1. Afup ya Éden, jé nje Yéhôva a nga jô a lat nsiñ wongan?

ADAM a mbe a kôme’ yeme na, benyo ba kobô ki. Nde a nga yiane be fe’e ne vema, éyoñ éngele a nga kobô Ève a zene ya nyo. (Met. 3:1-6) Adam ba Ève be mbe be dimi’i za émien a ne éngele ate. Ve to’o nalé, be nga vañe tyi’i na, ba jibi vô’ôlô nneñ a wosane nkômbane Yéhôva, a lôte na be vô’ôlô ésa wop a nye’e be. (1 Tim. 2:14) Été été, ane Yéhôva a nga liti bia avale môt avé nsiñe ate a né, a nga kate fe na mbia môt ate aye wu. Ve Yéhôva a nga jô fe na, éngele a nga belane nyo na a kobô Ève, a ye bi ngule ya wosane bôte bese ba nye’e Zambe.​—Met. 3:15.

2, 3. Mintilan ya nkobô Hebreu, mi nji kat abui mam a lat a Satan ôsusua Messie, éko éziñ amu jé?

² Mbôlô Yéhôva a ne fek, a nji ve’ele ve nya éyôlé, éngele a nga wosane nye. * Éyoñe a boya éngana’a, Zambe a nga tobe na, a yange na mimbu 2 500 mi tame lôt asu ya na, a ve éngele ate éyôlé ja liti avale môt a ne. (Jb. 1:6) Fo’o ve bekalate belal be nga tiliban nkobô Hebreu ba: 1 Miñkañete, Job, a Zacharie mbe ba belane éyôlé Satan, nje ja tinane  na ñwosan. Amu jé Bible a nji dañe kobô ajô beta nsiñ wongan ate, ôsusua na Messie a so?

³ Éyoñ éziñ na, Yéhôva a nji kômbô wumulu Satan, jôm ete nje a nji yi na mintilan ya nkobô Hebreu, mi kobô ajô dé a mam a bo. Jam ôsu Yéhôva a mbe a sôñe’e éyoñ a nga tili éfas kalate Zambe ete e mbe na, bôt be yemelan Messie, a na bebo bisaé bé be tôñe nye. (Luc 24:44; Beg. 3:24) Éyoñ Messie a soya, a na bôt be yemeya za a né, ane Yéhôva a nga belane beyé’é be Yésus na be volô bôte na, be tu’a yem Satan a beéngele bé. * Nalé a yiane amu Yéhôva a ye belane Yésus a miñwo’on mié asu na be wôé Satan a bôt bé.​—Bero. 16:20; Nli. 17:14; 20:10.

4. Amu jé bi nji yiane ko Satan woñ a lôte nné?

⁴ Nlôman Pierre ô nga jô na, Satan a ne “Aval ane ñgbweñgwem je abam.” Jean ki a nga loone Satan na, “nyo” a “dragon.” (1 P. 5:8; Nli. 12:9) Ve bi nji yiane ko Satan woñ alôte nné, ngul jé é bili minné. (Lañe’e Jacques 4:7) Yéhôva, Yésus a beéngele ba wulu ba’aba’a a nye, ba su’ bia. Be ne volô bia na, bi dañe beta nsiñ wongan. Ve jame da, bia yiane yem biyalane ya beta minsili milal mi: Ngul Satan ja ke nté mbé? Aval avé Satan a jeñe na, bôte be wulu mezene mé? Ngul jé ja su’u vé? Nté bia zu yalane minsili mi, bia zu fe fas miñye’elane bi ne nyoñ.

5, 6. Amu jé éjôé éziñ é vo’o ve bôt jôm ba dañe yi?

⁵ Abui beéngele e nga nyiine ngam Satan. Ôsusua ndôn mendim, Satan a nga tindi beéngele béziñ na, be zu si, a diñe bobebinga. Kalate Zambe a kañete ajô ete éyoñ a jô na, dragon a dutu ngabe lale ya ateté ya yôp été. (Met. 6:1-4; Jd. 6; Nli. 12:3, 4) Éyoñ beéngele bete be nga kôlô nda bôte Zambe, ane be nga toé bebien éjôé Satan si. Beéngele bete be nji be fo’o ve bebo ézezam. Satan a nga jeñe na, nye’e fe a telé éjôé ja funane Éjôé Zambe, a telé émien njôô ya été. Satan a nga mane ta’a ngum éjôé, a ve mbia beéngele bé ngul, a ve fe be mesu bisaé.

