1, 2. (a) Ẹrhovwo vọ yen Jesu nẹre vwẹ ason rọ koba rọyen? (b) Diesorọ Jesu vwọ ta ota kpahen oyerinkugbe?

JESU roro kpahen oyerinkugbe ọke rọ vẹ iyinkọn rọyen vwọ riemu rẹ ovwọnvwọn rọ koba. Ọke rẹ ayen vwọ nẹrhovwo, ọ da tanẹ ọyen guọnọre nẹ idibo rọyen eje dia ọvo kirobo rọ vẹ Ọsẹ rọyen je dia ọvo. (Se Jọn 17:20, 21.) Oyerinkugbe rayen na che djephia phephẹn nẹ Jihova yen ji Jesu rhe akpọ na rhi ru ọhọre rọyen. Ẹguọnọ rọ dia oka re vwo vughe idibo rẹ Jesu na che toroba oyerinkugbe rayen.​—Jọn 13:34, 35.

² Jesu kanrunumu ọghanrovwẹ rẹ oyerinkugbe, kidie o niroso nẹ idibo na yerẹn kuẹgbe-e. Kerẹ udje, idibo na je phrọ aphro mamọ vwẹ ason yena kpahen ohwo “vwẹ usun rẹ ayen [rọ] ma rho.” (Luk 22:24-27; Mak 9:33, 34) O ji vwo ọke ọfa rẹ Jems vẹ Jọn vwo bru Jesu ra, ra vuẹ nẹ ọ kẹ ayen ẹdia rode vwevunrẹ Uvie rọyen.​—Mak 10:35-40.

3. Die yen dino phi ohra phiyọ oyerinkugbe rẹ idibo na, kẹ enọ vọ yen a cha guọnọ ẹkpahọnphiyọ rayen?

³ Ọ ghwa dia urhurusivwe rẹ ọrho ọvo yen phi ohra phiyọ  oyerinkugbe rẹ idibo na-a. Utuoma vẹ omaẹfẹnẹ so ohra mamọ vwẹ uvwre rẹ ihwo rẹ ẹgborho rayen. Ofori nẹ idibo rẹ Jesu kẹnoma kẹ iruemu tiọyena. Vwẹ uyono nana, avwanre cha guọnọ ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana: Die yen Jesu ru kpahen omaẹfẹnẹ? Mavọ yen o vwo yono idibo rọyen kpahen oborẹ ayen se vwo nene ihwo eje yerin kugbe abavo, je sẹro rẹ oyerinkugbe rayen? Mavọ yen uyono rọyen na sa vwọ chọn avwanre uko vwọ sẹro rẹ oyerinkugbe rẹ avwanre?

4. Djudje rẹ omaẹfẹnẹ rẹ Jesu komobọ rhiẹromrẹ.

⁴ Jesu komobọ je rioja rẹ omaẹfẹnẹ. Ọke rẹ Filip vwọ vuẹ Nataniẹl nẹ ọyen mrẹ Mesaya na re, Nataniẹl da ta: “Kẹ emu esiri se nẹ Nazarẹt rhe?” (Jọn 1:46) Ọ sa dianẹ Nataniẹl riẹn kpahen aroẹmrẹ rọhẹ Maika 5:2, dedena, o ji roro nẹ emu esiri vuọvo che se nẹ Nazarẹt rhe-e. Ihwo rẹ Juda ri titiri ji vwẹ ẹro okueku vwo ni Jesu kidie ọyen ohwo rẹ Galili. (Jọn 7:52) Ihwo rẹ Ju buebun ji ni ihwo rẹ Galili kerẹ ihwo ri fiemu-u. Efa tobọ harhe Jesu rẹ ayen vwo se ohwo ri Sameria. (Jọn 8:48) Jẹ, ẹkuruemu vẹ ẹga rẹ ihwo rẹ Sameria fẹnẹ ọ rẹ ihwo rẹ Ju. Kọyensorọ ihwo rẹ Ju vẹ ihwo rẹ Galili vwọ kẹnoma kẹ ihwo rẹ Sameria, ayen ji muọghọ kẹ aye-en.​—Jọn 4:9.

