Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nwane A Ɛkulo Kɛ Ɔdie Wɔ Ɔto Nu A?

Nwane A Ɛkulo Kɛ Ɔdie Wɔ Ɔto Nu A?

“Nyamenle ɛnle nzisi mɔɔ ɔ rɛle bavi bɛ gyima nee ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlale ye ali wɔ ye duma ne anwo” la.​—HIB. 6:10.

EDWƐNE: 39, 30

1. Duzu a yɛ muala yɛkulo a?

SAA awie mɔɔ ɛze ye na ɛbu ye la arɛle fi wɔ duma, ɔnlie wɔ ɔndo nu anzɛɛ ɔngakye wɔ a, kɛzi ɛbade nganeɛ? Ɛhye bahola ado ɛ sa nu kpalɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ yɛ nuhua ko biala bahulo kɛ bɛdie ye bɛto nu. Saa awie mɔ die yɛ to nu a ɛnee ɔtɛwiele; eza yɛkulo kɛ bɛnwu yɛ menli holɛ ko mɔɔ yɛde nee mɔɔ yɛhola yɛyɛ la noko.​—Ɛdi. 11:16; Dwobu 31:6.

2, 3. Kɛzi yɛbahola yɛanyia adwenle mɔɔ ɛndenrɛ wɔ ɛlielɛ mɔɔ yɛkulo kɛ bɛdie yɛ bɛto nu la anwo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

2 Noko saa yɛannea boɛ a, yɛ sinlidɔlɛ ti, yɛbahola yɛanyia adwenle mɔɔ ɛndenrɛ la wɔ ɛhulolɛ mɔɔ yɛkulo kɛ bɛdie ye bɛto nu la anwo. Seetan ewiade ne kulo kɛ yɛte nganeɛ kɛ yɛ nwo hyia na yɛdie duma. Ɔba ye zɔ a, ɔmmaa yɛnva nganvolɛ nee ɛzonlenlɛ mɔɔ yɛ anwuma Selɛ Gyihova Nyamenle fɛta la yɛmmaa ye.​—Yek. 4:11.

3 Gyisɛse mekɛ zo ɛzonlenlɛ nu mgbanyima nyianle awie mɔɔ bɛbalie ye bɛado nu la anwo adwenle mɔɔ ɛndenrɛ. Gyisɛse bɔle ye ɛdoavolɛma kɔkɔ kɛ: “Bɛnlea boɛ wɔ mɛla kilehilevolɛma mɔɔ bɛkulo kɛ bɛwula adɛladeɛ ndendenle bɛkpɔsa na bɛkulo gua zo ahyebizalɛ nee nyianu azua nu mbia [“kpalɛ” ɔbdw.] mɔɔ wɔ ɔ nyunlu nee ɛleka mɔɔ menli titili tɛnla ye wɔ ɛkponledolɛ bo” la anwo. Ɔdoale zo kɛ: “Ɛhye mɔ banyia ndɛnebualɛ mɔɔ anu yɛ se kpalɛ la.” (Luku 20:46, 47) Noko, Gyisɛse hanvole kunlavolɛ raalɛ ehyianli bie mɔɔ vale ngapɛlɛ nwiɔ yele ndoboa mɔɔ ɔbayɛ kɛ awie mɔ annwu ye la. (Luku 21:1-4) Ɔda ali kɛ ɛnee asolo kɛzi Gyisɛse die awie mɔ to nu la kolaa. Edwɛkɛ ɛhye bamaa yɛanyia adwenle mɔɔ tenrɛ mɔɔ Gyihova Nyamenle die to nu la.