⁶ A zene ya éjôé jé, Satan a belane ngul ése a bili asu ya na, a jôé bijôé bise bi tele si va den. Jam ete é nga yené ne ngeññ éyoñ a nga liti Yésus “Meyoñe mese ya si nyô” a jô na: “Me aye ve wo ngule ya jôô meyoñe mana mese, a duma ya été, amu me nyoñeya ngul éte a môt me akômbô ve je, me aye ve je.” (Luc 4:5, 6) Akusa bo na émo é ne éjôé Satan si, ve abui bijôé bia bo mbamba be mam béziñ asu bôte be to éjôé jap si. Da kui fe na bejôé béziñ be bi mbamba minsôñane. Teke éjôé éziñ, nge ke njôô bôt éziñ, a bili ngule ya tyendé mam bôte ba dañe yi.​—Bs. 146:3, 4; Nli. 12:12.

7. Satan a nji belane ve bijôé étam, a belane fe évuse ñyebe a befu’u akum. Aval avé? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.)

⁷ Satan a mbia beéngele be nji belane ve éjôé étam, ba belane fe éfus ñyebe a befu’u akum asu ya na be du’u “si ese.” (Nli. 12:9) A zene ya évus ñyebe, Satan a miase minsos a lat Yéhôva. A ne fe ntindan ya bo na, abui bôt e vuan jôé Zambe. (Jr. 23:26, 27) Nalé a nga bo na, abui bôte é buni na da kañe Zambe a to ke na, da kañe mbia minsisim.  (1 Bec. 10:20; 2 Bec. 11:13-15) Satan a miase fe minsos a zene ya befu’u akum. Éve’ane é ne na, a zene befu’u akum, a ye’ele bôte na, be ne bi benya meva’a vengevenge ve be bili abui moné a abui akum. (Min. 18:11) Bôte ba kañese minsos mite, ba lôte éyoñ jap ése na, ba kañe “akum” sa ke Zambe. (Mt. 6:24) Nye’an ba nye’e biôme bi mo ô ne wôé nye’an ôse be bili asu Zambe.​—Mt. 13:22; 1 Jn 2:15, 16.

8, 9. (a) Miñye’elane mivé nlañ Adam ba Ève a mbia beéngele mia ve bia? (b) Mfi ôvé bia bi éyoñ bia yem abime ngul Satan a bili?

⁸ Éve’an Adam, ji Ève a mbia minsisim bia ye’ele bia beta besikôlô bebaé. Jam ôsu, ngam é ne ve ébaé, a bia yiane tobe ve jia. Nge na bia ba’ale élat a Yéhôva, nge na bia ke ngame Satan. (Mt. 7:13) Jam baa, bôte ba ke ngam Satan, ba ye bi fo’o ve mone abim bibotan. Adam ba Ève be mbe be bili fane ya tyik a bebien jam é ne mvaé a di é ne abé, a mbia minsisim mi nga bi abim éjôé éziñ e ya si. (Met. 3:22) Ve jam da, kom ése mbia be mam mbe ba dañe abui alôte zezé biôme Satan a ne ve.​—Jb. 21:7-17; Beg. 6:7, 8.

⁹ Mfi ôvé bia bi, éyoñe bia yeme abime ngul Satan a bili? Nalé a volô bia na, bi bi mbamba ñyenan mam a lat bijôé ya si a nalé a tindi bia na, bi ve ngul ésaé nkañete. Bia tu’a wô’ô na, Yéhôva a yi na bi semé bijôé bi govina. (1 P. 2:17) A yi fe na, bi semé metiñe bijôé bia telé nté ôse metiñe mete me nji wosane minye’elan mi Zambe. (Bero. 13:1-4) Bia tu’a fe wô’ô na, bia yiane ke nyoñ ngap a mame me pôlitik, nge nye’e parti pôlitik éziñ alôte nyi mbok, nge môt pôlitik éziñ a lôte nyi mbok. (Jn. 17:15, 16; 18:36) Mbôle bi lôô aval Satan a jeñe na a ve Yéhôva éyôlé mvit, bia jeñ a ngul ése na, bi kate bôte benya mejôô a lat a Yéhôva. Bia wô’ô ava’a ya be’e éyôlé Zambe a belane je, amu bia yeme na, e nye’e Yéhôva a so abui bibotan a dañe nye’ane moné nge biôm bi mo.​—És. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

10-12. (a) Aval avé Satan a nga bo asu na a won beéngele bevok? (b) besikôlô bevé bia nyoñ a zene ya jam ete?

