1. ¿Tiko njënäˈänëm ko naxwinyëdë jäˈäy kyaj duˈun ojts kyojy extëmë jëyujk animal?

JYOBAA ojts dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy mëdë jyot wyinmäˈäny kyaj dyuˈunëty extëmë jëyujk animal. Adán mëdë Eva tapë netyë jyot wyinmäˈäny, pääty nyayuˈtsëdë ko Dios ojts myëgäjpxëdë mä nety të tyuundëgoytyë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko myëkjäˈäwëdëbë nety ti të ttundë.

2. ¿Wiˈixë jot winmäˈäny yaˈijxkijpxyë mët mä yajwiityë barkë? (Ixë dibujë).

² Yëˈë jot winmäˈäny xytyuknijäˈäwëm ti oy ets ti kyaj yˈoyëty ets mbäät xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä jukyˈäjtën. Tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj oy tyuˈumoˈoyëty ja jyot wyinmäˈäny, mbäät mëët nˈijxkijpxyëm ko myaˈaty mä yajwiityë barkë, pes mbäät ja poj ets ja mejny yajnëjkxyëty wiinktsoo. Per pën mä yajwiity ja barkë oy tyuny, ta jyäˈtët mä të tnitsoonë. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, pën nwiˈtˈoˈoy nbëjkˈoˈoyëm ja jot winmäˈäny, ta nëjkx oy xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.

3. ¿Ti mbäät tyuny jyatyëty pën kyaj yajxon nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny?

³ Yëˈë jot winmäˈäny diˈib kyaj yajxon yajtuˈumoˈoy, kyaj mbäät  xytyuknijäˈäwëm pën axëëk diˈib ndunäˈänëm (1 Tim. 4:1, 2). Axtë mbäät xytyukmëbëjkëm “ko axëëkpë yëˈë duˈun oy” (Is. 5:20). Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Jäˈtäämp ja tiempë mä ja jäˈäyëty myaˈoogäˈänëdë. Jaˈajëty oyë dëˈën ttijy ttundë diˈibë Dios tsyejpy” (Fwank 16:2). Ets duˈunën wyinmääytyë pënaty yaˈoˈktë ja Esteban, ets nanduˈun të wyinmaytyë pënaty duˈun të yˈadëˈëtstë (Apos. 6:8, 12; 7:54-60). Pënaty yajtaam yajˈyojktëbë nëë neˈpyny xyëëwgyëjxmë relijyonk, wyinmaytyë ko yëˈë myëduundëbë Dios, per yëˈë duˈun kyutëjëdëp ja yˈanaˈamën (Éx. 20:13). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko winˈëˈënëdëp ja jyot wyinmäˈäny.

4. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë pën oy tyuny ja jot winmäˈäny?

⁴ ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë pën oy tyuny ja jyot wyinmäˈäny? Ko ndukniˈˈijxëm ja Diosë yˈanaˈamën etsë tyëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë. Pes “tuump oy es nyaˈëxpëjkëm, ndukˈanaˈamëm, nyaˈoˈoyëm, es njëjwijtsëmbijtëm pën extëm jyikyˈatët tëyˈäjtën mëët” (2 Tim. 3:16). Pääty, tsojkëp yajxon nˈëxpëjkëmë Biiblyë, nbawinmäˈäyëm ti myaytyakypy etsë net nbaduˈunëm. Duˈuntsoo nwiˈtˈoˈoy nbëjkˈoˈoyëm ja jot winmäˈäny parë xytyuˈumoˈoyëm extëmë Dios winmay. Min nˈokˈijxëm wiˈix xypyudëjkëmë Diosë yˈanaˈamën etsë tyëyˈäjtën parë ndukniˈˈijxëm ja jot winmäˈäny.

5, 6. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Diosë yˈanaˈamën?

