1. Be iJehova tale rẹji ọne ẹhi nan nọn noo ẹnyẹn rẹ talọ bhi Eden?

ADAM wo lẹn ghe ẹnyẹn isabọ talọ. Bhiriọ, asabọ mien ọle lẹnmhin ghe ẹhi noo ẹnyẹn rẹ nin Eve talọ. (Gen. 3:1-6) Adam bi Eve bha lẹn ọne ẹhi nan hiehie. Ọrẹyiriọ, Adam da fi ikeke gbe Aba ọle nọn ribhi okhun, ọle da dọ rẹkhan ọne ẹhi nan nin ọle bha lẹn, ele da sọtẹ da iJehova. (1 Tim. 2:14) Ẹjẹje, Jehova da munhẹn ha ze ọle egbe dagbare, ọria nin ọne ẹhi nan gene khin. Ọle da tale ghe ọne ẹhi nan dẹ miẹn ugbekhuelo. Jehova da yẹ tale ghe, bhi ẹghe eso, ọne ẹhi nan nọn re ọne ẹnyẹn talọ, dẹ kpokpo ene hoẹmhọn ọlẹn.—Gen. 3:15.

2, 3. Be imhan ha sabọ yọle ọzẹle nin Jehova bha da manman tẹmhọn Ojuu ọkuẹsẹ Mezaya vae?

² Jehova bha taman mhan elin ọsi ọne ẹhi nan nọn sọtẹ da ọle. * Ikpe 2,500 bhọ gbera fo Jehova kuẹ dọ taman mhan elin ovan ọsi ọne ẹhi nan nọn imhẹn. (Job 1:6) Rẹ nanbhi Genesis rẹ dọ sẹbhi malachi, 1 Chronicles, Job, bi Zechariah ọkpa sounu bhi Ojuu. Bhi urolo iHebrew, Ojuu mundia nin ọnọn ne  ọria suan. Bezẹle nin Osẹnobulua bha da manman tẹmhọn ọne oghian mhan nan ọkuẹsẹ Mezaya vae?

³ Asabọ miẹn ghe, Jehova bha ha guanọ nin ọle wo re eje bunbun bhi obọ iBaibo natiọle Hebrew scripture rẹ tẹmhọn Ojuu. Ebezẹle nin Jehova da gbẹn ọne obọ iBaibo nan hi, nin ọle rẹ rẹkpa ẹbho lẹn Mezaya. (Luke 24:44; Gal. 3:24) Mezaya ki vae, Jehova da noo ọle bi edibo nesọle rẹ taman mhan emhin ne bunbun rẹji Ojuu bi ẹhi nesọle. * Ọnan wo de ọbhọ, ranmhude, Jesu bi ene ha deba ọle mun ugbẹloghe mhọn, ele Jehova ha noo rẹ fuẹn Ojuu bi ene rẹkhan ọlẹn an.—Rom. 16:20; Rev. 17:14; 20:10.

4. Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ji ofẹn Ojuu ha mun mhan gbe?

⁴ Peter nin odibo da re oduma nọn guanọ emhin nin ọle ha gbe le rẹ khọkhọ Ojuu. John nin odibo da yẹ tie Ojuu ẹnyẹn bi ẹkpẹn. (1 Pet. 5:8; Rev. 12:9) Ọbha khẹke nin mhan ha mun ofẹn Ojuu gbe, ranmhude ahu nọnsọle mhọn eji ọ sẹ. (Tie James 4:7.) Jehova, Jesu, bi ẹhi ne khiale re imhan bhi ikeke. Ranmhude ele rẹkpa mhan, mhan dẹ sabọ ne Ojuu suan. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin mhan guanọ ewanniẹn rẹji inọnta kpataki ea: Be Ojuu mhọn ahu sẹ yẹ? Uwedẹ nela ọle rẹ hiẹ ẹbho? Emhin nela ọle isabọ lu? Bha ji mhan zilo nyan ene inọnta nan, yẹ tẹmhọn emhin nin mhan ha miẹn luẹ bhi ele.

5, 6. Ugbẹloghe nọnsi eria dẹ be sabọ fi emhin egbe denọ beji mhan guanọ ọle le? Gbotọle fanọan.

