1. Nĩ wendi wĩva tũsyaawa twĩ naw’o, na wendi ũsu ũtumaa twenda kyaũ?

WE WĨW’AA ata wakomana na mũndũ ũmwĩsĩ na ũmũnengete ndaĩa na ũyĩthĩa o na ndeũkũlilikana kana o na ndeũkũkwatya o na vanini? Ũsu nĩ ũndũ ũtonya kũtuma mũndũ akw’a ngoo. Nĩkĩ? Nũndũ ithyonthe tũsyaĩtwe twĩ na wendi wa kwoneka twĩ ma vata. Tũyendaa o kwoneka twĩ ma vata tũ, ĩndĩ nĩtwendaa andũ mamanye nithyĩ aaũ na nĩ maũndũ meva twĩanĩĩtye.—Mot. 11:16; Yovu 31:6.

2, 3. Nĩ kwa nzĩa yĩva wendi wa kwoneka twĩ ma vata ũtonya kũkĩla mĩvaka? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

² Ve maũndũ maingĩ twendete, ĩndĩ no twende maũndũ asu tũkambĩĩa kũkĩla mĩvaka nũndũ twĩ ene naĩ, na now’o vailyĩ na wendi wa kwenda twoneke twĩ ma vata. Wendi ũsu no ũtume twambĩĩa kwĩmanthĩa nguma itaĩle. Nthĩ ĩno ya Satani ĩtumaa andũ menda kũmanyĩka na maikwata nguma nginya makolwa kana Ĩthe waitũ, Yeova Ngai, nĩwe waĩle kũnewa nguma syonthe na kũthaithwa.—Ũvu. 4:11.

³ Ĩvindanĩ ya Yesũ atongoi amwe ma ndĩni mendaa manengwe  nguma itamaĩle. Nĩkyo kĩtumi Yesũ weeie aatĩĩi make atĩĩ: “Ĩsũvĩei aandĩki, ala mendaa kũtambũka mekĩe ngũa ndasa, na mendaa kũkethw’a ing’ang’anĩ, na ivĩla sya mbee masinakokenĩ, na kũndũ kwa mbee mbokanĩ.” Na ongeleela kwasya: “Asu nĩmo ala makona ũsilĩlo mũnene mbee.” (Luka 20:46, 47) Yesũ aĩ na woni wĩ kĩvathũkany’o. Akathie mũndũ mũka ndiwa waumisye mũvothi o mũnini na noĩthwa ũtaaoneka wĩ wa vata nĩ andũ aingĩ. (Luka 21:1-4) Kĩla Yesũ wasiasya nĩ kana one mũndũ e wa vata kyaĩ kĩvathũkany’o vyũ na kĩla andũ angĩ masiasya. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya twĩthĩwe na woni waĩle ũla Yeova Ngai wĩtĩkĩlaa.

4. Nĩ kyaũ kĩseo vyũ tũtonya kwĩka tũkoneka twĩ ma vata? Elesya.

⁴ Kwoou nĩ kyaũ kĩseo vyũ tũtonya kwĩka tũkoneka twĩ ma vata? Ti maũndũ ala andũ masembanasya namo nĩ kana memanthĩe nguma, ta kĩsomo, ũmanthi, mathaũ, kũkũna mbathi, na maũndũ angĩ ta asu mekawa nthĩ ĩno. Vandũ va ũu, sũanĩa kĩla Vaulo wawetie ĩla waandĩkie ndeto ii: ‘Ĩndĩ yu mwamũmanyie Ngai, kana kavaa kwasya nĩmwĩsĩkĩwe nĩ Ngai, mũtonya ata kwĩthyũũa na kũsyokea ĩngĩ momanyĩsyo ma kwambĩlĩlya ala monzu na ala mate vata, ala kwondũ wamo nĩmũkwenda kũsyoka ũkombonĩ ĩngĩ?’ (Aka. 4:9) Nĩ ndaĩa nene ta kĩ kwĩthĩwa ‘twĩsĩkĩwe nĩ Ngai,’ Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ! Ngai nũtũthoketye twĩthĩwe anyanyae. No twasye o tondũ mũsomi ũmwe waisye kana “ithyĩ nĩtũtw’ĩkĩte syĩndũ [Ngai] ũtanĩaa kũsisya.” Yeova atũmbie nĩ kana twĩthĩwe anyanya make, na kwoou yĩla tweethĩwa na ngwatanĩo nzeo nake, twĩthĩawa tweanĩsya kĩla twaĩle kwĩanĩsya twĩ thayũ.—Mũta. 12:13, 14.

5. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũmanyĩke nĩ Yeova?

⁵ Mose nĩ ũmwe weesĩkĩwe nĩ Yeova. Yĩla weesũvie Yeova ayenda amwĩtĩkĩle amũmanye nesa, Yeova amwĩie atĩĩ: “Ngeeka ũndũ ũsu naw’o ũla ũneenete; nũndũ nĩwonete ũseo methonĩ makwa, na nĩngwĩsĩ na syĩtwa yaku.” (Kuma 33:12-17) O naitũ no tũkwate moathimo maingĩ mũno Yeova atũmanya. Ĩndĩ tũtonya kwĩka ata nĩ kana Yeova atũmanye? Nĩ kwa kũmwenda na kwĩyumya tũmũthũkũme.—Soma 1 Akolintho 8:3.

6, 7. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma twananga ngwatanĩo yitũ na Yeova?

⁶ Ĩndĩ no nginya twĩkĩe kĩthito nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ĩthe waitũ wa ĩtunĩ. O ta Aklĩsto ma Kalatia ala Vaulo waandĩkĩie, ithyĩ tũyaĩle kwĩyumĩsya maũndũ “ala monzu na ala mate vata” ma nthĩ ĩno, ala nĩ vamwe na kwĩmanthĩa nguma sya kũũ nthĩ. (Aka. 4:9) Aklĩsto asu ma ĩvindanĩ ya atũmwa nĩmeekĩte maendeeo ũkethĩa nĩmesĩkĩwe nĩ Ngai. Ĩndĩ ana-a-asa o asu nomo Vaulo waisye kana yu maĩ manavika vandũ makambĩĩa “kũsyokea ĩngĩ” maũndũ ala mate vata. Vaulo nĩ ta wameaa atĩĩ: “Mwĩkĩte maendeeo mũkavika vau, nĩ kyaũ kĩũtuma mũsyokea maũndũ asu ma ũtumanu na matatethya mwamatiie?”

⁷ Yo nĩvatonyeka o naitũ tũkesa kwambĩĩa kũsyoka ĩtina? Ĩĩ, nĩ ũndũ ũtonyeka. O ta Vaulo, nĩvatonyeka ũkethĩa ve maũndũ maĩ matonya kũtũnenga nguma mũno twĩ nthĩ ĩno ya Satani ĩndĩ twamatia. (Soma Avilivi 3:7, 8.) Kwa ngelekany’o, nĩtũtonya kwĩthĩwa twaĩ na mwanya wa kũthi yunivasiti na twalea kũthi, kana tũkethĩwa twaleile tũyambatangĩw’a kĩvĩla wĩanĩ, kana kũlika viasalanĩ tũkwate mbesa mbingĩ. O na nĩtũtonya kwĩthĩwa twĩ kĩnengo kya kwina kana kya mathaũ. Na noĩthwa twĩthĩwa  vaasa keka maũndũ asu nomo tũkwatĩĩe. (Aevl. 11:24-27) Twĩthwa twĩ atumanu tũkatw’ĩka twĩĩw’a ta twaaisye kĩndũ kya vata nũndũ wa kwĩyĩima maũndũ ta asu tũmũthũkũme Yeova. Yĩsilya ta yĩu no yĩtume tũsyokea ĩngĩ maũndũ ma nthĩ ĩno ala twamanyie nesa kana nĩ “ala monzu na ala mate vata.”

8. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũlũlũmĩlye ũtwi witũ wa kwĩkaa kĩla kĩtonya kũtuma Yeova atwona twĩ ma vata?

⁸ Tũtonya kwĩka ata tũlũlũmĩlye ũtwi witũ wa kwĩkaa kĩla kĩtonya kũtuma Yeova atwona twĩ ma vata vandũ va kwendeesya nthĩ? Nĩ kana twĩke ũu nĩtwaĩle kũlilikana maũndũ elĩ ma vata. Mbee, ĩvinda yonthe Yeova nĩwonaa ala mamũthũkũmaa me aĩkĩĩku me ma vata. (Soma Aevelania 6:10; 11:6) Nĩwonaa kĩla ũmwe wa athũkũmi make e wa vata mũno na onaa wĩ ũndũ ‘ũte wa ũlũngalu’ kũema kũũngana na ala aĩkĩĩku. Kĩla ĩvinda Yeova nĩwĩthĩawa esĩ “ala make,” kana kwa ndeto ingĩ, nũmonaa me ma vata. (2 Tim. 2:19) Nĩwĩsĩ “nzĩa ya ala alũngalu” na nĩwĩsĩ ũndũ ũtonya kũmavonokya matatwanĩ moo onthe.—Sav. 1:6; 2 Vet. 2:9.

