1, 2. a) Jesús orabare mrä nitre apóstol ben ye ngwane, ¿dre ribebare kwe? b) ¿Ñobätä Jesús töi nämäne krubäte nitre apóstol tädre keteitibe yebätä?

JESUKWE mröbare mrä deu nitre apóstol ben ye ngwane, niaratre rabadre keteitibe yebätä niara töi nämäne krubäte. Niara nämäne orare nitre yebe ngwane, niara tä keteitibe Rünbe ye erere nitre ja tötikaka ben ye rabadre keteitibe ie tö namani ribebare kwe (ñäkädre Juan 17:20, 21 yebätä). Jehovakwe Jesús juani Kä tibienbätä ye bämikakäre metre nitre ja tötikaka Jesukwe tädre keteitibe. Ja taredre kwetre yebiti rabadre gare metre niaratre abokän nänkä Jesús jiebiti aune ye köböire rabadre keteitibe arato (Juan 13:34, 35).

² Nitre apóstol tädre keteitibe ye ütiäte krubäte Jesukwe mikani gare ietre köbö yete deu, ñan ñobätä aune niaratre ñaka nämäne keteitibe ye gani kwe. Niaratre “mden bäri ütiäte abko btä nikani ja kwete”, aune niaratre nämänena ye erere nuainne käne (Luc. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Köbö mada ngwane, Santiago aune Juan ribebare Jesús ie niaratre nibu ye mikadre täkäni kwe ja ken Gobran kwe yete (Mar. 10:35-40).

3. a) ¿Dre dre köböite nitre ja tötikaka Kristobe töi ñaka nämäne keteitibe? b) ¿Kukwe meden meden ngwantarita abokän nibike mike gare jai kukwe ja tötikara nekänti?

 ³ Nitre ja tötikaka Kristokwe ye tö namani ja tuai bäri ütiäte, akwa ye ñan aibe, ñakare aune kukwe madabe niaratre nämäne ja tuin. Ye abokän nitre nämäne nüne niaratre näire ye brukwä nämäne ja kräke aune ñaka nämänentre ja kain ngäbiti ja erebe ye köböite niaratre ñaka nämäne keteitibe. Aisete niaratre ñaka rabadre ja töi mike nitre ye erere. Kukwe ja tötikara nekänti, nibike kukwe ketamä ngwantarita ne mike gare jai: ¿Jesukwe dre nuainbare ñaka ja ngwankäre nitre ñaka nämäne ni mada kain ngäbiti ja erebe yebe? ¿Nitre nänkä niara jiebiti käkwe ni jökrä kadre ngäbiti ja erebe aune tädre keteitibe ye driebare ño kwe ietre? Aune ¿niarakwe diribare ye tä ni dimike ño nemen keteitibe?

4. Nire nire ñaka nämäne Jesús kain ngäbiti ja erebe ye mä raba mike gare.

⁴ Nitre ñaka namani Jesús kain ngäbiti kwin yebe ja tuani kwe arato. Mesías kwani Felipe ie niebare kwe Natanael ie ye ngwane, Natanael niebare ie: “Juta Nazaret käme. ¿Yete abko jändrän kuin jatadre ya?” (Juan 1:46). ¿Ñobätä Natanael kukwe ye niebare? Ñan ñobätä aune, kukwe niebare Miqueas 5:2 yebätä ye nämänena gare ie aune Mesías däredi kä Belén yekänti ye nämäne gare ie. Aisete kä Nazaret ye ñaka bäri ütiäte yebätä Mesías ñaka jatadre yete nütübare kwe raba ruin nie. Ye erere arato, nitre ruäre ütiäte kä Judea yekänti namani Jesús mike tuin ngwarbe jai, ñan ñobätä aune niara ye käi Galilea (Juan 7:52). Nitre kwati nünanka kä Judea yete namani bike bäri ütiäte nitre galileo yebätä. Nitre judío mada abokän namani samaritano niere Jesús ie ñäkäkäre tare ie (Juan 8:48). Nitre samaritano aune nitre judío ye nitre juta jene jene te aune nämäne kukwe jene jene mike täte. Kä Judea aune Galilea yekänti, nitre judío nämäne nitre samaritano mike tuin ngwarbe jai aune ñaka nämäne ja kete bentre (Juan 4:9).

5. ¿Nire nire ñaka nämäne ja kain ngäbiti ja erebe abokän ben nitre ja tötikaka Jesukwe ja tuani?

