1, 2. (a) Ongwaye tje ri ounongo okukara munda wa Jehova? (b) Morupa ndwi matu ka yandja ombango ku ye?

TJIRI ounongo okuṱaṱera ku Jehova. Ka pe nomundu omunamasa, onongo nu worusuvero tjimuna Mukuru wetu! Ouṋe mokati ketu ngu hi nokuvanga okukara munda We? (Eps. 96:4-6) Ouhumandu, ovakarere va Mukuru tjiva ve uta okuripura pevari tji va wire momarorero ngu maye hepa kutja ve toorore kutja mave kara munda wa Jehova poo indee.

² Morupa ndwi, matu yandja ombango kovihorera vyovandu mbaa ve munu kutja veri munda wa Jehova ngunda ava toora omukambo mbu mau mu pirukire. Movihorera mbi mu nomapu omananḓengu ngu maye tu vatere okurira ovaṱakame ku Jehova.

3. Ongwaye Jehova tja hungira kuna Kain, nu we mu raera ovikwaye?

³ Ripura notjihorera tja Kain. Eye ke na pa raisa kutja u karera oomukuru varwe pendje na Jehova. Posiya Mukuru ke na pa yakura omerikotameneno wa Kain ngo. Eye wa ri nozondwi zourunde nḓaa ze hapa momutima we. (1 Joh. 3:12) Jehova wa raera Kain atja ku ye: “Tji wa tjiti nawa, indino koo yere omurungu woye are?  Nungwari tji wa tjiti navi, indino ouvi mau haama pomuvero womutima woye awe ku yenge, nungwari nga rire ove ngu mo honapara kombanda yawo.” (Gen. 4:6, 7) Momuano warwe Jehova aa raere Kain ku tja: “Indu tji we ritanaura nu o kara munda wandje, ami wina me kara munda woye.”

4. Indu Kain tja perwe oruveze rwokupuratena ku Jehova, eye wa tjita vi?

⁴ Jehova a tja vatera Kain andakuzu wa rundurura omeripura we ngo. Nungwari Kain ke na pa puratena komaronga. Omeripura omavi nozonḓero zokuripurira ku ye omuini za tjita kutja ma tjite otjiṋa otjivi. (Jak. 1:14, 15) Indu tja ri omuṱiṱi, mape ya kutja Kain ke na pa rora okuripura kutja maa ka toora omukambo mbu mau pirukire Jehova. Nungwari oruveze tjaa ru kayenda, eye wa tjita otjiṋa omundu tji u hina mookambura, eye wa pirukira Mukuru nu a zepa omuangu we omuini!

5. Omeripura yeṋe ngu mape ya aye tjiti kutja atu ha tjata ku Jehova?

⁵ Tjimuna Kain, Omukriste ndino mape ya a toora omukambo woposyo nandarire kutja u raisa kutja u rikotamena ku Jehova. (Judas 11) Otjotjihorera, omundu umwe mape ya a suvere okuripura novitjitwa vyourunde nu ovihakohoke aruhe, wina mape ya a rire omundu womunenetima, poo nandarire a tondo Ovakriste ovakwao momutima we. (1 Joh. 2:15-17; 3:15) Omeripura otja ingo ye tjita kutja omundu ma tjite ourunde ounene. Nandarire kutja omundu u ripura noviṋa ovivi tjimuna mbyo, tu yenena okumumuna motjiungura tjokukazuvarisa, nu wina u kara pozombongarero zombongo aruhe. Ovandu ka maa ve munu nokutjiwa imbi mbi tu tjita, posiya Jehova u muna nu u tjiwa oviṋa avihe indu tji tu he ri munda we nomutima wetu auhe.—Lesa Jeremia 17:9, 10.

