1, 2. (a) E aera bwa ti wanawana ngkana ti tei n ana itera Iehova? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

TI WANAWANA ngkana ti nimta Iehova. Akea ae korakora riki mwaakana, wanawanana, ke ana tangira, nakon te Atua! Antai i buakora ae e aki kan tei n ana itera? (TaiAre. 96:4-6) Ma bon iai naba taan taromauria te Atua tabeman ake a a manga kaingingaki ngkana e riki te kangaanga are a a riai n tei iai n ana itera Iehova.

² N te kaongora aei, ti na rinanoi aia katoto naake a taku bwa a tei n ana itera Iehova ma a boni kakaraoi naba baike e ribai. Iai n rongorongo aikai reirei aika kakawaki ake ti kona ni buokaki iai n teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova.

3. E aera Iehova ngke e kataia ni buoka Kain, ao tera are E tuangnga?

³ Iangoa Kain. E aki taromauria te atua riki temanna, ma tii Iehova. Ma e ngae n anne, e aki butimwaeaki ana taromauri iroun te Atua. Bukin tera? Iai koraan te buakaka ae tabe n rikirake i nanona. (1Ioa. 3:12) E anganna te kauring Iehova ae kangai: “Ngkana ko a manga karaoa ae raoiroi, ao tiaki ko na  manga akoaki? Ma ngkana ko aki karaoa ae raoiroi, ao e kakaran te bure i matan te mataroa bwa e kan taua arom, ma ko kona n tokanikai i aona?” (KBwaai 4:6, 7) Ai aron ae e kangai Iehova nakoni Kain, “Ngkana ko raira nanom ao n tei n nene n au itera, N na manga tei n am itera.”

4. Tera ae e karaoia Kain ngke e anganaki ana tai bwa e na tei n ana itera Iehova?

⁴ E na manga butimwaea ana taromauri Kain Iehova, tii ngkana e kaeta ana iango. Ma e aki butimwaea te reirei ni kairiri Kain ao e kairaki n ana iango ae bure ao nanona ni bangaomata bwa e na karaoi mwakuri aika kairua. (Iak. 1:14, 15) Ngke e ataei riki Kain, e bae n aki iangoia ae e na kaitaraa Iehova. Ma imwin tabeua te tai, e a karaoa ae aki kantaningaaki, e karitei nakon te Atua, ao e tiringa tarina!

5. Tera te iango ae kona ni kabuaa akoara iroun Iehova?

⁵ N aroni Kain, e kona te Kristian ni boong aikai n taekinna bwa e taromauria Iehova, ma e boni kakaraoi naba baike e ribai Iehova. (Iuta 11) N te katoto, e kona temanna ni katoatai n irira te mwakuri ni minita ao bobotaki, ma e boni kariaia naba bwa e na iaiangoi baika kammaira, te nanonrang, ke riribaan raona ni Kristian. (1Ioa. 2:15-17; 3:15) E kona ni kairiri te iango aei nakoni mwakuri aika bure. A bae n aki atai ara iango ao aroarora tabemwaang, ma e nori bwaai ni kabane Iehova, ao e ataira naba ngkana ti aki tei n ana itera ma nanora ni kabane.—Wareka Ieremia 17:9, 10.

6. E kangaa Iehova ni buokira bwa ti na ‘tokanikai i aon’ tangiran te bure?

⁶ E ngae ngkana ti karaoi kairua, ma e aki waekoa ni bwara nanon Iehova iroura. Ngkana iai ae e toua te mwaneka ae e a raroa iai mairoun te Atua, e kaumakia Iehova ni kangai: ‘Ko na okirai, ao N na okiriko.’ (Maraki 3:7) Ma ae kakawaki riki, ngkana ti kabokorakora ma mamaarara, e tangirira Iehova bwa ti na teimatoa ni kaitaraa te buakaka. (Ita. 55:7) Ngkana ti karaoa anne, e berita bwa e na buokira ao n anganira te korakora ae ti kainnanoia bwa ti aonga n ‘tokanikai i aon’ tangiran te bure.—KBwaai 4:7.