AWIE MƆƆ ƆDIE YƐ ƆTO NU A ƆLE KPALƐ LA

4. Nwane a ɔdie yɛ ɔto nu a ɔle kpalɛ a, na duzu ati ɔ?

4 Ɛnee akee nwane a ɔdie yɛ ɔto nu a ɔle kpalɛ ɔtɛla biala ɛ? Tɛ yemɔ a le nwoma ɛzukoalɛ kpole, gyima anzɛɛ anyelielɛ ninyɛne mɔɔ menli fa bɛ nwo wula nu amaa ewiade ne alie bɛ ado nu la. Emomu, yemɔ a le mɔɔ Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ hilele yɛ kɛ: “Kɛkala mɔɔ bɛnwu Nyamenle anzɛɛ Nyamenle emomu ɛnwu bɛ la, duzu ati a eza bɛlɛsia bɛ nzi bɛahɔ ngakula ninyɛne mgbane ne mɔɔ nvasoɛ ɛnle zo la anwo na bɛkpondɛ kɛ bɛyɛ ngɛkɛlɛ bɛmaa bɛ bieko ɛ?” (Gal. 4:9) Nea nwolɛ adenle kpole mɔɔ ɔle kɛ Anwuma nee Aze Tumivolɛ ‘Nyamenle bahola anwu yɛ a!’ Ɔkulo kɛ ɔ nee yɛ nyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ. Abɔlɔba bie hanle kɛ, “yɛbayɛ menli mɔɔ yɛlɛ ɔ nyunlu ɛlolɛ.” Saa Gyihova nwu yɛ kɛ ɔ gɔnwo mɔ a, ɔmaa yɛnwu deɛmɔti yɛde ngoane nu la.​—Nol. 12:13, 14.

5. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛayɛ Nyamenle agɔnwo mɔ a?

5 Yɛze kɛ ɛnee Mosisi le Gyihova agɔnwo. Mɔɔ ɔzɛlɛle Gyihova kɛ: “Kile me wɔ ndenle ne mɔ” la, Gyihova buale ye kɛ: “Edwɛkɛ kpɔkɛ ko ɛhye mɔɔ wɔha la ati, me nee bɛ bahɔ, ɔluakɛ meze wɔ kpalɛ kpalɛ, yɛɛ wɔzɔ me nye.” (Ade. 33:12-17) Saa Gyihova nwu yɛdayɛ noko a, yɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo. Noko, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛayɛ Gyihova agɔnwo mɔ a? Ɔwɔ kɛ yɛkulo ye na yɛyila yɛ nwo zo yɛmaa ye.​—Kenga 1 Kɔlentema 8:3.

6, 7. Duzu a bahola amaa yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne azɛkye a?

6 Noko, ɔwɔ kɛ yɛmia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ mɔɔ yɛ nee yɛ anwuma Selɛ ne lɛ la anu. Le kɛ Galeehyea alimoa Kilisienema la, ɔwɔ kɛ yɛkpo kɛ yɛbayɛ ngɛkɛlɛ yɛamaa ewiade ɛhye anu “ngakula ninyɛne mgbane ne mɔɔ nvasoɛ ɛnle zo,” la nee nuhua nganvolɛ. (Gal. 4:9b) Ɛvoya mɔɔ limoa Kilisienema zɔhane nyianle anyuhɔlɛ kpalɛ maanle Nyamenle nwunle bɛ. Noko, Pɔɔlo hanle kɛ ɛnee mediema ko ye ala ‘ɛlɛsia’ ayɛ ninyɛne mgbane mgbane bieko. Ɛnee Pɔɔlo ɛlɛka kɛ: “Ɛleka mɔɔ bɛnyia anyuhɔlɛ bɛradwu la, duzu ati a bɛlɛsia bɛayɛ ninyɛne mgbane mgbane mɔɔ nvasoɛ ɛnle zo la bieko ɛ?”

7 Ɛhye bie bahola ado yɛ ɛnɛ ɔ? Ɛhɛe. Mɔɔ yɛrale nɔhalɛ ne anu la, bie a yɛkpole dumalielɛ wɔ Seetan ewiade ne anu, kɛ mɔɔ Pɔɔlo yɛle la. (Kenga Felepaema 3:7, 8.) Bie a yɛkpole nwolɛ adenle mɔɔ bamaa yɛazukoa nwoma kpole, yɛanlie gyinlabelɛ kpole yɛando nu anzɛɛ nwolɛ adenle mɔɔ bamaa yɛanyia ezukoa dɔɔnwo wɔ ewiade ne anu la. Edwɛne mɔɔ yɛze ye to anzɛɛ ɛnriandilɛ nee bɔlo ɛbɔlɛ mɔɔ yɛze ɔ nye zo la bahola amaa yɛalie duma na yɛanyia ezukoa, noko yɛkpole ɔ muala. (Hib. 11:24-27) Nrɛlɛbɛ ɛnle nu kɛ yɛbanlu yɛ nwo kɛ yɛzile kpɔkɛ kpalɛ zɔhane la, na yɛte nganeɛ kɛ saa yɛlile ninyɛne ɛhye mɔ anzi a, anrɛɛ ɔbawie yɛ boɛ! Adwenle zɛhae bamaa yɛazia yɛali ewiade ne anu ninyɛne mɔɔ yɛbule bɛ kɛ “ngakula ninyɛne mgbane mgbane mɔɔ nvasoɛ ɛnle zo” la anzi.

