1. Waut es eent, wuarom de Menschen de Tieren äwaläajen sent?

WIE Menschen sent de Tieren biejlikj doarenn äwaläajen, daut wie een Jewessen haben. Aul de ieeschte Menschen hauden een Jewessen. Daut es doaraun to seenen, daut Adam un Eva sikj vestuaken, nodäm aus see Jehova sien Jesaz jebroaken hauden. Daut wiest, daut an daut Jewessen baudad.

2. En waut fa Stekjen es ons Jewessen soo aus een Nuadwiesa? (See daut Bilt aum Aunfank.)

² Soone, waut äa Jewessen nich fein oppjeschoapt haben, sent biejlikj soo aus een Schepp met eenen Nuadwiesa, waut nich rajcht schauft. Daut kaun jefäadlich sennen, wäajen de Wint un de Walen kjennen daut Schepp leicht en eene aundre Rechtunk lenkjen. Oba wan de Kapitän eenen Nuadwiesa haft, waut rajcht enjestalt es, dan kaun dee daut Schepp doahan lenkjen, wua daut han saul. Ons Jewessen es biejlikj soo aus een Nuadwiesa. Daut sajcht ons, waut rajcht un waut orrajcht es, un kaun ons en de rajchte Rechtunk lenkjen. Oba daut daut Jewessen ons fein lenkjen kaun, mott wie daut rajcht enstalen ooda oppschoapen.

3. Woo kaun daut utkomen, wan daut Jewessen nich rajcht oppjeschoapt es?

 ³ Wan ons Jewessen nich rajcht oppjeschoapt es, dan woat ons daut nich doafäa woarnen, waut schlajchtet to doonen (1. Tim. 4:1-2). Daut kaun ons mau rajcht enbillen, “daut de Sind eendoont es” (Jes. 5:20). Jesus säd to siene Nofolja: “Doa woat eene Tiet komen, daut see meenen, see doonen Gott eenen Deenst, wan see junt doot moaken” (Joh. 16:2). Soo wia daut biejlikj bie dee, waut dän Jinja Stefanus dootmuaken (Apj. 6:8, 12; 7:54-60). Un uk lota jeef daut een deel Menschen, waut sea grausomet deeden, biejlikj aundre dootmoaken, un dan säden see, daut see daut fa Gott deeden ooda wäajen äaren Gloowen (2. Mo. 20:13). Dee äa Jewessen holp dee nich, daut rajchte to doonen.

4. Waut kjenn wie doonen, daut ons Jewessen rajcht schauft?

⁴ Waut kjenn wie doonen, daut ons Jewessen rajcht schauft? De Jesazen un Gruntsauzen en Gott sien Wuat sent “wieetvoll ons to belieren, ons uttobätren, ons trajchttowiesen, un ons to unjarechten, woo rajcht to läwen” (2. Tim. 3:16). Wie sellen flietich de Bibel studieren, doaräwa nodenkjen un daut uk en ons Läwen nokomen. Dan woa wie lieren, emma dolla soo to denkjen, aus Jehova deit, un ons Jewessen kaun ons halpen, daut rajchte to doonen. Nu woa wie seenen, woo wie ons Jewessen met Jehova siene Jesazen un Gruntsauzen oppschoapen kjennen.

5-6. Woo halpen Gott siene Jesazen ons?

⁵ Wan Gott siene Jesazen ons waut halpen sellen, dan es daut nich jenuach, dee bloos to läsen ooda dee to kjanen. Wie motten dee leewen un ons aun dee hoolen. Gott sien Wuat sajcht: “Hausst daut Beese en leeft daut Goode” (Amos 5:15, Friesenbibel). Oba woo kjenn wie daut? Wie motten lieren, soo to denkjen, aus Jehova deit. Saj wie mol, du kaust nich fein schlopen un de Dokta sajcht, daut du jesunda äten motst un mea Ekserseis doonen un noch aundret en dien Läwen endren. Du kjemst daut aules no un daut halpt die. Woo denkjst du nu äwa daut, waut de Dokta die aunjedeent haft?