⁵ Ọkuẹsẹ Osẹnobulua re amẹn rẹ fuẹn agbọn an, Ojuu da lẹlẹ ẹhi eso nin ele dọ ne ikhuo nowẹ bhi ọne otọ nan. Bhiriọ, ene ẹhi nan da dọ ha ribhi ugbẹloghe ọsi Ojuu. Baibo da re ijiẹmhin ọbhọ ghe, a ha gha ahiẹnhiẹn ne ribhi okhun ọbhi ijan ea, abọkpa bhọ Ojuu si rẹkhan egbe ẹghe nin ọle rẹ de. (Gen. 6:1-4; Jude 6; Rev. 12:3, 4) Beji ene ẹhi nan ki fi ikeke gbe Osẹnobulua, ele da dọ ha ribhi ibo ọsi Ojuu ha nin Osẹnobulua suan. Ene ẹhi ne imhẹn nan bha wo gheghe ha ne Osẹnobulua suan, Ojuu ne ele ọbhi ihe kẹkẹ bhi ejele nin ọle mun gbọ, nin ọle da re egbọle kiẹn ojie. Ọle dọnmhegbe nin ọle rẹ re ejele nọnsọle khọkhọ Ejele nọnsi Jehova. Ọjuu re ahu nin ene ẹhi nan, nin ele ha gbẹloghe ọne agbọn nan.—Eph. 6:12.

⁶ Ọne ejele nan Ojuu rẹ sun ugbẹloghe rebhe ọsi eria. Edọnmhẹn ọzea nin Ojuu dọnmhẹn iJesu rẹman ghe ẹmhọanta ọnan khin. Ojuu ki re ugbẹloghe rebhe ne ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan man iJesu fo, ọle da yọle: “Mẹn dẹ mun ene ahu nan rebhe bi otiti nọn rẹkhan ele nin uwẹ, ranmhude a mun ọlẹn mẹn bhi obọ. Ọnọn irẹ khin nọn ghọn mẹn nin mẹn mun nan, ọle mẹn ha mun nan.” (Luke 4:5, 6) Arẹmiẹn ghe Ojuu hi ọnọn sun ene ugbẹloghe nan, ene bunbun bhi ẹwẹ ele sẹyẹ lu emhin nọn mhẹn nin ẹbho nin ele gbẹloghe. Eso bhi ene gbeloghe sabọ rẹ ha guanọ nin ele gene rẹkpa ẹbho, ọkpakinọn ọria iribhọ nọn ha sabọ gene fi emhin egbe denọn beji mhan nin eria gene guanọ ọle le.—Ps. 146:3, 4; Rev. 12:12.

7. Gbera ene gbeloghe, uwedẹ nela Ojuu rẹ noo oga ohoghe bi ẹki nin ọne agbọn nan rẹ khu igho? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

⁷ Oga ohoghe bi ẹki nin ọne agbọn nan rẹ khu igho yẹ deba ene emhin nin  Ojuu rẹ hiẹ ẹbho bhi ọne agbọn nan. (Rev. 12:9) Oga ohoghe ọle noo rẹ bha Jehova ohoghe. Rẹ deba ọnin, Ojuu wo dọnmhegbe nin ọria soso hẹi lẹn elin ọsi Osẹnobulua. (Jer. 23:26, 27) Ranmhude ọnan, ẹhi ne imhẹn, ọle ẹbho ne bunbun ga ẹlẹnan arẹmiẹn ghe Osẹnobulua ele guanọ nin ele ga. (1 Cor. 10:20; 2 Cor. 11:13-15) Ojuu yẹ noo ẹki ọsi ọne agbọn nan rẹ wewe ohoghe. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọne agbọn nan ki ha rẹ ẹbho riale ghe, ele da ha khu igho bi ẹfe, ọle ọkpa ele ha da miẹn eghọnghọn. (Prov. 18:11) Ene rẹọ bhi ọne ohoghe nan ki ha re iẹnlẹn nọnsele khu ẹfe, ele ida ha re ọle ga Osẹnobulua. (Matt. 6:24) Bhiriọ, oyẹẹ nin ele mhọn da ẹfe ki re oyẹẹ nin ele mhọn da Osẹnobulua wẹghẹa.—Matt. 13:22; 1 John 2:15, 16.