¹⁰ Satan a yem mezene ma bo na, bôte be wulu aval a nye’e. Satan a belane bijak asu ya na, a bi bôte melame mé. Nde fe a bo na, bôte be ko nye woñ ndemben ba ye bo nye mewôk.

¹¹ Ntamané yenan, aval avé Satan a nga bo asu na, a wone beéngele bevok.  A nga yiane nyoñ abui éyoñ asu na, a tu’a yem môt ase ya be be ndemben a ye wone be. Beéngele béziñ be nga bili ôlame Satan a zu diñ bengone be binga si va; be nga biaé benéphilim mbe be mbe be jôé si. (Met. 6:1-4) Éko éziñ na, Satan a nji ve’ele mbia beéngele bete fo’o ve asu ya na be diñe bobebinga, ve a mbe a bili nsôñane na a toé môt a binam éjôé jé si. Éko éziñ nsôñane ôte ô mbe na ‘mvoñe minga’ Kalate Zambe a nga ka’ale é bo momo. (Met. 3:15) Yéhôva a nga tyame minsôñane mi Satan mite, a zene ya ndôn mendim; a zene ete, mam Satan a mbia minsisim mivok be nga mane tiñeti me nga ke abo si.

¹² Sikôlô mbé jame di e ne ye’ele bia? Bi bo teke biasé ôlame ya mbia nkeane binôn, nge ke wu ya simesan ve mvaé jangan bia bebien. Beéngele be nga ke ngam Satan, be nga taté be bebo bisaé be Zambe tañe mimbu mimbu. Ve akusa bo na be nga be be to vôm wua a Zambe, abui ya be be é nga jô’é na mbia be asimesan é tabe a yaé be minlem été. Avale te fe, bi ne kui na bi saé tañe mimbu mewôm, ngap ékôane Yéhôva Zambe é ne si va. Ve akusa bo ékôane Yéhôva é ne mbamba vôm a ne mfuban, mbia be asimesan be ne bialé a yaé bia minlem été. (1 Bec. 10:12) E ne ñhe fo’o nya mfi na, bi vun nleme wongan été, a vaa nsisim mejiane a nsisim mebun!​—Beg. 5:26; Lañe’ Becolossien 3:5.

13. Ôlam ôvé ôfe Satan a belane wô, a aval avé bi ne sa’ale wô?

¹³ Jam afe Satan a belane de, é ne nkômbane ya yem mame ya dibi. Den a bo na, bôte be bi nkômban ya yem mam ma fombô mimbia minsisim, sa ke ve a zene ya évus ñyebe, a belane fe mimvôman. Befilm, bejeu électronique, a biôm bife, bia bo na mame ya dibi, me bo jôme bôte ba nye’e. Aval avé bi ne sa’ale ôlam ôte? Bi nji yiane yange na, mfa’a ya mimvôman ékôane Yéhôva é ve bia nkobe ya biôme bi ne mvaé, a bi bi ne abé. Môt ase a yiane tu’a ye’ele mone môte ya nleme wé asu ya na, a volô nye na a nyoñe mintyi’ane mia lu’an a miñye’elane ya Kalate Zambe. (Beh. 5:14) Ve jame da, bia ye nyoñ mbamba mintyi’an, nge bia tôñe melep nlôman Paul ô nga tili a ngule ya mbamba nsisime na ‘nye’an wongan, ô bo’o te medu’an.’ (Bero. 12:9) Bi ne sili biabebien na: ‘Ye mimvômane miam, mia liti fo’o na, me bili nye’an ô ne te medu’an? Nge bôt  bia be be bia yé’é bible ba yen mimvôman miam, ye ba ye fo’o simesane na, mame ma kañete be mme fe ma bo?’ Nge mam bia jô ma lu’an a ma bia bo, nalé a ye bo na melame me Satan me bo teke bia bi.​—1 Jean 3:18.

