A Kuli Weni Kuno Mukaika Sana Mano?
“Nasanzula amanso kunuli, we muno wikala apa cilimba ca wene apapela pela.”—Masa. 123:1.
1, 2. I vyani ivyaya umu kwika mano kuli Yeova?
TUKWIKALA “mu manda akusyalikizya” umwaya “tusita tutale,” nupya ivintu vilatwalilila ukwipilako sile lino kutatala kwaya insi ipya nu mutende wa cumi pano nsi. (2 Tim. 3:1) Fwandi cingazipa tuyuzye sweineco ukuti, ‘Uzye aukwi kuno nkalonda ukuzana uwazwilizyo alino nu kupandwa mano?’ Limwi tungasuka zuwa tuti, “A kuli Yeova,” nupya ukwasuka kwa musango uwo u kusuma sana.
2 I vyani ivyaya umu kwika mano kuli Yeova? Nupya tungacita uli pakuti tutwalilile ukwika mano kuli Yeova lino tukukwata intazi umu umi? Imyaka ingi iyapitapo, kalemba wa masamu wazumiile ukuti tulinzile ukusanzula manso kuli Yeova pakuti atwazwe lino tukulondekwa uwazwilizyo. (Welengini Masamu 123:1-4.) Wakolinye ukusumba mano kuli Yeova kuli vino umuzya akasumba mano uku musambazi wakwe. Uzye kalemba wa masamu walozizye mwi? Umuzya asilonda sile ivya kulya ku musambazi wakwe nu kucingililwa, lelo alinzile nu kusumba mano kuli vino umusambazi wakwe akalonda nu kucita vivyo kwene. Umu nzila iliyonga kwene, tulinzile ukuwelenga Baibo cila wanda pakuti tumanye ningo vino Yeova akalonda twacita nu kulondela vino akutunena. Ndi tukucita vivyo, lyene Yeova angatwalilila ukutwazwa lino twaya ni ntazi.—Efes. 5:17.
3. Uzye tungapumvyanyiziwa uli nu kuta ukwika mano kuli Yeova?
3 Nanti icakuti twamanya ucindami uwaya umu kwika mano kuli Yeova, insita zimwi tungapumvyanyiziwa. Vikwene i vyacitiike kuli cuza wakwe Yesu umupalamisye Mata. “Mata wasakamikwe pa mulandu wakuvulilwa kwa milimo.” (Luka 10:40-42) Ndi cakuti ivya musango uu vyacitiike uku muntu uwa cisinka lino Yesu wali nawe, fwandi tutalinzile ukuzunguka ndi cakuti ivya musango uwo vyatucitikila. Uzye lyene fwandi, i vyani ivingatupumvyanya icakuti tute nu kwika mano kuli Yeova? Umu cipande cii, tumalola vino tungapumvyanyiziwa pa mulandu na vino yauze yakacita. Nupya tumasambilila na pali vino tungatwalilila ukwika mano kuli Yeova.
UMONSI WA UTAILO WAPOKWA ISYUKO
4. U mulandu ci uno limwi tungazungukila ukuti Mose wapanyizye isyuko lya kwingila umu Mpanga ya Ulayo?
4 Mose wikanga sana mano kuli Yeova pakuti aamutungulula nu kumwazwa. I cumi cumi, ‘Mose wafumile mu Eguputo kwaula koopa. Pano cali kwati waweni Leza wino asyaloleka.’ (Welengini Ayebulai 11:24-27.) Tukawelenga muli Baibo ukuti: “Kutatala kwaya kasema mu mpanga ya Izlaeli angalingana na Mose, wiyo wino walandanga kunoli pa manso ntontonto.” (Malan. 34:10) Nanti icakuti Mose wali sana cuza wakwe Yeova, wapanyizye isyuko lya kwingila umu Mpanga ya Ulayo. (Mpe. 20:12) I cani icalenzile Mose ukuluvyanya?
5-7. Iintazi ci iyakatwike lino aina Izlaeli yafumile sile umu Eguputo, nupya Mose waomvile uli?
5 Lino papisile apiipi ni myezi iili ukufuma pano aina Izlaeli yafumiile umu Eguputo, kwakatwike intazi, ala yatatala yafika na pa Mwamba wa Sinai. Antu yatandike ukuilizyanya pa mulandu wakuti yataakweti manzi. Yatandike ukuilizyanya kuli Mose, nupya ivintu vyaifile sana icakuti Mose wapunzile kuli Yeova ati: “Uzye namacita cani na antu yaa? Yakulonda yantame na mawe.” (Kufu. 17:4) Yeova wanenyile Mose ivya kucita. Wali nu kutoola intuwa nu kuma umu ciliwe icali umu mpanga ya Holebu, lyene amanzi yaali nu kutandika ukufuma. Tukawelenga ukuti: ‘Mose acita wakwe vino Yeova wamunenyile, pa manso ya ntunguluzi zya ina Izlaeli.’ Aina Izlaeli yamwile manzi, avino ni ntazi yasizile.—Kufu. 17:5, 6.
