhunmwuda iran ma rẹn ẹbe nọ lelẹe khian. Vbe ima khian ru ne ima ghẹ de ye ifi na? Otu e Jehova i khian hae ye ugan ighẹ ughe nọ khẹke ne ima gha ghee kevbe nọ ma khẹke. Te dọmwadẹ ima gha dia ekhọe iziro ọghẹe nọ mieke na gha winna vbe odẹ nọ gu ilele ọghe Baibol ro. Vbọrhirhighayehẹ, ma gha sẹtin gha ru azẹ nọ maan deghẹ ima lele adia ọghe ukọ Pọl, nọ khare wẹẹ ne ima gi ahoẹmwẹ ne ima mwẹ daa Osanobua “gha  re ne ọ sẹ otọ ẹko.” (Rom 12:9) Ma sẹtin nọ egbe ima wẹẹ: ‘Ughe ne I ghee rhiẹre ma wẹẹ ọmwa agabagebe ẹre I khin ra? Emwa ne I gu tie Baibol gha miẹn ughe ne I ghee, iran gha kha wẹẹ I rhie owẹ lele emwi ne I maa iran re ra?’ Ma tobọ ima ghaa rhie emwi ne ima maa emwa re ye uyinmwẹ, ifi ọghe Esu i sẹtin mu ima.—1 Jọn 3:18.

14. De odẹ eso ne Esu ya ya ohan mu emwa ne iran mieke na ru emwi nọ ma khẹke? Emwi vbenian gha sunu daa ima, vbe ima khian ru?

¹⁴ Ẹi re ifi ọghe erẹrẹ ọkpa Esu loo, ọ vbe ya ohan mu emwa ne iran mieke na fiyekegbe Jehova. Vbe igiemwi, ọ sẹtin loo arriọba ya mu awua ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Ọ sẹtin ya emwa ne ima gba winna kevbe ne ima gba yo owebe gha zaan ima rhunmwuda ima lele adia ni rre Baibol. (1 Pita 4:4) Ọ sẹtin vbe loo emwa ni sikẹ ima vbuwe ẹgbẹe ya gbe orhiọn ye ima iwu ne egbe iko ne a yo mieke na wọọ ima. (Mat 10:36) Emwi vbenian gha sunu daa ima, vbe ima khian ru? Okaro, ọ ma khẹke ne ukpokpo ọghe ọwara vbenian kpa ima odin rhunmwuda te Esu gu ima khọn. (Arhie 2:10; 12:17) Ọ khẹke ne ima gha yerre evbọzẹe ne Esu na kpokpo ima. Ọ wẹẹ, emwi gha dunna ne ima ẹre ima na ga e Jehova. Ọ ye vbe kha wẹẹ ima ghaa rre ibavbaro, ma ghi fiyekegbe Osanobua. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ẹre ọ khẹke ne ima ya egbe kọ. Ọ gha ru iyobọ nọ khẹke ne ima. Ma ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova i ra sẹ ima rae ẹdẹ.—Hib 13:5.

15. Esu gha sẹtin kpikpi ima ne ima ru emwi ne ẹi rre ima ekhọe ra? Rhan otọ re.

¹⁵ E Setan i sẹtin kpikpi ọmwa nọ ru emwi nọ ma hoo nọ ru. (Jems 1:14) Emwa nibun ma rẹn wẹẹ obọ ọghe Esu ẹre iran ye sokpan, iran gha ghi do rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, iran ghi tobọ iran ru azẹ deghẹ Osanobua ẹre iran gha ga ra Esu. (Iwinna 3:17; 17:30) Ma gha ru atamuolọyan wẹẹ Osanobua ẹre ima khian ga, Esu i miẹn emwi ru.—Job 2:3; 27:5.

16, 17. (a) De emwi ọvbehe ne Esu kevbe avbe ugbogiorinmwi i sẹtin ru? (b) Vbọzẹe nọ ma na khẹke ne ohan gha mu ima vbe ima ghaa ya urhu nọ la na erhunmwu gie Jehova?

¹⁶ Ọ vbe mwẹ emwi ọvbehe ne Esu kevbe avbe ugbogiorinmwi i sẹtin ru. Ako rhọkpa i rre Baibol nọ khare wẹẹ Esu kevbe ekpayẹ ọre rẹn emwi nọ rre ọmwa ekhọe. Iran i sẹtin rẹn emwi nọ rre ekhọe emwa nagbọn. Jehova ọkpa kevbe Jesu ẹre ọ rẹn emwi nọ rre emwa nagbọn ekhọe. (1 Sam 16:7; Mak 2:8) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ohan gha mu ima wẹẹ Esu vbe ekpayẹ ọre gha mu idobo ye erhunmwu ne ima na deghẹ iran na họn vbe ima gha ya urhu nọ la na erhunmwu ra? Hiehie! Vbọzẹe? Ne ima na ya ekhọe hia ga e Jehova, ohan i mu ima wẹẹ Esu gha bẹghe ima. Ọ ma vbe khẹke ne ohan gha mu ima wẹẹ Esu gha họn ẹmwẹ ne ima taa vbe ima ghaa na erhunmwu. Igiemwi nibun rre Baibol ọghe eguọmwadia e Jehova ni ya urhu nọ la na erhunmwu. Ako ọkpa i rrọọ nọ khare wẹẹ, ohan ghaa mu iran wẹẹ Esu gha họn ẹmwẹ ne iran taa. (1 Ọba 8:22, 23; Jọn 11:41, 42; Iwinna 4:23, 24) Uyinmwẹ ima kevbe ẹmwẹ ne ima taa gha gu ahoo ọghe Jehova ro, e Jehova gha gbogba ga ima. Ma vbe gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, ai miẹn ọlọghọmwa ne Esu si ye ima egbe ne Jehova i sẹtin sọfurre yi.—Tie Psalm 34:7.

¹⁷ Ọ gele khẹke ne ima rẹn oghian ima sokpan ọ ma khẹke ne ima gha mu ohan rẹn. Vbe ẹtin e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ma khin, ma gha sẹtin khọnmiotọ yan Esu. (1 Jọn 2:14) Ma gha ‘mu aro igbinna da Esu, ọ gha lẹ hin ehe ne ima ye rre.’ (Jems 4:7; 1 Pita 5:9) Igbama ni rre otu e Jehova ẹre Esu wa mobọ rhie aro tua. De emwi nọ khẹke ne iran ru, ne iran mieke na sẹtin khọnmiotọ yan Esu? A gha zẹ ewanniẹn ye inọta na vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.