⁵ Nitre judío ji ngwanka kukwebätä nämäne nitre nänkä Jesús jiebiti ye mike tuin ngwarbe jai arato. Nitre fariseo ie niaratre ye namani tuin “käme” (Juan 7:47-49, NGT). Ye erere, nitre judío nämäne ja tötike kwelate, yete nitre jökrä ñaka janamane ja tötike o kukwe mika nämäne täte kwetre ye nitre mada ñaka nämäne kain ngäbiti ye mika nämäne tuin ngwarbe kwetre jai (Hech. 4:13). Nitre ñaka nämäne kukwe ja erebe mike täte, nitre ie ja nämäne ruin bäri ütiäte ni madabätä aune nitre kwata ñaka ja erebe yebätä ñaka nämäne ja kain ngäbiti ja erebe yebe Jesús aune nitre ja tötikaka ben käkwe ja tuani. Nitre ja tötikaka Jesukwe ye ñaka nämäne nitre mada kain ngäbiti ja erebe arato. Ye medenbätä, niaratre tädre keteitibe yekäre, nämäne töbike ño yebätä namani ja töi kwitadre ietre.

6. Ni töi raba nemen ñaka ni mada ka ngäbitibätä ja erebe ye kukwe meden tä bämike ye mä raba mike gare ruäre.

⁶ Kä nengwane, nitre ñaka tä ja kain ngäbiti ja erebe ye ngätäite nita nüne. Niaratre ñaka raba ni kain ngäbiti o ni ñaka raba niaratre kain ngäbiti arato. Prekursora iti käi Australia, tä mike gare: “Nitre nünanka kä keteiti känti yebätä kukwe ñaka kwin nuain barera aune nuain täbe yebätä tikwe ja töi mikaba ye ngwane, ti brukwä jataba bäri nitre kwata ngwen ye kräke. Aune niaratre ti mikaba tuin ngwarbe jai yekwe ti brukwä mikaba bäri kräketre”. Kukwe francés aune inglere yebiti blitata juta Canadá yekänti, ja mräkä iti ñaka nämäne ni mada kain ngäbiti ja erebe. Tä niere: “Nitre blite kukwe francés yebiti ye bäri ütiäte ti nämä nütüre, yebätä nitre blite kukwe inglere yebiti ye ñaka nämä mate kwin tibätä”.

7. ¿Ni mada ka ngäbiti ñaka nämäne ja erebe yebe Jesukwe ja tuani ño?

⁷ Jesús näire ye erere, ni mada ka ngäbiti ñaka ja erebe ye tä krubäte kä nengwane aune ye ükate ñaka raba. ¿Jesukwe ja tuabare ño kukwe yebe? Kena, niara ñaka töi nämäne ye erere aune nämäne ni jökrä mike tuin ja erebe jai. Nitre jondron bökäne, nitre bobre, nitre fariseo, nitre samaritano, nitre impuesto käräkä aune nitre ja mikaka ngite yei kukwe driebare kwe. Aune ketebukäre, nitre ja  tötikaka kwe yei diribare kwe, niaratre rabadre tö ngwen ni madai o ni mada kain ngäbiti ja erebe ye bämikani kwe ietre arato.

8. Kukwe meden Bibliabätä ja jie ngwankäre abokän tä mike gare ni tädre keteitibe.

⁸ Ni kristiano jökrä rabadre keteitibe ye Jesukwe mikani gare kukwe keteitibiti. Niebare kwe: “Mun abko ja etbare jökrä” (ñäkädre Mateo 23:8, 9 yebätä). ¿Kukwe meden känti ni abokän ja mräkäre? Erametre, ni jökrä kite Adankri yebätä (Hech. 17:26). Aisete, Jesukwe mikani gare erere, nitre ja tötikaka kwe ye ja mräkäre ñobätä ñan aune tätre Jehová mike tuin jai Rün kä kwinbiti ye erere (Mat. 12:50). Ne madakäre, nitre ja mräkäre kukwe ja üairebiti abokän tätre ja tarere aune tätre keteitibe ye ngätäite niaratre tä nemen arato. Ye medenbätä, nitre apóstol tärä tikani ye ngwane ja mräkätre mada ye abokän niaratre etebantre niebare kwetre (Rom. 1:13; 1 Ped. 2:17; 1 Juan 3:13).

9, 10. a) ¿Ñobätä nitre judío ie ja ñaka rabadre nemen ruin bökän ni madabätä? b) ¿Ni ñaka rabadre bike bäri bökän ni madabätä ye Jesukwe driebare ño? (Üai kena mikadre ñärärä).

