1, 2. (a) Inyuki hala a yé njel pék i ba i pes i Yéhôva? (b) Kii di ga wan munu yigil ini?

NJEL pék i yé le di adbe Yéhôva. Mut to wada a gwé bé ngui, to pék, to gwéha iloo Djob jés! Ni jam li mahoñol, njee ikété yés a gwé bé ngôñ i ba i pes yé? (Tjémbi 96:4-6) Ndi, bagwélél ba Djob bahogi ba bi kon woñi i unda le ba bé bagwélél ba Yéhôva ngeñ i bi pam le ba unda hala.

² Munu yigil ini, di ga wan ndémbél i bôt ba bé kadba le ba bé i pes i Yéhôva, ndi ba boñok mam ma bé bébél nye. Miñañ mi, mi gwé biniigana bi mahee inyu yés, bi bi ga hôla bés i téñbe ni Yéhôva.

3. (a) Inyuki Yéhôva a bi yéñ nit Kain? (b) Kii a bi kal nye?

³ Di yoñ hihéga hi Kain. A bé bégés ndik Yéhôva nyetama i kal yé, ndi to hala, Yéhôva a bi neebe bé bibégés gwé. Mahoñol mabe ma bi bôdôl o mu ñem wé. (1 Yôhanes 3:12) Yéhôva a bi noode hôla Kain, a kal nye le: “Ibale u mboñ loñge, baa su woñ w’a sañgla bé? Ndi ibale u mboñ bé  loñge, wee béba i nsom i nwemel; y’a sômbôl we, ndi we, ane yo.” (Bibôdle 4:6, 7) Yéhôva a bé sômbôl kal Kain le: “Ibale bo u nhiel ñem woñ, u pohol ki i ba i pes yem, yak me me ga nit we.”

4. Kii Kain a bi boñ ngéda pôla i bi nene le a yoñ pes i Yéhôva?

⁴ Yéhôva a bé lama ki bana maada malam ni Kain, ibale a héñha mahoñol mé. Ndi Kain a bi emble bé maéba ma. Mahoñol mé mabe ni minheña nwé mi bi tinde nye i maboñok mabe. (Yakôbô 1:14, 15) Ngéda a bé mañge wanda, bebek le Kain a bé hégda bé to ndék le a bé le a kolba Yéhôva. Ndi, ngéda i bé tagbe bañ, a bi boñ jam li mut a bé bé le a hégda​—a ndogbene Djob, a nol ki manyañ!

5. Mambe mahoñol ma nla boñ le di nimis maada més ni Yéhôva?

⁵ Kiki Kain, kristen i len ini i nla yoñ béba njel, ndi i kalak le i mbégés Yéhôva. (Yuda 11) Kiki hihéga, mut a nla bana lem i emel le a nlalna numpe, a nla bana huluk ñem, tole a nla bana ôa inyu mankéé wada. (1 Yôhanes 2:15-17; 3:15) I bana i nya mahoñol i, i nla yak tinde nye i maboñok mabe. Ndi nlélém ngéda, a kenek likalô ni makoda. Ha ngéda i, bôt bape ba nla bé yi mahoñol mé, to maboñok mé; ndi Yéhôva a ntehe mam momasôna, a nyi ki ibale mut a ta ha bé i pes yé ni ñem wé wonsôna.​—Añ Yérémia 17:9, 10.

6. Lelaa Yéhôva a nhôla bés i ‘yémbél’ maboñok més mabe, ngéda di ntéñbe i yén pes yé?

⁶ To ngéda di mboñ mahôha, Yéhôva a mpala bé tjôô bés. Ngéda mut a nke nye haa, Yéhôva a nyemhe nye ni bini bibuk le: ‘Témb meeni, ndi yak me m’a témb i weni.’ (Malaki 3:7) Téntén ngéda di njôs bibomb, Yéhôva a gwé ngôñ le di kolba béba. (Yésaya 55:7) Ibale di mboñ hala, a ga nit bés i pes mbuu, i pes mahoñol, ni i pes minsôn, mu biliya di mboñ i ‘yémbél’ maboñok més mabe.​—Bibôdle 4:7.

7. Lelaa Salômô a bi nimis jôl lilam a bééna ipañ Yéhôva?

⁷ Di nla ôt biniigana mu ndémbél i Kiñe Salômô. Ngéda a bé mañge wanda, Salômô a bé yéñ maéba ma Yéhôva. Djob a bi ti nye ngandak yi, a ti ki nye bôlô i oñ soso témpel ilam i Yérusalem. Ndi Salômô a bi nimis maada malam a bééna ni Yéhôva. (1 Bikiñe 3:12; 11:1, 2) Mbén Djob i bé sôña kiñe i Lôk Héber i ‘bulus baa, inyu boñ le ñem wé u yék bañ njel.’ (Ndiimba Mbén 17:17) To hala, Salômô a bi ndogop, sôk bi sôk a bii 700 baa. A lona ki 300 mimbok i ndap yé. (1 Bikiñe 11:3) Ngandak ikété baa bé i bé bé bingond bi Lôk Israel, jon ba bé bégés bikwéha bi mop. Sôk bi sôk, Salômô a bi nôgôl ha bé mbén Nyambe, i i bé sôña le ba bii bakén ba bôda.​—Ndiimba Mbén 7:3, 4.

