1, 2. (a) Ngbanga ti nyen la a yeke na lege ti ndara ti mû peko ti Jéhovah? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

A YEKE na lege ti ndara ti tene e ngbâ nduru na Jéhovah. Zo oko ayeke ngangu mingi, ayeke na ndara mingi wala ayeke na ndoye mingi ahon Nzapa ape. Biani e ye ti ngbâ lakue be-ta-zo na lo nga ti mû peko ti lo (Ps. 96:4-6). Me ambeni zo so avoro Nzapa azia ti sara na lo.

² Na yâ ti article so, e yeke bâ tapande ti ambeni zo so atene ala mû peko ti Jéhovah me na oko ngoi ni ala yeke sara aye so Jéhovah ake. Akpengba ye ti manda ayeke na yâ ti atapande ti ala so na alingbi ti mû maboko na e ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah.

3. Ngbanga ti nyen la Jéhovah agi ti mû maboko na Caïn? Jéhovah atene na lo nyen?

³ Na tapande, gbu li na ndö ti Caïn. Lo voro lani anzapa ti wataka ape, me vorongo so lo yeke voro na Jéhovah anzere na lê ti Jéhovah ape. Ngbanga ti nyen? Jéhovah abâ so sioni bibe ayeke na bê ti Caïn (1 Jean 3:12). Jéhovah amû wango na Caïn, lo tene: “Tongana mo kiri mo sara ye ti nzoni, mbi yeke kiri ti bâ mo na nzoni lê ape? Me tongana mo kiri mo sara ye ti nzoni pëpe,  siokpari ayeke ku mo na yanga-da, nga lo ye gï ti hon ndö ti mo. Me mo, mo yeke hon ande lo na ngangu?” (Gen. 4:6, 7). A yeke mo bâ mo tene Jéhovah ayeke tene na Caïn: “Tongana mo changé bê ti mo na mo mû peko ti mbi nzoni, mbi yeke zia mo ape.”

4. Nyen la Caïn asara na ngoi so lege ayeke dä ti tene lo mû peko ti Jéhovah?

⁴ Tongana fade Caïn achangé pensé ti lo, ka Jéhovah ayeke kiri ti bâ lo na nzoni lê. Me Caïn amä wango ape. Sioni pensé so lo yeke na ni nga so lo ye ti sara ye so bê ti lo aye ague na lo ti sara aye ti sioni (Jacq. 1:14, 15). Na ngoi so Caïn ade lani maseka, peut-être lo pensé lâ oko ape so lo lingbi ti ke Jéhovah. Ye oko, a si na mbeni ngoi, lo sara sanka ti wango ti Nzapa, lo sara kpengbango-li na Nzapa na lo fâ propre ita ti lo.

5. Mara ti pensé wa la alingbi ti sara si e nzere na lê ti Jéhovah encore ape?

⁵ Legeoko tongana Caïn, laso mbeni Chrétien alingbi ti tene so lo yeke voro Jéhovah me lo yeke sara aye so Jéhovah ake ni (Jude 11). Lo lingbi ti fa tënë mingi nga lo yeke ga na abungbi lakue. Me na oko ngoi ni, peut-être pensé ti lo ayeke gï na ndö ti asioni ye, na ndö ti aye so lo sara bê ni wala na ndö ti kengo so lo ke na mbeni zo (1 Jean 2:15-17; 3:15). Apensé so alingbi ti gue na lo ti sara siokpari. Azo alingbi ti hinga pëpe ye so e pensé na ndö ni wala e sara, me Jéhovah ahinga. Tongana e mû peko ti lo na bê kue ape lo hinga ni.​—Diko Jérémie 17:9, 10.

6. Tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na e ti hon ndö ti asioni nzara ti e?

⁶ Atâa so kue, Jéhovah ayeke ke e gï hio tongaso ape. Tongana mbeni zo amû mbeni lege so ayeke gue na lo yongoro na Nzapa, Jéhovah awa lo atene: ‘Kiri na mbi, na mbi yeke kiri na mo.’ (Mal. 3:7). Jéhovah ahinga so e yeke na awokongo so e yeke gi ti hon ndö ni. Me lo ye si e ke ye so ayeke sioni (És. 55:7). Tongana e ngbâ na mbage ti lo, lo yeke ngbâ na mbage ti e na lege so lo yeke mû maboko na e ti ngbâ ti lë songo na lo, ti gbu li ti e na lege ni nga ti wara ngangu so e bezoin ni ti ‘hon na ngangu’ asioni nzara ti e.​—Gen. 4:7.

7. Tongana nyen la Salomon agirisa songo ti lo ti kamarade na Jéhovah?

⁷ E lingbi ti manda ye mingi na lege ti tapande ti Gbia Salomon. Na ngoi so Salomon ayeke lani maseka, lo gi fango lege ti Jéhovah. Nzapa amû na lo kota ndara nga lo mû na lo kua ti lekengo mbeni pendere temple na Jérusalem. Me Salomon agirisa songo ti lo ti kamarade na Jéhovah (1 aGbia 3:12; 11:1, 2). Ndia ti Nzapa atene polele so a lingbi mbeni gbia so ayeke Hébreu amû “gbâ ti awali pëpe, ngbanga ti bê ti lo [alingbi ti hon] yongoro”. (Deut. 17:17). Salomon ake ti sara ye alingbi na ndia so. Na nda ni, lo yeke na awali ti kozo ndo 700 nga na awali ti use ndo 300 (1 aGbia 11:3). Mingi ti awali ti lo ni ayeke azo ti Israël ape, ala voro anzapa ti wataka. Tongaso, Salomon nga kue ake ti sara ye alingbi na ndia ti Nzapa so ake mungo awali-wande.​—Deut. 7:3, 4.

8. Aye ti sioni wa la Salomon asara lani?

⁸ Yeke na yeke, Salomon andoye andia ti Jéhovah encore ape. Na nda ni, lo sara aye so ayeke tâ sioni mingi. Lo leke gbalaka na nzapa-wali ti wataka Ashtoreth nga na nzapa ti wataka Kémosh, nga lo voro anzapa ti wataka so legeoko na awali ti lo. Salomon asara même agbalaka so na ndö ti hoto so abâ ndo tâ lê na lê na Jérusalem, ndo so lo leke temple ti Jéhovah dä (1 aGbia 11:5-8; 2 aGbia 23:13). Peut-être Salomon ahanda terê ti lo, lo pensé lo tene Jéhovah ayeke hon na ndö ti asioni ye so lo sara so tongana lo ngbâ ti mû asandaga na temple.

9. Nyen la asi na ngoi so Salomon ake ti sara ye alingbi na awango ti Nzapa?

 ⁹ Me Jéhovah akanga lê lâ oko ape na ndö ti aye ti sioni so zo asara. Bible atene: “Bê ti Jéhovah ason ngangu na terê ti Salomon ndali ti so bê ti lo ahon yongoro na Jéhovah . . . so asi na lo fani use na lo gboto mê ti lo ndali ti ye ni so, lo tene a lingbi lo gue na peko ti ambeni nzapa nde pëpe. Me lo mä yanga so Jéhovah amû na lo so pëpe.” Ye so asara si lo nzere na lê ti Nzapa encore ape nga Nzapa amû maboko na lo encore ape. Jéhovah amû lege pëpe na ahale ti Salomon ti komande na ndö ti mara ti Israël kue, nga ala wara lani angangu kpale teti angu mingi.​—1 aGbia 11:9-13.

10. Nyen la alingbi ti buba nzoni songo ti e na Jéhovah?

¹⁰ Legeoko tongana ti Salomon, tongana e soro akamarade so amä yâ ti andia ti Nzapa ape nga ane ni ape, ala lingbi ti sara ngangu na ndö ti apensé ti e nga ti buba songo ti e ti kamarade na Jéhovah. Ala lingbi ti duti même na yâ ti congrégation, me ala yeke na kpengba songo na Jéhovah ape. A lingbi ti duti afami ti e, avoizin ti e, azo ti place ti kua ti e wala amba ti e ti ekole so ayeke voro Jéhovah ape. Tongana azo so e yeke duti na ala mingi ayeke sara ye alingbi na andia ti Jéhovah ape, ala lingbi ti sara ngangu na ndö ti e mingi na e lingbi ti girisa nzoni songo ti e na Nzapa.

11. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti soro akamarade ti e?

¹¹ Diko 1 aCorinthien 15:33. Mingi ti azo ayeke na ambeni nzoni sarango ye. Nga peut-être azo so ayeke voro Jéhovah ape ayeke sara lakue aye ti sioni ape. Peut-être mo hinga ambeni zo tongaso. Eskê so aye ti tene so ala yeke anzoni kamarade? Nyen la ala yeke sara na ndö ti songo ti mo na Jéhovah? Ala yeke mû maboko na mo ti ga nduru mingi na Nzapa? Nyen la ayeke kota ye mingi na lê ti ala? Nyen la ala yeke sara tënë na ndö ni? Ala yeke sara tënë mingi na ndö ti abongo, nginza, aye tongana atablette wala atéléphone, angia wala ambeni ye ti sese? Ala yeke kasa azo fani mingi? Ala yeke sara angia ti buba? Jésus amû wango, atene: “Yanga ayeke sara tënë ti ye so asi singo na bê ti zo.” (Mat. 12:34). Tongana mo bâ so azo so mo yeke duti mingi na ala ayeke buba songo ti mo na Jéhovah, sara kue ti duti na ala mingi ape, tongana mo bâ tongana nyen, mo lingbi ti zia lege ti dutingo na ala.​—aProv. 13:20.

12. (a) Nyen la Jéhovah afa polele na azo ti Israël kete na peko ti so ala sigi na Égypte? (b) Azo ti Israël atene nyen na ngoi so Nzapa ahunda na ala ti voro gï lo oko?

¹² E lingbi nga ti manda mbeni ye na lege ti ye so asi na peko ti so Jéhovah asigi na  azo ti Israël na Égypte. Na ngoi so azo ni abungbi na devant ti Hoto ti Sinaï, Jéhovah afa terê ti lo na ala na mbeni lege so adö bê. Ala bâ mbeni mbinda so avuko, ala bâ wâ ti bekpa aza, ala bâ guru nga ala mä go ti abekpa asungba nga ala mä go ti mbeni ye atoto ngangu tongana go ti didi (Ex. 19:16-19). Na pekoni, ala mä Jéhovah atene so lo yeke “Nzapa so [lo] hunda ti tene zo avoro gï [lo] oko awe.” Lo dë bê ti ala so lo yeke ngbâ be-ta-zo na azo so aye lo nga asara ye alingbi na acommandement ti lo. (Diko Exode 20:1-6.) A yeke mo bâ mo tene Jéhovah ayeke tene lani na azo ti lo: “Tongana ala ngbâ ti mû peko ti mbi, mbi yeke ngbâ na terê ti ala.” Tongana mo yeke lani na popo ti azo so, a yeke sara mo tongana nyen tongana mo mä atënë ti Jéhovah so? Kite ayeke dä ape so mo yeke kiri tënë tongana ti azo ti Israël so. Ala kiri “tënë na yanga oko, ala tene: ‘Atënë kue so Jéhovah atene, e yeke nduru ti sara ye alingbi na ni.’” (Ex. 24:3). Ye oko, a ninga mingi ape na pekoni mbeni ye asi so ayeke fa wala azo ti Israël ayeke ngbâ be-ta-zo na Nzapa, wala pëpe.

13. Nyen la asi so apusu azo ti Israël ti fa wala ala yeke ngbâ be-ta-zo na Nzapa wala pëpe?

¹³ Mbeto asara azo ti Israël ndali ti nengo mbinda ni, ti wâ ti bekpa ni so aza nga na ti ambeni fä ni so alondo na mbage ti Nzapa. Ala hunda Moïse, lo yeda ti duti zo so ayeke sara tënë ti ala kue na Jéhovah na Hoto ti Sinaï (Ex. 20:18-21). Moïse amonté na ndö ti hoto ni lo ninga kâ. Na bango ni azo ni angbâ na yâ ti désert ni sân zo so ayeke mû li ni na ndö ti ala. Nyen la ala yeke sara? Peut-être azo ti Israël azia bê ti ala ahon ndö ni na ndö ti Moïse, so ayeke mû li ni na ndö ti ala. Ala gi bê ti ala nga ala tene na Aaron, atene: “Mo sara mbeni nzapa na e, so ayeke tambela na devant ti e, ngbanga ti so Moïse ni so asigi na e na kodro ti Égypte so, e hinga ye so asi na lo pëpe.”​—Ex. 32:1, 2.

14. Nyen la azo ti Israël ahanda terê ti ala lani dä? Jéhovah asara ye lani tongana nyen?

¹⁴ Azo ti Israël ahinga lani so vorongo yanda ayeke mbeni ye so ason bê ti Jéhovah mingi (Ex. 20:3-5). Me hio ala komanse ti voro mbeni molenge ti bagara ti lor. Atâa so ala ke même ti sara ye alingbi na commandement ti Jéhovah, ala handa terê ti ala, ala pensé atene ala ngbâ ti mû peko ti Jéhovah. Aaron atene même so vorongo molenge ti bagara ni so ayeke “mbeni matanga ndali ti Jéhovah.” Jéhovah asara lani nyen? Lo tene na Moïse so azo ni “abuba lege ti ala awe” nga ala “hon nde na lege so [lo] fa na ala ti mû so.” Bê ti Jéhovah ason ngangu na lo pensé même ti futi mara ni kue.​—Ex. 32:5-10.

15, 16. Tongana nyen la Moïse na Aaron afa so ala mû mbage ti Jéhovah na bê ti ala kue? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

¹⁵ Jéhovah ayeke Nzapa ti nzoni bê. Lo mû desizion ti futi azo ti Israël ape. Me lo zi lege na ala ti fa so ala ye ti mû peko ti lo (Ex. 32:14). Tongana Moïse abâ azo ni ayeke dekongo, ala yeke he bia nga ala yeke dodo na devant ti molenge ti bagara ti lor ni, lo pika yâ ni aga fuku fuku. Na pekoni, lo dekongo, lo tene: “Zo wa la aye ti mû peko ti Jéhovah zo wa? Zia lo ga na mbi!” Na “azo ti mara ti Lévi kue aga abungbi na terê ti” Moïse.​—Ex. 32:17-20, 26.

¹⁶ Atâa so Aaron asara molenge ti bagara ti lor, lo changé bê ti lo, na lo na tanga ti azo ti mara ti Lévi asoro ti mû peko ti Jéhovah. Azo so ayeke be-ta-zo amû mbage ti Jéhovah na ala zi terê ti ala na azo ti sarango sioni ye. So ayeke desizion ti ndara la ndali ti so na lango ni so, azo saki mingi akui ndali ti so ala voro molenge ti bagara ti lor. Me azo so amû mbage ti Jéhovah asö kuâ na  Nzapa airi tënë nzoni na ndö ti ala.​—Ex. 32:27-29.