⁵ Parë xypyudëjkëmë Diosë yˈanaˈamën, kyaj jeˈeyë tsyokyëty ngäjpxëm o nnijäˈäwëm wiˈix jyënaˈany, tsojkëbë duˈun nmëjˈijxëm ets ntsojkëm. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Axëkˈixtë diˈib axëëk ets tsoktë diˈibë duˈun oy” (Amós 5:15). Parë duˈun nduˈunëm, jëjpˈam nˈijxëm tijaty extëmë Jyobaa tˈixy. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. Okwinmay ko xynyinëjkxy tuˈugë doktoor mët ko kyaj oy mäˈäy mboˈkxy, ta mˈanëˈëmxëty parë xytyunëdë ejersisyë, xyˈixët tijaty mbäät xyjeˈxy ets tijaty kyaj, ets xyyajtëgatsët wanatyë mjukyˈäjtën. ¿Këdii mëjwiin kajaa xykyukäjpxët ja doktoorë ko mbudëkëdët kyäjpxwijën?

⁶ Duˈun extëmë tyäˈädë doktoor, Jyobaa nan të xymyoˈoyëmë yˈanaˈamën parë jotkujk njukyˈäjtëm ets parë kyaj ok nguˈayoˈowëm ja poky kaytyey. Nˈokwinmäˈäyëm nuˈunën ndukˈoyˈäjtëm ko njëjpkudijëm tijatyë Biiblyë yajkubojkypy, extëm ko jäˈäy wyinˈëëny, yˈandaˈaky, myeetsy, yˈity tsyëënë oypyënëty mëët, tsyiptuny tsyip kajpxy ets ko tyun kyäjpxtë mëdë demonyëtëjk (käjpxë Proverbios 6:16-19; Diˈibʉ Jat. 21:8). Ko nˈijxëm wiˈix mëjwiin kajaa ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa, ta niˈigyë ntsojkëm ets nmëjjäˈäwëm ja yˈanaˈamën.

7. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko ngäjpxëm Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm?

⁷ Kyaj tyim tsokyëty ngutëjëmë Diosë yˈanaˈamën parë tyëkëdë jot winmäˈäny. Pes ko ngäjpxëmë Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm, mbäät nnijäˈäwëm wiˈix jyäjt kyëbajttë pënaty kyaj tmëmëdoowdë Dios. Proverbios 1:5 jyënaˈany: “Ja diˈib wijy myëdoowˈijtypy ets yˈaxäjëyaampy niˈigyë ja ëxpëjkën”. Tyäˈädë ëxpëjkën jam tsyoony mä Dios ets yëˈë diˈib mas oy. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nwinmäˈäyëm nuˈunë David tkuˈayoˈowë ko pyokytyuuny mëdë Bat-seba (2 Sam. 12:7-14). Ko ngäjpxëmë tyäˈädë tekstë, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Tixyëbë David ojts ttuny parëxyëp kyaj dyajnäjxyë jäj jëmuˈumën? ¿Tits ndunëp kots nyajpäädët mä duˈumbë jotmay? ¿Ngugaˈagëbëts extëm ttuunyë José o xyyajkäˈäjëbëts extëmë David?” (Gén. 39:11-15). Ko yajxon nwinmäˈäyëm wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ja poky kaytyey, ta niˈigyë nˈaxëkˈijxëm diˈib axëëk.

8, 9. 1) ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm ja jot winmäˈäny? 2) ¿Wiˈixë Diosë tyëyˈäjtën twiˈtˈoy tpëjkˈoyë ja jot winmäˈäny?

 ⁸ Niˈamukë njëjpkudijëm tijatyë Dios nyigajpxy ko axëëk. Per ta diˈibë Biiblyë kyaj tnigajpxy ti mbäät nduˈunëm. ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ti Jyobaa tsyojkypy ets nduˈunëm? Pën nasˈijxëm etsë Biiblyë twiˈtˈoy tpëjkˈoyët ja jot winmäˈäny, ta nëjkx nwinˈijxëm diˈib oy.

⁹ Mët ko Jyobaa xytsyojkëm, të xymyoˈoyëm ja tyëyˈäjtën diˈib wyiˈtˈoˈoy pyëjkˈoˈoyëp ja jot winmäˈäny. Yëˈë jyënaˈany: “Ëjts, Jyobaa, ëjtsën mijts xyDiosˈäjtp, ja diˈib mdukniˈˈijxëp parë këˈëm xytyukˈoyˈatët, ja diˈib mduˈumooyëp wiˈix mbäät mnëˈëyoˈoy mduˈuyoˈoy” (Is. 48:17, 18). Ko nbawinmäˈäyëm ja Diosë tyëyˈäjtën ets ko nasˈijxëm parë xyˈadëjk xytyuktëjkëm, ta twiˈtˈoy tpëjkˈoyë ja jot winmäˈäny. Duˈuntsoo, mbäädë net xypyudëjkëm parë nwinˈijxëm diˈib oy.