8, 9. (a) Emhin eva nela mhan ha miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Adam, Eve bi ene ẹhi ne imhẹn? (b) Mhan ha lẹn ebe Ojuu mhọn ahu sẹ yẹ, be ọnan ha rẹ rẹkpa mhan yẹ?

⁸ Mhan dẹ sabọ luẹ emhin kpataki eva bhi obọ Adam, Eve bi ene ẹhi ne imhẹn. Ọhẹnhẹn hi, ibo eva ọkpa ribhọ, ọkpa mhan ha sabọ zẹ. iMhan ọnọn ha tobọmhan zẹ si mhan dẹ deba ibo nọnsi Jehova la ọsi Ojuu. (Matt. 7:13) Ọzeva, obhi elele khere, ọle ene zẹ nin ele rẹ ha ribhi ibo ọsi Ojuu miẹn. Adam bi Eve da gene miẹn isẹhoa nin ele ha rẹ ha lu ebe ghọn ele, sẹyẹ, ene ẹhi ne imhẹn da dọ deba ha sun ugbẹloghe ọsi eria. (Gen. 3:22) Ọkpakinọn, ọbalọ nin ele miẹn bhọ kpọnọ gbera elele nin ele ha riale ele dẹ miẹn bhi obọ Ojuu.—Job 21:7-17; Gal. 6:7, 8.

⁹ Mhan ha lẹn ebe Ojuu mhọn ahu sẹ yẹ, ọ ki rẹkpa mhan rẹ lẹn ebe imhan ha rẹ ha deba ene gbeloghe lu emhin yẹ. Ọ ki yẹ rẹkpa mhan rẹ ha re ọkhọle rebhe rẹ deba lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Mhan lẹnmhin ghe Jehova guanọ nin mhan ha mun ekpẹn nin ene gbẹloghe. (1 Pet. 2:17) Jehova guanọ nin mhan ha re obọ rẹkhan uhi ọsi ene gbẹloghe ahamiẹn ene uhi bha ra uhi nesọle. (Rom. 13:​1-4) Mhan lẹn sẹbhọ ghe, ọkhẹke nin mhan hẹi deba ibọ soso bhi ọne agbọn nan. Mhan ida deba otu efinẹfi soso, la ọnọn gbẹloghe soso. (John 17:15, 16; 18:36) Mhan wo muegbe nin mhan rẹ dọ wewe ẹmhọanta nọnsi Jehova man ẹbho ranmhude mhan daghe ghe, Ojuu dọnmhegbe nin ọle rẹ ria elin nọnsọle a, yẹ gbo ọle sibhi ọne otọ nan re. Ọti mhan bhọ ghe Esali nọnsọle mhan khin, ghe mhan sabọ noo elin nọnsọle. Mhan lẹnmhin ghe, nanrẹ hoẹmhọn iJehova mhẹn gbera a hoẹmhọn igho.—Isa. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

10-12. (a) Be Ojuu rẹ re ufi rẹ mun ẹhi eso yẹ? (b) Emhin nela mhan ha miẹn luẹ bhi emhin nọn sunu ji ene ẹhi ne de ọbhi ufi nọnsi Ojuu?

¹⁰ Uwedẹ kẹkẹ nọn wẹnna nanlẹn, ọle Ojuu rẹ hiẹ ẹbho. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle noo emhin nọn yẹẹ ẹbho rẹ lẹlẹ ele nanbhi ufi nọnsọle. Sẹyẹ, ọle yẹ gbofẹn ẹbho bhi ẹkẹ nin ele da lu iho nọnsọle.

