1. Ñanyi kintu kilengela bantu kupusanako na banyama?

BANTU bapusanako na banyama mambo baji na jiwi ja mu muchima. Twayuka kino kufumatu kimye muntu mutanshi kyo alengelwe. Jiwi ja mu muchima jo jalengejile Adama ne Evwa kufyama byo balajile muzhilo wa Yehoba. Kino kyamwesheshenga’mba jiwi ja mu muchima wabo jibakatezhenga.

2. Jiwi jetu ja mu muchima twakonsha kwijesakanya byepi ku kampasi? (Monai kipikichala kitanshi.)

² Aba baji na jiwi ja mu muchima jo babula kufunjisha bulongo bajitu nobe bwato buji na kampasi waonaika. Kutendeka lwendo na kampasi waonaika ke kwibika mu kizumba. Kipupu ne manyaki a pa kalunga akonsha kukumpula bwato. Kampasi uji bulongo wakonsha kukwasha muntu ubena kwendesha bwato. Jiwi jetu ja mu muchima twakonsha kwijesakanya ku kampasi. Jiwi ja mu muchima ke muntu wa mukachi witukwasha kuyuka kyawama ne kyatama kabiji jakonsha kwitutangijila mu jishinda jawama. Pa kuba’mba jiwi jetu ja mu muchima wetu jitutangijilenga bulongo, twafwainwa kwijifunjisha.

3. Ñanyi bintu byakonsha kufumamo inge jiwi ja mu muchima kechi twijifunjisha bulongo ne?

 ³ Umvwe muntu wabula kufunjisha jiwi janji ja mu muchima, kechi jakonsha kumukanya kuba byatama ne. (1 Timo. 4:1, 2) Kwikala na jiwi ja mu muchima ja uno mutundu jakonsha kwitulengela kumonanga “byatama amba byawama.” (Isa. 5:20) Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba: “Kimye kibena kwiya kyo bakalanguluka aba bemwipaya amba babena kwingila mwingilo wazhila kwi Lesa.” (Yoa. 16:2) Bino byo byalangulukilenga boba baipayile mwana wa bwanga aye Setepena, kabiji byo byo kiji ne ku bantu bamo. (Byu. 6:8, 12; 7:54-60) Aba bepaya bakwabo ne kulanguluka’mba baingila mwingilo wa Lesa ke bumbulwa maana, mambo Lesa ye bamba’mba ye bengijila wakanya bantu kwipayañana. (Lupu. 20:13) Kino kyamweshatu patoka amba jiwi ja mu muchima wabo jibatwala mungi.

4. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba jiwi jetu ja mu muchima jibule kukooka?

⁴ Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba jiwi jetu ja mu muchima jibule kukooka? Mizhilo ne mafunde aji mu Mambo a Lesa “bikwasha bantu pa kwibafunjisha, pa kwibakajipila, pa kwibololako ne pa kwibajimuna mu bololoke.” (2 Timo. 3:16) Onkao mambo, inge ke tufunde Baibolo, kulanguluka langulukapo pa byo aamba ne kwi bingijisha mu bwikalo bwetu, twakonsha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima kuyuka bilanguluka Lesa ne kwitutangijila bulongo. Twayai twisambe pa mizhilo ne mafunde a Yehoba byo akonsha kwitukwasha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima.

5, 6. Tumwenamo byepi mu kulondela mizhilo ya Lesa?

⁵ Pa kuba’mba tumwenemo mu mizhilo ya Lesa, kechi twafwainwa kupelelatu pa kwiitanga nangwa kwiilabijila ne. Twafwainwa kwiitemwa ne kwiinemeka. Mambo a Lesa aamba’mba: “Shikwai byatama, temwaiko byawama.” (Amo. 5:15) Pano twakonsha kuba byepi? Twafwainwa kufunda kumonanga bintu byonka Yehoba byo ebimona. Fwanyikizhai’mba muji na lukatazho lwa kubula kulaala. Dokotala wimubuula mutanchi wakonsha kwimukwasha. Wimubuula ne kajo ko mwafwainwa kuja, makayo a kukosesha mubiji ne kupimpulako bintu bimo. Na mambo a kulondela uno mutanchi, lukatazho lwa kubula kulaala lwapwa. Mwafwainwa kusanchila uno dokotala pa kwimukwasha kupimpulako bwikalo bwenu.