5. Oka rẹ omaẹfẹnẹ vọ yen Jesu vẹ idibọ rọyen rhiẹromrẹ?

⁵ Isun rẹ ihwo rẹ Ju ji harhe idibọ rẹ Jesu. Ihwo rẹ Farisi na tobọ kere ayen ba ihwo re “duvwu . . . iyori” kẹ. (Jọn 7:47-49) Vwọrẹ uyota, ohwo ro kpo isikuru rẹ ihwo ri Ju-u yẹrẹ ro nene ẹkuruemu raye-en, ke no sakamu. (Iruo 4:13) Ẹga, asan re nurhe, vẹ ẹkuruemu rẹ ihwo, yen suo omaẹfẹnẹ rẹ Jesu vẹ idibo rọyen rhiẹromrẹ. Idibo na ji rioja rẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ. Ọtiọyena, kẹ ofori nẹ ayen wene iroro rayen rere ayen se vwo vwo uvi rẹ oyerinkugbe.

6. Idje vọ yen djerephia nẹ omaẹfẹnẹ se djobọte avwanre?

⁶ Omaẹfẹnẹ vọn asan eje nonẹna. O se djobọte avwanre, yẹrẹ avwanre se vwo uruemu tiọyen kpahen ihwo efa. Oniọvo aye ọvo rọ dia ọkobaro vwẹ Australia da ta: “Utuoma mi rhi vwo kpahen iyibo rhe gan mamọ ọke mi vwo roro kpahen oja rẹ ayen vwọ re ihwo rẹ Aborigine vwẹ ọke awanre vẹ ọke nana. Oborẹ mẹvwẹ komobọ rhiẹromrẹ da nẹrhẹ utuoma na ganphiyọ.” Oniọvo ọshare ọvo ro nẹ Canada rhe vwo djisẹ rẹ utuoma ro vwo kpahen ihwo rẹ ephẹrẹ efa, ọ da ta: “Mi rorori jovwo nẹ ihwo re jẹ French yovwin nọ ihwo efa, ọtiọyena ke me rhe vwo utuoma kpahen ihwo re jẹ Oyibo.”

7. Die yen Jesu ru kpahen omaẹfẹnẹ?

⁷ Omaẹfẹnẹ je sa vwẹ owọ muotọ vwevunrẹ ubiudu rẹ ihwo nonẹna kirobo rọ hepha vwẹ ọke rẹ Jesu. Die yen Jesu ru kpahen uruemu nana? Ẹsosuọ, o shenyẹ ihwo-o. O ghwoghwo ota kẹ ivwiogbere vẹ edafe, ihwo rẹ Farisi vẹ e rẹ Sameria, ji te imiarhọghọ vẹ irumwemwu dede. Ọrivẹ, o dje kẹ idibo rọyen womarẹ uyono vẹ uruemu rọyen nẹ ofori nẹ ayen kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ vwẹ ẹwẹn ivivẹ vwo nene ihwo efa yerẹn.

8. Die yen e mu oyerinkugbe rẹ Inenikristi kpahen? Dje kpahọn.

⁸ Jesu yono idibo rọyen emu ọvo kiriguo re mu oyerinkugbe rẹ avwanre kpahen, rọ vwọ vuẹ ayen nẹ ovwan eje “kẹ imoni.” (Se Matiu 23:8, 9.) Vwẹ ọhọ  ọvo, a sa tanẹ avwanre eje “imoni” kidie avwanre emọ rẹ Adam. (Iruo 17:26) Vwọ vrẹ ọyena, Jesu tare nẹ idibo rọyen imoni kidie ayen ejobi rhọnvwere nẹ Jihova yen Ọsẹ rayen rọhẹ obo odjuvwu. (Mat. 12:50) Vwọba, ayen ẹbẹre ọvo rẹ orua rẹ idibo rẹ Jihova rẹ ẹguọnọ vẹ esegbuyota ku kugbe. Kọyensorọ iyinkọn na vwo se Inenikristi efa ‘iniọvo eshare vẹ eya’ vwẹ ẹbe rẹ ayen si vwo rhe ayen.​—Rom 1:13; 1 Pita 2:17; 1 Jọn 3:13. *

