Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Twikaleyi mu buumune bu bikale Yehowa na Yesu

Twikaleyi mu buumune bu bikale Yehowa na Yesu

‘Nakutekye’[shi] . . . boso bekale mu buumune. Yâya bekale mu buumune, anka bu byodi mwandi, ami namu modi.’​—YOWANO 17:20, 21.

NGONO: 24, 99

1, 2. (a) Yesu batekyele kinyi mu luteko lwaye lwa nfudilo lubakitshine na batumibwa baye? (b) Bwakinyi Yesu badi mwakule ngofu pabitale buumune?

KU KIDIBWA kyaye kya nfudilo na batumibwa baye, Yesu badi mwakule ngofu pabitale buumune. Pabadi atekye nabo pamune, bambile’shi akumina’shi balongi baye bekale kintu kimune, sunga mu buumune, nka bu byadi mu buumune na Nshaye. (Badika Yowano 17:20, 21.) Su balongi ba Yesu be mu buumune, bino abishinkamiisha bangi bantu’shi Yehowa ngi batumine Yesu pa nsenga. Bantu be na kya kutundula balongi ba Yesu ba binyibinyi ku kifulo kyabeleshena ku muntu na muntu, kino kifulo akinyisha kwibekasha mu buumune.​—Yowano 13:34, 35.

2 Twi kupusha bwakinyi Yesu badi mwakule ngofu pabitale buumune mu buno bufuku. Bamwene’shi batumibwa baye ta mbabande kwikala mu buumune mu myanda yoso nya. Bu kileshesho, batumibwa abadi abekakena pa mwanda wa “kuuka mukile bukata munkatshi mwabo.” Nka bu bibabadi abakitshi kumpala. (Luka 22:24-27; Maako 9:33, 34) Ungi mususa, Shake na Yowano abatekyele Yesu bwadya kwibapa ma mbalo akaamine mu Bufumu bwa mwiyilu, bwabadya kwikala bindonda byaye.​—Maako 10:35-40.

3. Mmyanda kinyi ibadi ilombene kukutshisha balongi ba Kidishitu bwabadya kwikala mu buumune, na nkonko kinyi yatukyebe kwisambila?

3 Ta nka penda lukalo lwa kwikala na mwasu na matalwa ngi mwanda ubadi ulombene kukutshishwa balongi ba Kidishitu bwabadya kwikala mu buumune nya. Bantu ba mu mafuku a Yesu abadi beabuule pa mwanda wa mushikwa na ntondo. Bibadi abitungu’shi balongi ba Yesu bakambile bino binangu bibubi. Mu uno mwisambo, atukesambila ino nkonko: Yesu bakitshine kinyi pabitale ntondo? Bakwashishe balondji baye bwabadya kulonga bya kukitshina bantu myanda kushi ntondo, sunga na kululama, na kwikala mu buumune naminyi? Na dingi kileshesho kya Yesu na myanda ibadi mulongyeshe ngilombene kwitukwasha bwa kulama buumune naminyi?

YESU NA BALONDJI BAYE ABADI BEBALESHE NTONDO

4. Tusha bileshesho bya myanda ya ntondo ibabadi baleshe Yesu.

4 Mpa na Yesu abadi bamuleshe ntondo. Nsaa ibabalungwile Natanaele kwi Fidipe’shi bapete Mesiya, Natanaele bambile’shi: “Ku Naazarete nkulombene kutuuka kintu ki buuwa su?” (Yowano 1:46) Pangi Natanaele badi auku’shi Mesiya badi na kya kutandjikwa ku Beteleeme, muyile abilesha butemuki bwa Mika 5:2. Pangi badi munangushene’shi kibundji kya Naazarete ta ki na muulo mu kipaso kyakidi kilombene kwikala bu kibundji kya butandwa kya Mesiya. Na dingi, kubadi bena Yuuda bende nkumo babadi balenguule Yesu pa mwanda wa’shi afiki mu Ngalileeya. (Yowano 7:52) Bena Yuuda bebungi abadi abanangushena’shi bantu ba mu Ngalileeya mbashadile. Bangi bena Yuuda abadi abakaa Yesu pa kumwitanyina bu mwina Samariya. (Yowano 8:48) Bena Samariya abadi abatuukila mu miilo ilekene, na lulangwilo lwabo lubadi lwilekene na lwa bena Yuuda. Bena Yuuda na bena Ngalileya tababadi abanemeka bena Samariya sunga kwisamba nabo nya.—Yowano 4:9.