MIA KPƆKƐ MƆƆ WƆBƆ LA ANU

8. Duzu a bamaa kpɔkɛ mɔɔ yɛbɔ kɛ yɛmaa Gyihova alie yɛ ado nu la anu amia ɛ?

8 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamia kpɔkɛ mɔɔ yɛbɔ kɛ yɛmaa Gyihova alie yɛ ado nu na tɛ ewiade ne la ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛkakye nɔhalɛ edwɛkɛ nwiɔ bie mɔɔ anwo hyia la. Mɔɔ limoa, Gyihova die bɛdabɛ mɔɔ bɛsonle ye nɔhalɛ nu la to nu dahuu. (Kenga Hibuluma 6:10; 11:6) Ɔ nye die ye sonvolɛ ko biala anwo, na ɔbu ye kɛ ɔle “nzisi” kɛ ɔbakpo bɛdabɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye la. Gyihova “ze bɛdabɛ mɔɔ bɛle ye ɛdeɛ la” dahuu. (2 Tim. 2:19) Ɔze “pɛlepɛlelilɛnli adenle” nee kɛzi ɔbalie bɛ yeavi sɔnea nu la.​—Edw. 1:6; 2 Pita 2:9.

9. Maa neazo mɔɔ kile kɛzi Gyihova liele ye menli dole nu la.

9 Ɔyɛ a Gyihova die ye menli to nu wɔ ndenle titili zo. (2 Ek. 20:20, 29) Fa kɛzi Gyihova liele ye menli wɔ Nyevile Kɔkɔlɛ ne anu wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee Falo nee ye ɛlɔne ne doa bɛ la kɛ neazo. (Ade. 14:21-30; Edw. 106:9-11) Ɛnee edwɛkɛ ɛhye yɛ nwanwane, ɔti ɛvolɛ 40 pɛle nu bɔbɔ la ɛnee menli tɛka nwolɛ edwɛkɛ. (Dwɔh. 2:9-11) Saa yɛkakye ɛlɔlɛ nee tumi mɔɔ Gyihova lale ye ali liele ye menli wɔ tete ne la a, ɔmaa yɛ anwosesebɛ kpalɛ, ɔluakɛ ɔnrɛhyɛ Gɔɔgo mɔɔ vi Meegɔɔgo la bateta yɛ. (Yiz. 38:8-12) Mekɛ zɔhane, yɛ nye balie kpole kɛ yɛbɔle mɔdenle kɛ Nyamenle balie yɛ ado nu na tɛ ewiade ne la.

10. Nɔhalɛ edwɛkɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛkakye a?

10 Eza ɔwɔ kɛ yɛkakye nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye mɔɔ tɔ zo nwiɔ la: Gyihova bahola alie yɛ ado nu wɔ ndenle mɔɔ bie a yɛ nye ɛnla la azo. Bɛha bɛhile menli mɔɔ kyɛ debie amaa menli anwu bɛ la kɛ bɛnrɛnyia ahatualɛ biala bɛnrɛvi Gyihova ɛkɛ. Duzu ati ɔ? Bɛnyia bɛ ahatualɛ dɛba, ɔluakɛ bɛmaa menli kanvo bɛ. (Kenga Mateyu 6:1-5.) Noko, Gyisɛse hanle kɛ ɔ Ze “mɔɔ nwu fealeranu debie la” ze bɛdabɛ mɔɔ bɛngulo nganvolɛ wɔ ninyɛne mgbalɛ mɔɔ bɛyɛ bɛmaa awie mɔ anwo la. Ɔnwu nyɛleɛ zɔhane mɔ na ɔmaa awie ko biala ahatualɛ mɔɔ fɛta la. Noko, ɔyɛ a, Gyihova yila yɛ wɔ ndenle mɔɔ yɛ nye ɛnla la azo. Bɛmaa yɛzuzu neazo bie mɔ anwo.

