Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nienwu A Ɛlɛnea A?

Nienwu A Ɛlɛnea A?

“O wɔmɔ mɔɔ ɛde wɔ belemgbunli ebia nu wɔ anwuma, wɔmɔ yɛɛ memaa me nye zo menea wɔ a.”​—EDW. 123:1.

EDWƐNE: 143, 124

1, 2. Yɛ nye mɔɔ yɛfa yɛado Gyihova anwo zo la kile duzu?

YƐDE “mekɛ mɔɔ anu yɛ se la” anu. (2 Tim. 3:1) Na ninyɛne nu bahɔ zo ayɛ se kpalɛ kolaa na Gyihova azɛkye ɛtane ewiade ɛhye na yeamaa nɔhalɛ anzodwolɛ ara azɛlɛ ye azo. Ɔti, ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ, ‘Nienwu a melɛkpondɛ moalɛ nee adehilelɛ meavi a?’ Bie a yɛbaha ye ndɛndɛ kɛ “Gyihova ɔ,” na ɔdaye ne ala ɛne.

2 Duzu a yɛ nye mɔɔ yɛfa yɛado Gyihova anwo zo la kile a? Na kɛ ɔkɛyɛ na yɛanwu kɛ yɛ nye la ɔ nwo zo wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛdi ɛbɛlabɔlɛ nu ngyegyelɛ mgbole nwo gyima la ɛ? Baebolo kɛlɛvo bie hilehilele nu kɛ, ɔwɔ kɛ yɛkpondɛ moalɛ yɛfi Gyihova ɛkɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛkɛhyia la. (Kenga Edwɛndolɛ 123:1-4.) Ɔvale yɛ nye mɔɔ yɛfa yɛado Gyihova anwo zo la ɔtotole kɛzi akɛlɛ fa ɔ nye to ɔ menle anwo zo la anwo. Adenle boni azo? Tɛ aleɛ nee banebɔlɛ ngome a akɛlɛ anye la kɛ ɔ menle bava amaa ye a, eza ɔwɔ kɛ ɔnwu mɔɔ ɔ menle ne kulo la na ɔyɛ. Zɔhane ala a ɔwɔ kɛ yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne na yɛnwu mɔɔ Gyihova kulo kɛ yɛyɛ na yɛdi ye adehilelɛ nzi a. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛbahola yɛalie yɛali kɛ Gyihova balo yɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛkɛhyia la.​—Ɛfɛ. 5:17.

3. Duzu a bahola amaa yɛaye yɛ nye yɛavi Gyihova anwo zo a?

3 Yɛze kɛ ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ nye yɛto Gyihova anwo zo, noko ɔyɛ a ninyɛne twehwe yɛ adwenle. Ɛhye bie a dole Maata, Gyisɛse agɔnwo kpalɛ ne a. “Ɛnee gyima dɔɔnwo ɛli ye adwenle.” (Luku 10:40-42) Saa ɛhye holale dole awie mɔɔ di nɔhalɛ wɔ mekɛ mɔɔ Gyisɛse wɔ ɔ nwo ɛkɛ ne la a, ɛnee debie zɔhane bie to yɛ a, ɔnle kɛ ɔsi yɛ nwo. Ɛnee duzu a bahola amaa yɛaye yɛ nye yɛavi Gyihova anwo zo a? Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi awie mɔ nyɛleɛ bahola ahwehwe yɛ adwenle la anwo. Eza yɛbanwu kɛzi yɛbava yɛ adwenle yɛazie Gyihova anwo zo la.

NWOLƐ ADENLE VILE NRENYIA NƆHAVO BIE ASA

4. Kɛmɔti a ɔbahola yeazi yɛ nwo kɛ Mosisi angɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo bie ɛ?

4 Mosisi kpondɛle adehilelɛ vile Gyihova ɛkɛ. Nɔhalɛ nu, “ɔgyinlanle kpundii kɛ yenwu Ahenle ne mɔɔ bɛnnwu ye la.” (Kenga Hibuluma 11:24-27.) Baebolo ne ka kɛ, “sumunli kɛ de la Nyamenle kpɔmanvolɛ biala ɛtɛfindele Yizilayɛ mɔɔ le kɛ Mosisi, mɔɔ ɛnwu [Gyihova] anyunlu a.” (Mɛla 34:10) Ɔnva nwo kɛ ɛnee Mosisi le Gyihova agɔnwo kpalɛ la, yeangɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo bie. (Ɛdi. 20:12) Duzu a zile a?