5. Balongi ba Yesu babadi bamone ntondo i naminyi?

5 Bakata ba bipwilo ba bena Yuuda tababadi abakumina kunemeka balondji ba Yesu nya. Bafadisee babadi abetanyina balongi ba Yesu bu “bantu bedibwe mulwâ.” (Yowano 7:47-49, EEM) Bafadisee babadi abamono muntu oso shii mulongye mu tulasa twa bipwilo bya bena Yuuda na shibadi alondo bipikwa byabo bu muntu a bisumanga na shi na kinemo. (Bikitshino 4:13) Yesu na batumibwa baye babadi bamone ntondo mwanda bantu ba mu aa mafuku babadi na kwitatula pabitale kipwilo kyabo, shalelo abo, na elangi dyabo dy’ekoba. Ino ntondo ibadi na bukitshishi mpa na kwi balongi ba Yesu pabitale kipaso kibabadi abamono bangi bantu. Bwa’shi bekale mu buumune, bibadi abitungu bashintuule ngyelelo abo abinangu.

6. Tusha bileshesho abilesha mushindo ulombene kwikala ntondo na bukitshishi kwatudi.

6 Lelo uno, bantu betwifunyishe mbawule na ntondo. Mbalombene kwitulesha ntondo, sunga kulesha bangi. Ungi mukwetu mukashi mbala-mashinda a mu Australie akula’shi: “Mushikwa wande bwa basungu ngutame nka pa mwanda wa kumona myanda ya kukutwa kululama ibabadi abakitshina bantu babetanyinaa bu ba Aborigène—kubanga kala mpa na binobino.” Mushikwa waye ngutame dingi pa mwanda wa mushindo ubabadi abamulwishisha. Mukwetu mulume a mu eumbo dya Canada akula bibadi apusha kumpala’shi: “Nadi namono bantu abakula Fwalanse bu bakile bantu abakula ingi ndimi kinemo.” Akula dingi’shi pa mwanda wa byabya, tabadi akumina bantu boso abakula Anglais nya.

7. Yesu badi mukite kinyi pabitale ntondo?

7 Nka bu mu mafuku a Yesu, lelo uno ntondo ngifime na ikwete kwenda na kunyisha kufima. Yesu badi mukite kinyi pabitale ntondo? Kya kumpala, aye nabene tabadi muleshe ntondo. Tabadi na ntondo su ngipela nya. Badi alungula mukandu wibuwa kwi ba mpeta na kwi balanda, kwi bafadisee na kwi bena Samariya, kwi baudishi ba bitadi na bankitshishi ba milwisho. Kya kabidi, Yesu balongyeshe balongi baye na kwibalesha ku kileshesho kyaye’shi tababadi balombene kupwandjikisha bangi myanda sunga kwibalesha ntondo.

IKALA NA KIFULO NA KWIYISHA BWA KUKAMBILA NTONDO

8. Eyi dya kulonda kinyi di na muulo ditale kitako kya buumune bwetu? Patuula.

8 Yesu balongyeshe eyi dya kolonda di na muulo pabitale buumune bwetu. Balungwile balongi baye’shi: “Nwi baana-na-baana.” (Badika Mateo 23:8, 9.) Mu ungi mushindo, atwe boso twi baana-na-baana mwanda twi baana ba Adame. (Bikitshino 17:26) Yesu bapatulwile’shi balongi baye babadi baana-na-baana mwanda boso bwabo babadi abauku Yehowa bu nshabo a Mwiyilu. (Mateo 12:50) Na dingi boso bwabo babatwelele mu kifuko kya baana b’Efile Mukulu mwabadi babungibwe na kifulo na lukumino. Ngi bwakinyi batumibwa babadi abetanyina bangi beena Kidishitu bu bakwabo mu mikanda ibabadi abatumina tukongye.—Beena-Looma 1:13; 1 Mpyeele 2:17; 1 Yowano 3:13.

9, 10. (a) Bwakinyi bena Yuuda tababdi na kabingilo ka kwitatula bwa elangi dyabo dy’ekoba? (b) Yesu badi mulongyeshe naminyi’shi bibubi kwata bantu na muulo upeela bwa elangi dyabo dy’ekoba? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

9 Kunyima kwa Yesu kulungula balongi baye’shi abitungu bekale abemonena bu bakwabo balume na bakwabo bakashi, bashimikile kasele’shi abitungu bekale beyishe. (Badika Mateo 23:11, 12.) Nka bu bibatukatuka mu kulonga, ingi nsaa kwitatula kubadi akwabuula batumibwa. Na dingi mu mafuku a Yesu, bantu babadi na kwitatula bwa elangi dyabo dy’ekoba. Beena Yuuda bebungi babadi bakumine’shi bebuwa kukila bangi mwanda babadi baana ba Abrahame. Anka Yowano mubatshishi bebalungwile’shi: “Na mabwe anumono ano, Efile Mukulu mmulombene kutushisha Abrahame beekulu.”​—Luka 3:8.

