1, 2. (a) Omolwashike shi li pandunge okukala kombinga yaJehova? (b) Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

OSHA fimana okukala ovadiinini kuJehova. Kape na umwe e na eenghono, omunaendunge, ile omunahole e dulife Jehova. Olyelye mbela womufye ina hala okukala kombinga yaye? (Eps. 96:4-6) Natango, eitavelo lovalongelikalunga vamwe ohali kala tali tengauka ngeenge opa holoka onghalo oyo tai pula va kale va ama kombinga yaJehova.

² Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana oihopaenenwa yoohandimwe ovo va li tave liti ova ama kombinga yaJehova ofimbo pefimbo opo tuu opo tava ningi oinima oyo tai mu nyemateke. Omahokololo avo oku na oilihongomwa ya fimana oyo tai dulu oku tu kwafela tu kale ovadiinini kuJehova.

3. Omolwashike Jehova a li a popya naKain, nokwa li e mu lombwela shike?

³ Diladila shi na sha naKain. Ka li ha longele oikalunga ndele oJehova. Ashike Kalunga ka li a hokwa onghedi yaye yoku mu longela. Okwa li a kulika oikala ii momutima waye. (1 Joh. 3:12) Jehova  okwa li e mu lombwela a ti: “Hasho ngaha: ngeenge to longo ouwa, oto shiiva okuyelula omutwe woye; ndelenee ngeenge ito longo ouwa, oulunde otau ku nangele poshivelo, ndele tau ku hokwa. Ndele ove ou na oku u pangela.” (Gen. 4:6, 7) Jehova okwa li ta lombwele Kain kutya, “Ngeenge owe lidilulula ndele to kala kombinga yange, naame ohandi ka kala kombinga yoye.”

4. Eshi Kain a li a pewa omhito a ame kombinga yaJehova, okwa li a ninga po shike?

⁴ Ngeno Kain okwa lundululile okudiladila kwaye, ngeno Jehova okwa ka kala vali e mu hokwa. Ashike Kain ka li a tambula ko omayele oo pewa. Omadiladilo a puka nosho yo okulihola mwene okwa li kwe mu ningifa a katuke eenghatu da puka. (Jak. 1:14, 15) Eshi Kain a li omunyasha, otashi dulika ka li a diladila nandenande okukala omhinge naJehova. Ashike mokweendela ko kwefimbo, okwa li a ninga oshinima osho a li ina diladila. Okwa li a tukululila Kalunga oshibofa nokwa dipaa yo omumwainamati.

5. Eenghatu dilipi tadi dulu okuningifa omunhu a kale ina hokiwa kuJehova?

⁵ Ngaashi Kain, Ovakriste vokunena otava dulu okulandula eendjila da puka nokuli nopefimbo opo tave liti otava longele Jehova. (Jud. 11) Pashihopaenenwa, umwe ota dulu okukulika omahalo inaa koshoka, olwisho, ile oikala yokukala ha udifa nai Ovakriste vakwao. (1 Joh. 2:15-17; 3:15) Eenghatu da tya ngaho otadi dulu okuningifa omunhu a nyone. Otashi dulika omunhu a tya ngaho a kale hai moukalele nokokwoongala pandjikilile. Ovanhu vakwetu otashi dulika vehe shii osho hatu diladila nosho yo eenghatu detu, ashike Jehova oha mono oinima aishe, nongeenge katu li kombinga yaye nomutima aushe oku shi shii. — Lesha Jeremia 17:9, 10.

6. Jehova ohe tu kwafele ngahelipi tu ‘pangele’ eamo loulunde ngeenge otu li kombinga yaye?

⁶ Ndele nande ongaho, Jehova ihe tu fi ounye diva. Ngeenge eenghatu domunhu ode mu amuna ko kuJehova, Jehova ohe mu ladipike ta ti: ‘Alukila kwaame, opo Ame handi kwaalukile.’ (Mal. 3:7) Jehova okwa hala tuha ninge oinima oyo ii, unene tuu ngeenge hatu kondjo nomaunghundi. (Jes. 55:7) Ngeenge otwa ningi ngaho, ota ka ulika kutya oku li kombinga yetu moku tu pa eenghono pamhepo, pamaliudo nosho yo palutu opo tu ‘pangele’ eamo letu loulunde. — Gen. 4:7.