⁶ Biejlikj soo haft ons Schepfa ons Jesazen jejäft. Wan wie ons aun dee hoolen, schizt ons daut fa de schlajchte Foljen, waut de Sind met sikj brinjt, un ons jeit daut bäta. De Schreft sajcht biejlikj, wie sellen nich lieejen, nich aundre unjagonen, nich stälen, nich Huararie begonen, nich grausom sennen un nich Zaubarie driewen (läs Spricha 6:16-19; Opb. 21:8). Wan wie beläwen, woo goot daut utkjemt, wan wie Jehova jehorchen, dan woa wie am un siene Jesazen noch dolla leewen.

7. Woo halpt ons daut, äwa de Jeschichten ut de Bibel notodenkjen?

⁷ Wie motten daut nich selfst utfinjen, woo schlajcht daut utkjemt, wan eena sikj nich aun Gott siene Jesazen helt. Wie kjennen von aundre äare Fäla lieren, waut en de Bibel oppjeschräwen sent. Spricha 1:5 sajcht: “Wäa weis es, woat doano horchen un sikj bätren”. Gott jeft ons dän basten Rot un dän kjrie wie biejlikj, wan wie biblische Jeschichten läsen un doaräwa nodenkjen. Denkj wie toom Biespel mol doaraun, woo schlajcht dän Kjennich David daut jinkj, nodäm aus hee Jehova ojjehuarsom wia un met Batseba de Ehe bruak (2. Sam. 12:7-14). Wan wie dee Jeschicht läsen, dan kjenn wie äwalajen: “Woo wudd de Kjennich David  dise Sorjen un Trubbels haben kunt utem Stich gonen? Waut wudd ekj en soone Loag doonen? Wudd ekj wajchranen, soo aus Josef, ooda wudd ekj sindjen, soo aus David?” (1. Mo. 39:11-15). Wan wie doaräwa nodenkjen, woo schlajcht daut utkjemt, wan eena sindicht, dan woa wie daut beese emma dolla haussen.

8-9. (a) Bie waut halpt ons daut Jewessen? (b) Waut doonen Jehova siene Gruntsauzen aun ons Jewessen?

⁸ Wie haben nuscht met daut to doonen, waut Gott haust. Oba daut jeft uk Sachen, wua daut en de Schreft kjeen Jesaz fäa jeft. Woo kjenn wie dan weeten, waut wie doonen sellen un waut Gott fa rajcht talt? Doabie kaun ons daut Jewessen halpen, wan wie daut met de Schreft oppjeschoapt haben.

⁹ Jehova haft ons ut Leew Gruntsauzen jejäft, waut ons halpen, ons Jewessen opptoschoapen. Hee sajcht: “Ekj sie de HAR, dien Gott, un ekj lia die daut, waut goot fa die es, un wies die dän Wajch, dän du gonen saust” (Jes. 48:17-18). Wan wie opp iernst äwa biblische Gruntsauzen nodenkjen un wan ons dee to Hoaten gonen, dan kjenn wie ons Jewessen enstalen un oppschoapen. Daut halpt ons rajcht to entscheiden.

10. (a) Waut es een Gruntsauz? (b) Woo brukt Jesus Gruntsauzen toom lieren?

¹⁰ Een Gruntsauz es eene Woarheit ooda eene Lia, waut ons halpen kaun, rajcht to denkjen ooda daut rajchte to doonen. Wan wie Jehova siene Gruntsauzen vestonen, dan woa wie lieren, woo hee denkjt un wuarom hee jewesse Jesazen jeft. Jesus brukt Gruntsauzen toom siene Nofolja lieren, woo daut utkomen kaun, wan eena orrajcht jesonnen es ooda waut orrajchtet deit. Biejlikj kaun daut to Grausomkjeit fieren, wan eena emma äwa wäm doll es, un orreine Jedanken kjennen to Ehebruch fieren (Mat. 5:21-22, 27-28). Wan wie ons no Gott siene Gruntsauzen rechten, dan woat ons Jewessen fein schaufen un wie woaren ons fa soont entscheiden, waut Gott ieet (1. Kor. 10:31).