8. Salômô a bi uñbaha Yéhôva i pam limbe likala?

⁸ Ndék ni ndék, Salômô a bi bôdôl ndogbene Yéhôva kayéle a sôk boñ mam ma nlôôha mabe. Salômô a bi ôñôl nyambe muda le Astôret juu li sesema, a ôñôl yak kwéha djob le Kémos juu li sesema. A bi noñ baa bé mu base i bihaiden. A bi oñ muu ma bisesema ma, i mbombom Yérusalem, i het a bi ôñôl Yéhôva témpel! (1 Bikiñe 11:5-8; 2 Bikiñe 23:13) Ndi bebek le, Salômô a bi hoñol le Yéhôva a ga nwéhél nye béba yé, ibale a nke ni bisu i ti nye bisesema i témpel.

9. Kii i bi pémél Salômô mu kii a bi tjél nôgôl mabéhna ma Djob?

 ⁹ Ndi, Yéhôva a tah a yibik bé mis i maboñok mabe. Bibel i nkal le: “Yéhôva a unbene Salômô, inyule ñem wé u kôm Yéhôva Nyambe . . .  mbus, nu a pémél nye ngélé iba, a pôdôs nye inyu jam li, le a noñ bañ banyambe bape. Ndi a tééda bé jam Yéhôva a kal.” Sôk bi sôk, Nyambe a bi neebe ha bé ba liwanda jé, a nit ha bé to ki nye. Bakatbum ba Salômô ba bi énél ha bé loñ Israel yosôna, ba son ki njonok ni bikuu bi bé pémél bo mbus ngéda.​—1 Bikiñe 11:9-13.

10. Kii i nla ôbôs maada més malam ni Yéhôva?

¹⁰ Jam li bi pémél Salômô li ñunda le, ibale di nyéñ ba liwanda ni i bet ba nkolba matiñ ma Yéhôva, tole ba ba ndiihe bé mo, di nla nimis liwanda jés ni Yéhôva. Ikété yap di nla sima bôt ba yé bilôk bikéé i pes mbuu, ndi ba nhol bé. Bape ba nla ba bôt boñ ba lihaa, bôt boñ ba libôk, mawanda moñ ma bôlô tole ma suklu, ba ba ngwélél bé Yéhôva. To kii leñek, ibale mawanda més ma yé bôt ba ndiihe bé matiñ ma Yéhôva, kii ngéda i ntagbe b’a ôbôs maada més malam ni Djob.

11. Kii i nla hôla bés i yi too di nlama tjél ba liwanda li ngim mut?

¹¹ Añ 1 Korintô 15:33. Ngandak bôt i gwé bilem bilam, yak i bet ba ngwélél bé Yéhôva, ba mboñ bé mam mabe hiki ngéda. Ibale u nyi ngim bôt hala, baa hala a nkobla le ba yé bilôñ bilam? Badba le: Lelaa lôñ yem ni bo i ntihba maada mem ni Yéhôva? Baa lôñ yem ni bo i ga lémés mo? Kii i yé toi nseñ i mis map? Kiki hihéga, baa minkwel nwap mi nkiña ndigi i mam kii bo nyañga, moni, téléfôn ni tafel bi ntip pam, mintuk, tole njômbi nkus ipe? Baa ba nlôôs ngéda yap yosôna i yahal bôt bape, tole i minkwel mi mpuñgu? Yésu a béhe le: “Mam ma nyon ñem mon nyo u mpot.” (Matéô 12:34) Ibale u nôgda le mawanda moñ ma nhôla bé we i bana jôl lilam ipañ Yéhôva, yoñ bitelbene bi ngui le u bii minwaa, tole ibale hala a mbéda, kit maada ni bo.​—Bingéngén 13:20.

12. (a) Kii Yéhôva a bi yeelene bon ba Israel ndék ngéda mbus ba bi kobol bo minkôm mi Égiptô? (b) Lelaa Lôk Israel i bi timbhe ngéda Djob a bat bo le ba bégés ndik nyetama?