10 Yesu badi mulongyeshe’shi bibubi su bantu bekala na kwitatula bwa elangi dyabo dy’ekoba. Bakwile bino pabutoka nsaa ibabamwipwishe kwi mulambukishi a miya’shi: “A muntu-naami naamu nnaanyi?” Bwa kwalula lwalwa lukonko, Yesu bamulondeele mwanda wa kala. Mwina Yuuda ababadi bakupile kwi bangifi bamuleka mu kilayi. Bangi babakidikile mu dyadya eshinda, babamusangene anka ta mbamukwashe. Anka mwina Samariya bapushishe lusa aye nkumukwasha. Yesu badi mufudishe mwisambo waye pa kulungula mulambukishi a miya’shi abitungu ambule uno mwina Samariya. (Luka 10:25-37) Yesu balesheshe’shi mwina Samariya mulombene kulongyesha beena Yuuda akipushisha kufula muntu nobe.

11. Bwakinyi bibadi abitungu’shi balongi ba Yesu bakatushe ntondo, na badi mwibakwashe bwabadya kushinguula uno mwanda naminyi?

11 Kumpala kwa Yesu kwenda mwiyilu, balungwile balongi baye bwabadya kulungula mukandu wibuwa “mu Yeelusaleme, mu Yuudeya mushima na mu Samariya, mpaa na kufudiile nsenga.” (Bikitshino 1:8) Bwa kukita byabya, balongi ba Yesu babadi balombene kukambila kwitatula na ntondo. Yesu badi mwibalongyeshe dingi pabitale ngikashi ibuwa ibabadi balombene kwikala nayo kwi bantu beenyi, na bino bibadi bikwashe balongi baye bwabadya kulungula mukandu wibuwa kwi bantu ba miilo yoso. Bu kileshesho, badi mukanyishe bantu beenyi abadi bakata ba basalayi babadi na lukumino lwibukopo. (Mateo 8:5-10) Mu Naazarete kibundji kyabo kya butandwa, Yesu badi mupatuule mushindo ubabadi bakwashe bantu bashi bena Isaleele kwi Yehowa, bu mukashi kilele mulanda a mu eumbo dya Fenisii mu kibundji kya Sarepta na Naamane muntu sha nsudi a mu Sirii. (Luka 4:25-27) Yesu badi mulungule mukandu wibuwa kwi mwana mukashi a mu Samariya aye nkukisha mpa na mafuku abidi mu kibundji kya mu Samariya mwanda bantu abadi abakumina kuteemesha mukandu waye.​—Yowano 4:21-24, 40.

BENA KIDISHITU BA KUMPALA BABADI BALWE BWA KUKAMBILA NTONDO

12, 13. (a) Batumibwa abakitshine naminyi nsaa ibadi Yesu alungula mukandu wibuwa kwi mwana mukashi a mu Samariya? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.) (b) Nkinyi akilesha’shi Shake na Yowano tababadi bapushe mwanda ubabadi bebalongyeshe kwi Yesu kalolo?

12 Tabibadi bibofule bwa’shi batumibwa ba Yesu bakambile binangu bya ntondo nya. Babadi bakeme pa kumona’shi Yesu badi mukumine kulambukisha mwana mukashi a mu Samariya. (Yowano 4:9, 27) Bwakinyi? Pangi mpa mwanda wa’shi bakata ba bipwilo ba bena Yuuda tababadi abakumina kwisamba na bana bakashi kumpala kwa bantu, bikishekishe mwana mukashi a mu Samariya mwanda babadi na nkumo ibubi. Batumibwa abayitanyine Yesu bwadya kufika mu kudya, anka Yesu badi na muloo wa kwisamba na uno mwana mukashi mu kipaso kibadi mumone kudya bu mwanda ushi na muulo ngofu ku meso kwaye. Efile Mukulu badi akumina’shi alungule mukandu wibuwa, na kukita kikyebe ky’eshimba dya Nshaye, mpa na kulungula mukandu wibuwa kwi mwana mukashi a mu Samariya, kubadi nka bu byaye bya kudya.​—Yowano 4:31-34.