BƐLOLE BƐLƐRA BƐLƐVO BIE MƆƆ ƐNEE Ɔ NYE ƐNLA

11. Kɛzi Gyihova lole bɛlɛra Mɛle ɛ?

11 Mɔɔ mekɛ ne dwule kɛ bɛwo Nyamenle Ara ne kɛ sonla la, Gyihova kpale Mɛle, bɛlɛra bɛlɛvo bie kɛ ɔdaye a ɔbawo ralɛ titili ɛhye a. Ɛnee Mɛle de Nazalɛte, sua ekyii bie mɔɔ ɛmbikye Gyɛlusalɛm nee ɛzonlenlɛ sua kɛnlɛma ne la azo. (Kenga Luku 1:26-33.) Duzu ati a bɛkpale Mɛle kɛ ɔdaye a ɔbanyia nwolɛ adenle ɛhye a? Anwumabɔvolɛ Geebeleɛle zele ye kɛ “wɔmɔ mɔɔ Nyamenle ɛlo wɔ a.” Mɛle hilele kɛ yenyi sunsum nu ɔlua edwɛkɛ mɔɔ nzinlii ɔhanle ɔhilele ye busuanli Ɛlezabɛte la azo. (Luku 1:46-55) Ɛnee Gyihova ɛlɛnea Mɛle, na kɛmɔ ɔdi nɔhalɛ la ati, ɔyilale ye wɔ adenle mɔɔ ɔ nye ɛnla la azo.

12, 13. Kɛzi Gyihova maanle bɛnwunle Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ bɛwole ye yɛɛ ye kenle 40 anzi mɔɔ Mɛle nee ye hɔle ɛzonlenlɛ sua ne anu la ɛ?

12 Mɔɔ bɛwole Gyisɛse la, Gyihova maanle bɛnwunle ye wɔ adenle mɔɔ bɛ nye ɛnla la azo. Nwane mɔ a Gyihova hanle Gyisɛse awolɛ nwo edwɛkɛ hilele bɛ a? Tɛ mgbanyima anzɛɛ tumivolɛma mɔɔ ɛlie duma wɔ Gyɛlusalɛm nee Bɛtelɛhɛm la anu biala ɔ. Ɔmaanle anwumabɔvolɛma bɔle mboaneneavolɛma mɔɔ bɛle bɛlɛvo mɔɔ bɛlɛnea bɛ mboane wɔ Bɛtelɛhɛm fienemgbole ne anu la amaneɛ. (Luku 2:8-14) Akee mboaneneavolɛma ɛhye mɔ hɔkpɔlale adɔma ne. (Luku 2:15-17) Nea kɛzi Mɛle nee Dwosefi anye balie kɛ bɛnwunle kɛ bɛli Gyisɛse eni wɔ adenle ɛhye azo a! Suzu ngakyile mɔɔ wɔ kɛzi Gyihova nee Abɔnsam yɛ bɛ ninyɛne anu la anwo nea. Mɔɔ Seetan zoanle nwɔlɔra nu nrɛlɛbɛvolɛma kɛ bɛhɔkpɔla Gyisɛse nee ye awovolɛ la, ye awolɛ ne anwo edwɛkɛ mɔɔ bɛdele la maanle ɛzulolɛ hanle Gyɛlusalɛma amuala. (Mat. 2:3) Ɔlua ɛhye ati, bɛhunle ngakula dɔɔnwo mɔɔ ɛnze nwolɛ bie la.​—Mat. 2:16.