7. Salomo okwa nyona po ngahelipi ekwatafano laye liwa naJehova?

⁷ Ohatu dulu okulihonga shihapu moshihopaenenwa shohamba Salomo. Eshi a li omunyasha, okwa li ha kongo ewiliko kuJehova. Jehova okwa li e mu pa ounongo muhapu nokwa li e mu lineekelela oshinakuwanifwa shokutunga otembeli muJerusalem. Ashike Salomo okwa li a kanifa ekwatafano laye naJehova. (1 Eeh. 3:12; 11:1, 2) Omhango yaKalunga oya li ya indika ohamba yOvaheberi “ihe likongele ovalikadi vahapu, omwenyo waye uhe liteeke po” Kalunga. (Deut. 17:17) Salomo ka li a dulika, nomokweendela ko kwefimbo okwa ka hombola ovakainhu 700. Okwa li a eta meumbo laye ovakainhu vopomunghulo 300 va wedwa po. (1 Eeh. 11:3) Vahapu vomovakainhu vaye kava li Ovaisrael nova li hava longele oikalunga. Onghee hano, Salomo ka li a dulika komhango yaKalunga eshi a hombola ovakainhu ovanailongo. — Deut. 7:3, 4.

8. Oinima ii ilipi Salomo a li a ninga?

⁸ Salomo okwa li a efa po okuwanifa po oiteelelwa yaJehova, naasho osha li she mu ningifa a nyone sha kwata moiti. Salomo okwa li a tungila oshikalungakadona shedina Astarte  nosho yo oshikalunga shedina Kemosh oaltari. Okwa li a waimina ovakulukadi vaye melongelokalunga loshipaani. Okwa li a tunga eealtari adishe odo komhunda oyo ya li komesho yaJerusalem, oko a li a tunga otembeli yaJehova. (1 Eeh. 11:5-8; 2 Eeh. 23:13) Otashi dulika Salomo a li te lifufya kutya Jehova ota dimi po enyono laye shimha ashike ta twikile okuyandja omayambo kotembeli.

9. Osha li sha eta oidjemo ilipi eshi Salomo a li ina dulika kelondwelo laKalunga?

⁹ Jehova ihe lipwililikile omanyono. Ombiibeli oya ti: “Onghee hano Omwene okwa handukila Salomo, shaashi omutima waye we liteeka Omwene . . , ou e mu lihololela luvali, nokwe mu lombwela moshinima eshi nokutya, aha shikule oikalunga imwe. Ndelenee ye ina diinina elombwelo olo lOmwene.” Oshidjemo, Kalunga ka li vali e mu hokwa noka li vali he mu yambidida. Ovafyuululi vaSalomo ova li va kanifa ouhamba waIsrael nova li va mona oixuna ihapu oule womido. — 1 Eeh. 11:9-13.

10. Oshike tashi dulu okunyona po ekwatafano letu liwa naJehova?

¹⁰ Ngaashi ashike monghalo yaSalomo, oshinima shimwe osho tashi dulu okutula oupamhepo wetu moshiponga osho okupanga oukaume naavo inava fimaneka omifikamhango daJehova. Otashi dulika vamwe hava endafana neongalo ndele oupamhepo wavo owa nghundipala. Vamwe otava dulu okukala ovapambele, ovashiinda, ovanailonga vakweni, ile ovanafikola vakweni ovo ihava longele Jehova. Monghalo keshe, ngeenge ovo hatu endafana navo inava fimaneka omifikamhango daJehova otava dulu okunyona po ekwatafano letu liwa naJehova.

11. Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu tokole kutya otu na okuhenuka eendafano lonhumba?

¹¹ Lesha 1 Ovakorinto 15:33. Ovanhu vahapu ove na omaukwatya amwe mawa, navahapu ovo vehe li meongalo ihave lihumbata monghedi ii. Ngeenge osho shi li ngaho kwaavo ho endafana navo, mbela oto dulu okutya ove li ookaume vawa? Lipula kutya mbela oukaume weni navo otau ka kuma ngahelipi ekwatafano loye naJehova. Mbela otave ke li xwepopaleka ngoo? Oshike shi li momitima davo? Pashihopaenenwa, mbela ohava popi unene kombinga yomoode, yoimaliwa, yoikwaelektronika, yomalihafifo, ile yoinima vali imwe yopamaliko. Mbela omafimbo amwe ohava popile vamwe mowii ile hava ningi omashendjo oulai? Jesus okwa popya a ti: “Eshi shi yadi momutima, osho tashi popifa okanya.” (Mat. 12:34) Ngeenge owa mono kutya ovo ho endafana navo otava nyono po ekwatafano loye liwa naJehova, katuka pandunge mokuninipika efimbo olo ho kala navo, nongeenge otashi shiiva, xulifa po oukaume wa tya ngaho. — Omayel. 13:20.