6 Baibo ikalanda ukuti Mose watemiile incende iiya ati ‘Masa na Meliba pa mulandu wakuti aina Izlaeli yailizyanyizye kuli Mose nu kwezya Yeova lino yuzizye yati, “Uzye ali naswe nanti foo?”’ (Kufu. 17:7) Amazina yaa yaali sile ningo pano yakasenula ukuti “Amezyo” nu “Kuilizyanya.”
7 Uzye Yeova uvwile uli pali vino vyacitike mu mpanga ya Meliba? Waweni aina Izlaeli ukuti yailizyanyanga pali aliwe, yatasangukiile sile Mose. (Welengini Masamu 95:8, 9.) Aina Izlaeli yaluvyanyizye sana. Pa nsita iiya, Mose waomvile ningo sana pano wasumvile mano kuli Yeova nupya walondiile vyonsi vino wanenyilwe.
8. I ntazi ci iizile iyapo uku kusila kwa myaka 40 ala aina Izlaeli yali umu lwanga?
8 I vyani ivizile vicitika lino ivya musango uu vyacitiike ala kwasyala panono ukuti myaka 40 ikwane ukufuma pano aina Izlaeli ingilile umu lwanga? Aina Izlaeli nupya kwene izile yafika pa cifulo cino yamanga ukuti Meliba. Nomba icifulo cii cali a cuze, icali apiipi na Kadesyi apiipi ni Mpanga ya Ulayo. * Nupya kwene aina Izlaeli yailizyanyizye pa mulandu wakuti yataakweti amanzi. (Mpe. 20:1-5) Nomba pa nsita ii, ivintu vizile ivipila Mose.
9. I vyani vino Yeova wanenyile Mose ukucita, nomba i vyani vino Mose wacisile? (Lolini cikope ca kutandikilako.)
9 Uzye Mose wacisile uli lino aina Izlaeli yamupondokiile? Nupya kwene wisile mano kuli Yeova pakuti amunene ivya kucita. Nomba umuku uu wene Yeova ataamunenyile ukuma intuwa umu ciliwe. Mose yamunenyile ukutoola intuwa yakwe, ukukolonganika antu apiipi ni ciliwe alino nu kulanda uku ciliwe. (Mpe. 20:6-8) Nomba Mose atavwanzile uku ciliwe. Lelo watandike ukukalipila akongine ati: “Muvwikisye yacisanguka mwe! Uzye tutange tumufumizye amanzi mu ciliwe cii?” Atuumile mu ciliwe ni ntuwa umuku onga sile, lelo umilemo imiku iili.—Mpe. 20:10, 11.
10. Uzye Yeova wacisile uli pali vino Mose waluvyanyizye?
10 Yeova wasokiile sana Mose. (Malan. 1:37; 3:26) U mulandu ci uno Yeova wacitiile vivyo? Kwali vimwi ivyacitiike. Wakwe vino itulanda mpiti, limwi Yeova wasosile pa mulandu wakuti Mose wafizilwe ukulondela vino wamunenyile ukucita.
11. Uzye vino Mose umile umu ciliwe vyavulunginye uli icizungusyo cino Yeova walondanga ukucita?
11 Kwali na cuze icalenzile Yeova asoke. Amawe aali uku Meliba wa kutandikilako yaali akome sana. Fwandi asi mulandu na maka yano muntu waali nu kuomvya pa kuumamo, amanzi yataali nu kufuma. Nomba amawe ya ku Meliba wakwe ciili yene yapusiineko, pano yene yali atonte. Nupya pa mulandu wakuti yali atonte yakwatanga amanzi apansi icakuti umuntu angumamo yafume yatandike nu kuyaomvya. Uzye tungalanda ukuti vino Mose umile umu ciliwe imiku iili calenzile ukuti ciloleke ukuti amanzi yaifumila sile, asi Yeova uwataleenga? Vino umile umu ciliwe ukwaula ukulanda, uzye tungati Mose wacisile icizungusyo cuze ukuluta ukucita icizungusyo cino Yeova wamunenyile ukucita? * Tutamanya ningo.