¹¹ Ufi nin Ojuu ruẹ khẹ ele, ọle ẹhi eso defiọ ẹghe nin ele rẹ vae bhi ọne otọ nan dọ ha ne ikhuo. Imọn nin ele biẹ da ha yi eguanlan. Asabọ miẹn ẹghe nọn tan, ọle Ojuu wo rẹ gbẹlokotọ bhi egbe ele, ọkuẹsẹ ọle lẹn ebe ọle ha rẹ sabọ lẹlẹ ele yẹ. (Gen. 6:1-4) Asabọ miẹn ghe rẹ deba ikhuo nin Ojuu rẹ lẹlẹ ene ẹhi nan, ọle da yẹ ve nin ele ghe ele dẹ ha gbẹloghe ọne agbọn nan. Asabọ miẹn ghe ebe Ojuu ha mhọn bhi ọkhọle hi, nin ọle mun idobolo ọbhi imunsẹ ọsi ọta akhasẹ nọn tẹmhọn ‘ọmọn ọsi ọne okhuo.’ (Gen. 3:15) Ọrẹyiriọ, Jehova da re okpamẹn rẹ fuẹn agbọn an, nin emhanmhan ọsi Ojuu bi ene ẹhi ne imhẹn hẹi sunun.

¹² Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ọnan? Oghẹ bi okpẹhio, ufi ne wo wẹnna nin Ojuu ele khin. Ene ẹhi ne imhẹn nan ne dọ deba Ojuu, ele ka wo ha ga Osẹnobulua bhi ikpe ne bunbun. Ele rẹ ha ribhi eji Osẹnobulua ye, ene ẹhi nan da yẹ ji emhin ebe da jẹre bhi ọkhọle nọnsele. Iriọ yẹ nọn rẹ ji mhan. Asabọ miẹn mhan wo gbe ikpe ne bunbun bhi agbotu nọnsi Osẹnobulua. Ọrẹyiriọ, emhin ebe sabọ yẹ rẹ jẹre bhi ọkhọle nọnsẹmhan. (1 Cor. 10:12) Ranmhude ọnan, ọkhẹke nin mhan ha fẹ ọkhọle mhan ghe ẹghe rebhe, nin okpẹhio, la ẹmhọn oghẹ hẹi dọ ha jẹ bhi ọkhọle nọnsẹmhan!—Gal. 5:26; Tie Colossians 3:5.

13. Ufi ọbhebhe nela Ojuu noo rẹ mun ẹbho, be imhan ha rẹ sabọ nẹ bhi ọne ufi yẹ?

¹³ Ojuu ki yẹ ha noo emhin nanrẹ man bhi TV, vidio game, bi emhin ne dia iriọ rẹ ha re ahu iduna yẹẹ ẹbho. Ufi ọbhebhe khọnan nin Ojuu noo ẹlẹnan. Be imhan ha rẹ sabọ nẹ bhi ọne ufi nan yẹ? Ọkhẹke nin ọdeọde re iBaibo rẹ dia ọkhọle nọnsọle. Ọiyi agbotu nọnsi Jehova da taman mhan vidio rebhe nọn khẹke nin mhan ha ghe, la ọnọn bha khẹke nin mhan ghe. (Heb. 5:14) Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia nọnsi Paul, ghe nin oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua hẹi ha yi ọsi ikpunun, mhan ki sabọ lẹn ene mhẹn nin mhan ha zẹ. (Rom. 12:9) Ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan: ‘Vidio nin mẹn ghe be rẹman ghe oga ikpunun oga nọnsẹmẹn khin? Eria nin mẹn man ele iBaibo ha  daghe vidio nin mẹn ghe, ele dẹ be rẹọbhọ ghe mẹn re obọ rẹkhan emhin nin mẹn man?’ Emhin nin mhan lu ha diẹn mun emhin nin mhan man ẹbho le, ọ ki nọghọ nin mhan rẹ de ọbhi ufi nọnsi Ojuu.—1 John 3:18.