⁹ Ni jökrä rabadre ja mike tuin jai ni ja mräkäre ye erere mikani gare metre Jesukwe, ye bitikäre niebare kwe ni rabadre ja töi mike bobre arato (ñäkädre Mateo 23:11, 12 yebätä). Nibira gare nie ye erere, ruäre ngwane bika kri ye nämäne nitre apóstol ñäkebiti. Ne madakäre, Jesús näire nitre kwata bä jene jene yei ja nämäne nemen ruin bäri bökän ni madabätä. Nitre judío kwati ie ja nämäne nemen ruin bäri ütiäte, ñobätä ñan aune niaratre jatani Abrahán mräkätre yekri. Akwa ye ñan aibätä ja rabadre ruin kore ietre, ñobätä ñan aune Juan Ni Ngökaka Ñöte käkwe niebare ietre: “Jä tuen temen sete, se abko ngwarbe akwa Ngöbö raba kwite Abraham mräkäre” (Luc. 3:8).

¹⁰ Nitre kwata bä jene jene ie ja nämäne nemen ruin bäri bökän ye blo niebare Jesukwe. Ni escriba kukwe ne ngwanintari Jesús ie: “¿Ti mräkä mden abko tikwe taredre metre ruen?”, ye ngwane Jesukwe kukwe ye mikani gare metre ie. Ni samaritano kukwe kwin nuainbare yebätä Jesukwe kukwe bämikani ie, ni judío iti abokän kän jondron goibare aune nuainbare tare nitre gokä yekwe ye ni iti samaritano käkwe mikani tuin bobre jai. Ye känenkri, nitre judío kwati jatani yere ta, akwa ñaka ni ye dimikani kwetre. Akwa ni samaritano ye jatani aune ni iti judío ye dimikani kwe. Jesukwe kukwe bämikani, ye bitikäre niebare kwe ni escriba ie niara rabadre ja ngwen ni samaritano ye erere arato (Luc. 10:25-37, TNM). Kukwe yebiti Jesukwe mikani gare metre, ni samaritano kukwe kwin nuainbare ye nämäne kukwe ütiäte driere ni mada taredre bökän yebätä nitre judío ie.

11. a) ¿Ñobätä nitre ja tötikaka Jesukwe rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe? b) ¿Jesukwe nitre ja tötikaka kwe dimikani ño ne kwe rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe?

¹¹ Jesús jämi nikenta kä kwinbiti ye känenkri, nitre ja tötikaka kwe ye juani kwe kukwe driere “kä Judeate amne kä Samariate. Erere arato, [...] kä jökräbti temen” (Hech. 1:8). Sribi ye nuainkäre, niaratre rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe aune ñaka bike kri. Jesús jämi niaratre juen kukwe driere ye känenkri, blitabare kwe nitre ñaka judío abokän nämäne ja töi mike kwin yebätä aune ye köböire niaratre dimikani kwe kukwe driere nitre jökrä ie. Ñodre, ni iti rükä menteni käkwe tödekabare yebätä blitabare kwin kwe (Mat. 8:5-10). Aune meri iti käi Sarepta abokän kän muko krütani bätä ni bren lepra kisete kädeka nämäne Naamán nitre ye ñaka judío kräke Jehovakwe kukwe kwin nuainbare ye mikani gare kwe juta Nazaret yekänti (Luc. 4:25-27). Ne madakäre, meri samaritana ye ñan aibe ie Jesukwe kukwe driebare ñakare aune namani köbö köböbu juta Samaria yete kukwe driekäre nitre tö namani kukwe mikai gare jai yei (Juan 4:21-24, 40).

12, 13. a) ¿Jesukwe kukwe driebare meri samaritana ie ye namani tuin ño nitre apóstol ie? (Üai kena mikadre ñärärä). b) Jesukwe kukwe driebare ye ñaka nükani gare kwin Santiago aune Juan ie, ¿ye ñokänti gare nie?

¹² Akwa, ni mada kadre ngäbiti ja erebe ye ñaka namani nuäre nitre apóstol kräke. Ñodre, Jesús  nämäne kukwe driere meri samaritana ie, ye jutuabare ietre ngwane töi namani ñan krütare (Juan 4:9, 27). Nitre judío ji ngwanka kukwebätä ye ñaka nämäne blite ni jökrä ngwärekri meritre ben, aune meri samaritana nämäne ñaka ja ngwen kwin yebe bäri niaratre ñaka nämäne blite. Jesukwe blitabare bä raire meri yebe ngwane, nitre apóstol ye käkwe niebare Jesús ie rabadre mröre. Akwa, niara nämäne blite meri yebe aisete mrödre kwe o ñakare ye ñaka töibikaibare kwe. Niara nämäne blite meri samaritana ben ye ngwane, niarakwe Rün töi mikadre nemen bare aune kukwe driedre kwe ye namani mrö kwrere kräke (Juan 4:31-34).