13 Shake na Yowano tababadi bapushe dino dilongyesha di na muulo kalolo nya. Balongi pababayile na Yesu mu bibundji bya mu Samariya, abakimbile mbalo ya kulala mu ungi musoko wa mu Samariya. Anka bena Samariya abapelele kwibapa mbalo ya kulala. Shake na Yowano abafitshile munda ngofu abo nkuteka Yesu bwadya kwibapa matalwa a kutuma kaalo ka mwiyilu bwakadya kushika uno musoko ushima. Yesu badi mwibape elango di bukopo. (Luka 9:51-56) Pangi Shake na Yowano tababadya kufita munda ngofu bino su uno mwanda ubadya kukitshika mu kipindji kya nsenga kya Ngalelileya eumbo dyabo dya butandwa nya. Babafitshile munda ngofu bino pangi pa mwanda wa’shi babadi na ntondo. Kunyima, pabadi Yowano alungula mukandu wibuwa kwi bena Samariya na pababadi bamuteemeshe kwi bantu bebungi, pangi bapushishe bufu bwa bibakitshine kumpala kwa mafuku.​—Bikitshino 8:14, 25.

14. Mushindo kinyi ubabadi bapudishe mwanda wa ntondo?

14 Kapindji kapeela kunyima kwa Mpentekoote a kipwa kya 33, kubatuukile mwanda wa ntondo mu kakongye. Nsaa ibadi bakwetu balume ababila bya kudya kwi bakashi kilele balanda, babadi abalenguula bakashi kilele babadi abakula kina Greke. (Bikitshino 6:1) Pangi bibadi bikitshikye bino pa mwanda wa’shi babadi na ntondo ya ludimi. Batumibwa abakimbile bya kupwa uno mwanda bukidibukidi. Abasangwile bakwetu balume musambobidi balombashe ngikashi itekibwe bwabadya kwabila byakudya na kululama. Bano bakwetu boso abadi na mashina a bena Greke, bino bibadi bilombene kukankamika bakashi kilele babadi batapikye ku mashimba.

15. Mpyeele balongyele bya kuleka ntondo naminyi? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

15 Mu kipwa kya 36, balongi ba Yesu ababangile kulungula mukandu wibuwa kwi bantu ba milo yoso. Kumpala kwa papa, Mpyeele mutumibwa badi alungula mukandu wibuwa nka penda kwi bena Yuuda. Kunyima Efile Mukulu bamulesheshe patooka’shi bena Kidishitu ta mbalombene kwikala na ntondo, ngi bwakinyi Mpyeele bayile akalungula Korneye musalayi a bena Looma mukandu wibuwa. (Badika Bikitshino 10:28, 34, 35.) Kunyima kwa papa, Mpyeele bashalele na bena Kidishitu bashi bena Yuuda na kudya nabo pamune. Anka, kunyima kwa bipwa, pabadi mu kibundji kya ku Antyoshe, bayimikile kudya pamune na bena Kidishitu bashi bena Yuuda. (Beena-Ngalatea 2:11-14) Anka Mpoolo badi mukalashene Mpyeele pabutooka, na Mpyeele namu bakuminyine kilubilo kyaye. Atuuku bino naminyi? Pabafundile Mpyeele mukanda waye wa kumpala ubadi mutumine bena Kidishitu bena Yuuda na bashi bena Yuuda ba mu Asie Mineure, badi mwakule pabitale muulo wa kufula bakwetu boso.1 Mpyeele 1:1; 2:17.

16. Bena Kidishitu ba kumpala abadi abaukibwa bwa kinyi?

16 Abimweneka kalolo’shi, batumibwa abalongyele byabadya kufula “bantu booso” ku kileshesho kya Yesu. (Yowano 12:32; 1 Timote 4:10) Sunga mbibabidi byate mafuku ebungi, abadi bashintuule mushindo ubabadi abamono bantu kumpala. Ngi bwakinyi, bena Kidishitu ba kumpala babadi abaukibwa bwa kifulo kibabadi befulene ku muntu na muntu. Mu kipwa kya 200, ungi mufundji abetanyina bu Tertullian badi muteemune mayi ababadi bakule kwi bangi bantu pabitale bena Kidishitu. Amba’shi: “Mbefulene ku muntu na muntu,” na “abakumina mpa na kufwa pa mbalo ya bakwabo.” Pa mwanda wa’shi bano bena Kidishitu abadi bafwale “muntu mupya,” abalongyele byabadya kwikala abamono bantu boso bu be mumune, mu mushindo awibamonaa Efile Mukulu.​—Beena-Kolose 3:10, 11.