6. Jehova me tu vatere vi kutja tu ‘hanapare kombanda’ yourunde indu tji tu ri munda we?

⁶ Nandarire kutja tu kondja nouripura ouvi, Jehova ka hakahana okutuimbirahi nao. Indu omundu tja tjiti oviṋa ovivi mbi mavi mu pora ku Mukuru, Jehova u tja: “Ritanaurireye ku Ami, nu Ami otji me tanaukire ku eṋe.” (Mal. 3:7) Nu tjinenenene indu tji matu kondjo noungundipare, Jehova u vanga kutja tu pirukire oviṋa ovivi. (Jes. 55:7) Nu tji twa tjiti nao, eye wina ma raisa ongahukiro kutja u ri munda wetu nu me tu pe omasa motjiungura tje, me tu pe orusuvo momuinyo nu me tu vatere kutja tu ‘honapare kombanda’ yourunde mbu u ri mweṱe.—Gen. 4:7.

7. Salomo wa pandjara vi ongurameno ye ombwa komurungu wa Jehova?

⁷ Tu noviṋa ovingi mbi matu rihongere kOmbara Solomo. Indu tja ri omutanda, Salomo aa tara ku Jehova aruhe okumupa omirari okumuhongorera po. Mukuru we mu pa ounongo nu e mu pe otjiungura tjokutunga ondjuwo ondjapuke ombwa omanise moJerusalem. Posiya Solomo wa pandjara oupanga we na Jehova. (1 Ozomb. 3:12; 11:1, 2) Omatwako wa Mukuru ohunga nombara yOvaheberi ye hungira osemba kutja oyo “kai nokusokukara novakazendu ovengi, omutima wayo kutja au ha poka ku Muhona.” (Deut. 17:17) Salomo ka karere nonḓuviro kEtwako ndo, eye wa kupa ovakazendu 700. Nu wina wa ri novakazendu ovambanda 300. (1 Ozomb. 11:3) Nu otjingi tjovakazendu mba ka va ri Ovaisrael, nu aa ve rikotamene koomukuru wovisenginina. Pu mape hee kutja Salomo wa katuka Etwako ra Mukuru rukwao mokukupa ovakazendu woviwaṋa vyarwe.—Deut. 7:3, 4.   

8. Salomo wa hihamisa Jehova pu pe ṱa pi?

⁸ Oviṋa ovivi Salomo mbya tjiti kouṱiṱiṱiṱi mbi vya etisa kutja korusenina ma tjite ourunde ounene. Salomo wa tunga otjipunguhiro koomukuru vovisenginina oserekaze Astarte, na tjarwe tjimwe komukuru warwe wotjisenginina  Kemos. Imbo o pee rikotamene kovisenginina pu novakazendu ve. Nu Salomo ovipunguhiro mbyo wa tunga moJerusalem, osemba na imba pa tunga ondjuwo ondjapuke ya Jehova. Tara oviṋa mbya sana ngo! (1 Ozomb. 11:5-8; 2 Ozomb. 23:13) Mape ya Salomo aa munu kutja Jehova me ripurukisa uriri ku imbi ovivi eye mbi ma tjiti, opuwo indu eye tji ma ka tjita ozombunguhiro pondjuwo ondjapuke aruhe.

9. Okuhinonḓuviro kwa Salomo komarakiza wa Mukuru kwa eta ouzeu wa ye?

⁹ Nungwari Jehova ke ripurukisa kourunde mbwa tjitwa i ovakarere ve. Ombeibela mai tja: “Muhona wa ṱomazenge na Salomo mena rokutja wa poka ku Muhona . . . , nEye we rimunikisire tuvari ku Salomo ne mu rongo tjinene kutja a ha kongorere oomukuru varwe; nungwari eye ka karere nonḓuviro komarakiza waMuhona.” Mena ra nao, Mukuru we mu nakaura nu ke mu pere ombatero ye. Imba mba ve hongorerwa i Salomo nu mba ve sokurumata ouhonapare tjiri va muna ouzeu nga kozondekurona nḓa kongorera ko.—1 Ozomb. 11:9-13.