9, 10. (a) Diesorọ o vwo je fo nẹ ihwo rẹ Ju kparoma fikirẹ ẹkuotọ raye-en? (b) Uyono vọ yen Jesu vwọ phia kpahen uruemu yena? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

⁹ Jesu vwọ vuẹ avwanre nẹ a vwẹ ẹro rẹ iniọvo vwo ni ohwohwo nu, ọ da kanrunumu oboresorọ o vwo fo nẹ a vwomakpotọ. (Se Matiu 23:11, 12.) Kirobo ra tarọ jovwo, omaẹkparọ dino so ohra vwẹ ohri rẹ iyinkọn na. Ihwo buebun vwo uruemu nana vwẹ ọke rẹ Jesu. Ihwo rẹ Ju buebun kparoma. Ayen niro nẹ ayen yovwin nọ ihwo efa kidie ayen emọ rẹ Ebraham. Ẹkẹvuọvo, Jọn ro brẹ ihwo phiyame da ta: “Ọghẹnẹ sa vwẹ ibiekpẹn rẹ otọ na ru emọ kẹ Ebraham.”​—Luk 3:8.

¹⁰ Jesu vwọso uruemu rẹ omaẹkparo rọ ghwa omaẹfẹnẹ cha. O vwo ọke ọvo rẹ osiọbe ọvo vwọ nọ nẹ, “kono hẹ ọrivẹ mẹ?” Jesu da ghwa vwẹ uphẹn yena vwọ kpe itẹ rẹ ohwo rẹ Sameria, rọ vwẹ ukẹcha kẹ ohwo rẹ Ju rẹ iji hweri ọke ro vwo kpo isiorho. Ihwo rẹ Ju ivẹ wanvrẹ ọshare na, jẹ ayen vwẹ ukẹcha vwọ kẹ-ẹ. Ẹkẹvuọvo ohwo rẹ Sameria ọvo kọyen gbe arodọnvwẹ kẹ. Jesu ku ota rọyen phiyọ rọ vwọ vuẹ isiọbe na nẹ ayen vwẹrokere ohwo rẹ Sameria yena. (Luk 10:25-37) Jesu djerephia nẹ ohwo rẹ Sameria se yono ihwo rẹ Ju oborẹ ẹguọnọ rẹ orivẹ mudiaphiyọ.

11. Diesorọ o vwo fo nẹ idibo rẹ Jesu vwẹ ẹro abavo vwo ni ihwo rẹ irere efa, kẹ mavọ yen Jesu chọn ayen uko vwo ru ọyena?