7. E kangaa Toromon ni kabuaa ana iraorao ma Iehova?

⁷ A bati reireiara aika kona n reke mairoun te Uea ae Toromon. Ngke e ataei teuaei, e onimakina Iehova ibukini kairirana. E anganna te Atua te wanawana ae bati ao mwiokoana ae katean te tembora ae rangi n tamaroa i Ierutarem. Ma e kabuaa ana iraorao Toromon ma Iehova. (1Uea 3:12; 11:1, 2) E taekinaki n Ana Tua te Atua bwa e aki riai te uea ae te Ebera ni “karekeia buuna aika mwaiti, bwa e aonga n aki rairakinako nanona.” (TuaKau. 17:17) E aki ongeaba Toromon. E karekeia buuna aika 700 ao buuna ni kewe aika 300. (1Uea 11:3) A bati buuna aika tiaki tibun Iteraera aika taromaurii atua aika kewe. Ngaia are e urua naba ana tua te Atua are e na aki mare ma aine aika ianena.—TuaKau. 7:3, 4.

8. E kangaa Toromon ni kauna Iehova?

⁸ Ibukina bwa e kitan ana tua Iehova Toromon teutana imwin teutana, e a karaoi baika rangi ni bubuaka imwina. E katea te baonikarea ibukin te atua ae Nei Atitoreta ao teuana ibukin te atua ni kewe ae Kemoti, ao e kaai n taromaurii atua ni kewe aikai ma buuna. E katei baonikarea akanne Toromon n te maunga are i moan raoi Ierutarem, are e katea iai ana tembora Iehova! (1Uea 11:5-8; 2Uea 23:13) Tao e boni burebureia Toromon ngke e iangoia bwa Iehova e na tarariaoa  arona n aki ongeaba ngkana e teimatoa n angakarea n te tembora.

9. Tera ae riki ngke e aki ongeaba Toromon n ana kauring te Atua?

⁹ E bon aki tarariaoa te bure Iehova. E taku te Baibara: “E a rangi ni maraki nanon Iehova iroun Toromon ibukina bwa e a rairakinako nanona mairoun Iehova . . . , are e a tia ni kaoti nakoina uatai, ao are e anga te kauring nakoina bwa e aki riai ni kakairi irouia atua riki tabeman. Ma e aki ongeaba teuaei n te bwai are e tua Iehova.” Ibukin anne, e a kabuaa akoana ao boutokaana iroun te Atua. A aikoa tautaeka kanoana ake imwina i aon te natannaomata ni kabane ao a rinanoni kangaanga aika kakaiaki i nanon ririki aika bati.—1Uea 11:9-13.

10. Tera ae kona n urua ara iraorao ae kaan ma Iehova?

¹⁰ N aron are riki nakon Toromon, te bwai ae karuanikaia riki te onimaki bon te iraorao ma naake a aki ota ao a aki karinei ana kaetieti Iehova. Iai tabeman aika bobotaki ma kaain te ekaretia ma tao a mamaara aia onimaki. Tabeman tao ara koraki, kaain rarikira, raora ni mwakuri ke raora n reirei, aika aki taromauria Iehova. Ngkana a aki kaota karinean ana kaetieti Iehova raoraora aikai, a kona n urua ara iraorao ae kaan ma te Atua imwin tabeua te tai.

11. Tera ae kona ni buokira n rineiia raoraora?

¹¹ Wareka 1 I-Korinto 15:33. Angia aomata, iai aroaroia tabeua aika raraoi. A bati aika aki taromauria Iehova ake a bae n aki kakaraoi mwakuri aika bubuaka. Ngkana ngaia anne, ko kona n iangoia bwa e raoiroi te iraorao ma ngaiia? Titirakiniko bwa tera aron rotakin am iraorao ma Iehova ngkana ko iraorao ma ngaiia. A na kanakoraoa riki am iraorao ma Iehova? Tera ae kakawaki riki irouia? N te katoto, e boto aia maroro i aon teini kunnikai, te mwane, karaobwai aika boou, te kaakibotu, ke bwaikorakin te maiu aei? A tiribureiia tabemwaang ke a manikangare buaka n angiin te tai? E anga te kauring Iesu ae kangai: “E taetae te wi man onraken te nano.” (Mat. 12:34) Ngkana ko a ataia bwa a urua am iraorao ae kaan ma Iehova raoraom akanne, ko riai ni waekoa n tiatianiko mairouia ke katokia ngkana ko nora riaina.—TaeRab. 13:20.

12. (a) Tera are e tua Iehova nakoia tibun Iteraera teutana te tai imwini kitanan Aikubita? (b) Tera aroia tibun Iteraera nakon ana tua te Atua ibukin taromauriana n tii ngaia?