10. Otjikwaye tji matji yenene okutwa oupanga wetu na Jehova moumba?

¹⁰ Tjimuna tji pa tjitwa ku Salomo, otjiṋa tjimwe tji tji eta oumba koupanga wetu na Jehova okukara nomapanga nge ha tjiwa ozoveta nomirari vya Jehova. Ovandu tjiva ve yenena okurira ovingundi ngunda ave kara pu nouṋepo wombongo. Ovandu varwe mbu matu sokutjevera ovazamumwe vetu, ovararanganda, owo mba mbu tu ungura pamwe poo mbu tu hita pamwe oskole nu mbe he ri ovakarere va Jehova. Momuano auhe, indu imba mbu tu kara pamwe tji ve ha yakura nokuṱakamisa omirari vya Mukuru, owo mave yenene okutjita kutja tu pandjare oupanga wetu na Mukuru.

11. Ovikwaye mbi mavi yenene okutuhonga kutja nai ohepero okuyandisa oupanga ku nomundu ngo?

¹¹ Lesa 1 Ovakorinte 15:33. Ovandu ovengi ve raisa ovikaro tjiva oviwa, nu ovengi mbe ha tjiwa Jehova ve ri tjaera kokutjita oviṋa ovivi. Ndovazu u nomapanga nge ri nao, hapo mo yenene okutja omapanga omawa poo indee? Ripura omuini kutja hapo oupanga wawo kuna ove mau ṱunu vi koupanga woye na Jehova. Mape ya ave rundurura ongaro ya wo? Ovikwaye mbi ri momitima vyawo? Otjotjihorera, hapo owo ve hungira ohunga nokukara nozombanda zondiru nomote, ve hungira ohunga novimariva aruhe, ozongoze noukombiuta womomake noviṋa vyarwe vyomautumbe? Hapo owo ovandu mba suvera okuyamba varwe nokuhungira ouhahu aayo mave nyanda? Jesus wa yandja erakiza ndi: “Otjinyo tji hungira imbi mbye ura momutima.” (Mat. 12:34) Tji wa munu kutja ovandu mbu mu kara pamwe ve tjita oviṋa mbi mavi ku pora ku Jehova, arikana o wombo okuṱuna oupanga mbo, nu tje ri ohepero, ngau yande.—Omiano 13:20.

12. (a) Otjikwaye Jehova tja tjiukisa kOvaisrael indu tji va za nokupita moEngipte? (b) Ovaisrael va zira vi komarakiza wa Mukuru wokutja eye erike ngu ma sokurikotamenwa?

¹² Tu notjiṋa tjarwe tji matu rihongere ku imbi mbya tjitwa indu Ovaisrael tji va za nokukuturwa kouhuura wa Engipte. Otjiwaṋa tja worongana momurungu wOndundu Sinai. Imbo Jehova we ri raisa omuini kotjiwaṋa tje. Nu otjikamba otjizorondu tja uta okumunika mbo. Jehova wa posisa oruṱuṱumo, ozondjeno, omuise notjiṋa tjaa tji munika otjotjikamba nu tji tja ri nomungunda womasa. (Esk. 19:16-19) Momuano mbwi, Jehova we riraisa kOvaisreal kutja eye o Mukuru ngu “he riyandjerere otjirarakaneno kuna kaaṋi.” Eye we ve raera kutja eye ma kara omuṱakame ku imba mbe mu suvera nu mbe ṱakamisa omaraerero we. (Lesa Eksodus 20:1-6.) Momuano warwe, Jehova aa raere ovandu ve kutja, “tji mwa raisa oukahu kutja mu ri munda wandje, ami me raisa kutja mbi ri munda weṋu wina.” Hapo omakwizikiro omaṱakame okuza ku Jehova ngo maye ku ṱunu vi? Ove mape ya o tjiti tjimuna Ovaisrael tji va tjita. Owo va ‘zira neraka rimwe ave tja: Omambo aehe Muhona nga rakiza matu ye tjiti.’ (Eks. 24:3) Ka pe womberwe, pa tjitwa otjiṋa tji tja twa ouṱakame wOvaisrael momarorero.