5-7. Yizilayɛma vile Yigyibiti anzi mekɛ ekyi la, duzu a zile a? Na duzu a Mosisi yɛle a?

5 Mɔɔ Yizilayɛma vile Yigyibiti la yeandwu siane nwiɔ, edwɛkɛ kpole bie zile kolaa na bɛadwu Boka Saenae abo. Menli ne bɔle ɔ bo kɛ bɛtendɛ bɛ nzo abo kɛ bɛnnyia nzule. Bɛdendɛle bɛtiale Mosisi kpalɛ, ɔti ɔzunle ɔvɛlɛle Gyihova kɛ: “Menli ɛhye mɔ, kɛ menyɛ bɛ ɛ? Asɛɛ bɛzi me awolɛ bɛwie.” (Ade. 17:4) Gyihova vale adehilelɛ fɔɔnwo bie maanle Mosisi. Ɛnee ɔwɔ kɛ ɔfa ye kpɔma ne ɔbɔ bolɛ kpole ne mɔɔ wɔ Hɔlɛbe la na nzule fi nu ba. Yɛkenga kɛ: “Mosisi yɛle ye zɔhane wɔ Yizilayɛ mgbanyima ne mɔ anyunlu.” Yizilayɛma nlonle maanle bɛ ko yile, na ngyegyelɛ ne azo pɛle.​—Ade. 17:5, 6.

6 Kɛlɛtokɛ ne ka kɛ, Mosisi “[vɛlɛle] ɛleka zɔhane Masa nee Mɛleba ɔboalekɛ Yizilayɛma ne mɔ bɔle tokule zɔle [Gyihova] nleanle, na bɛhanle kɛ, ‘Asoo [Gyihova] wɔ yɛ avinli anzɛɛ ɔnle yɛ avinli?’” (Ade. 17:7) Aluma zɔhane fɛta, ɔluakɛ bɛkile “Sɔnea” yɛɛ “Butule.”

7 Kɛzi Gyihova dele nganeɛ wɔ mɔɔ zile wɔ Mɛleba la ɛ? Ɔdele nganeɛ kɛ bɛde atua bɛtia ye tumililɛ ne, na tɛ Mosisi ɔ. (Kenga Edwɛndolɛ 95:8, 9.) Ɔda ali kɛ Yizilayɛma ne vonle kpole. Mekɛ zɔhane, Mosisi yɛle mɔɔ tenrɛ la na ɔlile Gyihova adehilelɛ ne azo pɛpɛɛpɛ.

8. Mɔɔ ɔka ekyi Yizilayɛma adendulɛ wɔ fienemgbole ne anu ba awieleɛ la, duzu a zile a?

8 Noko ye ɛvolɛ 40 anzi mɔɔ bɛ adendulɛ ne ɛlɛba ye awieleɛ wɔ fienemgbole ne anu la, boni bieko a zile a? Yizilayɛma radwule ɛleka bie mɔɔ ɔdaye noko bɛfɛlɛ ye Mɛleba la. Noko asolo ɛleka ɛhye, ɔbikye Keedɛhye mɔɔ bikye Ɛwɔkɛ Azɛlɛ * ne ɛweɛne zo la. Yizilayɛma eza dendɛle bɛ nzo abo kɛ bɛhyia nzule. (Ɛdi. 20:1-5) Noko mekɛ ɛhye anu, Mosisi yɛle nvonleɛ kpole bie.

9. Adehilelɛ boni a bɛvale bɛmaanle Mosisi a, noko boni a ɔyɛle a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

9 Duzu a Mosisi yɛle ye wɔ atuadelɛ ɛhye anwo a? Ɔkpondɛle adehilelɛ ɔvile Gyihova ɛkɛ bieko. Noko mekɛ ɛhye anu, Gyihova anga kɛ ɔva ye kpɔma ne ɔbɔ bolɛ kpole ne anu. Ɔzele Mosisi kɛ ɔva ye kpɔma ne, ɔboɔboa menli ne anloa wɔ bolɛ kpole ne anyunlu, na ɔdendɛ ɔhile ye. (Ɛdi. 20:6-8) Noko Mosisi andendɛ angile bolɛ kpole ne anzɛɛ bodane ne. Ɔvale ɛya na ɔhanle kɛ: “Bɛmɛ atuadelɛma, bɛdie! Yɛmaa nzule ɛvi bodane ɛhye anu ɛrɛla ɛmaa bɛ ɔ?” Akee ɔbɔle bodane ne anu fane nwiɔ.​—Ɛdi. 20:10, 11.