10. 1) ¿Wiˈixë Biiblyë xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈib oy? 2) ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë ja yˈëxpëjkpëty parë ttundët diˈib oy?

¹⁰ Mä Biiblyë kyaj jeˈeyë myinyë ley o anaˈamën, nan miimbë tëyˈäjtën diˈib mbäät xytyuˈumoˈoyëm parë nduˈunëm diˈib oy. Ko njaygyujkëmë tyäˈädë tëyˈäjtën, ta nmëwinmäˈänybyatëm wiˈixë Jyobaa wyinmay ets tiko näägë ley dyajnaxkëdaky. Jesus ojts tnigajpxy kanäk pëkyë tyäˈädë tëyˈäjtën parë ja yˈëxpëjkpëty tpëktëdë kuentë wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijaty tyuundëp o wiˈix jyaˈayˈattë. Extëm nˈokpëjtakëm, ojts tnimaytyaˈaky ko pën yajpëjkëˈkpë akë, mbäät axëëk xyyaˈˈadëtsëm ets ko axëëkpë jot winmäˈäny, mbäät xyyajtuˈundëgoˈoyëm mëdë wiink toxytyëjk o wiink yetyëjk (Mat. 5:21, 22, 27, 28). Pën nnaytyuktuˈumoˈoyëm ja Diosë tyëyˈäjtën, ta nwitˈoˈoy nbëjkˈoˈoyëm ja jot winmäˈäny ets yëˈë nëjkx nwinˈijxëm diˈibë Dios yajmëjpëtsëmëdëp (1 Kor. 10:31).

11. ¿Tiko njënäˈänëm ko mbäät wiˈixëm tijaty nduˈunëm?

¹¹ Ko Dios mëduumbëty dyajtundë Biiblyë parë twiˈtˈoy tpëjkˈoyëdë jyot wyinmäˈäny, mbäädë net wiˈixëm tijaty ttundë. Extëm nˈokpëjtakëm ko jäˈäy yˈuuky. Biiblyë yajkubojkypy ko pën myuktëgoyëty o ko dyajniˈigyë, per kyaj dyajkuboky ko waanë nˈukëm (Prov. 20:1; 1 Tim. 3:8). Pääty ko net nˈuugäˈänëm, ¿yëˈëyëdaa mbäät nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko jeˈeyë waanë nˈukëm? Kyaj. Nan tsojkëp nˈijxëm pën ja nmëguˈukˈäjtëm kyaj wiˈix wyinmayët.

12. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Romanʉs 14:21 parë nwingutsëˈkëmë nmëguˈukˈäjtëmë wyinmäˈäny?

¹² Pablo ojts tˈanëëmë ja Dios mëduumbëty ko tsojkëp twingutsëˈëgëdët ja myëguˈuktëjkë wyinmäˈäny. Jyënany: “Nik oy ko ngadimjëˈxëm ja tsuˈutsy es ngadimˈukëm ja binë, o nduˈunëm oytyim diˈibëty diˈibë mbäät mëët nyajpekykyäˈäm ja nmëmëbëjkpëˈäjtëm” (Rom. 14:21). Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kyaj tnasˈixë wyinmäˈäny yˈuugët, ta xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot nwingutsëˈkëm extëm wyinmay ets kyaj nˈukëm. Pes taaˈäjtpë nmëguˈukˈäjtëm diˈib ijty jantsy uktëp ets të wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë parë ninuˈun kyanekyˈuugäˈändë. Seguurë ko kyaj nikëjxmˈatäˈänëm ko jatëgok tniwäˈägëdë nëë (1 Kor. 6:9, 10). Pääty, ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nˈawäˈänëm tuk kopë ets kyaj tˈaxäjëyäˈänët, kyaj nety ntsojkëm ko mëktaˈaky nmoˈoyëm.