¹² Di nla ôt biniigana bipe mu mam ma bi pémél bon ba Lôk Israel, ndék ngéda mbus ba bi kobol bo minkôm mi Égiptô. Litén li bi kodba i bisu bi Hikôa Sinai. Ha nyen Yéhôva a pémél  bo i nya i nhélhana. Hiida hi nhénd hi bi kéña hikôa hiosôna. Yéhôva a bi boñ le mbambat i bam, nwegnwek a nwek, ond mbibi i pam, ni le kiñ hioñ i ke ni bisu i pot makeñi. (Manyodi 19:16-19) Ha nyen Yéhôva a yeelene bon ba Israel libak jé, le a yé ‘Djob nu a mbat le di bégés ndik nyetama.’ Yéhôva a bôn bo le a’ ba maliga ni bet ba ngwés nye, ni tééda matiñ mé. (Añ Manyodi 20:1-6.) I yé wengoñle Yéhôva a bé kal litén jé le: “Ibale ni ñunda le ni yé i pes yem, yak me m’a nit bé.” Ibale we nyen u ba bon ba Israel, ki u bi boñ lelaa i bisu bi mbônga u Yéhôva Djob le a’ téñbe i gwés we? Bebek le u bé le u boñ kiki Lôk Israel. I bi “timbhe ni kiñ yada, i kal le: ‘Bipôdôl gwobisôna Yéhôva a mal pot, d’a boñ gwo.’” (Manyodi 24:3) Ndék ngéda mbus, mpuhge jam i bi bii hémle i bon ba Israel i biwénél.

13. Kii i bi bii ndéñbe i gwés Djob i bon ba Israel biwénél?

¹³ Bon ba Israel ba bi kon woñi ngandak i bisu bi hinda hiida, ni mana mam mape ma hélha ma bé unda le Djob nyemede a bé ha. Jon Môsi a neebe i kwel ni Yéhôva Hikôa Sinai inyu yap, ngéda ba bat nye mahôla mu jam li. (Manyodi 20:18-21) Môsi a bi nom ntandaa ngéda ngii hikôa. Baa hala a bé wengoñle bon ba Israel ba bé nhelek i ñoñ ngi ñéga wap? I nene le hémle i bôt ba litén i bééna ndik ngui ngéda Môsi a bé ha. Jon hala a bi tééñga bo kayéle ba kal Arôn le: “Telep, uñghene bés banyambe b’a bôk bés bisu; inyule Môsi nunu, mut a bi nyodna bés loñ Égiptô, di nyi bé jam li mboñ nye.”​—Manyodi 32:1, 2.

14. (a) Lelaa bon ba Israel ba bi lôk bomede? (b) Kii Yéhôva a bi boñ?

¹⁴ Litén li bé yi le, i bégés bisat i bé béba ngandak i mis ma Yéhôva. (Manyodi 20:3-5) Ndi ndék ngéda ndigi mbus mbônga wap, bo bana ba mbégés man nyaga gôl! Tolakii ba bi ndogbene Djob, bon ba Israel ba bi lôk bomede i hoñol le ba ngi yii i pes i Yéhôva. Di nkal hala inyule Arôn a bi sébél bibégés bi man nyaga le “ngand inyu Yéhôva”! Kii Yéhôva a bi boñ? A bi nôgda toi le ba nkénés nye. Yéhôva a bi kal Môsi le litén li “mal ôbôs jomede,” ni le “ba nhoo yék njel [A] bi kal bo.” Ikété ‘hiun hié hikeñi,’ Yéhôva a bé bebee i tjé litén li Israel a bé a ma tip bot.​—Manyodi 32:5-10.

15, 16. Lelaa Môsi bo Arôn ba bi unda le ba bi yoñ makidik ma ngui i ba i pes Yéhôva? (Béñge titii i bibôdle.)

¹⁵ Yéhôva a bi kit le a ga tjé bé bon ba Israel. Konangoo yé i bi ti ba ba bé ba tiñi ni nye pôla i unda toi le ba yé i pes yé. (Manyodi 32:14) Ngéda a bi tehe litén li nlond, li tôbôk, li sagak ki bisu bi sat i, Môsi a bi nyagat man nyaga nu gôl nu, a yilha yo libu. Mbus a kal le: ‘Njee a yé i pes i Yéhôva? A loo meeni!’ Ngéda ba nok hala, “bon bôlôm ba Lévi bobasôna ba kodba i nyeni,” hala wee yak Môsi.​—Manyodi 32:17-20, 26.

¹⁶ Tolakii a bé i lôñ bôt ba bi ôô sat, Arôn a bi tam béba yé, a noñ ki ini Lôk Lévi ipe i pes i Yéhôva. I bôt ba ndéñbe bana ba bi yoñ ndigi bé pes i Yéhôva, ndi ba bi bagla yak ni baboñbéba. Hala a bé makidik malam ngandak; dikôô di bôt di bi wo yokela inyule di bi bégés bisat. Ndi i bet ba bi yoñ pes i Yéhôva ba bi pei, Yéhôva a bôn ki bo bisai.​—Manyodi 32:27-29.