10. Kɛzi Gyihova yɛle ye debie wɔ Mosisi nyɛleɛ ne anwo ɛ?

10 Gyihova vale Mosisi anwo ɛya kpole. (Mɛla 1:37; 3:26) Duzu ati a Gyihova vale ɛya ɛ? Deɛmɔti ɔyɛle zɔ la zonle. Kɛmɔ yɛlimoa yɛha la, bie a Gyihova vale ɛya ɔluakɛ Mosisi anli adehilelɛ fofolɛ mɔɔ ɔvale ɔmaanle ye la azo.

11. Duzu ati a, bie a bolɛ ne mɔɔ Mosisi vale baka ne bɔle ye la maanle Yizilayɛma dwenlenle kɛ Gyihova anyɛ nwanwane debie ɛ?

11 Bie a debie bieko ati a Gyihova vale ɛya a. Awolɛ mɔɔ ɛnee wɔ Mɛleba mɔɔ limoa la yɛ se kpalɛ. Ɔnva nwo kɛzi awie bava debie abɔ bolɛ ɛhye anu ɛsesebɛ kpalɛ la, nzule vi nu ɛnrɛra. Noko awolɛ mɔɔ wɔ Mɛleba mɔɔ tɔ zo nwiɔ la le ngakyile kpalɛ. Bɛfɛlɛ bɛ nuhua dɔɔnwo limestone. Kɛmɔ limestone le bolɛ mɔɔ ɔnyɛ se kpalɛ la ati, nzule kola kɔ nu na ɔgyinla azɛlɛ bo. Ɔti, menli kola fiti tokule wɔ bolɛ ɛhye anu amaa bɛ sa aha nzule ne. Mɔɔ Mosisi finle bolɛ ne kɛ anrɛɛ ɔbadendɛ yeahile ye la, asoo ɔmaanle Yizilayɛma nyianle adwenle kɛ nzule mumua ne a rale a, na tɛ Gyihova a luale nwanwane adenle zo maanle nzule ne rale ɔ? * Yɛnrɛhola yɛnrɛzi ye pi.

KƐZI MOSISI DELE ATUA LA

12. Duzu bieko ati a Gyihova vale Mosisi nee Aalɔn anwo ɛya a?

12 Bie a debie bieko ati a Gyihova vale Mosisi nee Aalɔn anwo ɛya a. Mosisi zele menli ne kɛ: “Yɛmaa nzule ɛvi bodane ɛhye anu ɛrɛla ɛmaa bɛ ɔ?” Mɔɔ Mosisi hanle kɛ “yɛmaa” la, bie a ɛnee ɔlɛka ɔ nee Aalɔn anwo edwɛkɛ. Zɔhane edwɛkɛ ne hilele kɛ, bɛmbu Gyihova mɔɔ Yɛle nwanwane deɛ zɔhane la. Ɛhye maa Edwɛndolɛ 106:32, 33 yɛ nɔhalɛ kɛ: “Bɛhanle [Gyihova] ɛya wɔ Mɛleba nzubula ne mɔ azo, bɛmanle bɛ ɛtane ne bule ziale Mosisi; ɔluakɛ bɛyɛle bɛmanle ɔdaye ɔvale ɛya, na ɔdendɛle ɛdendɛlɛ ɛtane.” * (Ɛdi. 27:14) Mosisi anva enililɛ mɔɔ fɛta Gyihova la ammaa ye. Gyihova zele Mosisi nee Aalɔn kɛ: “Bɛ mu nwiɔ bɛbulule me mɛla zo.” (Ɛdi. 20:24) Ɛtane kpole boni ɛ!

13. Duzu ati a kɛzi Gyihova buale Mosisi ndɛne la le kpalɛ yɛɛ ɔfɛta ɛ?

13 Kɛmɔ ɛnee Mosisi nee Aalɔn a li Gyihova menli ne anyunlu la ati, ɛnee bɛlɛ ɛzonlelilɛ kpole kpalɛ. (Luku 12:48) Mekɛ bie, Gyihova ammaa Yizilayɛ awolɛndoazo ko angɔ Keena azɛlɛ ne azo ɔluakɛ bɛdele atua. (Ɛdi. 14:26-30, 34) Ɔti, mɔɔ Mosisi dele atua la, ɛnee ɔle kpalɛ yɛɛ ɔfɛta kɛ Gyihova hwenle ɔ nzo wɔ adenle ko ne ala azo la. Bɛammaa yeangɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo bie kɛ atuadelɛma zɔhane la.