¹² Ti kona naba ni karekei reireiara man te baere riki teutana te tai imwini kainaomataaia tibun Iteraera mai Aikubita. A ikotaki aomata i matan te Maunga ae  Tinai. Ao e kaoti Iehova nakoia n te aro ae kamimi. A nora te nang ae roroo, te itirua, te bubu, ao a ongo rebwen te baa ma te karongoaa ae kaanga tangin te buu ae te koro. (TeOti. 19:16-19) Ao e kaotia Iehova nakoia tibun Iteraera bwa boni ngaia ‘te Atua ae tua bwa e na taromauriaki n tii ngaia.’ E berita bwa e na kakaonimaki nakoia akana tangiria ao ni kawakin ana tua. (Wareka Te Otinako 20:1-6.) Ai aron ae e tuangia ana aomata Iehova ni kangai, “Ngkana kam tei n au itera, N na bon tei n ami itera.” E na tera arom ni kaineti ma ana berita Iehova anne? Ko na bae ni karaoa naba are a karaoia tibun Iteraera. A “kaeka . . . n te bwanaa ae tii teuana ni kangai: ‘Ti kukurei ni karaoi baike e taekin Iehova ni kabane.’” (TeOti. 24:3) Ma e waekoa ni kataaki kakaonimakia ni koaua n te aro ae aki kantaningaaki.

13. Tera are e kataaki iai kakaonimakia ni koaua tibun Iteraera?

¹³ A maaku tibun Iteraera n noran te nang ae roroo, te itirua, ao kanikina ake tabeua aika kamimi ma ni kakamaaku mairoun te Atua. A bubutiia Mote bwa e na riki bwa aia tia taetae nakon Iehova n te Maunga ae Tinai, ao e kariaia. (TeOti. 20:18-21) E rangi ni maan Mote n tiku i aon te maunga. E koaua bwa a a tiku ngkai tibun Iteraera n te rereua n akea aia tia kairiri? E taraa n ae a onimaki aomata aikai tii ngkana iai Mote i rarikia. A a raraoma ao a tuanga Aaron ni kangai: “Karaoa atuara ae e na rimoara, bwa ti a aki ataa te bwai ae riki nakoni Mote, are ngaia are e kairira ni kaotinakoira man te aba are Aikubita.”—TeOti. 32:1, 2.

14. Tera are a boni burebureiia iai tibun Iteraera n iangoia, ao tera aron Iehova iai?

¹⁴ A ataia tibun Iteraera ae bon te bure ae kakaiaki i matan Iehova taromauriani bouannanti. (TeOti. 20:3-5) Ma n te tai ae waekoa, a a taromauria te kao te teei ae te koora! E ngae ngke a aki ongeaba nakon Iehova, ma a boni burebureiia n iangoan ae a teimatoa n tei n ana itera Iehova. E taekina naba Aaron aia taromauri nakon te kao te teei bwa “te toa nakon Iehova”! Tera aron Iehova iai? E namakinna bwa a aki kakaonimaki nakoina. E tuanga Mote Iehova bwa a a “kabuakakaia i bon irouia” aomata ao a a “tibanako man te kawai are [E] tua nakoia bwa a na toua.” E ‘urarake unin’ Iehova, ao e iangoia bwa e na kamauna te natannaomata ni kabane ae Iteraera.—TeOti. 32:5-10.

15, 16. A kangaa ni kaotia Mote ma Aaron bwa a tei n nene n ana itera Iehova? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

¹⁵ E iangoia Iehova bwa e na aki kamaunaia tibun Iteraera. Ibukina bwa e nanoanga, e angania taan taromauria aia tai ni kaotia bwa a kan tei n ana itera ke a aki. (TeOti. 32:14) Imwin noran aroia n aki taubaang ngke a tatakarua, a anene, ao a mwamwaie i matan te bouannanti, e anaa te kao te teei are te koora Mote ao e kamantintia ni karokoa ae mte. Ao e taku: “Antai ae tei n ana itera Iehova? Ke e nakoiu!” Ni kaekaan anne, “a bane tibun Rewi ni bobotiia i rarikina.”—TeOti. 32:17-20, 26.

¹⁶ E ngae ngke e a tia Aaron ni karaoa te bouannanti anne, ma e raira nanona ao e raonia tibun Rewi n tei n ana itera Iehova. A aki tii mena n ana itera Iehova naaka a kakaonimaki aikai, ma a kaokoroia naba n te tai anne ma taani bure. Boni kaotan te wanawana anne bwa nga ma nga ake a mate rimwi riki n te bong anne ibukin taromaurian te bouannanti. Ma e berita Iehova nakoia naake a tei n ana itera bwa e na kakabwaiaia.—TeOti. 32:27-29.