12. (a) Jehova okwa li a shilipaleka shike Ovaisrael diva eshi va li va mangululwa muEgipti? (b) Ovaisrael ova li ve linyenga ngahelipi eshi Kalunga a li ta pula okuliyandjelwa oye aeke?

¹² Ohatu dulu okulihonga oilihongomwa vali imwe ya wedwa po mwaasho sha li sha ningwa po diva eshi Ovaisrael va li va mangululwa muEgipti. Ovanhu ova li va ongala pomhunda yaSinai. Jehova okwa li e ve lihololela. Komhunda okwa li oshilemo shilaula. Jehova okwa li a etifa po omipwalakato, omaluvadi, omwifi nosho yo ewi la fa ondaka yenghuma. (Ex. 19:16-19) Poshiningwanima osho, Jehova okwa li e lihololela Ovaisrael e li ‘Kalunga oo ta pula okuliyandjelwa oye aeke.’ Okwa li e va shilipaleka kutya ota ka kala omudiinini kwaavo ve mu hole notava diinine oipango yaye. (Lesha Exodus 20:1-6.) Paulelalela, Jehova okwa li ta lombwele oshiwana shaye kutya, “Ngeenge omwe lidilulula ndele tamu kala kombinga yange, naame ohandi ka kala kombinga yeni.” Mbela oto ke linyenga ngahelipi keudaneko li na sha noudiinini waJehova Kalunga? Nopehe na omalimbililo, naave oto ka ninga ngaashi Ovaisrael va li va ninga. Ova li “va nyamukula nondaka imwe, ndele tava ti: ‘Eendjovo adishe da popiwa kOmwene ohatu ke di wanifa.’” (Ex. 24:3) Ashike ina pa pita olule, opa li oshinima shimwe osho sha yeleka oudiinini wOvaisrael inashi teelelwa.

13. Eenghalo dilipi da li da yeleka oudiinini wOvaisrael?

¹³ Ovaisrael ova li va tilifwa koshilemo shilaula, komaluvadi nosho yo komadidiliko makumwifi aKalunga. Ngaashi va li va pula, Moses okwa li a dimina okukala omupopikalelipo wavo kuJehova komhunda yaSinai. (Ex. 20:18-21) Moses okwa li a kala koxulo yomhunda efimbo lile. Mbela Ovaisrael ova li tava elaela mombuwa eshi Moses a li a kala ko? Osha fa shi li ngaha kutya, eitavelo lavo ola li le li kolelela kokukala ve wete Moses. Ova li tave lipula unene nova li va pula Aron va ti: “Fikama u tu ningile oikalunga ei tai tu kwatele komesho, osheshi inatu shiiva oshike sha hanga Moses, omulumenhu tuu ou e tu pitifa mo medu laEgipiti.” — Ex. 32:1, 2.

14. Eshi Ovaisrael va li tave lifufya, ova li tava diladila shike, na Jehova okwa li e linyenga ngahelipi?

¹⁴ Ovanhu ova li ve shii kutya okulongela oikalunga ohashi nyemateke Jehova. (Ex. 20:3-5) Ndele nande ongaho, ova li va hovela diva okulongela onhana yoshingoli. Kakele kokuhadulika kwavo, Ovaisrael ova li tave lifufya kutya natango ove li kombinga yaJehova. Nokuli naAron okwa popya kutya okulongela onhana oku li ‘oshivilo shefimano laJehova.’ Jehova okwa li e linyenga ngahelipi? Okwa li e udite a kengelelwa. Okwa li a lombwela Moses kutya ovanhu ova ‘longa oixuna nova kanduka mo mondjila oyo e va lombwela.’ Molwaashi Jehova okwa li a ‘handuka,’ okwa li a tokola kutya ota ka hanauna po oshiwana shaIsrael osho opo sha li sha totwa po. — Ex. 32:5-10.

15, 16. Moses naAron ova li va ulika ngahelipi kutya ova ama filufilu kombinga yaJehova? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

¹⁵ Jehova okwa li a tokola aha hanaune po Ovaisrael. Onghenda yaye oya li ya pa ovalongelikalunga ovadiinini omhito yokukala kombinga yaye. (Ex. 32:14) Konima eshi Moses a mona elihumbato lavo lii, tava ingida, tava imbi notava tanhele oshikalunga, okwa li a twa onhana yoshingoli fiyo ya ninga oufila. Opo nee okwa popya ta ti: “Ou a ama kOmwene, ne uye kwaame!” ‘Ovalevi aveshe ova li va ongala puMoses.’ — Ex. 32:17-20, 26.