MƆƆ VALE NGYEGYELƐ NE RALE LA

14, 15. Duzu a maanle Mosisi dele atua a?

14 Duzu a Maanle Mosisi lale atuadelɛ subane zɛhae ali a? Yɛ mɔɔ Edwɛndolɛ 106:32, 33 ka la nzonlɛ bieko: “Bɛhanle [Gyihova] ɛya wɔ Mɛleba nzubula ne mɔ azo, bɛmanle bɛ ɛtane ne bule ziale Mosisi; ɔluakɛ bɛyɛle bɛmanle ɔdaye ɔvale ɛya, na ɔdendɛle ɛdendɛlɛ ɛtane.” Yizilayɛma dele atua tiale Gyihova ɛdeɛ, noko Mosisi a vale ɛya a. Ɔluakɛ yeangomo ɔ nwo zo la ati, yeandwenle mɔɔ bavi ye ɛdendɛlɛ ne anu ara la anwo.

15 Mosisi yele ɔ nye vile Gyihova anwo zo, ɔluakɛ ɔmaanle awie mɔ nyɛleɛ gyegyele ye. Mosisi lile ngyegyelɛ mɔɔ limoa la anwo gyima kpalɛ. (Ade. 7:6) Noko, ɔbayɛ kɛ Yizilayɛma mɔɔ bɛle atuadelɛma mɔɔ ɔ nee bɛ luale ɛvolɛ dɔɔnwo la maanle ɔvɛle, eza ɔvale ɛya. Asoo Mosisi dwenlenle ye nganeɛdelɛ nwo dɛlale Gyihova mɔɔ ɔbawula ye anyunlunyia la ɔ?

16. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛdwenle mɔɔ Mosisi yɛle la anwo ɛ?

16 Saa debie holale gyegyele ngapezonli mɔɔ di nɔhalɛ le kɛ Mosisi na ɔdɔle aze a, ɛnee ɔnyɛ se kɛ debie zɛhae bahola ado yɛ. Ɛnee yeha ekyi na Mosisi ahɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo, yɛdayɛ noko, yeha ekyi na yɛahɔ ewiade fofolɛ ne anu. (2 Pita 3:13) Yɛ nuhua ko biala ɛngulo kɛ nwolɛ adenle titili zɔhane babɔ ye. Noko, amaa yɛadwu yɛ bodane ne anwo la, ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ nye yɛto Gyihova anwo zo, na yɛyɛ ye ɛhulolɛdeɛ dahuu. (1 Dwɔn 2:17) Duzu a yɛsukoa yɛfi Mosisi nvonleɛ ne anu a?

MMAMAA AWIE MƆ NYƐLEƐ GYEGYE WƆ

17. Duzu a baboa yɛ amaa yɛahomo yɛ nwo zo wɔ mekɛ mɔɔ yɛva ɛya la ɛ?

17 Saa ɛfa ɛya bɔbɔ a komo ɛ nwo zo. Ɔyɛ na saa yɛlɛyia ngyegyelɛ ko ne ala fane dɔɔnwo a, “bɛmmamaa yɛgyakyi kpalɛyɛlɛ, ɔluakɛ saa yɛangyakyi a, yɛbanyia zolɛ nvasoɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu.” (Gal. 6:9; 2 Tɛs. 3:13) Saa debie anzɛɛ awie bie ka yɛ ɛya fane dɔɔnwo a, asoo yɛdwenle kolaa na yɛadendɛ? Asoo yɛsɔ yɛ nwo ɔ? (Mrɛ. 10:19; 17:27; Mat. 5:22) Saa awie mɔ ka yɛ ɛya a, ɔwɔ kɛ yɛsukoa kɛ ‘yɛbagyakyi yɛamaa Ye ɛya ne.’ Nwane ɛya? Gyihova ɛya ne. (Kenga Wulomuma 12:17-21.) Duzu a ɛhye kile a? Kɛ anrɛɛ yɛbava ɛya la, yɛsi abotane yɛkendɛ kɛ Gyihova bali ngyegyelɛ ne anwo gyima wɔ ye mekɛ nu. Saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛdi nzenralɛ, na yɛanva yɛ nye yɛando Gyihova anwo zo a, ɔkile kɛ yɛmbu ye.

18. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye wɔ adehilelɛ mɔɔ yɛdi zo la anwo ɛ?

