¿Jam ja mˈijxën xyyaˈity mä Jyobaa?
“Ma mijtsën Wintsën jamës nkëxˈixy” (SAL. 123:1, TY).
1, 2. ¿Ti yˈandijpy ngëxˈijxëm mä Jyobaa?
TYAM yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib “ayoˈon mëët” aknäjxp ets niˈigyë yˈoˈktëwanë axtë koonëmë Jyobaa dyajjëjptëgoyët ets dyajminët ja jotkujkˈäjtën yä Naxwiiny (2 Tim. 3:1). Pääty oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Mäts tyam ngëxˈixy?”, o ja tuk pëky njënäˈänëm, ¿pënëts xynyëˈëmoopy xytyuˈumoopy o pënëts nˈaˈoˈkëp kots nyajtëgoyˈatyë naybyudëkë? Waˈan pojën nˈatsoˈowëm ko yëˈë Jyobaa, ets oy ko duˈun nˈatsoˈowëm.
2 ¿Ti yˈandijpy ngëxˈijxëm mä Jyobaa? ¿Ets wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë ko jam ngëxˈijxëm mientrës nwinguwäˈkëmë amay jotmay? Niduˈuk diˈib jyaayë Salmo, jyënany ko mëjwiin kajaa nyajtëgoyˈäjtëm ngëxˈijxëm mä Jyobaa ko nbatëmë amay jotmay (käjpxë Salmo 123:1, 2, TY). * Ets yëˈë mëët ojts tˈijxkijpxyë tuˈugë mëduumbë diˈib këxˈijxp mä wyintsën o tyukˈijxpejtypy ko myoˈoyaˈanyëty ja kyaˈay yˈukënë o yˈijxˈitäˈäny kyuentˈatäˈänyëty. Nan yëˈë yˈandijpy ko yˈijxy tyuumpy xëmë ja wintsën parë tnijawë tijaty tyukjotkëdakypy etsë net yëˈë ttuny. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, parë nnijäˈäwëm tijatyë Jyobaa tyukjotkëdakypy, tsojkëp bom bom nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nbanëjkxëm extëm xytyuˈumoˈoyëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm (Éfes. 5:17).
3. ¿Tijaty mbäät wiinktsoo xyyajnasˈijx xyyajnaskoˈowëm ets kyaj ja ijxën nyaˈijtëm mä Jyobaa?
3 Nnijäˈäwëm ko tsojkëp nyaˈijtëm xëmë ja ijxën mä Jyobaa, per näˈäty mbäät wiinktsoo nasˈijx naskoˈowëm. Duˈun jyajtyë Marta, tuˈugë Jesusë myëtnaymyaayëbë. Jam ja jyot wyinmäˈäny tpëjtaky mä ja tyuunk. Biiblyë jyënaˈany: “Es ja Martë kyaˈˈawäätsëty mët ja tyuunk” (Luk. 10:40-42). Pën ojts duˈun jyaty tuˈugë oybyë Dios mëduumbë diˈibë nety yajpatp mëdë Jesus, yëˈë xytyukˈijxëm ko nan mbäät duˈun njäjtëm. ¿Tijaty mbäät wiinktsoo xyyajnasˈijx xyyajnaskoˈowëm? Tuk pëky, yëˈë tijaty tyuundëbë wiink jäˈäy. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈix mbäät xyˈaxëktuˈunëm ets ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nyajjëgakëm ja ijxënë mä Jyobaa.
TUˈUGË OYBYË DIOS MËDUUMBË DYAJTËGOY JA KUNUˈKXËN
4. ¿Tiko nmonyˈijx nmonyjyäˈäwëm ko Moisés kyaj tyëjkë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë?
4 Ijtëm seguurë ko Moisés xëmë tˈëxtääy etsë Jyobaa nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët. Ojts “dyajˈyoˈoy ja tyuˈu extëm jyawë tˈixy ja Dios këˈëm, oy nipën mbäät tkaˈixy ja Dios” (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:24, 25, 27). Biiblyë jyënaˈany ko “nijënäˈä mää jäˈäy duˈumbë yˈëkëxëˈknë, ta yëˈë Moisésën mëdiˈibë yëˈë Dios oy myëduunën, ets mëdiˈibë timkäjpx timmëtyakën mëët yëˈë wiinxë jëjpxë” (Deut. 34:10, MNM). Per oyë netyë Moisés jantsy oy nyaymyayëty mëdë Jyobaa, kyaj tyëjkë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë (Núm. 20:12). ¿Tiko?
5-7. 1) ¿Ti jotmay jamˈäjt ko nety ja israelitëty të pyëtsëmdë Egipto? 2) ¿Ets ti tyuunë Moisés?