VINO MOSE WAPONDWIKE
12. U mulandu ci limwi na uze uwalenzile ukuti Yeova asokele Mose na Aaloni?
12 Kwaya ulondolozi na uze pali vino vyalenzile ukuti Yeova asokele Mose na Aaloni kwene. Mose walanzile uku yantu ati: “Uzye tutange tumufumizye amanzi mu ciliwe cii?” Lino Mose waomvizye izwi lyakuti “tutange,” limwi walozyanga kuli Aaloni na aliwe kwene. Amazwi kwene yaa yatalanzile umucinzi kuli Yeova ukuti ali wino walenzile ukuti icizungusyo ciici cicitike. Cii cikaloleka kwati casininkiziwa umu mazwi aaya pali Masamu 106:32, 33, akuti: ‘Nupya kwene iyalenga Leza ukusoka, uku Meliba nu uyi wao iuletelela na Mose kwene. Pa mulandu wakuti yamusosizye umwenzo, yalesile avwanga ukwaula ukwelenganya.’ * (Mpe. 27:14) Asi mulandu ni vyacitiike, vino Mose wacisile vyalenzile ukuti Yeova atapeelwa umucinzi uno walinzile ukupokeelela. Yeova wanenyile Mose na Aaloni ati: “Mweili kwene mwakanyile ukuyela ilamulo lyane.” (Mpe. 20:24) I cumicumi yacisile uluyembu ulwipisye!
13. U mulandu ci uno vino Yeova wapingwile Mose vyayelile ningo?
13 Vino Mose na Aaloni yatungululanga antu yakwe Yeova, yaakweti umulimo ukulu sana uno yaali nu kupeelelwapo umulandu ndi yafilwa ukuomba ningo. (Luka 12:48) Uku cisila, Yeova wakanyizye uluko lonsi ulwa ina Izlaeli ukwingila umu Kenani pa mulandu na ucipondoka wao. (Mpe. 14:26-30, 34) Fwandi cali sile ningo ukuti Yeova apingule Mose umu nzila iliyonga kwene pa mulandu wakuti wapondwike. Wakwe vino cali kuli ya cipondoka yauze, atazumiliziwe ukwingila umu Mpanga ya Ulayo.
ICALENZILE MOSE APONDOKE
14, 15. I cani icalenzile Mose ukupondoka?
14 I cani icalenzile Mose apondoke? Lolini nupya vino pa Masamu 106:32, 33 pakalanda. Pakati: ‘Yalenzile Leza ukusoka, uku Meliba nu uyi wao iuletelela na Mose kwene, pa mulandu wakuti yamusosizye umwenzo, yalesile avwanga ukwaula ukwelenganya.’ Nanti icakuti aina Izlaeli yasosizye Yeova, Mose u wasokiilemo. Ukukanaikanya kwamulenzile ukuvwanga ukwaula ukwelenganya pali vino vyali nu kufumamo.
15 Mose walesile ukuti vino yauze yaluvyanyizye vimupumvyanye ukusumba mano kuli Yeova. Mose waomvile ningo pa muku wa kutandikilako. (Kufu. 7:6) Limwi Mose watonsile nu kufuupuka pa cisila ca kuomba na ina Izlaeli ya cipondoka pa myaka ingi. Uzye ale Mose welenganyanga sile pali vino wayuvwile ukwaula ukwelenganya pali vino wali nu kupeela ululumbi kuli Yeova?
16. U mulandu ci uno tulinzile ukwikila mano kuli vino Mose waluvyanyizye?
16 Ndi cakuti umuntu wa utailo wakwe Mose angapumvyanyiziwa nu kufilwa ukuomba ningo, naswe kwene ivya musango uwo fwandi vingatucitikila. Wakwe vino cali kuli Mose, naswe tuli apiipi nu kwingila umu mpanga ya unkolanya, kuli kuti insi ipya ino Yeova watulaya. (2 Pet. 3:13) Pasi angatemwa ukupanya isyuko kwene lii ilisuma cuze. Nomba pakuti tukafikilizye uyo witu, tulinzile ukutwalilila ukwika mano kuli Yeova nu kucita ukulonda kwakwe lyonsi. (1 Yoa. 2:17) I vyani vino tungasambilila kuli vino Mose waluvyanyizye?
MUTAALEKA IVICITWA VYA YANTU YAUZE VYAMULESYA UKUOMBA NINGO
17. I cani icingatwazwa ukukanasoka pa mulandu na vino yauze yakacita?
17 Mutaasoka pa mulandu na vino yauze yakacita. Nanti icakuti tukukwata intazi izilizimwi imiku iingi, tutalinzile ‘ukutonta. Pano ndi tusikutonta, lyene tuli nu kupeelwa cilambu.’ (Gala. 6:9; 2 Tesa. 3:13) Ndi cakuti kwacitika vimwi ivya kutusosya nanti ukupusana na yamwi pa mulandu nu kupusana ivivyalilwa, uzye tukaikanya pakuti tutalanda iviipe nanti ukusoka sana? (Mapi. 10:19; 17:27; Mate. 5:22) Ndi yamwi yatusosya, tulinzile ‘ukuleka Leza aliwe acita icilanduzi.’ (Welengini Loma 12:17-21.) Ndi twatwalilila ukwika mano kuli Yeova, tulaamucindika nu kuleka kuti aliwe atulandwilako. Nupya tulaalolela ukuti aliwe acite vino akulola ukuti i vikulondekwa. Ndi tukucita ivipusineko nu kuilandwila sweineco, umu nzila imwi tungati ala tusikucindika Yeova.