¹⁶ Nonande Aron okwa li a ninga oshikalunga, okwa li e lidilulula ndele ta waimine Ovalevi ovo va li va ama kombinga yaJehova. Ovadiinini ovo kava li ashike va ama kombinga yaJehova ndele okwa li yo tave liyoolola ko kovalongi  vowii. Oyo oya li onghatu yopandunge; mefiku olo ovanhu omayovi ova li va kanifa eemwenyo davo omolwoshikalunga shavo. Ashike ovo va li kombinga yaJehova ova li va udanekelwa enangeko noupuna. — Ex. 32:27-29.

17. Eendjovo daPaulus di na sha noshiningwanima shonhana yoshingoli otadi tu hongo shike?

¹⁷ Omuyapostoli Paulus okwa popya shi na sha nonhana yoshingoli nokwa yandja elondwelo a ti: ‘Oinima ei oya ningilwa kufye edidiliko, tuha ninge ovalongeli voikalunga ngaashi vamwe vomuvo. Oihopaenenwa oya shangwa i kale elondwelo kufye noku tu kumaida, ofye ava twa hangika komaxulilo omafimbo ounyuni. Onghee hano ou e lishii e li ofika, na lungame aha wile po.’ (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12) Nokuli novalongelikalunga vashili otava dulu okukufa ombinga moinima ya puka ngaashi Paulus e shi popya. Ovo have liyandje komayeleko otashi dulika va diladile kutya natango ove na ekwatafano liwa naJehova. Okukala wa hala okukala kaume kaJehova ile okulitya ou mudiinini kuye haalushe tashi ti kutya owa hokiwa kuye. — 1 Kor. 10:1-5.

18. Oshike tashi dulu oku tu ningifa tu fiye po Jehova, notashi ka eta oilanduliko ya tya ngahelipi?

¹⁸ Ngaashi ashike Ovaisrael va li tave lipula eshi Moses a kala ko komhunda yaSinai, otashi dulika Ovakriste kunena va kale ve udite efiku laJehova letokolo la kala ko nosho yo ounyuni mupe. Ewanifo lomaudaneko oo otashi dulika li monike la fa li li kokule ile lihe fi loshili. Okudiladila kwa tya ngaho otaku dulu oku tu ningifa tu pitife komesho omahalo opambelela ponhele yehalo laJehova. Mokweendela ko kwefimbo, otashi dulika tu fiye po Jehova nokukufa ombinga moinima oyo inatu diladila nande onale eshi twa li tu na oupamhepo muwa.

19. Oushili ulipi tuhe na okudimbwa, nomolwashike?

¹⁹ Inatu dimbwa nande kutya Jehova ota pula tu dulike nomutima aushe notu mu longele oye aeke. (Ex. 20:5) Okweefa po okulongela Jehova otashi ti lelalela okulonga ehalo laSatana, naasho otashi dulu okweetifa oilanduliko inyikifa oluhodi. Onghee hano, Paulus okwe tu dimbulukifa a ti: “Itamu dulu okunwa meholo lOmwene nomeholo leendemoni, itamu dulu okulya koshililo shOmwene nokoshililo sheendemoni.” — 1 Kor. 10:21.

20. Ongahelipi Jehova ta dulu oku tu kwafela nokuli nokonima eshi twa katuka eenghatu da puka?

²⁰ Omahokololo Ombiibeli e na sha naKain, Salomo nosho yo Ovaisrael komhunda yaSinai oku na oilihongomwa ya fimana. Oohandimwe ovo ova li ve na omhito ‘yokulidilulula noyokulialuluka.’ (Oil. 3:19) Osha yela kutya Jehova iha fi ounye diva ovo tava katuka eenghatu da puka. Shi na sha nonghalo yaAron, Jehova okwa li e mu dimina po. Kunena, otashi dulika Jehova e tu pe elondwelo okupitila momahokololo Ombiibeli, moishangomwa yakanghamena kOmbiibeli, ile omayele mawa okudilila kOvakriste vakwetu. Ngeenge otwe liufa komalondwelo oo, ohatu ka mona onghenda yaJehova.

21. Otu na okutokola okuninga shike ngeenge oudiinini wetu kuJehova tau yelekwa?

²¹ Efilonghenda laKalunga ola denga mbada. (2 Kor. 6:1) Ohali tu pe omhito “tu efe okudina Kalunga nouhalu wopaunyuni.” (Lesha Titus 2:11-14.) “Fimbo tu li mounyuni ou wopaife,” ohatu shakeneke eenghalo odo hadi yeleke oudiinini wetu kuJehova. Atusheni natu kale twe lilongekida okukala kombinga yaJehova molwaashi ‘oye tu na okutila, okulongela nosho yo okukanyatela muye.’ — Deut. 10:20.