¹³ Jesukwe kukwe driebare ja töi kräke ye ñaka nükani gare Santiago aune Juan ie. Niaratre nämäne kukwe driere Samaria ye ngwane, nitre ja tötikaka kwe käkwe kä käräbare kübiakäre deu kä keteiti känti. Nitre samaritano ñaka kä biani ietre, yebätä Santiago aune Juan ribebare Jesús ie rabadre ñukwä kä kwinbiti mike näkäin nitre nünanka yete yebiti gatekäre. Akwa Jesukwe ñäkäbare ja dibiti ietre (Luc. 9:51-56). Kukwe ye rabadre bare juta Galilea niaratre nämäne nüne yekänti akräke, ¿Santiago aune Juan rabadre rubun ye erere? Niaratre töi namani kore ñobätä ñan aune niaratre ñan nämäne nitre kain ngäbiti ja erebe raba ruin nie. Kä nikani ta ye bitikäre, apóstol Juan janamene kukwe driere nitre samaritano ie aune nitre kwati käkwe kukwe nuani. Juan ñaka ja ngwani kwin ye nükaninta törö ie yebätä namani jakaire raba ruin nie (Hech. 8:14, 25).

14. ¿Nitre blitaka kukwe ketebu jene jenebiti ye kisete kukwe namani ye ükaninte ño kwetre?

¹⁴ Pentecostés kä 33 ye bitikäre, konkrekasion kristiano yete nitre ñaka namani ja kain ngäbiti ja erebe. Meritre kän muko krütani ye dimikakäre mrö döräi nämäne bititre ye ngwane, meritre blite kukwe griego yebiti ie ñaka mrö bian nämäne (Hech. 6:1). Meritre ye nämäne blite kukwe madabiti yebätä kukwe ye namani bare raba ruin nie. Nitre apóstol kukwe ye ükaninte bengwairebe, nitre ruäre dianinkä kwetre mrö döräikäre. Nitre dianinkä ye jökrä kädeka nämäne griegore, ye tä mike gare meritre kukwebätä kän muko krütani blitaka kukwe griego yebiti yei ja namani ruin kwin.

15. ¿Pedro jatani nitre kain ngäbiti ño ja erebe? (Üai kena mikadre ñärärä).

¹⁵ Kä 36 ye ngwane, kukwe drie namani nitre nünanka kä jökräbiti tibien ie. Apóstol Pedro nämäne käre ja kete nitre judío aibe ben. Akwa Ngöbökwe niebare ni kristiano rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe ye ngwane, Pedro kukwe driebare ni iti nitre rükä romano jie ngwanka kädeka nämäne Cornelio ie (ñäkädre Hechos 10:28, 34, 35 yebätä). Yete ja käne, niara namani mröre aune kä denkä jai rabakäre keteitibe nitre kristiano ñaka judío yebe. Akwa kä nikani ta ye bitikäre ñaka namani mröre nitre kristiano ñaka judío yebe juta Antioquía yekänti (Gál. 2:11-14). Kä ye ngwane, Pablokwe ñäkäbare ja dibiti Pedro ie aune kani ngäbiti kwe. ¿Ñokänti ye gare nie? Ñan ñobätä aune, niarakwe tärä tikani kena nitre kristiano judío aune nitre ñaka judío nünanka Asia Menor ie ye ngwane, “ja mräkätre tödekaka Jesubti” yebätä blitabare kwe töi jämebiti (1 Ped. 1:1; 2:17).

16. ¿Nitre nämäne blite ño nitre kristiano kena yebätä?

¹⁶ Erametre, Jesukwe kukwe kwin bämikani ye köböire, “ni jökrä” taredre ye namani gare nitre apóstol ie (Juan 12:32, TNM; 1 Tim. 4:10). Ñaka namani nuäre kräketre nuainkäre bengwairebe, akwa ye bitikäre ja töi kwitabare kwetre. Erametre, nitre kristiano kena ye nämäne ja tarere kwärikwäri nie nämäne bätätre. Ni kukwe tikaka kädeka nämäne Tertuliano siklo ketebu yete, käkwe mikani gare nitre ñaka kristiano nämänentre niere: “Niaratre tätre ja tarere aune tätre juto biarebe ja biankäre murie ketadre ja kräke kwärikwäri”. Nitre kristiano kena namani “ni btin kwrere” ye ngwane, jatani nitre jökrä mike tuin ja erebe jai Ngöböta ni mike tuin jai ye erere (Col. 3:10, 11).