⁶ Mulenga wetu naye witupa mizhilo yakonsha kwituzhikijila ku bintu byatama bifuma mu bundengamambo kabiji itukwasha kwikala bwikalo bwawama. Baibolo witufunjisha’mba kechi twafwainwa kwikala na bubela, bujimbijimbi, bwivi, kuba bulalelale, bumbanzhi ne bingelekezha ne. (Tangai Byambo bya Maana 6:16-19; Lum. 21:8) Inge twimwena mapesho afumamo mu kulondela mashinda a Yehoba, kitulengela kutemwa Yehoba na muchima yense, ne kutemwa mizhilo yanji.

7. Kutanga ne kulanguluka pa byalubankenye bantu bamo banembwa mu Baibolo kwakonsha kwitukwasha byepi?

⁷ Kechi twafwainwa kulala mizhilo ya Lesa ne kumona bya malwa bifumamo apa bino twafunjilako ne. Twakonsha kufunjilako ku byalubankenye bantu bamo banembwa mu Mambo a Lesa. Byambo bya Maana 1:5 byaamba’mba: “Muntu wa maana uteleka ne kufunjilapo bintu byavula.” Lesa witufunjisha ne kwitupa maana alumbuluka, kikatakata inge ketutange ne kulanguluka pa byamwekejile bantu bamo banembwa mu Baibolo. Akilangulukai pa bya malwa byapichilemo Mfumu Davida kimye kyo alajile mizhilo ya Yehoba ne kuba bukende ne Batesheba. (2 Sam. 12:7-14) Kimye kyo tubena kutanga jino jishimikila, twakonsha kwishikisha’mba: ‘Mfumu Davida wafwainwe kuba byepi pa kuba’mba achinuzhuke kuba bukende ne  Betesheba ne kubula kupita mu makatazho o apichilemo? Umvwe kya kuba naesekwa mu jino jishinda, nanchi nakonsha kukana luno lweseko nyi? Abya nakonsha kunyema byonka byaubile Yosefwa nyi, inyi nakonsha kulenga mambo byonka byaubile Davida?’ (Nte. 39:11-15) Inge ketulanguluke pa byatama bifumamo mu bundengamambo, tukebikishako ‘kushikwa byatama.’

8, 9. (a) Ñanyi mwingilo wingila jiwi jetu ja mu muchima? (b) Mafunde a Yehoba ne jiwi jetu ja mu muchima bingijila byepi pamo?

⁸ Twakonsha kuchinuzhuka byashikwa Lesa. Pano twakonsha kuba byepi na bintu bimo bya mu bwikalo byo babula kwambapo mu kushinkamika mu Binembelo? Inge Binembelo kechi byaambapo ne, twakonsha kuyuka byepi kyawama kitokesha Lesa ku muchima? Po po twafwainwa kwingijisha jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha na mafunde a mu Baibolo.

⁹ Yehoba witutemwa, o ene mambo o etupela mafunde a kulondela pa kuba’mba twingijishenga bulongo jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha na Baibolo. Waamba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu, yenka wimufunjisha kuba’mba mumwenemo, yenka wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.” (Isa. 48:17, 18) Inge ketulanguluke pa mafunde a mu Baibolo ne kwiatemwa na muchima yense, tukekala na jiwi ja mu muchima jawama, kabiji kino kiketukwasha kufuukulanga bintu bulongo.

10. Mafunde oa ka, kabiji Yesu waingijishanga byepi mafunde?

¹⁰ Jifunde ke kishinka kyanema nangwa mukambizho mukatampe paimena mizhilo, kabiji kyo kine kishinka kyo balondela bantu pa kufuukula bintu. Pa kuba’mba tumvwishe jifunde, twafwainwa kuyuka bilanguluka mwine Upana Mizhilo, ne ene mambo o apaina yoyo mizhilo. Mu mwingilo wanji yense, Yesu wafunjishanga baana banji ba bwanga mafunde pa kuba’mba ebakwashe kulanguluka pa bintu byakonsha kufumamo mu byubilo byabo. Jifunde jimo jo ebafunjishe ke ja kuba’mba bukaji bwakonsha kulengela muntu kwipaya mukwabo, ne kuba’mba lunkumbwa lwakonsha kulengela muntu kuba bukende. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Pa kuba’mba tufunjishe jiwi jetu ja mu muchima, twafwainwa kulondelanga mafunde a Lesa, kabiji kino kikaleta lukumo kwi Lesa.—1 Ko. 10:31.