5 Kyajnëmë nety yˈabety majtsk poˈo mä ja israelitëty pyëtsëmdë Egipto ets kyajnëm jyäˈttë mä ja Sinaí gopk ko tpattë tuˈugë jotmay. Tëjkëdë abajt kutujkpë mët ko kyaj ti nëë ets tnibëdëˈktë ja Moisés, pääty tˈanmääyë Jyobaa: “¿Tiijëts ënet ëjts tyam nduundäˈägëp mëët yëˈë mayjyaˈay? ¡Ko waanë yˈakˈitëty, tsojkëts jeˈeyë xyˈëkjakkukäˈtsnëdëty!” (Éx. 17:4, MNM). Ta Jyobaa yˈanmääyë yajxon ti tyunëp: twopët mëdë tyäjk ja kaats diˈib Horeb ets jap pyëtsëmäˈäny ja kom nëë. Biiblyë jyënaˈany: “Ko duˈun ja Moisés ttuuny, tam ënety tˈixtë ja mëjjäˈäytyëjkëty”. Ta ja israelitëty nyëˈuktë nuˈun tyimnëˈuugandë, ets duˈun ja jotmay yˈoˈoyë (Éx. 17:5, 6, MNM).
6 Biiblyë jyënaˈany ko Moisés ja txëëwmooy ja lugäär Masah diˈib yˈandijpy “Yajwinmäˈänyˈixy” ets “Meribá” diˈib yˈandijpy “Nyayˈoojëdë”. ¿Tiko? “Jaˈagyëjxm ko ënety ja Moisés jëyëjp ja Israel jäˈäyëty të yˈëkˈojëtë”, ets “ko jeˈeyë ënety ja Dios të tjotˈix të twinmäˈänyˈixtë, ko yˈënandë: ¿Wiˈix jaa ja Dios yajpäätyë mëët ëëtsˈäjtëmë ëgë käˈäbë?” (Éx. 17:7, MNM).
7 ¿Wiˈixë Jyobaa tˈijxy ti tuun jäjtë Meribá? Duˈun tˈijxy ko yëˈë yajnibëdëˈkp ets ja kyutujkën, kyaj nety yëˈëyë yajnibëdëˈëky ja Moisés (käjpxë Salmo 95:8, 9, TY). * Extëm nˈijxëm, jantsy axëëk ja israelitëty yˈadëtstë. Perë Moisés yëˈë tyuun diˈib oy: xëmë Jyobaa tˈaˈoˈkë ets tyuun ti tukˈanaˈamë.
8. ¿Ti jotmay jatëgok pyattë ko nety ja israelitëty pyëtsëmanëdë mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë?
8 Nanduˈun jatëgok jyajty ko nety të nyaxy naa 40 jëmëjtën, ko nety ja israelitëty pyëtsëmanëdë mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë. Jamë nety yajpäättë mä ja lugäär diˈib nanduˈun yajxëëwmoˈoyäämp Meribá, diˈib myëwingonˈäjtypyë Qadés ets nyaybyaatyëty mët ja Nax diˈib Yajtukwandaktë. * Jam jatëgok ja israelitëty tyëjkëdë abajt kutujkpë mët ko kyaj ti nëë (Núm. 20:1-5). Perë Moisés tëgatsyë net ojts yˈadëˈëtsy.
9. ¿Ti Jyobaa ojts ttukˈaneˈemy ja Moisés, per ti yëˈë tyuun? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).
9 ¿Ti Moisés tyuun ko tˈijxy jatëgok ja käjpn nyibëdëˈëgyëty? Ta jatëgok dyajtëëyë Jyobaa ti tyunëp, per kyaj ojts nyekyˈanëˈëmxëty ets twopët ja kaats. Yëˈë tukˈanaˈamë tkäjpëˈëgët ja tyäjk ets ja jäˈäy dyajtuˈukmukët kaats windum ets jam tmëgäjpxët ja kaats (Núm. 20:6-8). Perë Moisés kyaj ojts tmëgajpxy ja kaats, yëˈë tyukjotˈambëjk ja jäˈäyëty ets tmëyaxkeky: “Mëdowdë yajxon miitsëty kujuundëjkëty. ¿Jaˈajëdun miits xytsyoktë, ets ënet ëëts yëˈë nëë nyäjpëtsëmdëty jap tsääjoty ets mnëëˈuuktëtyë?”. Ta net twojpy ja kaats majtskˈok (Núm. 20:10, 11, MNM).
10. ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjyäˈäwë ko Moisés kyamëmëdoowë?