17. Ni mada kadre ngäbiti ja erebe ye ñaka nemen nuäre ni kräke ngwane nikwe dre nuaindre ye mä raba mike gare.

¹⁷ Kä nengwane arato, nitre jökrä kadre ngäbiti ja erebe ye ñaka rabai nuäre nuainkäre bengwairebe  nie. Meri Testiko käi Francia ye tä ja tuin ño kukwe yebe ye tä mike gare: “Ni mada taredre, ja töi mikadre kwin kräke, ye abokän ni bätäkä ngwarbe taredre ye Jehovata driere tie. Akwa, ni mada ñaka ka ngäbitita ja erebe yebe ti täbe ja tuin aune ñaka nemen nuäre ti kräke. Aisete, ti täbe orare kukwe yebätä”. Meri Testiko nünanka España ye tä ja tuin kukwe ye erere ben arato. Niara tä niere: “Nitre blite kukwe madabiti ye ruäre kräke ti brukwä tä nemen yebe tita ja tuin. Kukwe ye tä nüke ti töite ngwane, tita ja töi ükete akwa tikwe ja di ngwandre jankunu ja tuakäre kukwe yebe. Jehová köböire, nitre ja mräkäre tätre keteitibe ye ngätäite tita yebätä kätä juto tibätä”. Ni itire itire rabadre töbiketari kwin jabätä. Meritre Testiko kädrite nete ye erere, ni mada kadre ngäbiti ja erebe ye ñaka nemen nuäre ni kräke ngwane, ¿ni raba kukwe ye denkä ño ja töite?

18, 19. a) ¿Kukwe medenbätä ni rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe? b) ¿Ni raba kukwe ye nuainne ño bäri kwin?

¹⁸ Kenanbe, Ngöbö ñaka nämäne gare ni jökrä ie ye nikwe ngwandre törö jai (Efes. 2:12). Akwa, “ja tare yebiti” Jehová jatani ni ngwena ja kokwäre (Os. 11:4; Juan 6:44). Aune Kristo käkwe ni jökrä kani ngäbiti kwin. Ni dimikani kwe ne kwe ni rabadre siba juta Ngöbökwe yete (ñäkädre Romanos 15:7 yebätä). Ni ngite akwa Jesukwe ni kani ngäbiti kwin, ¿se ñobätä ni abokän ñaka rabadre ni mada kain ngäbiti kwin?

¹⁹ Nitre käme gaite ye köböi tä nökrö bäri ja ken, yebätä nitre rabai ja ñäkebiti, ñaka rabai ja kain ngäbiti ja erebe aune brukwä rabai bäri ja kräke kwärikwäri ye gare kwin nie (Gál. 5:19-21; 2 Tim. 3:13). Akwa, ni Jehová mikaka täte abokän tä “kukwe [...] kite Ngöbökri” känene, ye köböire nita ni jökrä kain ngäbiti ja erebe aune tä ni töi mike nüne jäme jabe (Sant. 3:17, 18). Nita ja kete nitre nünanka kä madakänti ben, nitre töi ñaka ja erebe ye nita kain ngäbiti o nita ja kite blitakäre niaratre kukweibiti ye tä kä mike juto nibätä. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, nikwe nünain jäme jabe “ñö kri tä nen ye kwrere” aune nikwe kukwe kwin nuaindi “mren tä nikwitekä ye kwrere” (Is. 48:17, 18).

20. ¿Ja tareta ye köböire dreta nemen bare ni töi aune ni brukwä yebätä?

²⁰ Meri Testiko käi Australia kädrite párrafo 6 yekänti, niara nämäne ja tötike Bibliabätä yekwe dimikani ño ye tä mike gare: “Kukwe meden metre ye rababa gare tie. Yekwe ti brukwä aune ti töi kwitaba. Ti brukwä nämä ni mada kräke aune ti ñaka nämä ni mada kain ngäbiti ja erebe ye ti jataba denkä bätärekä ja töite”. Aune ja mräkä nünanka Canada tä niere, “nengwane nüke gare ie, ni töi ñaka abokän ñaka tä ni mada kain ngäbiti ja erebe aune “nikwe ja töi mikadre kwin ye abokän ni därebare kä medenkänti ye ñan ai bäri ütiäte”. Erametre, niarakwe ja mäkäninte meri testiko blite kukwe inglere yebiti ben. Nita ja töi kwite ne erere ngwane, nita bämike ni kristiano tä ja tarere aune tätre nemen keteitibe ye köböire ni raba ni jökrä kain ngäbiti ja erebe.