18. I vyani vino tulinzile ukwiusya pakuti lyonsi twalondela vino Yeova akatuneena?
18 Mwalondela ivipya vino Yeova akatunena ndakai. Uzye tukalondela ivyeo ivipya vino Yeova akatupeela ndakai? Ndi tukucita vivyo, tutalaacita ivintu ukulondela sile ivyeo vino twamanyile mpiti. Lelo, tulaalondela zuwa zuwa ivyeo ivipya vino Yeova akatupeela ukupitila umwi uvi lyakwe. (Ayeb. 13:17) Apa nsita iliyonga kwene, lyonsi tulaalondela “ivyatantikwa mu malembelo.” (1 Kol. 4:6) Ndi tukucita vivyo, tukatwalilila ukwika amano kuli Yeova.
I vyani vino tungasambilila kuli vino Mose wacisile pa mulandu nu kuluvyanya kwa yantu yauze? (Lolini palagalafu 19)
19. Uzye tungacita uli pakuti tutonona ucuza witu na Yeova nanti icakuti yamwi yacita ivingatusosya?
19 Mutaaleka vino yauze yakaluvyanya ukumononela ucuza winu na Yeova. Ndi cakuti twatwalilila ukwika mano kuli Yeova, tutalaaleka vino yauze yakacita ukutusosya nanti ukonona ucuza witu na Yeova. Cii cacindama sana ndi cakuti twapeelwa imilimo imwi umwi uvi lyakwe Yeova wakwe vino cali kuli Mose. Nanti icakuti swensi kwene cila muntu tulinzile ‘ukutwalilila ukuomba mu coopo nu kuzakaza,’ tulinzile ukwiusya ukuti Yeova atiikako amasunde akome sana asisenuka yano akaomvya pa kupingula antu. (Filipi 2:12) Fwandi ndi twapeelwa imilimo icindame sana umwi uvi lyakwe Yeova, tulinzile ukuiomba ningo pano tungailetelela. Nomba ndi twatemwa sana Yeova, pasi icilatufuupula nanti ukututalusya uku kutemwa kwakwe.—Masa. 119:165; Loma 8:37-39.
20. I vyani vino tulinzile ukupingulapo ukucita?
20 Umu tusita tuu ututale, lekini lyonsi twaika mano kuli wino “wikala apa cilimba ca wene apapela pela,” pakuti tungamanya ukulonda kwakwe. Lekini lyonsi tutaaleka vino yauze yakacita vyatoononela ucuza witu na Yeova. Ivyacitikiile Mose vikatwazwa sana ukuya acenjele lino tukuomba imilimo ino Yeova watupeela. Fwandi lekini tutaafupuka pa mulandu na vino yauze yakatuluvyanya. Lekini lyonsi twaika mano ‘kuli Yeova Leza witu, ace asuke aye na mizu kunotuli.’—Masa. 123:1, 2.
^ par. 8 Cifulo cii capusine na Meliba wakutandikilako uwayelile apiipi na Lefidimu. Cene cayelile umu mpanga ya Kadesyi, asi umu mpanga ya Masa foo. Nomba ivifulo vyonsi vyoili yavyamanga ukuti Meliba pa mulandu nu kuilizyanya ukwacitikiile pa vifulo kwene vii.—Lolini mapu mu Vyeo na Vyuze muli Baibo wa Malembelo ya Nsi Ipya Amuzilo.
^ par. 11 Professor John A. Beck walanzile api lyasi lii ukuti: “Ukulingana na vino Ayuda yacitanga, ya cipondoka yapeezile Mose imilandu lino yalanzile ukuti: ‘Mose wamanya vino iwe lii lyaya! Ndi cakuti akulonda tusininkizye ukuti watacita icizungusyo, lekini afumye manzi umu ciliwe cii cuze.’” Ukuya kwene amazwi yaa yakalozya sile uku ntambi zya Yayuda.
^ par. 12 Lolini Lupungu Lwa Mulinzi, lwakwe Okotoba 15, 1987, “Mauzyo Yano Aakawelenga Yakauzya.”