10 Jyobaa ojts tjantsy tyukjotˈambëkyë Moisés (Deut. 1:37; 3:26). ¿Tiko? Tuk pëky waˈan yëˈëjëty ko yajxon tkapaduuny extëm tˈanmääy.
11. Ko ja Moisés twojpy ja tsäägaats, ¿tiko mbäät ja israelitëty wyinmääytyë ko kyaj yëˈë Jyobaa ttuuny ja miläägrë?
11 Min nˈokˈijxëm ja tuk pëky tidaa ko Jyobaa ttukjotˈambëjkyë Moisés. Ja tsäägaats diˈib tim jawyiin yajtij Meribá, juunë nety extëmë nëë tsää ets oy nuˈun mëk yajwopët tsip nwinmäˈäyëm ko pëtsëmäämp japë nëë. Per mä ja myëmajtskpë tsäägaats diˈib nanduˈun yajtij Meribá, kyaj jyuunëty, ets mä duˈumbë kaats mbäät yajpäätyë nëë tsääbatkëˈëy. Pääty ko Moisés twojpyë tyäˈädë kaats ets kyaj ojts tmëgajpxy, mbäät ja israelitëty wyinmääytyë ko kyaj yëˈë Jyobaa ttuuny ja miläägrë mët ko tapyëmë nety ja nëë tyimˈijtpë. *
¿WIˈIXË MOISÉS TYËGOOY?
12. ¿Tidaa ko Jyobaa ttukjotˈambëjkyë Moisés mëdë Aarón?
12 Tam ja tuk pëky tiko Jyobaa ttukjotˈambëjkyë Moisés mëdë Aarón. Moisés duˈun tˈanmääy ja käjpn: “¿Jaˈajëdun miits xytsyoktë, ets ënet ëëts yëˈë nëë nyajpëtsëmdëty jap tsääjoty ets mnëëˈuuktëtyë?”. Ko jyënany “nyajpëtsëmdëty”, waˈan yëˈë nyaymyaytyakë mëdë Aarón. Ja yˈääw yˈayuk yajnigëxëˈk ko kyaj dyajmëjpëtsëëmyë Jyobaa, diˈib tyuun ja miläägrë. Biiblyë jyënaˈany: “Ojts näjyëtuˈun yë [Dios] tyajjootˈanpëktë jam ma ja Meribá mëjmëjyën, Moisés ëxëëk ojts tkujatë jëtuˈunpë ja ëxëëk jot ëxëëk winmaˈany. Ojts tyajkumon tyajkutukëtë ets yˈëëwnë kyajpxnë tëkatsy” * (Salmo 106:32, 33, TY; Núm. 27:14). Moisés kyaj dyajmëjpëtsëëmyë Jyobaa extëm nyitëkëty. Pääty yaˈˈanmääy mëdë Aarón: “Miitsëty ojtsëts ja nˈääw nˈëyuk xyjyënäjxëdë” o kyaj xymyëmëdoowdë (Núm. 20:24, MNM). Extëm nˈijxëm, Moisés mëdë Aarón mëjwiin kajaa tmëdëgooytyë Jyobaa.
13. ¿Tiko yˈoyëty extëmë Jyobaa dyajnäjxy ja tyëyˈäjtën ko Moisés kyamëmëdoowë?
13 Komë Moisés mëdë Aarón yëˈë nety wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn, kajaa nety tnikëjxmˈattë ja tuunk Dios windum (Luk. 12:48). Ets ko ja israelitëty ojts yˈokkujuundakpëdë, ta Jyobaa jyënany ko nituˈuk kyatëkëyäˈändë mä ja nax diˈib Canaán diˈibë jyëmëjt 20 axtë mëjjäˈäybyäät (Núm. 14:26-30, 34). Pääty ko Moisés kyamëdooy, ta Jyobaa nanduˈun dyajnäjxy ja tyëyˈäjtën ko yˈanmääyë ko kyaj tyëkëyaˈany mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë.
¿TIKO MOISÉS TYËGOOY?
14, 15. ¿Tidaa ko Moisés kyaj myëdooy?
14 ¿Tiko Moisés tkamëmëdooyë Jyobaa? Min jatëgok nˈokˈijxëm wiˈix jyënaˈanyë Salmo 106:32, 33: “Ojts näjyëtuˈun yë Tios tyajjootˈanpëktë jam ma ja Meribá mëjmejyën, Moisés ëxëëk ojts tkujatë jëtuˈunpë ja ëxëëk jot ëxëëk winmaˈany, ojts tyajkumon tyajkutukëtë ets yˈëëwnë kyäjpxnë tëkatsy”. Ja israelitëty yëˈë kyäjpxpattë Jyobaa, per yëˈë Moisés diˈib jantsy axëëk nayjyäˈäwë. Ets ko kyanayˈaguwijtsë, ta dyajpëtsëëmyë ääw ayuk diˈib kyaj twinmääy wiˈix wyimbëtsëmäˈäny.