9. Nengane ngelekany’o ikwonany’a ũndũ Yeova wonanĩtye kana andũ make nĩ ma vata?

⁹ Ve mavinda Yeova woonanisye kana andũ make nĩ ma vata kwa nzĩa sya mwanya. (2 Mav. 20:20, 29) Kwa ngelekany’o, Yeova nĩwavonokisye andũ make yĩla maatĩĩĩtwe nĩ ita syĩ vinya sya Valao mayĩinga Ũkanga Mũtune. (Kuma 14:21-30; Sav. 106:9-11) Kĩu kyaĩ kyama kya ũsengy’o mũno nginya weethĩa o na vavĩtĩte myaka 40, ngewa ĩsu no yaeawa nĩ andũ ma kĩsio kĩu. (Yos. 2:9-11) Kũlilikana ũndũ Yeova watũmĩie vinya wake kwonany’a kana nĩwendete andũ make nĩkwaĩle kũtwĩkĩa vinya twĩsĩ kana o mĩtũkĩ nĩtũũvithũkĩwa nĩ Ngoki wa Makoki o tondũ kwathanĩtwe! (Esek. 38:8-12) Ĩvinda yĩu tũkatana mũno nũndũ nĩtwatwie kwĩka kĩla kĩtonya kũtuma Ngai atwona twĩ ma vata vandũ va kwendeesya nthĩ ĩno.

10. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva wa vata twaĩle kũlilikana?

¹⁰ Ũndũ wa kelĩ wa vata twaĩle kũlilikana nĩ atĩĩ: Yeova no onany’e kana twĩ ma vata kwa nzĩa o na tũtesa kũtaĩa. Ala mekaa maũndũ maseo mayenda kwony’a andũ meĩtwe kana maikanewa ĩtuvi o na yĩmwe nĩ Yeova. Nĩkĩ? Nũndũ methĩawa makwata ĩtuvi yoo yĩla manengwa nguma nĩ andũ angĩ. (Soma Mathayo 6:1-5.) Ĩndĩ Yesũ aisye kana Ĩthe wake ‘nĩwonaa kĩmbithĩnĩ’ ala matonekaa nĩ andũ me ma vata nũndũ wa maũndũ maseo ala mekaa. Nĩwonaa meko ma kĩla ũmwe na akamũtuva kwosana na kĩla wĩanĩĩtye. Ĩndĩ ve mavinda Yeova ũtũtuvaa o na kwa nzĩa tũtamba kũsũanĩa. Ekai tũneenee nzĩa imwe.

11. Yeova oonanisye ata kana Meli aĩ mũndũ wa vata?

¹¹ Yĩla ĩvinda yavikie Mwana wa Ngai asyawe kũũ nthĩ, Yeova anyuvie mwĩĩtu weenyivĩtye, ũteesĩ mũndũũme, weetawa Meli nĩ kana akue ĩvu ya mwana ũsu. Meli ekalaa Nasaleti, ndũa ĩtaĩ nguma na yaĩ vaasa na Yelusaleme vala ĩkalũ yaĩ. (Soma Luka 1:26-33.) Yo nĩ kyaũ kyatumie Meli anyuvwa nowe eanĩsye kĩanda kĩu? Mũlaĩka Kavilieli amwĩie “nĩwonew’e ũseo kwa Ngai.” Na nĩwoonanisye kana aĩ na ngwatanĩo nzeo mũno na Ngai yĩla waneenaa na Elisavethi, ũla maĩ ũko. (Luka 1:46-55) Kwoou Yeova anyuvie Meli eanĩsye kĩanda kĩu nũndũ nĩwamũsyaĩtye kwa kavinda akona kana nĩ mũĩkĩĩku. Ũsu nĩ ũndũ Meli ũtaĩ esa kũtaĩa.

12, 13. Yeova atũmĩie nzĩa yĩva kwonany’a kana Yesũ nĩ wa vata asyawa na ĩtina wa mĩthenya 40 e ĩkalũnĩ?