11. Jiwi ja mu muchima jakonsha kupasana byepi na ja muntu mukwabo?

¹¹ Bimye bimo, bena Kilishitu babiji babena kulondela jiwi ja mu muchima jo bafunjisha na Baibolo bakonsha kupita mu lukatazho lumotu, bino bafuukula bintu byapusana. Akilangulukai pa kutoma maalwa. Baibolo kechi wakanya bantu kutoma maalwa mu kwesakanya ne. Pano bino, Baibolo wakanya bantu kukizhamo kutoma ne kupendwapendwa. (Maana 20:1; 1 Timo. 3:8) Bino nanchi kino kyalumbulula’mba mwina Kilishitu inge utoma maalwa mu kwesakanya, kafwako kikwabo kyo afwainwa kwakamwa nenyi? Ine. Nangwa kya kuba jiwi janji ja mu muchima jakasuluka, uno mwina Kilishitu wafwainwa kulangulukilako jiwi ja mu muchima ja bakwabo babula kutoma.

12. Byambo biji pa Loma 14:21 byakonsha kwitukwasha byepi kunemeka jiwi ja mu muchima ja bakwetu?

¹² Pa kutundaika bena Kilishitu kunemeka jiwi ja mu muchima ja bakwabo, Paulo wanembele’mba: “Kyawama kubula kuja nyama, kutoma binyu nangwa kubula kuba kintu kyonse kyakonsha kutuntwisha mulongo wenu.” (Loma 14:21) Nanchi mwakonsha kuleka kuba bintu byo muji na luusa lwa kwibyuba na mambo a kuba’mba byakonsha kutuntwisha bakwenu nyi? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwafwainwa kuleka. Balongo bamo saka bakyangye kwiya mu bukine batomanga bingi malwa, kampe pa kino kimye basalapo kuleka. Kechi kyakonsha kuwama atweba kulengela mulongo kubwela  ku byubilo bya kala byakonsha kumuletela lukatazho ne. (1 Ko. 6:9, 10) Onkao mambo, inge twaita mulongo ku nzubo kwetu kechi twafwainwa kumukanjikizha kutoma malwa inge wakana kutoma ne.

13. Timoti wamwesheshe byepi kuba’mba watangizheko bya Bufumu?

¹³ Timoti saka akiji mwanyike kampe na myaka 20, wafukwilepo kuya ku mukanda pa kuba’mba abule kutuntwisha Bayudea bo asapwilangako. Byubilo byanji bipashishe bingi na byajinga na mutumwa Paulo. (Byu. 16:3; 1 Ko. 9:19-23) Nanchi ne anweba mwipana kuleka kuba bintu bimo na mambo a bakwenu byonka byaubile Timoti nyi?

14, 15. (a) Ñanyi bintu byavwangwamo mu kukoma? (b) Kutemwa bantu kwakwatankana byepi na kukoma mu bwina Kilishitu?

¹⁴ Bena Kilishitu bonse kechi bafwainwa kupelelatu pa “kufunda mafunjisho atanshi aamba pe Kilishitu” ne, bino bafwainwa ‘kukomanga.’ (Hebe. 6:1) Kukoma kechi kwiyatu ako kwine ne. Twafwainwa kutwajijila kwibikako pa kuba’mba tuyileko palutwe. Kukomenako kwavwangamo kuyukilako bintu byavula ne kwikala na maana. O ene mambo o betutundaikile kimye kyonse kutanganga Baibolo moba onse. (Sala. 1:1-3) Nanchi mwibikila kikonkwanyi kya kutanga Baibolo pa juba pa juba nyi? Kutanga Baibolo moba onse kukemukwasha kwikala na maana a kuyuka mizhilo ne mafunde a Yehoba ne kumvwisha Mambo a Lesa.