17. Twi kukambila binangu byoso bya ntondo naminyi? Tuusha kileshesho.

17 Lelo uno, mbilombene kwitwata mafuku ebungi bwatudya kukambila binangu bya ntondo. Ungi mukwetu mukashi a mu France apatuula bibabidi abimwelela bukopo bwa kukita bino. Amba’shi: “Yehowa mmundongyeshe akipushisha kwikala na kifulo, akipushisha kupaana, na akipushisha kufula bantu ba bipaso byoso. Anka nkyantungunuka na kulonga bwa kukambila ntondo, kadi bino ta mbibofule nya. Ngi bwakinyi natungunuka na kuteka pa uno mwanda.” Ungi mukwetu mukashi a mu Espagne apatuula’shi ingi nsaa ekalaa na lukalo lwa kulwa bwa kukambila binangu bibubi pabitale kisaka kya bantu kampanda. Akula’shi: “Misusa ibungi nebikambilaa. Anka nauku’shi abitungu ntungunukye na kulwa bwa kwibikambila. Natumbula Yehowa ngofu, dingi ne na muloo wa kwikala mu kifuko ki mu buumune.” Boso bwetu twi na lukalo lwa kunangushena kalolo pabitale myanda i mu binangu byetu. Natwe namu twi na lukalo lwa kulwa bwa kukambila binangu bya ntondo su?

NSAA AYITAMA KIFULO, NTONDO AYISHIMINA

18, 19. (a) Ntubingilo kinyi atwitutakula bwatudya kwikala atukuukila muntu ooso? (b) Twi kukita bino naminyi?

18 Abitungu twikale atutentekyesha’shi boso bwetu atwikalanga kula n’Efile Mukulu. (Beena-Efeso 2:12) Anka Yehowa mmwitwitanyine kwadi na kifulo kyoso. (Osea 11:4; Yowano 6:44) Na Kidishitu namu mmwitutambule. Mmwitupe mushindo watudya kutwela mu kifuko ky’Efile Mukulu. (Badika Beena-Looma 15:7.) Sunga twekala bantu bakutwe kupwidika, Yesu mmwitutambule na kalolo koso, ngi bwakinyi ta twi balombene kwela binangu bya kusumbushena muntu su ngumune!

Twi mu buumune na twi befulene ku muntu na muntu mwanda atukimbi “binangu bya mwiyilu” (Tala kikoso kya 19)

19 Bu byatukwete kunyisha kwifubwila pepi na nfudilo a uno ndumbulwilo e bubi, bantu abakanyisha kwiabuula, kwikala na ntondo na kwishikwena. (Beena-Ngalatea 5:19-21; 2 Timote 3:13) Anka, atwe mwilo wa Yehowa, atukimbaa “binangu bya mwiyilu,” abitukwasha batudya kukatusha ntondo na kunyisha kwikala mu butaale. (Shake 3:17, 18) Twi na muloo wa kwikala mu bukuuku na bantu ba mu angi maumbo, kukumina mushindo wabo wa kukita myanda, pangi na kulonga ludimi lwabo. Nsaa yatukitshi bino, butaale bwetu abukekala nka “bu mwela” na kululama kwetu akukekala nka bu “myeeshi ya mbuu.”—Yeeshaya 48:17, 18.

20. Nkinyi akikitshikaa nsaa i kifulo akishintuula binangu byetu?

20 Mukwetu mukashi a mu Australie pabalongyele Bible, ntondo na mushikwa waye wi bukopo ubadi nao ubadi wende na kushimina ku kapelakapela. Kifulo kibadi kishintuule mushindo ubadi anangushena na bibadi apusha kumpala. Mukwetu mulume a mu Canada akula Nfwalanse akula’shi binobino kwete kumona’shi misusa ibungi bantu abashikwaa bangi nka pa mwanda wa’shi tabebauku kalolo. Balongyele’shi “ngikashi ya bantu tayilondaa muyile mbalo yabadi batandjikilwe nya.” Badi mwibakile mpa na mukwetu mukashi akula Anglais! Bino bileshesho abilesha’shi kifulo akikambilaa ntondo. Kifulo akitwikasha mu buumune nka bu moshi ushi ulombene kutshibika.​—Beena-Kolose 3:14.