15 Moisés yëˈë yajtëgooyë tijatyë wiink jäˈäy tyuundë ets kyaj dyaˈijty ja yˈijxën mä Jyobaa. Ko tim jawyiin ja israelitëty yˈabajt kyutujktë mët ko kyaj ti nëë, Moisés yëˈë tyuun diˈib yajtukˈanaˈam (Éx. 7:6). Per mä ja myëmajtskˈokpë, waˈanë nety të yˈanuˈkxënë ets të tsyipkaˈxnë ko jëmëjtˈam twoowˈyoˈoy ja nax käjpn diˈib kyaj myëdowdë. Waˈan yëˈë niˈigyë tmëjotmaybyaty wiˈix nyayjyawëty ets kyaj dyuˈunëty ko dyajmëjpëtsëmëdë Jyobaa.
16. ¿Tiko mbäät nwinmäˈäyëm extëmë Moisés jyajty?
16 Pën tuˈugë oybyë Dios mëduumbë extëmë Moisés, tëgooy ets yajjëgak ja yˈijxënë mä Jyobaa, ëtsäjtëm nan mbäät duˈun njäjtëm. Ets duˈun extëm yëˈë, nan tim tsojk ndëkëyäˈänënë mä ja jembyë jukyˈäjtënë diˈibë Dios të twandaˈaky (2 Peed. 3:13). Niˈamukë jam njayajpäädäˈänëm, per parë jam nyajpatëm, tsojkëp ja ijxënë nyaˈijtëm mä Jyobaa ets xëmë nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy (1 Fwank 2:17). ¿Tijaty xytyukniˈˈijxëm extëmë Moisés jyajty?
KYAJ NASˈIJXËM ETS TIJATY TYUUNDËBË WIINK JÄˈÄY WIINKTSOO XYYAJNASˈIJXËM
17. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnayjyëjpkuwijtsëm ko axëëk nnayjyäˈäwëm?
17 Nˈoknayjyëjpkuwijtsëm ko axëëk nnayjyäˈäwëm. Näˈäty, mbäät naa tim jaˈayëm ja jotmay nwinguwäˈkëm. Perë Biiblyë xymyoˈoyëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Kyaj nmëˈanuˈxëm es nduˈunëm ja oybyë; mët ko pyäädëp ja tiempë mä Dios xymyayˈäjtëm” (Gal. 6:9; 2 Tes. 3:13). Ko jam ti axëëk xyyajnayjyäˈäwëm o jam pën wiˈix xytyuˈunëm janääm jatsojk, ¿winmayäˈänëm jawyiin ti ndunäˈänëm o wiˈix ngäjpxpëtsëmäˈänëm? (Prov. 10:19; 17:27; Mat. 5:22). Pën ja pën axëëk xyyajnayjyäˈäwëm, nˈoknasˈijxëm ets yëˈë Jyobaa ttunët ja tëyˈäjtën (käjpxë Romanʉs 12:17-21). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy nˈawijxëm maˈkxtujkën myëët parë Jyobaa dyaˈoyët ja jotmay näˈä yëˈë dyaˈoyëyaˈany. Pes ko nyajjëmbijtëm wiˈix pën të xytyuˈunëm, yëˈë nety ngawingutsëˈkëmë Jyobaa.
18. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm ko Jyobaa tnigäjpxët wiˈix tijaty yajtunäˈäny?
18 Nˈokpanëjkxëm yajxon extëm tyamë Diosë kyäjpn xytyuˈumoˈoyëm. Ko Jyobaa tnigajpxy wiˈix tyam tijaty yajtunäˈäny mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn, tsojkëp netyë nmëmëdoˈowëm. Kyaj ngäjptëwäˈänëm ja këbäjk parë ndunäˈänëm tijaty extëm jaayëm nduˈunëm (Eb. 13:17). Ets nnaygyuentˈatäˈänëm nanduˈun parë kyaj nwinwäˈknäjxëm “diˈibë ijtp këxjäˈäy” (1 Kor. 4:6). Ko duˈun nduˈunëm, jamë nety ja ijxën nyaˈijtëm mä Jyobaa.
¿Ti diˈib xytyukniˈˈijxëm extëmë Moisés yˈadëtsy ko wiink jäˈäy ti oy tkatundë? (Ixë parrafo 19).
19. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa ko wiink jäˈäy tyëgoytyë?