¹⁵ Muzhilo mukatampe wa bena Kilishitu ke muzhilo wa butemwe. Yesu wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kino kyo kyo bakayukilako bonse amba mwi baana bami ba bwanga, umvwe mwitemwa anwe bene na bene.” (Yoa. 13:35) Mulongo wa kwa Yesu aye Yakoba waambile’mba butemwe ye “muzhilo wa bufumu.” (Yako. 2:8) Paulo naye waambile’mba: “Butemwe bo bufikizha mizhilo.” (Loma 13:10) Kechi twakonsha kukumya pa kwamba bingi pa butemwe ne, mambo Baibolo witubuula’mba “Lesa butemwe.” (1 Yoa. 4:8) Butemwe bwa Lesa kechi bumwekelatu mu byambo ne. Yoano wanembele’mba: “Monka muno mo mwamwekela butemwe bwa Lesa kwi atweba, kuba’mba Lesa watumine Mwananji yenkawa umotu pano pa ntanda pa kuba’mba tukekale na bumi kupichila mwi aye.” (1 Yoa. 4:9) Kutemwa bantu ko kwalengejile Lesa kutuma  mwananji. Byo twatemwa Yehoba ne Mwananji, balongo bena Kilishitu ne bantutu bakwabo, tumwesha’mba twakoma mu bwina Kilishitu.—Mat. 22:37-39.

16. Mafunde a Lesa etukwasha byepi inge twakoma mu lwitabilo?

¹⁶ Inge twakoma mu lwitabilo, po po mukayuka’mba mafunde anema. Kyaikala bino na mambo a kuba’mba mizhilo ishinkamikatu pa kintu kimo, pano mafunde engila mu bintu byapusana pusana. Akilangulukai pa kino: Mwanyike kechi wakonsha kuyuka ene mambo o kyatamina kupwanañana na babi ne, onkao mambo bansemi bakonsha kubikako mizhilo ya kumuzhikijila. (1 Ko. 15:33) Bino inge mwana wakoma, wikala na maana a kulanguluka bulongo pa bintu ne kuyuka bya kulondela mafunde a mu Baibolo pa kufuukula bintu. Onkao mambo, kikamukwasha kuyuka bya kusala ba kupwanañana nabo. (Tangai 1 Kolinda 13:11; 14:20.) Umvwe ketulondele mafunde a Lesa pa kufuukula bintu, jiwi jetu ja mu muchima jiketutangijilanga bulongo ne kulanguluka byonka bilanguluka Lesa.

17. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba tuji na byonse byo tukeba pa kufuukula bintu?

¹⁷ Nanchi tuji na byonse bikebewa pa kufuukula bintu bitokesha Yehoba ku muchima nyi? Ee. Umvwe ketulondele mizhilo ne mafunde aji mu Mambo a Lesa, po po ‘tukekala bafikilamo, benengezha bulongo kwingila mingilo yonse yawama.’ (2 Timo. 3:16, 17) Onkao mambo, kebainga mafunde a mu Binembelo pa kuba’mba ‘muyuke kyaswa muchima wa Yehoba.’ (Efi. 5:17) Ingijishainga bulongo bingijisho byanengezha jibumba ja Lesa bya kwimukwasha kufunda Mambo a Lesa, nabiji Watch Tower Publications Index, Buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka, Watchtower Library, BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI, ne JW Library app. Bino bingijisho bebinengezhezha kwitukwasha pa lufunjisho lwa pa bunke ne pa kupopwela kwa kisemi.

18. Ñanyi mapesho afumamo inge ke tulondela mizhilo ne mafunde a Yehoba?

¹⁸ Mu kulondela mizhilo ya Yehoba ne mafunde anji mufuma mapesho, byonka byaamba Salamo 119:97-100, amba: “Mizhilo yenu byo neitemwapo! Kimye kyonse neilanguluka langulukapo. Mikambizho yenu indengela kwikala na maana kukila balwanyi bami, mambo iji ne amiwa myaka ne myaka. Nji na milangwe kukila bafunjishi bami bonse, mambo ndanguluka languluka pa bya kuvululako byenu. Nguba bintu na milangwe kukila bakulumpe, mambo nalondela mikambizho yenu.” Twakonsha kwikala na maana, milangwe, ne kuba bintu bulongo inge saka twikala na kimye kya ‘kulanguluka languluka’ pa mizhilo ne mafunde a Lesa. Umvwe twibikako, twakonsha kukoma kufika ku “kimino kya Kilishitu.”—Efi. 4:13.