¹¹ Ofori nẹ idibo rẹ Jesu sen uruemu rẹ omaẹkparọ vẹ omaẹfẹnẹ rere ayen se vwo ruiruo ra vwọ kẹ ayen. Tavwen Jesu ki rhivwin kpo obo odjuvwu, ọ vuẹ ayen nẹ ayen soseri “vwi Judia, vẹ Sameria, rhiri re te oba rẹ akpọ na.” (Iruo 1:8) Ọke rẹ Jesu vwo muegbe rayen vwọ kẹ iruo rọhẹ obaro na, ọ da vuẹ ayen kpahen omamọ rẹ uruemu rẹ ihwo rẹ irere efa che djephia. O jiri onotu rẹ ofovwin ọvo fikirẹ esegbuyota oghẹresan rọyen. (Mat. 8:5-10) Vwẹ Nazarẹt, Jesu ta ota kpahen oborẹ Jihova ku ebruphiyọ rọyen kuẹ ihwo rẹ irere efa. Kerẹ udje, ọ ta ota kpahen ayeuku rẹ Fonisha ro nẹ Zarafẹt rhe kugbe Niaman rọ dia ọhọnvwoti ro nẹ Siria rhe. (Luk 4:25-27) Jesu ghwoghwo ota kẹ aye rẹ Sameria ọvo, ọ da je ghwọrọ ẹdẹ ivẹ vwevunrẹ orere rẹ Sameria ọvo fikirẹ omavwerhovwẹn rẹ ihwo na djephia kpahen ovuẹ na.​—Jọn 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Die yen iyinkọn rẹ Jesu ruru ọke ro vwo ghwoghwo ota kẹ aye rẹ Sameria ọvo? (Ni uhoho rẹsosuọ na.) (b) Die yen djerephia nẹ Jems vẹ Jọn vwo ẹruọ rẹ ota rẹ Jesu na-a?

¹² Ọ ghwa lọhọ kẹ iyinkọn na rẹ ayen vwọ kẹnoma kẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ-ẹ. O gbe ayen unu mamọ rẹ ayen vwọ mrẹ Jesu nẹ o ghwoghwo ota kẹ aye rẹ Sameria ọvo. (Jọn 4:9, 27) Ilori rẹ ẹga na rhọnvwa ta ota kẹ eya vwẹ azagba-a, siẹvo kẹ aye rẹ Sameria ro yeren orharhe akpọ. Iyinkọn na vwọ vuẹ Jesu nẹ ọ riemu, ọ da kpahen kẹ ayen vwẹ idjerhe ro  vwo djephia nẹ otaẹtakuẹgbe rọyen vẹ aye na ghanre kẹ vrẹ emuọre. Ota eghwoghwo, ọyen ọhọre rẹ Ọsẹ rọyen. Kọyensorọ otaẹtakuẹgbe rọyen vẹ aye rẹ Sameria na vwọ dia kerẹ emu vwọ kẹ.​—Jọn 4:31-34.

¹³ Ẹkẹvuọvo, Jems vẹ Jọn se vwo ẹruọ rẹ ota rẹ Jesu na-a. Ọke rẹ ayen vwo te ọko rẹ Sameria ọvo, kẹ ayen guọnọ asan rẹ ayen cha dia kọkirhie. Kidie nẹ ihwo na rhọnvwe kẹ ayen asa-an, Jems vẹ Jọn da tanẹ e se erhanre nẹ odjuvwu rhe, rere ọ torhẹ ihwo eje rehẹ ọko na. Ẹkẹvuọvo, Jesu da ghwọku ayen. (Luk 9:51-56) Wo rorori nẹ Jems vẹ Jọn sa ta oka rẹ ota tiọyen ọ da dianẹ orere yena yen ayen nurhe? Ọ họhọre nẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ ro rhe ihwo na yen nẹrhẹ ophu mu ayen. Jẹ, ọ sa dianẹ ophu ro mu ọyinkọn Jọn kpahen ihwo rẹ Sameria darọ ukuko na, kidie ayen nabọ kerhọ vwẹ ọke ọfa ro vwo ghwoghwo ota kẹ ayen.​—Iruo 8:14, 25.

14. Mavọ yen a vwọ rhuẹrẹ ota ro sheri ro churobọ si omaẹfẹnẹ rẹ ephẹrẹ?

¹⁴ Pẹntikọst rẹ ukpe 33 ghwa vwọ wan nu, omaẹfẹnẹ da vwomaphia vwevunrẹ ukoko na. Ọke ra vwọ ghare emu kẹ eyauku re guọnọ ukẹcha, a da kpairoro vrẹ eyauku re jẹ ephẹrẹ rẹ Grik. (Iruo 6:1) Ọ sa dianẹ omaẹfẹnẹ rẹ ephẹrẹ yen ghwarọ rhe. Kpakpata, iyinkọn na da rhuẹrẹ ota na phiyọ, rẹ ayen vwọ sane eshare ri muwan re sa ghare emu na. Eshare na eje ra sanere na vwo edẹ rẹ Grik. Ọkiọvo, ọnana nẹrhẹ ẹwẹn rẹ eyauku na totọ.