14. Aval avé Satan a belane woñ, a aval avé bi ne dañe wô?

¹⁴ Ane ô vaa na Satan a lame bia melam, a jeñe fe na woñ ô bo na bi sem a jañele élat bia be Yéhôva. Éve’an é ne na, a ne belane bijôé asu na bi telé ésaé nkañete. A ne fe belane bôte bia be be bia saé, asu ya na be kpwe’ele bia amu bia jeñe na bi tôñe melebe Zambe a ve bia. (1 P. 4:4) A ne fe belane bôte ba nye’e bia menda me bôte mangan asu ya na, be te’e bia nyul ajô ya ntaban bisulan. (Mt. 10:36) Aval avé bi ne dañe mame mete? Jam ôsu, bi nji yiane si’ane nge mam mete ma kui, amu Satan a wosan bia. (Nli. 2:10; 12:17) Jam avok, bi nji yiane vuane na, Satan a jô na bi ne kañe Yéhôva ve éyoñ mam mese ma wulu bia mvo’é; a belane mame mese ma kui bia ényiñ asu na a yemete jam ete. A jô na nge bia tebe minjuk été, bia ye lume Yéhôva mvus. (Jb. 1:9-11; 2:4, 5) Jam da su’ulan, bia yiane tabe Yéhôva mebun asu na, bi bi ngule ya dañe minjuk. A vo’o jô’é bia môs éziñ, te bia ve’ele vuane de.​—Beh. 13:5.

15. Ye Satan a ne yemete bia na, bi bo jam bia kômbô ki bo? Kate’ amu jé?

¹⁵ Satan a vo’o yemete bôt a ngul na, be bo jame be nji kômbô bo. (Jc. 1:14) Abui bôte da bo nkômbane Satan te ke yem. Ve éyoñ ba yé’é benya mejôô, môt ase ya be be a top za nye a ye bo ésaé. (Mam. 3:17; 17:30) Nge bi nyoñeya ntyi’an na bia bo Zambe ésaé, te ke jôm éziñe Satan a ne bo asu ya na bi kandane Zambe.​—Jb. 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Minné mivé mife Satan a mbia minsisim be bili? (b) Amu jé bi nji yiane ko woñe ya ye’elane Yéhôva tyiñe yôp?

¹⁶ Satan a mbia minsisim be bili minné mife. Kalate Zambe a nji kate vôm éziñe na, be ne ngule ya lañe bôte minlem. Fo’o ve Yéhôva ba Yésus, mbe be ne bo de. (1 Sa. 16:7; Mc. 2:8) Jé bi ne jô a lat meye’elan nge kobô yôp été? Ye bia yiane ko woñ na, Satan a mbia minsisim be ne wô’ô meye’elan mangan, a bo na Zambe a bo te wô’ô me? Amu jé momo? Bi nji ko woñe ya bo mam me ne mvaé mise me Yéhôva, amu na Satan a ne yene me. Avale te fe bi nji yiane ko woñ ya ye’elan yehôva tyiñe yôp amu na Satan a ye wô’ô me. Kalate Zambe a bili abui bive’ane bebo bisaé be Zambe be nga ye’elane tyiñe yôp, a jôm éziñ é nji liti na be nga ko woñe na Satan a ye wô’ô me. (1 Bb. 8:22, 23; Jn. 11:41, 42; Mam. 4:23, 24) Nge bia jeñe a ngul jangan ése na, mame bia jô, a mam bia bo, me lu’an a nkômbane Yéhôva, bi ne tabe ndi na, Yéhôva a vo’o jô’é na, Satan a bo bia mbia jame a ye bo na bi wô’ô mintaé nnôm éto.​—Lañe’e Besam 34:7.

¹⁷ Bia yiane jeñe na bi tu’a yeme nsiñe wongan, ve bi nji yiane nyeñeban amu nye. Yéhôva a ne ngul ya bo na, to’o mbo mam abé, a bo ngul ya dañe Satan. (1 Jn. 2:14) Nge bia wosane Satan, a ye tube bia. (Jc. 4:7; 1 P. 5:9) Da yené na bisoé mbie Satan a dañe sôñ. Ve jé nje bisoé bi ne bo asu na, bi tebe ne bip éyoñe bia wosane nye? Ayé’é da zu da ye yalane nsili ôte.