 ¹² Yĩla Meli wesie kũsyaa Yesũ, Yeova ndaavuanĩsya atongoi na asumbĩki ala maĩ Yelusaleme na Mbethelemu ũndũ ũsu. O na kau aĩthi moonekaa me andũ mate vata, nĩmo maumĩlĩilwe nĩ alaĩka me weũnĩ mayĩĩthya malondu vakuvĩ na Mbethelemu. (Luka 2:8-14) Ĩtina wa vau, aĩthi asu nĩmaendie kwona kana kala kasyaiwe. (Luka 2:15-17) No nginya wĩthĩe Meli na Yosevu maseng’ie mũno moona nzĩa ĩla Yeova watũmĩie kwonany’a kana Yesũ nĩ wa vata. Kwasũanĩa ũndũ nzĩa ya Yeova ya kwĩka maũndũ yĩthĩawa yĩ kĩvathũkany’o na ya Ndevili. Yĩla Satani watũmie ala andũ oĩ makone Yesũ na asyai make, kĩla mũndũ waĩ Yelusaleme nĩwamanyie kĩla kĩendeeie na kĩu kyaumĩlya thĩna mwingĩ. (Mt. 2:3) Yĩla andũ onthe mavikĩiwe nĩ ũvoo ũsu, syana mbingĩ nĩsyooaiwe vate kĩtumi.—Mt. 2:16.

¹³ Mĩthenya 40 ĩtina wa Yesũ kũsyawa, Meli nĩwaaĩle kumĩsya Yeova nthembo ĩkalũnĩ yĩla yaĩ Yelusaleme. Kĩu kyaĩ kyalo kya maili ta thanthatũ (kĩlomita 9) kuma Mbethelemu. (Luka 2:22-24) Nĩvatonyeka ũkethĩa Meli e kyalonĩ na Yosevu na Yesũ eekũlasya kana ve ũndũ wa mwanya mũthembi ũtonya kwĩka akonany’a kĩanda kĩla Yesũ wesaa kwĩthĩwa nakyo. Ĩndĩ Yeova oonanisye kana Yesũ nĩ wa vata kwa nzĩa yĩ kĩvathũkany’o vyũ na ũndũ Meli waĩ atonya kũsũanĩa. Atũmĩie mũndũũme waĩ ‘mũlũngalu na mũkĩi wa Ngai’ weetawa Simeoni, na mũndũ mũka mwathani waĩ ndiwa weetawa Ana, ũla waĩ na myaka 84, kwathana kana mwana ũsu nĩwe ũkatw’ĩka Masia, kana Klĩsto, ũla wathanĩtwe.—Luka 2:25-38.

14. Meli aathimiwe ata nĩ Yeova?

¹⁴ Nao nata Meli? We Yeova nĩwaendeeie kũmwony’a kana aĩ wa vata nũndũ wa kũea Mwana wake, na kũmũsũvĩa e mũĩkĩĩku? Ĩĩ, nĩweekie ũu. Twĩasya ũu nũndũ ndeto ila waneenie na maũndũ ala weekie nĩmaandĩkĩtwe Mbivilianĩ. Nĩvatonyeka ũkethĩa Meli ndaĩ atonya kũendany’a na Yesũ kĩla vandũ kwa myaka ĩtatũ na nusu ĩla waendaa aitavany’a. Nĩvatonyeka ũkethĩa nũndũ Meli aĩ mũndũ mũka ndiwa, alasimĩkie kwĩkala Nasaleti. Ĩndĩ o na kau ve maũndũ maingĩ mamũvĩtũkie, aĩ vakuvĩ na Yesũ aikw’a. (Yoa. 19:26) Na o vamwe na ũu, Meli aĩ Yelusaleme vamwe na amanyĩw’a ala angĩ ĩvindanĩ ya Vendekosito yĩla mũthĩnzĩo wa veva mũtheu wanenganiwe. (Meko 1:13, 14) Veonekana aĩ ũmwe wa ala metĩkĩiw’e veva mũtheu mũthenya ũsu. Ethĩwa ũu nĩw’o vailyĩ, ũu nĩ kwasya kana nĩwakwatie mwanya wa kwĩkalany’a na Yesũ ĩtunĩ tene na tene. Ũsu nĩ mũthĩnzĩo wa vata mũno wakwatie nũndũ wa ũĩkĩĩku wake.