13 Wɔ Gyisɛse awolɛ nzi kenle 40, ɛnee ɔwɔ kɛ Mɛle tu adenle kɛyɛ mayɛlɛ nsia (km 9) fi Bɛtelɛhɛm kɔ Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛ sua ne anu kɔbɔ afɔle maa Gyihova. (Luku 2:22-24) Mɔɔ Mɛle nee Dwosefi nee Gyisɛse ɛlɛkɔ la, bie a ɛnee ɔngola ɔnnwu ye saa ɛsɔfo ne baha gyima mɔɔ Gyisɛse bayɛ ye kenle bie la anwo edwɛkɛ wɔ adenle titili zo ava ali ye eni a. Bɛlile Gyisɛse eni, noko tɛ zɔhane a ɛnee Mɛle anye la kɛ ɔbayɛ a. Gyihova kpale Semɛyɔn mɔɔ ‘le tenlenenli na ɔsulo Nyamenle’ la yɛɛ ngapezonli raalɛ Ana, mɔɔ ɔle kunlavolɛ na yenyia ɛvolɛ 84 la maanle bɛbɔle nolo kɛ Gyisɛse a bayɛ Mɛzaya anzɛɛ Kelaese ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la.​—Luku 2:25-38.

14. Kɛzi Gyihova yilale Mɛle ɛ?

14 Na Mɛle noko ɛ? Asoo Gyihova hɔle zo lole ye kɛ ɔvale nɔhalɛlilɛ ɔnleanle ɔ Ra ne la ɔ? Ɛhɛe. Nyamenle maanle bɛhɛlɛle ye nyɛleɛ nee ɔ nwo edwɛkɛ bie mɔ wɔ Baebolo ne anu. Ɔda ali kɛ Mɛle angola ɔ nee Gyisɛse andu adenle wɔ ye ɛvolɛ nsa nee foa ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Bie a kɛmɔ ɔle kunlavolɛ la ati, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔtɛnla Nazalɛte. Nwolɛ adenle dɔɔnwo bɔle ye ɛdeɛ, noko mekɛ mɔɔ Gyisɛse bawu la ɛnee ɔwɔ ɛkɛ. (Dwɔn 19:26) Nzinlii, ɛnee Mɛle nee Gyisɛse ɛdoavolɛma wɔ Gyɛlusalɛm kolaa na bɛanyia sunsum nwuanzanwuanza ne wɔ Pɛntekɔso kenle ne. (Gyi. 1:13, 14) Ɔbayɛ kɛ bɛkpokpale ɔ nee menli gyɛne mɔɔ ɛnee wɔ ɛkɛ la. Saa ɔle zɔ a, ɛnee ɔkile kɛ ɔnyianle nwolɛ adenle kɛ ɔ nee Gyisɛse badɛnla anwuma dahuu. Nɔhalɛlilɛ mɔɔ ɔvale ɔzonlenle la anwo ahatualɛ kɛnlɛma boni ɛne!

GYIHOVA LIELE Ɔ RA NE DOLE NU

15. Mɔɔ Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la, kɛzi Gyihova hilele kɛ ɔdie ɔ Ra ne ɔto nu ɛ?

15 Gyisɛse angulo kɛ ye mekɛ zo ɛzonlenlɛ nee maanyɛlɛ nu mgbanyima ne mɔ bali ye eni. Noko, nea kɛzi ɔ nye liele wɔ mekɛ mɔɔ Gyihova dendɛle vile anwuma fane nsa kɛ ɔdie ye ɔto nu la. Mɔɔ bɛzɔnenle Gyisɛse wɔ Azule Dwɔdan ne anu bɛwiele la, Gyihova hanle kɛ: “Ɛhye a le me Ra mɔɔ mekulo ye, na melie ye medo nu a.” (Mat. 3:17) Ɔda ali kɛ Dwɔn Sɔnevolɛ ne angomekye a dele zɔhane edwɛkɛ ne a. Akee kɛyɛ ɛvolɛ ko kolaa na Gyisɛse awu la, ye ɛzoanvolɛma nsa dele kɛ Gyihova ɛlɛka Gyisɛse anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɛhye a le me Ra mɔɔ mekulo ye, na melie ye medo nu a. Bɛdie ye.” (Mat. 17:5) Awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɔhale kenle ekyi na Gyisɛse awu la, Gyihova eza dendɛle vile anwuma hilele ɔ Ra ne.​—Dwɔn 12:28.