13. ¿Ti tyuunë Timoteo parë ja judiyëtëjk tkupëktët ja oybyë ayuk?

¹³ Timoteo ojts tpanëjkxë apostëlë Pablo yˈijxpajtën, pes ko netyë jyëmëjt naa 20, ta ojts yajtsuky mä yetyëjkˈäjtën ets dyajnäjxyë jäj jëmuˈumën. Per pääty duˈun ttuuny, parë kyaj dyajkunapët ja judiyëtëjk diˈibë  nety nëjkx ttukmëtmaytyäˈägäˈänyë Diosë yˈayuk (Apos. 16:3; 1 Kor. 9:19-23). Ets ëtsäjtëm, ¿nan yëˈë ndunäˈänëm diˈibë nmëguˈukˈäjtëm oy yajnayjawëdëp?

14. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë Dios mëduumbë tnijawë yajxon ti diˈibë Dios tsyojkypy?

¹⁴ Niˈamukë mbäät nwimbajtˈadëtsëm parë nnijäˈäwëm ti diˈibë Dios tsyojkypy ets “kyaj natimjaˈayëm nduˈun ngäjxëm diˈibë të nyajtukniˈˈijxëm ko Kristë nmëbëjktsoˈonëm” (Eb. 6:1). Parë nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay, tsojkëp niˈigyë nˈëxpëjkˈadëtsëm ets nmëwinmäˈänybyatëm. Per mëjääw yajtunäämp, pes kyaj mbäät duˈunyë xyˈadëjk xytyuktëjkëm. Pääty janääm jatsojk nyaˈˈanmäˈäyëm ets ngäjpxëmë Biiblyë tuˈuk tuˈugë xëëw (Sal. 1:1-3). Pën ngäjpxëm bom bom, ta niˈigyë njaygyukëyäˈänëm ja Diosë yˈanaˈamën etsë tyëyˈäjtën.

15. Ja Dios mëduumbë diˈib winmaapy extëmë Jyobaa, ¿wiˈix jyaˈayˈaty mëdë myëguˈuktëjk?

¹⁵ Ta tuˈugë ley diˈib niˈigyë jëjpˈam, yëˈë mä tniˈanaˈamë ets ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Jesus duˈun tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Pën mnaytsyojkëdëp miitsëty nixim niyam, net nidëgekyë ja jäˈäy tnijawëdët kots ëj miits nˈëxpëjkpëˈattë” (Fwank 13:35). Santiago, diˈibë Jesus kyuˈˈutsyˈäjt, ja ojts ttijy “ja Diosë yˈanaˈamën diˈibë niˈigyë myëjjëty” (Sant. 2:8). Etsë Pablo duˈun jyënany: “Mët ja tsojkën yajkuytyuundaapy tëgekyë tëgekyë ja Diosë yˈanaˈamën” (Rom. 13:10). ¿Tiko jyëjpˈamëty nmëdäjtëmë tsojkën? Jaˈko Biiblyë jyënaˈany: “Ko Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:8). Jyobaa kyaj jeˈeyë xyˈanmäˈäyëm ets njäˈäwëmë tyäˈädë tsojkën, tsyojkypyë duˈun ets nyajnigëxëˈkëm mä tijaty nduˈunëm. Juan duˈun tkujäˈäyë: “Dios xytyukˈijxëm ja tsyojkën ëtsäjtëm ko tkejxy ja tyuˈukˈUˈunk yä naxwiiny es nmëdäjtëm ja njikyˈäjtënˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë yˈUˈunk” (1 Fwank 4:9). Pääty ko ntsojkëmë Jyobaa, Jesus, nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm etsë wiink jäˈäy, ta nyajnigëxëˈkëm ko duˈun nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa (Mat. 22:37-39).