18 Di adehilelɛ fofolɛ mɔɔ ɛra la azo kpalɛ. Asoo yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛdi adehilelɛ fofolɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa yɛ la azo? Saa ɔle zɔ a, yɛnrɛyɛ yɛ ninyɛne kɛ mɔɔ dɛba ne ɛnee yɛyɛ ye la. Emomu, yɛbali adehilelɛ fofolɛ biala mɔɔ Gyihova balua ye ahyehyɛdeɛ ne azo ava amaa yɛ la azo ndɛndɛ. (Hib. 13:17) Mekɛ ko ne ala, yɛbanlea boɛ na ‘yɛanyɛ debie yɛandɛla mɔɔ bɛhɛlɛ la.’ (1 Kɔl. 4:6) Yɛyɛ zɔ a, ɔkile kɛ yɛlɛfa yɛ nye yɛado Gyihova anwo zo.

Duzu a yɛsukoa yɛfi kɛzi Mosisi yɛle ye nyɛleɛ wɔ awie mɔ nvonleɛ nwo la anu a? (Nea ɛdendɛkpunli 19)

19. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛammaa awie mɔ nyɛleɛ anzɛkye yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne ɛ?

19 Mmamaa awie mɔ nvonleɛ sɛkye ɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne. Saa yɛkɔ zo yɛfa yɛ nye yɛto Gyihova anwo zo a, ɔnrɛmaa yɛnrɛzɛkye yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anzɛɛ yɛnrɛva ɛya ɔlua mɔɔ awie mɔ yɛ la ati. Ɛhye anwo hyia kpalɛ saa yɛlɛ ɛzonlelilɛ dɔɔnwo wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne anu kɛ Mosisi a. Nɔhalɛ nu, ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala bɔ mɔdenle kɛ ɔbadie Gyihova amaa yeanyia ngoane. (Fel. 2:12) Noko, saa yɛlɛ ɛzonlelilɛ dɔɔnwo a, bɛbakpondɛ dɔɔnwo bɛavi yɛ ɛkɛ. (Luku 12:48) Noko saa yɛkulo Gyihova nɔhalɛ nu a, debie biala ɛnrɛhola ɛnrɛdo yɛ aze anzɛɛ ɛnrɛhwe yɛ ɛnrɛvi ye ɛlɔlɛ ne anwo.​—Edw. 119:165; Wlo. 8:37-39.

20. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbayɛ a?

20 Wɔ anwongyelelɛ mekɛ ɛhye anu, bɛmaa yɛhɔ zo yɛnlea Ahenle ne mɔɔ ‘de ye belemgbunli ebia nu wɔ anwuma’ la, amaa yɛanwu ye ɛhulolɛdeɛ. Ɔnle kɛ yɛmaa awie mɔ nyɛleɛ sɛkye yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne fee. Mɔɔ dole Mosisi la maa yɛkakye edwɛkɛ ɛhye mɔɔ anwo hyia la. Kɛ anrɛɛ yɛbamaa menli mɔɔ yɛ nee bɛ de sinlidɔlɛ agyegye yɛ la, bɛmaa yɛbɔ kpɔkɛ kɛ ‘yɛbamaa yɛ nye ala Gyihova yɛ Nyamenle ne anwo zo, kɔkpula kɛ ɔkɛnwu yɛ anwunvɔne la.’​—Edw. 123:1, 2.

^ ɛden. 8 Mɛleba ɛhye le ngakyile fi Mɛleba mɔɔ bikye Relɛfedem mɔɔ ɛnee eza bɛfɛlɛ ye Masa la. Noko bɛvɛlɛle ɛleka nwiɔ ɛhye mɔ Mɛleba, ɔluakɛ bɛlile butule wɔ ɛkɛ.​—Nea azɛkɛlata mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ Ɛzukoalɛ Adehilelɛ brohyua ne mukelɛ 38 la.

^ ɛden. 11 Abɔlɔba John A. Beck hanle edwɛkɛ ɛhye anwo bie kɛ: “Dwuuma amaamuo bie kile kɛ atuadelɛma ne hanle edwɛkɛ ɛhye dendɛle tiale Mosisi: ‘Mosisi ze ninyɛne mɔɔ bɔ nu yɛ bolɛ ɛhye la! Saa ɔkulo kɛ ɔkile kɛ ɔlɛ tumi a, maa ɔlua bolɛ ɛhye noko anwo zo ɔmaa yɛ nzule.’” Nɔhalɛ nu, ɛhye le amaamuo ala.

^ ɛden. 12 Nea “Kpuyia Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ” mɔɔ wɔ October 15, 1987 The Watchtower ne anu la.