14. Be Ojuu lu nin ọle rẹ gbe ofẹn mhan bhi ẹkẹ? Be imhan ha rẹ sabọ ziẹngbe yẹ?

¹⁴ Ọiyi ufi ọkpa Ojuu ruẹ khẹ mhan, ọle yẹ dọnmhegbe nin ọle rẹ gbe ofẹn mhan bhi ẹkẹ nin mhan da zi Jehova obọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle sabọ rẹ noo ene gbẹloghe rẹ ha kpokpo mhan ranmhude iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu. La ọle sabọ rẹ luọle nin ene mhan ko wẹnna la ene mhan ko yo isikulu ha jiẹ mhan, ranmhude mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo. (1 Pet. 4:4) Sẹyẹ, Ojuu sabọ rẹ luọle nin ene ribhi azagba-uwa mhan hẹi re obọ ọbhọ nin mhan rẹ ha yo ikolo oga. (Matt. 10:36) Be imhan ha rẹ sabọ ziẹngbe ene kpokpo nan yẹ? Ọhẹnhẹn, ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe ene kpokpo nan dẹ vae, ranmhude Ojuu ne mhan khọnlẹn. (Rev. 2:10; 12:17) Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan lẹn ebezẹle nin Ojuu da kpokpo mhan. Ojuu tale ghe emhin ha dia nọnsẹn ọkpa mhan ha da ga Osẹnobulua, ghe mhan ha miẹn ekpokpo, mhan ki fi ikeke gbe Osẹnobulua. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Mhan ha mun udu nyan iJehova nin ọle re ahu nin mhan, mhan ki sabọ ziẹngbe ene ekpokpo nan. Jehova ida zẹ mhan obọ ghee.—Heb. 13:5.

15. Ojuu dẹ sabọ mun mhan rẹ lu emhin nin mhan i ho nin mhan lu? Gbotọle fanọan.

¹⁵ Ojuu ida sabọ mun ọria rẹ lu emhin nin ọne ọria bha ho nin ọle lu. (Jas. 1:14) Ẹbho ne bunbun ne lu iho nọnsi Ojuu bha lẹn ghe ihọ nọnsi Ojuu ele lu. Ele ha ki dọ lẹn ẹmhọanta, ele ki tobọele zẹ ọne ele ha ga. (Acts 3:17; 17:30) Mhan ha gene muegbe rẹ lu iho nọnsi Osẹnobulua, Ojuu imhọn emhin nin ọle ha lu nin ọle ha rẹ wẹghẹ mhan urẹọbhọ a.—Job 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Emhin ọbhebhe nela Ojuu bi ẹhi nesọle isabọ lu? (b) Bezẹle nọn bha da khẹke nin ofẹn ha mun mhan rẹ taan unun an rẹ nan erọnmhọn ji Jehova?

¹⁶ Emhin ribhọ nin Ojuu bi ẹhi nesọle isabọ lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, Baibo bha taman mhan ghe ele sabọ lẹn emhin nin mhan ria bhi khọle. Jehova bi Jesu ọkpa Baibo yọle ghe e mhọn ọne ahu nan. (1 Sam. 16:7; Mark 2:8) Ọ be khẹke nin mhan ji ofẹn ha mun mhan ghe, Ojuu dẹ họn erọnmhọn nin mhan nan yẹ de idobolo ọbhọ? Hiehie. Bezẹle? Ofẹn i mun mhan rẹ lu iwẹnna oga nọnsi Jehova arẹmiẹn Ojuu daghe mhan. Bhiriọ, ofẹn i da yẹ mun mhan rẹ nan erọnmhọn dagbare, a ha rẹ miẹn Ojuu kaehọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, ijiẹmhin ọsi eria ne bunbun ne nan erọnmhọn dagbare ribhi Baibo. Ofẹn bha ha mun ele ghe Ojuu kaehọ. (1 Ki. 8:22, 23; John 11:41, 42; Acts 4:23, 24) Mhan ha dọnmhegbe nin mhan rẹ ha ta ọta yẹ ha lu rẹkhan iho nọnsi Osẹnobulua, Osẹnobulua ida ka nin Ojuu wo gbe mhan khuelo.—Tie Psalm 34:7.

¹⁷ Ọkhẹke nin mhan lẹn ọria nin Ojuu nin oghian mhan khin, ọkpakinọn, ọ bha khẹke nin mhan ji ofẹn ọlẹn ha mun mhan. Ahamiẹn Jehova re imhan bhi ikeke, mhan nin eria dẹ sabọ khọn Ojuu miẹn otọ. (1 John 2:14) Mhan ha ne ọle suan, ọle ki nẹgbe. (Jas. 4:7; 1 Pet. 5:9) Elasẹre Ojuu wo manman ke ufi khẹ. Be bhọ ele ha lu, nin ele hẹi de ọbhi ufi ọsi Ojuu? Ọnan mhan ha tẹmhọnlẹn bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe.