1, 2. (1) ¿Imanirtaq Jehoväpita rakikëta munantsiktsu? (2) ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

DIOSNINTSIKLLAM alläpa puëdeq, alläpa yachaq y alläpa kuyakoqqa. Tsënö kaptinmi, pëpitaqa ni imëpis rakikëta munantsiktsu (Sal. 96:4-6). Peru wakin sirweqninkunaqa rakikäkuriyarqanmi.

² Kë yachatsikïchömi rikäshun, “Jehoväpa favorninmi këkä” nikarnimpis, wakinkunaqa Jehoväta piñatsinqan rurëkunata rurayashqa kayanqanta. Kë willakïkunam yanapamäshun Diosnintsikpita imëpis mana rakikäkurinapaq.

3. ¿Imanirtaq Caintaqa Jehovä consejanan precisarqan, y imanötaq consejarqan?

³ Cainta pasanqanta rikärishun. Pëqa segürum këkarqan Jehovällata sirwinqanta, y manam juk dioskunapa sirweqnintsu karqan. Peru tsënö kaptimpis, shonqunchö mana alli këkanqanta rikarninmi Jehoväqa adoranqanta chaskirqantsu (1 Juan 3:12). Tsëmi Cainta nirqan cambianan y allikunata ruranan precisanqanta. Peru mana cambiaptinqa, jutsa rurëman ishkinampaq kaqtapis willarqanmi. Y tsëpitanam kënö tapurqan: “Jutsa dominashuptikiqa,  ¿tsarakïta puëdinkitsuraq?” (Gen. 4:6, 7). Jehovä tsënö nirqa, arrepentikuptin y ninqanta ruraptinqa pëwan imëpis këkänampaq kaqtam nikarqan.

4. ¿Imatataq Cain rurarirqan Jehovä consejëkaptimpis?

⁴ Cainta Diosnintsik chaskinampaqqa mana alli pensënintam cambianan karqan. Peru pëqa manam Jehovä consejanqanta cäsukurqantsu. Tsëmi mana allikunata pensarnin y mana allikunata munarnin jutsa rurëman ishkirirqan (Sant. 1:14, 15). Jövin kanqan witsanqa, Cainqa manachi pensarqantsu Jehoväpa contran churakëtaqa. Peru tiempuwanqa Dios consejanqanta manam cäsukurqantsu, tsëmi wawqinta wanuratsirqan.

5. ¿Imataq Diosnintsikpita rakiramashwan?

⁵ Noqantsiktapis Caintanömi pasaramashwan. Itsa juk cristiänuqa “Diostam adorä” nikarpis, mana allikunata rurëkanman (Jüd. 11). Diospita yachatsikoq seguïdu yarqurnimpis y reunionkunaman seguïdu ëwarnimpis, itsa oqllanakï jutsaman y imëkayoq këllaman yarparäkunman o hasta cristiänu mayinta shonqunchö chikipanman (1 Juan 2:15-17; 3:15). Tsënö karninqa imë höra karpis jutsamanmi ishkirinqa. Peru Jehoväqa, wakin nunakuna mana musyayaptimpis, llapan pensanqantsikta y ruranqantsiktam musyëkan y rikëkan. Y alleqmi musyan shonqupita patsë pëpa favornin këkanqantsikta o mana këkanqantsiktapis (leyi Jeremïas 17:9, 10 *).

6. ¿Imanötaq Jehoväqa yanapamantsik mana alli munënintsikkunata vencinapaq?

⁶ Mana alli rurëkunaman ishkishqapis, Jehoväqa manam jinan höratsu jaqiramantsik. Pëpita rakikëkanqantsikta rikarninqa, pëman kutinapaqmi nimantsik (Mal. 3:7). Jehoväqa mana alli rurëkunata chikinatam munan, y masqa mana alli munënintsikkunata vencirnin pë munanqannö kawanatam shuyaran (Is. 55:7). Y tsënö kawanapaq kallpachakushqaqa, munanqannö sirwirnin sïguinapaq y mana alli munënintsikkunata vencinapaqmi yanapamäshun (Gen. 4:7).

7. ¿Imanötaq Salomonqa Jehoväwan amïgu këninta ushakäratsirqan?

⁷ Rey Salomon ruranqampitapis yachakïta puëdintsikmi. Jövin kanqan witsanqa Jehoväpa yanapakïnintam ashirqan, tsëmi Jehoväqa alli yachaqta tikraratsirqan y juk alläpa shumaq templuta ruranampaqpis carguta qorirqan. Peru Salomonqa Jehoväwan amïgu kënintam ushakäratsirqan (1 Rëy. 3:12; 11:1, 2). Diospa Leyninchöqa alleq clärum mandakurqan Israel reykunaqa atska warmikunawan mana casakuyänampaq, tsënöpa mana alli rurëkunaman mana chäyänampaq (Deut. 17:17). Peru Salomonqa tsë Leyta mana cäsukurmi 700 warmikunawan casakurqan, y 300 mastam wätarqan (1 Rëy. 11:3). Tsë warmikunapitaqa mëtsikaqmi juk nacionpita y juk dioskunata adoraq kayarqan. Jina Salomonqa, juk nacion warmikunawan israelïtakuna mana casakuyänampaq mandakoq leytapis manam cäsukurqantsu (Deut. 7:3, 4).

8. ¿Imanötaq Salomonqa Jehoväta alläpa piñatsirqan?

⁸ Salomonqa ichikllapa ichikllapam Dios mandakunqankunata kuyëta jaqirirqan y mana allikunatam rurar qallëkurqan. Astoret y Kemos dioskunapaqmi altarninkuna rurarqan. Y tsë dioskunatam warminkunawan adorarqan. Hasta tsë dioskunapa altarnintaqa, Jehoväpa templun këkanqampa lädunchömi rurëkurqan (1 Rëy. 11:5-8; 2 Rëy. 23:13). Itsa Salomonqa pensarqa Jehoväpaq pishtashqa ofrendakunata templuchö rurëta mana jaqiptinqa, mana  allikunata ruraptimpis Jehovä mana piñakunampaq kaqta.

9. ¿Imataq Salomonta pasarqan Dios mandakunqanta mana cäsukunqampita?

⁹ Peru Diosnintsikqa, nunakuna jutsata rurayanqantaqa manam mana kaqpaqtsu churarin. Tsëmi Bibliaqa kënö nin: “Israelpa Diosnin Jehoväpitam, Salomonpa shonqunqa rakikäkurishqa karqan, tsëmi Jehoväqa Salomonwan alläpa piñakurqan. Ishkë kutipa yuripurninmi, Jehoväqa mandashqa karqan juk dioskunata mana sirwinampaq, peru pëqa manam wiyakurqantsu”. Tsërëkurmi Jehoväqa yanaparqannatsu ni amïgunnatsu karqan. Salomonpa gobiernunqa ishkëmanmi rakikärirqan, tsëmi tsurinkunaqa llapan Israel naciontaqa gobernayarqannatsu, jina mëtsika tiempupam mana allikunapa pasayarqan (1 Rëy. 11:9-13).

10. ¿Imataq Jehoväwan amïgu kanqantsikta ushakäratsinman?

¹⁰ Dios mandakunqanta mana entiendeq y mana respetaq amïgukunaqa, noqantsiktapis Salomontanömi mana allikunaman chäratsimashwan. Tsënö amïgukunaqa itsa kayanman, Diosnintsikpa kaqchö mana alli këkaq cristiänu mayintsikkuna. Jina Diosta mana sirweq familiantsikkuna, vecïnuntsikkuna, trabajaq mayintsikkuna o estudiaq mayintsikkunapis kayanmanmi. Imanö kaptimpis, tsënö amïgukunaqa Diosnintsikwan amïgu kanqantsiktam ushakäratsiyanman.

11. ¿Imakunatataq cuentaman churanantsik mana alli amïgukunata jaqinapaq?

¹¹ (Leyi 1 Corintius 15:33). Nunakunaqa mana Testïgu karnimpis mayorïam alli nuna kayan, y manam seguïdutsu mana allikunataqa rurayan. Tsënö nunakuna amïguntsik kaptinqa, ¿mana allikunaman mana chätsimänapaq kaqtatsuraq pensashwan? Tsënö pensarqa kënömi tapukunantsik: “¿Yanapayämanku Dioswan mas amïgu kanäpaq?”. Jina shonqunkunachö imanö kayanqanmanmi pensanantsik. ¿Tsëllaraq yarqamoq cösaskunapaq, röpakunapaq, pukllakunapaq o imëkayoq këllapaqku imëpis parlakuyan? ¿Wakinkunapaq mana allikunata parlëta o feyu brömakuna rurëtaku gustayan? Jesusmi kënö nirqan: “Shonquchö imëka këkaqkunapitam shimiqa parlan” (Mat. 12:34). Tsënö amïgukuna Jehoväwan amïgu kanqantsikta ushakëkätsinqanta cuentata qokurqa, manam pëkunawan alläpa juntakunantsiknatsu o chipyëpam jaqirinantsik (Prov. 13:20).

12. (1) ¿Imatataq Jehoväqa israelïtakunata cläru musyatsirqan? (2) ¿Ima niyarqantaq israelïtakunaqa pëllata adorayänampaq Jehovä mandakuptin?

¹² Jina israelïtakunata pasanqampitapis yachakïta puëdintsikmi. Pëkunaqa Egiptupita libri yarqurirmi, Sinaï jirkapa chakinman chäriyarqan. Tsëchömi yana pukutë juntarirqan, räyukuna pashtarqan, qoyë (qoshni) juntarqan y waqrata tocayaptin waqaqnömi alläpa bülla karqan,  tsënömi Jehoväqa tsëchö këkanqanta rikätsikurqan (Ex. 19:16-19). Tsë höram Jehoväqa israelïtakunata nirqan, pëllata adorayänanta munanqanta. Jina nirqanmi, pëllata kuyayaptin y mandakunqankunata wiyakuyaptinqa, pëkunawan imëpis këkänampaq kaqta (leyi Exodu 20:1-6 *). Juk parlakïchöqa, Jehoväpa favornin imëpis kayaptinqa, pëpis pëkunawanmi këkänan karqan. Israelïtakunaqa, “llapankuna juntu[m] kënö nir contestayarqan: ‘Jehovä llapan ninqankunata wiyakuyänäpaqmi listu këkäyä’” (Ex. 24:3). Y noqantsik tsëchö këkashqa karqa, ¿imataraq nishwan karqan? Itsa israelïtakunanölla contestashwan karqan. Peru israelïtakunaqa, ¿tsënö niyanqanta cumpliyarqanku?

13. ¿Imanirtaq israelïtakunaqa Jehoväta äniyanqanta cumpliyarqantsu?

¹³ Israelïtakunaqa yana pukutëta rikarnin y räyukuna pashtaqta wiyarnin y maskunata rikarninmi alläpa mantsakäyarqan. Tsëmi Moisesta kënö niyarqan: “Qamlla Jehoväwan parlamï” (Ex. 20:18-21). Tsëmi Moisesqa Sinaï jirkaman witsarqan, y tsëchömi atska tiempupa quedakurqan. ¿Dirigeqninkuna Moisesta mana rikarnintsuraq israelïtakunaqa tsunyaqchö dejarishqanö sientikuyarqan? Tsënö kaptinqa, Moisesta rikarninllachi Jehovämanqa markäkuyaq. Tsëchi Moisesta shuyarëta utirirnin (ajayärirnin) Aaronta kënö niyarqan: “Puntäkunata ëwanampaq juk diosnïkuna ruramï, porqui manam musyayätsu Egiptupita jorqayämaqnï tsë Moises nunata ima pasashqa kanqanta” (Ex. 32:1, 2).

14. (1) Mana allita rurëkarnimpis, ¿imatataq israelïtakuna pensayarqan? (2) Israelïtakuna rurayanqampita, ¿imanötaq Jehovä sientikurqan?

¹⁴ Israelïtakunaqa alleqmi musyayarqan imäginkunata adorëqa alläpa jutsa kanqanta (Ex. 20:3-5). Tsëta musyëkarnimpis, örupita rurashqa wishitam (becërrutam) adorar qallëkuyarqan. Tsë rurëqa Diosnintsik mandakunqampa contran kanqanta musyëkarpis, Jehoväpa favornin këkäyanqantam pensayarqan. Hasta Aaronqa, “Jehoväpaq fiesta” kanqantam nirqan. Peru Diosnintsikqa alläpam piñakurqan tsëta rurayanqampita. Tsëmi Moisesta nirqan, israelïtakuna mana alli tikrakuriyashqa kayanqanta y mandakunqampa contran rurëkäyanqanta. Y alläpa piñakurninmi, Jehoväqa israelïtakunata chipyëpa ushakäratsita munarqan (Ex. 32:5-10).

15, 16. ¿Imanötaq Moiseswan Aaronqa cläru rikätsikuyarqan Jehoväpa favornin këkäyanqanta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¹⁵ Jehoväqa llakipäkoq karninmi, llapan israelïtakunataqa ushakätsirqantsu. Mandakunqanta cäsukushqa kaqkunataqa, pëpa favorninchö këkäyanqanta o mana këkäyanqanta rikätsikuyänampaqmi permitirqan (Ex. 32:14). Y tsë wishita adorarnin israelïtakuna pasëpa dansayaptin, cantayaptin y qayarikachäyaptinmi, Moisesqa tsë wishita chipyëpa ushakäratsirqan. Tsëpitanam kënö nirqan: “¿Pitaq Jehoväpa favornin këkan? ¡Këman shamutsun! Y Levïpa llapan wamrankunam pë kaqman juntakar qallëkuyarqan” (Ex. 32:17-20, 26).

¹⁶ Tsë imäginta Aaron rurashqa karpis arrepentikurqanmi, y wakin levïtakunawan juntum Jehoväpa favornin churakarqan. Kë cäsukoq nunakunaqa, manam Jehoväpa favorninllatsu churakäyarqan, sinöqa mana cäsukoq israelïtakunapitam rakikäyarqan. Tsëta rurayanqanqa alläpa allim karqan, porqui tsë junaqllam imäginta adoraq israelïtakunaqa mëtsikaq wanuyarqan.  Peru favornin churakaq kaqtaqa, bendicinampaqmi Jehovä änirqan (Ex. 32:27-29).

17. Örupita rurashqa wishita israelïtakuna adorayanqampaq Pablu ninqampitaqa, ¿imatataq yachakuntsik?

¹⁷ Apostol Pabluqa tsë örupita rurashqa wishita israelïtakuna adorayanqampita parlarirmi, kënö nirqan: “Tsë cösaskunaqa noqantsik yachakunapaqmi pasakurqan, tsënöpa mana alli kaq cösaskunata mana munanapaq, pëkuna munayanqannö. Ni imäginkunata adoraqkuna tikrashuntsu, pëkunapita wakinkuna rurayanqannö”. Jina nirqanmi, tsë cösaskunaqa ushakë junaqkunachö kawaqkuna atikashqa kayänampaq qellqashqa kanqanta. Y tsëpitanam kënö consejakurqan: “Shëkanqanta pensaq kaqqa mana ishkinampaq cuidakutsun” (1 Cor. 10:6, 7, 11, 12). Pablu ninqannöpis, Diosta sirweqkunapis jutsa rurëmanqa ishkiriyanmanmi. Jutsaman ishkeqkunaqa itsa pensayanman Jehoväwan amïgu sïguiyanqanta. Peru Dioswan amïgu këta munayanqanllapita o “Diospa amïgunmi kä” niyanqanllapitaqa, manam pipis Diospa rasumpa amïgun këtaqa puëdintsu (1 Cor. 10:1-5).

18. ¿Imaraq Jehoväpita rakiramashwan, y rakikäkurirqa ima rurëkunamanraq chärishwan?

¹⁸ Rikärinqantsiknöpis, israelïtakunaqa Sinaï jirkapita Moises raslla mana kutimuptinmi shuyarëta utiriyarqan. Y noqantsiktapis tsëqa pasaramashwanmi. Mana cäsukoq nunakunata Dios raslla mana ushakätsimunqanta rikar o änimanqantsik Shumaq Patsa raslla mana chämunqanta rikarqa, itsa shuyarëta utirishwan. Itsa pensashwan Diosnintsik änikunqankuna cumplikänampaqqa, mëtsika tiempuraq pishinqanta o wakin änikunqankunaqa mana creipaqnö kanqanta. Tsënö pensëpita alleq mana cuidakurninqa, Dios munanqanta rurëta jaqirirmi munënintsikkunata rurar qallëkushwan. Tsëta rurarqa, Diospitam chipyëpa rakikäkurishwan o mana pensanqantsik jutsakunatam rurar qallëkushwan.

19. ¿Imatataq imëpis qonqanantsiktsu, y imanir?

¹⁹ Jehoväqa mandamantsik shonqupita patsë cäsukunapaq y pëllata adoranapaqmi. Y tsëtaqa manam imëpis qonqanantsiktsu (Ex. 20:5). Dios munanqanta mana rurarqa, Satanaspa munënintam rurëkashwan y tsëqa imëka mana allikunamanmi chätsimäshun. Tsëmi apostol Pabluqa kënö nimantsik: “Qamkunaqa manam Jehoväpa cöpampita y supëkunapa cöpampita upur këta puëdiyankitsu; manam ‘Jehoväpa mësampita’ y supëkunapa mësampita mikur këta puëdiyankitsu” (1 Cor. 10:21).

20. ¿Imanötaq Jehoväqa jutsata rurashqapis yanapamantsik?

²⁰ Cainpaq, Salomonpaq y israelïtakunapaq willakïkunachöqa rikantsik, pëkuna arrepentikuyänanta y cambiayänanta Jehovä shuyarashqa kanqantam (Hëch. 3:19). Tsëmi rikätsimantsik Jehoväqa jutsa ruraqkunata perdonanampaq listu këkanqanta. Aarontapis arrepentikuptinmi perdonarirqan. Kanan witsanqa Palabran Bibliawan, publicacionkunawan y cristiänu mayintsikkunapa shumaq consëjunkunawanmi Jehoväqa yanapamantsik. Tsë consëjukunata cäsukushqaqa, Jehoväqa perdonamäshunmi.

21. ¿Imatataq rurashwan Jehovällata adoranantsik fäcil mana kaptinqa?

²¹ Diospa alläpa alli këninqa alläpam yanapamantsik (2 Cor. 6:1). Porqui tiemputam qomantsik, “Dios chikinqan rurëkunata y mana cäsukoq nunakunapa mana alli munëninkunata melanänapaq” (leyi Tïtu 2:11-14). Diosta mana cäsukoq nunakuna këkäyaptinllaraqqa, Jehovällata adoranantsikqa manam fäciltsu kanqa. Tsëmi alleq kallpachakunantsik Jehoväpa favornin imëpis këkänapaq. Porqui pëllatam respetanantsik, sirwinantsik y manam pëpitaqa ni imanöpapis rakikäkurinantsiktsu (Deut. 10:20).