15. Mavọ yen Pita vwo phi omaẹfẹnẹ kparobọ? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

¹⁵ Vwẹ ukpe rẹ 36, iruo rẹ odibo-egbe na da rhe hẹrephiyọ ro akpọeje. Ọyinkọn Pita vwo ẹkuruemu ro vwo kuomakugbe ihwo rẹ Ju ọvo. Ẹkẹvuọvo, ọke vwọ yanran, Ọghẹnẹ de dje phephẹn nẹ Inenikristi ghwomaphiyọ ẹbẹre ọvo-o. Ọtiọyena Pita de ghwoghwo ota kẹ Kọniliọs rọ dia ohwo rẹ Rom. (Se Iruo Rẹ Iyinkọn Na 10:28, 34, 35.) O kriri-i, Pita de nene ihwo rẹ Igiye ri kurhẹriẹ riemu kugbe. Jẹ o rhi vwo te ọke ọvo, Pita ra rhọnvwe nene Inenikristi re dia ihwo rẹ Ju-u rehẹ Antiọk riemu-u. (Gal. 2:11-14) Ọtiọyena, Pọl da vwẹ ọghwọku vwọ kẹ Pita, o muẹro nẹ Pita rhiabọreyọ ọghwọku na. Ọke rẹ Pita vwo si ọbe rẹsosuọ rọyen vwo rhe Inenikristi re dia ihwo rẹ Ju kugbe e re jẹ ihwo rẹ Ju ẹdia vwẹ Asia Minor, o de se ayen eje imoni.​—1 Pita 1:1; 2:17.

16. Uruemu vọ yen a rhe vwọ riẹn Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ?

¹⁶ O phẹnre nẹ iyinkọn na yono emu ọghanghanre vwo nẹ ẹguọnọ rẹ Jesu djephia vwọ kẹ “ihwo ejobi.” (Jọn 12:32; 1 Tim. 4:10) Ọ reyọ ọke tavwen iyinkọn na ki rhi wene ẹro rẹ ayen vwo ni ihwo. Vwọrẹ uyota, a riẹn Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ na phiyọ ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo. Omarẹ ẹgbukpe 200, Tertullian da vwanriẹn eta nana rẹ ihwo ta kpahen Inenikristi: “Ayen vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo . . . Ayen choma rẹ ayen vwo ghwu kẹ iniọvo rayen.” Kidie nẹ Inenikristi rẹ ọke yena “ku ohwo ọkpokpọ na phihọ,” kẹ ayen vwẹ ẹro abavo vwo ni kohwo kohwo kirobo rẹ Jihova ruẹ.​—Kọl. 3:10, 11.