13. Ovikwaye mbya rora ouṱakame wOvaisrael?

¹³ Ovaisrael va urumisirwe i otjikamba otjizorondu, nozondjeno noviraisiro avihe okuza ku Mukuru. Nu va ningira Moses okurira omuhungirire po wa wo ku Jehova kOndundu Sinai. (Eks. 20:18-21) Moses wa kakara orure kombanda yondundu. Hapo Ovaisrael nambano va ri nokuhina tji mave tjiti mokuti onguza mena romuhongere wa wo ngu hina wa ri po? Pe munika kutja ongamburiro yovandu mbo ai rekareka ku Moses tje ri mokati ka wo, indu tji mave mu munu oveni. Owo va uta okurikenda nu ave raere Aron kutja: “Indjo u tu ungurire otjiserekarera tjotjisenginina tji matji tu hongorere; orondu katu nakutjiwa kutja Moses, ngwe tu tjindisa moEngipte, wa katjitwa vi.”—Eks. 32:1, 2.

14. Ovaisrael ve ri zuvisa vi, nu Jehova wa tjita vi kongaro ya wo ndjo?

¹⁴ Ovaisrael aa ve tjiwa nawa kutja okurikotamena kovisenginina otjiṋa Jehova tja tonda. (Eks. 20:3-5) Posi yokutja moruveze rwa tjimanga owo va uta okurikotamena kondana yongoldo! Nandarire kutja aa ve tjiwa nawa kutja mave tjiti oviṋa Jehova mbya tonda, Ovaisrael mba aa ve munu kutja owo ve ri munda wa Jehova. Nandarire Aron wina wa tja “eyuva enene kondjozikiro yaMuhona!” Ihi tja ṱuna vi ku Jehova? Eye wa hihamwa. Jehova wa hungira ku Moses na tja: “otjiwaṋa . . . tja katuka natji Ndji imbirahi. Owo va hakahana okuyepa mondjira, ndji mbe ve raera.” Mena ‘romazenge’ we, Jehova wa vanga okuyandeka otjiwaṋa tja Israel tji tja zikama oupe.—Eks. 32:5-10.

15, 16. Moses na Aron va raisa vi kutja ve ri komunda wa Jehova? (Tara kotjiperendero pomautiro worupa ndwi.)

¹⁵ Jehova wa muna kutja opuwo ke nokuyandeka Ovaisrael. Eye wa raisa otjari kokutja imba mba ṱakama mu ye ve kare noruveze okutoorora okukara munda we. (Eks. 32:14) Tja za nokumuna ovandu mbu mave rokoha nokuimbura, okupunda nehambaneno arihe ndi va ri na ro komurungu wondana ndji va ungura, Moses wa nyanyaura ondana yongoldo nu e i ṱukuṱura. Okuzambo eye wa tja: “Auhe ngu ri komukuma waMuhona, nge ye ku ami!” Nu tjimanga, “Ovalevi avehe va woronganena pu ye.”—Eks. 32:17-20, 26.

¹⁶ Nandarire kutja Aron wa kara norupa mokuungura otjiserekarera, eye wa poka koviṋa mbyo nu we rikuta ku nOvalevi mokutoorora omunda wa Jehova. Ovandu ovaṱakame mba ka ve toorere omunda wa Jehova uriri, nungwari wina ve riṱizira kokure na imba mba tjita ouvi.  Nu indjo ya ri ongurameno ombwa tjinene, mena rokutja ovandu ovengi va pandjara omiinyo vya wo mena rokurikotamena kotjisenginina. Nungwari imba mba toorora omunda wa Jehova va kwizikirwa okuserwa ondaya.—Eks. 32:27-29.