19 Kyaj nasˈijxëm ets xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa ko wiink jäˈäy ti oy tkatundë. Pën jam ja ijxënë nbëjtakëm mä Jyobaa, ta kyaj nasˈijxëm ets axëëk xyyajnayjyäˈäwëm tijatyë wiink jäˈäy tyuundëp o axtë net xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa. Oy ko tyäˈädë dyaˈittët wyinmäˈänyoty pënaty yajnëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën mä Diosë kyäjpn, duˈun extëm ja Moisés. Niduˈuk niduˈuk mbäät nduˈunëmë mëjääw parë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa ets nbatëm ja nitsokën (Filip. 2:12). Pën kajaa nikëjxmˈäjtëm ja tuunk, nan kajaa Jyobaa ttsoky nduˈunëm (Luk. 12:48). Per pën njantsy tsyojkëmë Jyobaa, ta nitii xykyayajkunajpëm ets nitii xykyatukmastutëm (Sal. 119:165; Rom. 8:37-39).
20. ¿Ti diˈibë net mbäät nduˈunëm?
20 Mä tyäˈädë tiempë diˈib tsip nimëjääw, nˈokˈyaˈijtëm ja ijxën mä Jyobaa, diˈib unyaapy mä kyutujktakn jam tsäjpotm, parë nnijäˈäwëm ti tsyojkypy ets nduˈunëm. Ninäˈä nganasˈijxëm ets xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa tijatyë wiink jäˈäy tyuundëp. Nˈokˈyajwëˈëmëm jodoty winmäˈäny extëm jyajtyë Moisés. Ets en lugäär axëëk xyyaˈˈadëtsëm ko wiink jäˈäy tijaty oy tkatundë, nˈokpëjtakëmë winmäˈäny parë ja ijxën nyaˈijtëm mä Jyobaa, diˈib nDiosˈäjtëm, axtë ko yëˈë xynyiˈˈijxkëdakëm (Sal. 123:1, 2).
^ parr. 2 Salmo 123:1, 2, TY: “Ma mijtsën Wintsën jamës nkëxˈixy mëët tuˈuk yë nnuˈkxtakën ma mijtsën mëtiˈipë ënäˈämpën jam tsajpjotm. Mëët yë waantakën nuˈkxtakën jam nkëxˈixtës ma Tiosën mëtiˈipës nWintsënˈajtëpën, jëtuˈun tä tuˈuk yë mëtuunpë twintëˈkxyën yë wyintsën, ets jëtuˈun tä tuˈuk yë toˈoxytyëjk twindëˈkxyën yë wyintaj, nˈaˈix njëjpˈixtës etsës xypyaˈëyow xynyajtsˈëyowëtëty”.
^ parr. 7 Salmo 95:8, 9, TY: “Këtii yë mjot mwinmaˈany juun xypyëjktaˈaktë, jëtuˈun ijxtëm ojts jyäty kyëpetyën jam Meribá, ets jëtuˈun ijxtëm ojts jam tëkok jyatyën Masá, jam tëˈëtsˈitjotm, ko ojts yë mˈap mˈokëty jeˈeyë xywyinmaˈanyˈixtës, etsëts winë ntunëty, oy ënäty të tjaˈixtë koos winë mëj këjää ntuny nkäjpxy”.
^ parr. 8 Oyë tyäˈädë lugäär nanduˈun txëwˈäjty Meribá, kyaj yëˈëjëty mët diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 6, diˈibë nety yajpatp wingon Refidim ets nanduˈun yajxëëwmooy Masah. Tyäˈädë majtskpë lugäär yajxëëwmooy Meribá mët ko jam yˈijtyë nayˈoo nayyäˈäxë (ixë mapë diˈib miimp mä foyetë Naybyudëkë parë nˈëxpëjkëmë Diosë yˈAyuk mä myëjëxtujk pëkypyë).
^ parr. 11 Yëˈë profesoor John A. Beck duˈunë tyäˈädë tnimaytyaˈaky: “Ja judiyëtëjk duˈun ijty niˈap niˈok tnimaytyäˈäktë ko duˈunëk jyënandë pënaty kyaj myëdoowdë: Moisés yajxon tˈixyˈatyë tyäˈädë tsäägaats. Pën xyjantsy tyukˈixäˈänëm ko mbäät ttunyë miläägrë, waˈan dyajpëtsëmyë nëë mä tyäˈädë wiinkpë tsäägaats”. Wenë, duˈun ijty tnimaytyäˈäktë.
^ parr. 12 Ixë La Atalaya 15 äämbë oktuubrë 1987, mä jyënaˈany “Preguntas de los lectores”.