16. Ko njaygyujkëˈadëtsëm ti diˈibë Jyobaa tsyojkypy, ¿tiko niˈigyë nyajtsobatëm ja tëyˈäjtën?

¹⁶ Diosë yˈanaˈamën o lyey tyim nigajpxypy ti mbäät nduˈunëm ets ti kyaj, per ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë tuump mä oytyim diˈibëtyë jotmay. Pääty ko tuˈugë  Dios mëduumbë tjaygyujkëˈadëˈëtsy, ta niˈigyë dyajtsobääty ja tëyˈäjtën. Mbäät mëët nˈijxkijpxyëm extëm jyattë ënäˈkuˈunk, mä myutskˈattë kyaj tjaygyukëdë wiˈix yˈaxëktunëdët ko tmëdattëdë myëtnaymyaayëbë diˈib kyaj yˈoyëty. Pääty ja tyääk tyeety kyuentˈatëdë ko tpëjtäˈäktë ja anaˈamën (1 Kor. 15:33). Per ko niˈigyë tyëkëdë ja jyot wyinmäˈäny, ta tjaygyukëdë wanaty wanaty ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë ets yajxon twinˈixtë ja myëtnaymyaayëbë (käjpxë 1 Korintʉ 13:11; 14:20). Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, ko nbawinmäˈäyëm wiˈix yajkuytyunäˈäny ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë, ta ja jot winmäˈäny ndukˈawäˈkëm extëmë Dios wyinmay, ets mbäädë net oy xytyuˈumoˈoyëm.

17. ¿Tiko njënäˈänëm ko nmëdäjtëmë naybyudëkë parë mbäät nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp?

¹⁷ Nmëdäjtëm kanäk pëkyë naybyudëkë parë mbäät nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp. Pes mä Biiblyë miimbë Diosë yˈanaˈamën etsë tyëyˈäjtën diˈib mbäät pyudëkëdë Dios mëduumbë ets “kexy kaˈpxy yˈëxpëktët, tnijawëdët es ttundët tëgekyë ja oybyë tsujpë tuunk” (2 Tim. 3:16, 17). Pën njaygyukëyäˈänëm wiˈix ja “Nintsënˈäjtëm [Jyobaa] ttseky es njikyˈäjtëm”, tsojkëp nduˈunëmë mëjääw (Éfes. 5:17). Oy ko yajxon nyajtuˈunëm kanäk pëky ja tuumbajn diˈib jaˈäjtp, extëmë Índice de las publicaciones Watch Tower, Naybyudëkë parë tijaty tpayoˈoytyëdë Jyobaa tyestiigëty, programë Watchtower Library, BIBLIOTEKË MÄ INTERNET etsë JW Library. Mbäät mëjwiin kajaa xypyudëjkëmë tyäˈädë tuumbajn ko naytyuˈuk nˈëxpëjkëm o mëdë familyë.

18. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa yˈanaˈamën ets ja tyëyˈäjtën?

¹⁸ Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈatäˈänëm pën nmëmëdoˈowëm ja Jyobaa yˈanaˈamën ets ja tyëyˈäjtën. Salmo 119:97-100 jyënaˈany: “¡Njantsy tsyojkypyëtsë mˈanaˈamën! Xënaxyëts nbawinmay. Mˈanaˈamën yëˈëts mas wijy xyyajjëmbijtp ets kyajtsë nmëtsip duˈun wyijˈyëty, jaˈko winë xëëw winë tiempëts nmëdaty. Mas niˈigyëts nnijawë wiˈix tijaty yˈixëty ets kyaj dyuˈunëty niˈamukëtsë nmaˈestrë, jaˈko nbawinmaabyëts tijatyëts xytyukjamyajtsp. Mas niˈigyëts tijaty nduny mëdë wijyˈäjtën ets kyaj dyuˈunëtyë yetyëjkëty diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk, jaˈko nmëmëdoobyëtsë mˈanaˈamën”. Ko njuˈtëmë tiempë parë nbawinmäˈäyëm wiˈix jyënaˈanyë Jyobaa yˈanaˈamën ets ja tyëyˈäjtën, ta nnijäˈäwëm wiˈix yajkuytyunäˈäny ets nmëwinmäˈänybyatëm wiˈix tijaty yˈixëty. Ets pën nduˈunëmë mëjääw parë nwiˈtˈoˈoyëm ja jot winmäˈäny extëmë jyënaˈanyë Diosë yˈanaˈamën etsë tyëyˈäjtën, ta nëjkx “nmëduˈunëm ja Dios extëm ja Kristë ttuuny” (Éfes. 4:13).