Duzu a ɛsukoa ɛfi kɛzi Gyihova liele ɔ Ra ne dole nu la anu a? (Nea ɛdendɛkpunli 15-17)

16, 17. Kɛzi Gyihova lile Gyisɛse eni wɔ adenle titili zo ɛ?

16 Ɛnee Gyisɛse ze kɛ menli baha kɛ ɔle munzuvo, na yeawu anyiemgba ewule. Noko, ɔyɛle asɔne kɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ɛyɛ ɛkɛ na tɛ ɔdaye. (Mat. 26:39, 42) “Ɔgyinlanle ewule nloa wɔ amaneɛnwunlɛ baka zo, yeandwenle anyiemgba nwo,” ɔluakɛ ɛnee ɔkulo kɛ ɔ Ze die ye to nu na tɛ ewiade ne. (Hib. 12:2) Kɛzi Gyihova hilele kɛ ɔdie ye ɔto nu ɛ?

17 Mɔɔ Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la, ɔyɛle asɔne kɛ ɔ sa baha anyunlunyia ne mɔɔ ɔ nee ɔ Ze wɔ anwuma la ɛnee ɔlɛ la bieko. (Dwɔn 17:5) Debie biala ɛngile kɛ ɛnee Gyisɛse ɛlɛkpondɛ debie kpole adɛla zɔ. Ɛnee ɔ nye ɛnla kɛ bɛbamaa ye ahatualɛ titili bie kɛ ɔlɛyɛ Gyihova ɛhulolɛdeɛ wɔ azɛlɛ ye azo la ati. Noko, duzu a Gyihova yɛle a? Ɔlile Gyisɛse eni wɔ adenle titili zo, ɔdwazole ye ɔvile ewule nu kɛ sunsum nu abɔdeɛ na ɔmaanle ye “dibilɛ kpole kpalɛ” yɛɛ debie mɔɔ awie biala ɛtɛnyianle bie ɛlɛ kɔdwu mekɛ zɔhane la​—ɔnrɛwu ɛlɛ! * (Fel. 2:9; 1 Tim. 6:16) Nea nwanwane adenle mɔɔ Gyihova luale zo yilale ɔ Ra ne wɔ ye nɔhalɛlilɛ nwo a!

18. Duzu a baboa yɛ amaa yɛakpo kɛ yɛbamaa ewiade ne alie yɛ ado nu ɛ?

18 Duzu a baboa yɛ amaa yɛakpo kɛ yɛbamaa ewiade ne alie yɛ ado nu ɛ? Kakye kɛ, Gyihova die ye nɔhalɛ azonvolɛ to nu na ɔyila bɛ dahuu, na ɔyɛ a ɔyila bɛ wɔ ndenle mɔɔ bɛ nye ɛnla la azo. Nwane a ze nyilalɛ mɔɔ yɛ nye ɛnla mɔɔ yɛbanyia ye kenle bie la ɛ? Noko, mekɛ mɔɔ yɛlɛgyinla ngyegyelɛ nee amaneɛnwunlɛ ngakyile nloa kɛkala la, bɛmaa yɛhakye ye dahuu kɛ ewiade ɛhye nee ɛlielɛ mɔɔ ɔbalie yɛ yɛado nu la bapɛ nu. (1 Dwɔn 2:17) Yɛ ɛlɔlɛ Selɛ, Gyihova ‘ɛnle nzisi mɔɔ ɔ rɛle bavi yɛ gyima nee ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlale ye ali wɔ ye duma ne anwo la.’ (Hib. 6:10) Nɔhalɛ nu, ɔbalo yɛ​—bie bɔbɔ a wɔ ndenle mɔɔ yɛtɛsuzule nwolɛ ɛlɛ la azo!

^ ɛden. 17 Bie a nyilalɛ ɛhye le mɔɔ bɛ nye ɛnla, ɔluakɛ edwɛkɛ immortality (mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ) ɛnle Hibulu Ngɛlɛlera ne anu.