17. Kii bibañga bi Paul bi niiga bés inyu ôñgba nyaga i gôl?

 ¹⁷ Ñôma Paul a bi ôt mahoñol més mu ñañ u man nyaga gôl, a béhe ki bés le: “Mam mana ma yilna bés biyimbne, le . . . di yila bañ babégés bisat kiki jôga ikété yap. Ndi mam mana momasôna ma leñ bo i ba biyimbne, ndi ma tilbana inyu yés kiki maéba, bés ba di yéne i lisugul li tjai. Jon nu a nhoñol le a téé, a yihe, a tiga le a kwo.” (1 Korintô 10:6, 7, 11, 12) Kiki Paul a bé unda, yak bañga bagwélél i Djob i nla boñ mam mabe. Ba nla yak hoñol le ba ngi gwé jôl lilam bisu bi Yéhôva, ki le ba gwé maboñok mabe. Ndi i ta bé inyule mut a ngwés ba liwanda li Yéhôva, tole a mbép woo tôl le a tiñi i gwés nye, jon Yéhôva a yé maséé ni nye.​—1 Korintô 10:1-5.

18. (a) Kii i nla boñ le di ke haa ni Yéhôva? (b) Bimbe bikuu di nla kôs?

¹⁸ Kiki Môsi a bi tiñha sôs Hikôa Sinai, hala a bi tééñga Lôk Israel. Nlélém ni bikristen i len ini, ibale i nene bo le hilo hi Yéhôva hi ntiñha, ni le mbok yondo i ngi yii haa, bi nla bôdôl bana nduña. Biyônôl bi mimbônga Djob a bôn bés, bi nla bôdôl nene bés haa, tole di kahal tehe nwo kiki dingaana. Ibale di mboñ bé biliya inyu héñha mam, mahoñol ma, ma nla tinde bés i bii minheña mi minsôn i bisu bi sômbôl i Yéhôva. Ibale di nyoñ bé yihe, kii ngéda i ntagbe, di nla bôdôl baage ndék ni ndék, letee di sôôbe ikété maboñok di bééna bé ngéda di bé mbôô i pes mbuu.

19. Mambe maliga ma nset bé di nlama hoñol hiki ngéda, inyuki?

¹⁹ Di hôya bañ kekikel le Yéhôva a gwé ngôñ le di nôgôl nye ni ñem wés wonsôna, ni le di bégés ndik nyetama. (Manyodi 20:5) I tjôô bibégés di tinak Yéhôva i nkobla le di yé boñ sômbôl i Satan, hala a nla lona bés bikuu. Jon Paul a nhôñlaha bés le: “Ni ta bé le ni nyok libôndô li Nwet, ni nyok ki libôndô li mimbuu mimbe. Ni ta bé le ni ban-ga jôga i ‘téblé [Yéhôva],’ ni ban-ga ki jôga i téblé i mimbuu mimbe.”​—1 Korintô 10:21.

20. To ibale di nhôs, lelaa Yéhôva a nla hôla bés?

²⁰ Miñañ mi Bibel kii bo mi Kain, Salômô, ni mi Lôk Israel Hikôa Sinai mi mpôdôl jam jada. Bôt ba bobasôna ba bi bana pôla i ‘hiel miñem, ni i hielba.’ (Minson mi baôma 3:19) Ñ, Yéhôva a nhoo bé tjôô i bet ba nhôs. Hoñol le Yéhôva a bi nwéhél Arôn. I len ini, Yéhôva a nla ti bés mabéhna ni njel miñañ mi Bibel, ni njel bikaat bi ntôñ, tole ni njel maéba ma nlôl ni kristen ipe. Ibale di ñemble mabéhna ma Djob, di nla ba nkwoog nkaa le di ga ôt nseñ ni konangoo i Yéhôva.

21. Mambe makidik di nlama yoñ ngéda ndéñbe yés i gwés Yéhôva i yé wéna?

²¹ Konangoo i mbuma ñañ i Yéhôva i gwé ngim njômbi. (2 Korintô 6:1) I nti bés pôla ‘i nwas liyan Nyambe, ni i tjél noñ minheña mi nkoñ ‘isi.’ (Añ Titô 2:11-14.) Mu kii di niñ “di singge ki Nyambe miñem i hiai hini,” di ga boma mandutu ma ma ga ha makidik més i gwélél Yéhôva nyetama i biwénél. Di ba bebee hiki ngéda i yoñ makidik ma ngui i yén i pes i Yéhôva, inyule ‘Yéhôva Nyambe nyen di nlama kon woñi, nyen di nlama ndik gwélél, nye ki nyen di nlama adbe’!​—Ndiimba Mbén 10:20.