11. Woaren aule Christen sikj fa dautselwje entscheiden? Laj daut ut.

¹¹ Wan Christen äa Jewessen uk met de Schreft oppschoapen, woaren dee sikj oba nich aula fa dautselwje entscheiden. Eenje drinkjen biejlikj Stoakjet un aundre wada nich. De Schreft sajcht ons daut nich auf, oba wie sellen nich too väl drinkjen ooda ons besupen (Spr. 20:1; 1. Tim. 3:8). Meent daut dan, daut een Christ bloos doano oppaussen mott, daut hee nich too sea enne Buddel nenkjikjt? Nä. Wan sien Jewessen daut uk toolat, een bät Alkohol to drinkjen, mott hee oba doawäajen noch aun aundre äa Jewessen denkjen.

12. Woo kaun Reema 14:21 ons halpen, aun aundre äa Jewessen to denkjen?

¹² Paulus wees, daut wie uk aun aundre äa Jewessen denkjen sullen. Hee schreef: “Daut es bäta nich Fleesch to äten ooda Wien to drinkjen ooda irjent sest waut to doonen, wuaraun dien Brooda sikj stat” (Reem. 14:21). Wie haben de Frieheit, Alkohol to drinkjen. Oba wudd wie reed sennen, daut nich to doonen, wan wie wisten, daut een Brooda sikj doaraun steeten wudd? Na secha. Eenje Breeda hauden Trubbel met supen, ea see de Woarheit kjanen lieeden, oba nu sent dee sikj gaunz eenich, nuscht mea to drinkjen. Secha well wie dee nich veuasoaken, wada doamet auntofangen, wiels daut wudd dee sea toom Schoden sennen  (1. Kor. 6:9-10). Doawäajen wudd daut nich leeftolich sennen, onse Jast to beräden Stoakjet to drinkjen, wan dee daut nich wellen.

13. Waut deed Timotäus, om aundre äa Jewessen nich to baudren?

¹³ Timotäus wia woomäajlich romme 20, aus hee sikj beschnieden leet. Daut deed wee, oba hee deed daut, wäajen hee de Juden nich tofaul brinjen wull, waut hee lota prädjen wudd. Krakjt soo aus Paulus wull hee nich, daut aundre sikj aun am steeten sullen (Apj. 16:3; 1. Kor. 9:19-23). Best du uk reed, waut tochtoloten, om aundre to halpen?

14-15. (a) Woo kaun eena een stoakja Christ woaren? (b) Woo gonen stoakje Christen met aundre om?

¹⁴ Wie aula sellen nich bloos “aunfangen . . . aus Christ to läwen”, oba doano sträwen voljewosne, ooda stoakje, Christen to woaren (Heb. 6:1). Daut woa wie nich von veselfst; doatoo mott wie ons aunstrenjen un emma mea lieren un vestonen. Doawäajen woat ons emma wada toojerot, jieda Dach de Schreft to läsen (Psa. 1:1-3). Strenjst du die aun, daut to doonen? Dan woascht du Jehova sien Wuat un siene Jesazen un Gruntsauzen emma bäta vestonen.

¹⁵ Daut wichtichste Jesaz fa Christen es, daut dee sellen Leew haben. Jesus säd to siene Jinja: “Wan jie Leew unjarenaunda haben, woat aulemaun seenen, daut jie miene Jinja sent” (Joh. 13:35). Jesus sien Haulfbrooda Jakobus nand de Leew “daut kjennichliche Jesaz” (Jak. 2:8). Paulus säd: “Met Leew helt eena daut gaunze Jesaz” (Reem. 13:10). Daut wundat ons nich, daut de Leew fa soo wichtich jetalt woat, wiels de Schreft sajcht: “Gott es Leew” (1. Joh. 4:8, Friesenbibel). Fa Gott es de Leew nich bloos een Jefeel; hee bewiest dee derch Woakjen. Johanes schreef: “Gott wees ons woo goot hee ons wia aus hee sienen eensjen Sän en de Welt schekjen deed, daut wie derch am läwen sellen” (1. Joh. 4:9). Wan wie Leew wiesen fa Jehova un fa sienen Sän, fa onse Breeda un uk fa aundre Menschen, dan bewies wie, daut wie stoakje Christen sent (Mat. 22:37-39).