17. Omambo wa Paulus ohunga nondana yongoldo maye tu hongo ye?

¹⁷ Omuaapostele Paulus wa hungirira kotjiṋa tjondana yongoldo ndjo nu a yandja erakiza ndi: ‘Nambano oviṋa avihe mbi vya rira otjihorera ku eṱe okuturonga kutja atu he . . . rikotamene koomukuru vovisenginina otja tjiva vawo tjiyave tjiti. [Ovihorera] vya tjangerwa okuturonga, eṱe tjinga atu ri komaandero wouye. Nu nambano ingwi ngu ma tjangovasi eye wa zikama, nga ṱakamise kutja a ha u ko.’ (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12) Otja Paulus tja raisa, Ovakriste vatjiri mape ya ave wire mongwehe yokutjita oviṋa ovivi. Imba mbe ri yandjera kouvi, mape ya ave munu kutja ve ri munda wa Jehova. Posi yokutja, okuvanga okurira epanga ra Mukuru poo okuhungira uriri aruhe kutja uri komunda we, ka pena ku heya kutja Jehova we ku yakura.—1 Kor. 10:1-5.

18. Ovikwaye mbi mavi yenene okutupora ku Jehova, nu mavi tu etere oumba wa ye?

¹⁸ Omuano Ovaisrael mu va uta okurikenda kutja Moses wa ka kara orure kombanda yOndundu Sinai, Ovakriste ndino wina mape ya ave utu okumuna kutja eyuva rombanguriro ya Jehova nouye oupe mavi kambura orure okuya. Mape ya atu utu okumuna kutja omaundjiro ngu twa pewa i Jehova ngo ye ri kokure okuya poo ovizeze uriri. Tji tu ha rundururire omeripura otja ingo, mape ya aye tjiti kutja tu ute okuripahera ombwiro yetu oveni komurungu wokutjita ombango yaJehova. Nu oruveze tji maru kayenda, mape ya atu humburuka kokure na Jehova, nu atu kerimuna tji twa tjiti oviṋa mbya tu tja ka maa tu tjiti indu tji twa ri noupanga oupame nawa ku na Jehova.

19. Ouatjiri uṋe ounanḓengu mbu tu ha sokuzemba, nu omena raye?

¹⁹ Arikana atu zembi kutja Jehova u vanga onḓuviro nomutima auhe, nu eye erike ongu ma sokurikotamenwa. (Eks. 20:5) Okupoka kokukarera Jehova momuano ngamwa auhe ku heya kutja ove wa utu okutjita ombango ya Satan, nu ma ku ku etere omayandekero. Paulus o pa tjera nai: “Eṋe kamu nakuyenena okunwina motjinwino tjaMuhona pamwe nokunwina motjinwino tjozombepo ozombi; nu kamu nakuyenena okurira potjiriro tjaMuhona pamwe nokurira potjiriro tjozombepo ozombi.”—1 Kor. 10:21.

20. Indu tjitwa tjiti ouvi, Jehova me tu vatere vi?

²⁰ Omahungi wOmbeibela ohunga na Kain, Salomo nOvaisrael pOndundu Sinai ye notjiṋa tjimwe mu wo tji matu rihongero ko. Ovandu avehe mba va ri noruveze ‘rokuritanaura . . . nu ve vingurukire ku Ndjambi.’ (Oviung. 3:19) Oukahu kutja Jehova ka hakahana okunakaura imba mba tjiti ouvi. Jehova wa isira Aron. Ndino, omarakiza okuza ku Jehova ye ya okupitira momahungi wOmbeibela, momambo nga zikamena kOmbeibela poo nandarire ondunge ombwa okuza kovakambure ovakwetu. Indu tji matu ṱakamisa omaronga ngo, Jehova me tu raisire otjari tje.

21. Matu sokurimanena okutjita tjike indu tji matu hungamwa i omatokero ngu maye roro ouṱakame wetu ku Jehova?

²¹ Otjari tja Jehova tji tu hi ya pwira kamungandjo, nungwari u vanga okutjiungurisa. (2 Kor. 6:1) Otjo tji tu pa oruveze rokutja “tu poke kongarero ndji ha sere na kozonḓuma zouye.” (Lesa Titus 2:11-14.) Ngunda atu ri “mouye mbwi nai,” matu hungamwa i omatokero ngu maye roro ouṱakame wetu ku Jehova. Okutja arikana ngatu kakatere ku Jehova, Omatjangwa maye tja “Tira Muhona, Ndjambi woye, u Mu karere erike, nu u kare nouṱakame mu Ye!”—Deut. 10:20.