17. Mavọ yen avwanre se vwo si uruemu rẹ omaẹfẹnẹ nẹ ubiudu rẹ avwanre? Djudje rọyen.

¹⁷ Nonẹna, o ji fo nẹ avwanre si uruemu rẹ omaẹfẹnẹ nẹ ubiudu rẹ avwanre. Oniọvo rẹ aye ọvo vwẹ France de djisẹ rẹ ebẹnbẹn rọyen vwẹ idjerhe tiọna: “Jihova yono uvwe oborẹ ẹguọnọ, ẹse eruo, kugbe re vwo vwo ẹguọnọ rẹ koka koka rẹ ihwo mudiaphiyọ. Dede nẹ ọ lọhọre-e, mi ji yono oborẹ mi sa vwọ kẹnoma kẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ. Kọyensorọ me vwọ  nẹrhovwo kpahọn ọkeneje.” Oniọvo rẹ aye ọvo rọ dia Spain ji hirharoku ẹdia tiọyena, ọ da ta: “Mi ji nene uruemu rẹ omaẹfẹnẹ ri mi vwo kpahen ihwo rẹ orere ọvo muabọ, jẹ ọke buebun na mi phio kparobọ. Ẹkẹvuọvo, me riẹnre nẹ ofori nẹ me họnre vwọso uruemu yena ọkieje. Me kpẹvwẹ Jihova nẹ me hẹ evunrẹ orua ro yerẹn kuẹgbe.” Ofori nẹ ohwo ọvuọvo nọ oma rọyen: Mi se si uruemu rẹ omaẹfẹnẹ nẹ ubiudu mẹ kirobo rẹ iniọvo eya ivẹ na ruru?

18, 19. (a) Diesorọ o vwo fo nẹ avwanre dede ihwo eje? (b) Idjerhe vọ yen e se vwo ru ọtiọyen?

¹⁸ Ofori nẹ avwanre karophiyọ nẹ avwanre eje ka dia “erhorha” ri sherabọ kẹ Ọghẹnẹ jovwo. (Ẹfe. 2:12) Ẹkẹvuọvo, Jihova si avwanre te oma “vẹ ufi rẹ ẹguọnọ.” (Hos. 11:4; Jọn 6:44) Kristi ji dede avwanre, ji rhie idjerhe phiyọ rere a sa vwọ dia ẹbẹre ọvo rẹ orua rẹ Ọghẹnẹ. (Se Rom 15:7.) Rọ vwọ dianẹ Jesu si avwanre te oma dede nẹ avwanre gbare-e, o rhe fo nẹ a fẹnẹ ihwo-o.

¹⁹ Omuẹro nẹ uruemu rẹ ohẹriẹ, omaẹfẹnẹ kugbe utuoma che rhe buẹnphiyọ avwanre vwo siẹkẹrẹ oba rẹ akpọ rẹ Eshu na. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Kerẹ idibo rẹ Jihova, ofori nẹ avwanre vwo aghwanre ro nẹ obo odjuvwu rhe, rọ fẹnẹ ohwo-o, rọ je nẹrhẹ avwanre vwo ufuoma. (Jems 3:17, 18) Oma vwerhen avwanre kidie avwanre vẹ ihwo rẹ irere efa se mu igbeyan, ji yono ephẹrẹ rayen dede. Avwanre de ruẹ ọtiọyen, ufuoma rẹ avwanre kọ dia kerẹ urhie, orhiẹn-ebro abavo avwanre kọ dia kerẹ omimi rẹ urhie.​—Aiz. 48:17, 18.

20. Die yen phia siẹrẹ ẹguọnọ de wene iroro vẹ uruemu rẹ avwanre?

²⁰ Oniọvo aye re djunute siẹvure rọ dia Australia, da ta: “E rhie ogbugbu rẹ erianriẹn uyota na vwọ kẹ vwẹ.” Oniọvo na dje oborẹ uyono rẹ Baibol na djobọte wan, rọ vwọ ta: “Ẹguọnọ wene iroro vẹ uruemu mẹ kpahen ihwo. Ememerha na, uruemu rẹ omaẹfẹnẹ vẹ utuoma rọhẹ udu mẹ de rhi no.” Oniọvo ọshare rọ nẹ Canada rhe na da ta: “Jẹ riẹn te yen sua omaẹfẹnẹ. Ọ dia asan re de vwiẹ ohwo yen dje oka rẹ uruemu ro fori nẹ ohwo vwo-o.” Oniọvo na rọvwọn aye rọ jẹ ephẹrẹ rẹ Oyibo! Ewene tiọyena djerephia nẹ ẹguọnọ rẹ Inenikristi se phi omaẹfẹnẹ kparobọ. O churu avwanre kugbe.​—Kọl. 3:14.