16. Wuarom woa wie Gruntsauzen emma mea räakjnen, wan wie em Gloowen stoakja woaren?

¹⁶ Je stoakja wie em Gloowen woaren,  je mea woa wie de biblische Gruntsauzen räakjnen. Jesazen sent jeweenlich bloos fa eene jewesse Loag jedocht, oba Gruntsauzen kjennen ons en veschiedne Loagen halpen. Een kjlienet Kjint vesteit biejlikj nich, woo jefäadlich schlajchte Jesalschoft es – doawäajen stalen de Elren Räajlen opp toom daut Kjint beschitzen (1. Kor. 15:33). Oba wan daut Kjint ieescht jrata woat, dan lieet daut, biblische Gruntsauzen to vestonen, un kaun emma bäta selfst entscheiden, woont de rajchte Frind sent (läs 1. Korinta 13:11; 14:20). Je mea wie äwa Gott siene Gruntsauzen nodenkjen, je bäta woat ons Jewessen ons halpen kjennen, wäajen wie emma dolla lieren soo to denkjen, aus Gott denkjt.

17. Wuarom kjenn wie sajen, daut wie daut haben, waut ons fält toom ons rajcht entscheiden?

¹⁷ Hab wie aules, waut ons fält toom ons soo entscheiden, aus Jehova daut jefelt? Jo, wie haben. Wan wie de Jesazen un Gruntsauzen ut Gott sien Wuat rajcht brucken, dan woa wie “em Staund . . . [sennen] en goode Woakjen jeschekjt to sennen” (2. Tim. 3:16-17). De biblische Gruntsauzen halpen ons to weeten, “waut de Har von . . . [ons] velangt” (Efs. 5:17). Oba woo kjenn wie dee finjen? Wie motten daut Jereetschoft fein brucken, waut wie toom studieren haben, biejlikj dän Index der Wachtturm-Publikationen, de Help toom nosieekjen fa Jehova siene Zeijen, de Watchtower Library, de Woaktorm ONLINE-BIBLIOTÄKJ un de JW Library-App. Daut kaun ons halpen, daut wie doa noch mea bie haben, wan wie fa ons selfst ooda aus Famielje studieren.

18. Waut fa goodet brinjt daut, wan wie ons no Jehova siene Jesazen un Gruntsauzen rechten?

¹⁸ Daut brinjt väl goodet, wan wie ons no Jehova siene Jesazen un Gruntsauzen rechten. Psalm 119:97-100 sajcht: “Oo woo jieren hab ekj doch dien Jesaz! Ekj denkj aule Dach doaräwa no. Wiels diene Jebooten emma met mie sent, moaken dee mie weisa aus miene Fiend. Ekj sie hecha jelieet aus aul miene Liera, wiels ekj denkj äwa diene Väaschreften no. Ekj sie kjlieekja aus de oole, wiels ekj hool mie aun diene Väaschreften.” Wan wie ons de Tiet nämen, deep äwa Gott siene Jesazen un Gruntsauzen notodenkjen, dan woat daut aun onse Woakjen to seenen sennen, daut wie mea Weisheit un Vestentnis haben. Wie kjennen “volstendje Menschen en Christus . . . [sennen], soo wiet daut Christus bie ons eent un aules es”, wan wie flietich ons Jewessen met Jehova siene Jesazen un Gruntsauzen oppschoapen (Efs. 4:13).