17. Tera reireiara man ana taeka Bauro ibukin te baere riki ma te kao te teei ae te koora?

 ¹⁷ E kaira te iango te abotoro Bauro nakon te baere riki ma te kao te teei ae te koora ao e anga te kauring aei: “A riki baikai bwa banna ni katoto nakoira, bwa ti aonga n aki . . . riki bwa taan taromaurii bouannanti n aroia tabeman i buakoia. Ao a koreaki [katoto aikai] bwa bwaai ni kauring nakoira, ngaira aika ti a maeka n tain tokin taiani waaki aika ngkai i aon te aba. Mangaia ae ane e taku bwa e tei, ao ke e tarataraia bwa e na aki bwaka.” (1Kor. 10:6, 7, 11, 12) N aron ae e kamataataa Bauro, a boni kona naba taan taromauri ni koaua ni karaoi mwakuri aika buakaka. A kona naake a kariaia bwa a na bwaka n te kariri n iangoia bwa e teimatoa ni kukurei Iehova irouia. Ma tiaki nanona bwa te aomata ae kan riki bwa raoraon Iehova ke ae e taku bwa e kakaonimaki ni koaua nakoina, e a bon tangiraki naba iroun Iehova.—1Kor. 10:1-5.

18. Tera ae kona ni kairira bwa ti na betinako mairoun Iehova, ao tera mwina?

¹⁸ N aroia tibun Iteraera ake a raraoma ngke e a baenikai n ruo Mote man te Maunga ae Tinai, a kona naba n raraoma Kristian ni boong aikai ngkai e a taraa ni baenikai rokon ana bong Iehova ni motikitaeka, ao rokon te aonnaba ae boou. E a taraa ni kiriaria kakoroani bukini berita aikai n te tai ae imwaira ke e a kangaanga koroni bukia. A kona iango aikai ni kairira bwa ti na kaatuui ara iango n te bwai ae ti tangiria ao ai tiaki te bwai ae e tangiria Iehova. Imwin tabeua te tai, ti a kona ni beibetinako mairoun Iehova ao n tokina ti a karaoi mwakuri ake ti aki kona ni karaoi ngkana e korakora ara onimaki.

19. Tera te koaua ae kakawaki ae ti riai n ururingnga, ao bukin tera?

¹⁹ Ti riai n ururingnga ae e tangiria Iehova bwa ti na ongeaba ma nanora ni kabane ao n taromauria n tii ngaia. (TeOti. 20:5) Ane e tiotionako mairoun Iehova nanona ngkanne bwa e kakaraoa nanon Tatan, ao e kona ni kabuanibwai. Ngaia are e anga te kauring Bauro nakoira ni kangai: “Kam aki kona ni moi n ana mwangko Iehova ao n aia mwangko taimonio. Kam aki kona n amwarake n ana ‘taibora Iehova’ ao n aia taibora taimonio.”—1Kor. 10:21.

20. E na kangaa ni buokira Iehova e ngae naba ngkana ti a karaoa ae kairua?

²⁰ E kona n reke te reirei ae kakawaki ae titeboo man te Baibara n rongorongoni Kain, Toromon, ao tibun Iteraera n te Maunga ae Tinai. A bon reke aia tai naakai n ‘rairi nanoia ao ni bitii aroia.’ (Mwa. 3:19) E teretere bwa e aki waekoa Iehova ni kabwaraa nanona irouia naake a karaoa ae kairua. N aron are riki iroun Aaron, e tauraoi ni kabwarai buure Iehova. Ni boong aikai, a kona n roko kauring mairoun Iehova n te rongorongo man te Baibara, booki aika aanaki mai iai, ke te taeka n reirei mairouia raora ni Kristian. Ngkana ti mutiakini kauring aikai, e na bon nanoangaira Iehova.

21. Tera ae ti riai ni motinnanoia bwa ti na karaoia ngkana e kataaki kakaonimakira ni koaua nakon Iehova?

²¹ Iai bukin ana akoi ae rianako Iehova. (2Kor. 6:1) E reke iai ara tai n “rawa nakoni bwaai ni kabane ake a kaitaraa nanon te Atua ao nakon tangirani bwain aon te aba.” (Wareka Tito 2:11-14.) Ngkai ti teimatoa ni maiu “n te waaki ae ngkai i aon te aba,” ti na bon aitara ma kangaanga ake e na kataaki iai kakaonimakira ni koaua n toro iroun Iehova n tii ngaia. Ti bia tatauraoi n tei n nene n Ana itera, bwa ‘bon Iehova ae Atuara ae ti riai ni maakua, ti riai n toro irouna, ao ti riai n nimtia’!—TuaKau. 10:20.