15. Yeova oonanisye ata kana Mwana wake nĩ wa vata yĩla waĩ kũũ ĩũlũ wa nthĩ?

¹⁵ Yesũ ndendaa kwĩmanthĩa nguma methonĩ ma atongoi ma siasa kana ma ndĩni. Kĩla kyaĩ kya vata kwake nĩ kũmwendeesya Yeova. Kwoou no nginya ethĩwe eekĩiwe vinya mũno mavindanĩ atatũ ala Yeova mwene waneenie kuma ĩtunĩ oonany’a kana nĩ wa vata. Amina kũvatisĩwa Ũsĩnĩ wa Yolotani oou, Yeova aisye: “Ũũ nĩwe Mwana wakwa mwendwa, ũla nendeeaw’a nĩwe.” (Mt. 3:17) Veonekana ũla ũngĩ weewie ndeto isu no Yoana Mũvatisi e weka. O na mwaka ũmwe ũu Yesũ atanamba kũkw’a, atũmwa make atatũ nĩmeewie Yeova asya ũũ ĩũlũ wa Yesũ: “Ũũ nĩwe Mwana wakwa mwendwa, ũla nendeew’e nĩwe.” (Mt. 17:5) Na mũthya, vatiele o mĩthenya mĩvũthũ Yesũ akw’e, Yeova  nĩwaneenie nake ĩngĩ kuma ĩtunĩ.—Yoa. 12:28.

16, 17. Yeova oonanisye ata kana Yesũ nĩ wa vata kwa nzĩa mũndũ o na wĩva ũtaĩ atonya kũtaĩa?

¹⁶ O na kau Yesũ nĩweesĩ akakw’a kĩkw’ũ kĩ nthoni ailĩĩlĩtwe kana nũumĩte Ngai, avoyie atavya Ĩthe wake atĩĩ: “Ti ũndũ ngwenda nyie, ĩndĩ ũndũ ũkwenda we. . . . Kwenda kwaku kwĩkwe.” (Mt. 26:39, 42) ‘Nĩwoomĩĩisye mũtĩ wa mathĩna, na avũthya nthoni’ nũndũ ndendaa kwoneka e wa vata nĩ andũ, ĩndĩ endaa kwendeesya Ĩthe wake. (Aevl. 12:2, NWT) Yeova oonisye Yesũ ata kana nĩwamwonaa e wa vata?

¹⁷ Mboyanĩ ĩla Yesũ wavoyie e vaa ĩũlũ wa nthĩ nĩwaeleisye ũndũ waĩ na mea ma kũsyoka ĩngĩ ndaĩanĩ ĩla waĩ nayo e vamwe na Ĩthe wake. (Yoa. 17:5) Vai vandũ vekwonany’a kana Yesũ nĩwataĩaa kana ve kĩndũ kĩngĩ ũkakwata eka kĩu. Ndasũanĩaa kana athi ĩtunĩ akanewa mũthĩnzĩo wa mwanya nũndũ wa ũĩkĩĩku wake. Ĩndĩ kwasisya kĩla Yeova weekie. Nĩwoonisye Yesũ kana nĩ wa vata kwa nzĩa mũndũ o na wĩva ũtaĩ amba kũtaĩa yĩla wamũthayũũkisye e na mwĩĩ wa veva, “amũnenevya mũno,” na amũnenga thayũ ũtesa kũkw’a. Vai mũndũ ũngĩ waĩ aanewa mũthĩnzĩo ũsu. * (Avi. 2:9; 1 Tim. 6:16) Ĩsu yaĩ nzĩa nzeo mũno Yeova watũmĩie oonany’a kana nĩwoonaa Yesũ e wa vata nũndũ wa ũĩkĩĩku wake!

18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikemanthĩe nguma sya nthĩ ĩno?

¹⁸ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikemanthĩe nguma sya nthĩ ĩno? Ĩkalaa ũlilikene kana kĩla ĩvinda Yeova nĩwonaa athũkũmi make aĩkĩĩku me ma vata, na mavinda maingĩ nũmaathimaa o na kwa nzĩa matesa kũtaĩa. Moathimo ala tweteele nĩ maseo o na kwĩ ũndũ tũtonya kũsũanĩa. Ĩndĩ o tũendeee kũmĩĩsya motato na mawetu maingĩ ala me kw’o, ekai tũlilikanae kĩla ĩndĩ kana nthĩ ĩno ĩkilyĩ kũvĩta vamwe na nguma syayo syonthe. (1 Yoa. 2:17) Asa waitũ wa ĩtunĩ, Yeova, ‘ti ũla ũte mũlũngalu ũndũ ũtonya kũlwa nĩ wĩa witũ na wendo ũla twonanĩtye kwondũ wa syĩtwa yake.’ (Aevl. 6:10) Nũndũ wa ũu, akoonany’a kana twĩ ma vata, o na kwa nzĩa tũtamba kũtaĩa ũmũnthĩ!