17. Tënë so Paul atene na ndö ti molenge ti bagara ti lor afa na e nyen?

¹⁷ Bazengele Paul agboto lê na ndö ti tënë ti molenge ti bagara ti lor so na lo tene: “Aye so aga atapande ndali ti e si e duti pëpe . . . azo ti vorongo ayanda, tongana ti so lani ambeni asara. A sû [atapande ni] na Mbeti ti Nzapa ti gboto mê ti e, e so nda ti aye ti angoi nde nde aga na ndö ti e. Ni la, zia zo so abâ ti lo atene ni luti awe asara hange si lo tï pëpe.” (1 aCor. 10:6, 7, 11, 12). Tongana ti so Paul afa, même azo so ayeke voro Jéhovah na lege ni alingbi ti sara aye so ayeke na lege ni ape. Azo so atï na yâ ti tara alingbi ti pensé so ala ngbâ ti nzere na lê ti Jéhovah. Me gï so mbeni zo atene lo ye ti duti kamarade ti Nzapa wala lo tene lo yeke be-ta-zo la afa biani so lo nzere na lê ti Jéhovah ape.​—1 aCor. 10:1-5.

18. Nyen la alingbi ti sara si e gue yongoro na Jéhovah? Aye ti peko ni ayeke so wa?

¹⁸ Gï tongana ti so azo ti Israël agi bê ti ala lani ndali ti so Moïse adescend na li ti hoto ni hio ape, laso aChrétien alingbi ti gi bê ti ala ndali ti so lâ ti fango ngbanga ti Jéhovah nga na fini dunia ade ti si ape. Gango tâ tënë ti azendo so alingbi ti kpa mbeni ye so angbâ ayo wala akpa atënë ti bango li. Tongana e sara hange ape, mara ti pensé tongaso alingbi ti gue na e ti tomba peko ti aye so e ye me pëpe aye so Jéhovah aye. A si na mbeni ngoi, e lingbi ti gue yongoro na Jéhovah na nda ni e komanse ti sara aye so e pensé lâ oko ape ti sara tongana e yeke na nzoni songo na Jéhovah.

19. Nyen la a lingbi e girisa ni lâ oko ape? Ngbanga ti nyen?

¹⁹ A lingbi e girisa lâ oko ape so Jéhovah ahunda na e ti mä yanga ti lo na bê ti e kue nga ti voro gï lo oko (Ex. 20:5). Tongana e sara mbeni ye so ague na e yongoro na vorongo Jéhovah aye ti fa biani so e sara ye so Satan aye, na a lingbi ti gue na e ti wara sioni na pekoni. Ni la Paul adabe ti e, atene: “Ala lingbi ti nyon kopo ti Jéhovah nga na kopo ti asioni yingo pëpe. Ala lingbi ti te ye na ‘table ti Jéhovah’ nga na table ti asioni yingo pëpe.”​—1 aCor. 10:21.

20. Tongana e mû mbeni sioni lege, tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na e?

²⁰ Mbaï ti Caïn, ti Salomon nga na ti azo ti Israël na Hoto ti Sinaï afa mbeni kpengba ye oko so asigi na yâ ti asarango ye ti ala kue. Lege ayeke lani dä ti tene ala “changé bê ti ala, na ala changé lege ti ala”. (Kus. 3:19). A yeke polele so Jéhovah ayeke ke hio pëpe azo so amû mbeni sioni lege. Pensé na ndö ti fason so Jéhovah apardonné na Aaron. Laso, Jéhovah ayeke mû na e awango na lege ti ndoye ti mû maboko na e si e sara ye ti sioni ape. Lo yeke sara ni na lege ti Bible, ambeti so bungbi ti Jéhovah asigi na ni nga même na lege ti amba ti e aChrétien. Tongana e mä awango ti Jéhovah, kite ayeke dä ape so lo yeke sara nzoni bê na e.

21. Nyen la a lingbi e girisa ni ape tongana e tingbi na mbeni ye so a lingbi e fa wala e yeke be-ta-zo na Jéhovah wala pëpe?

²¹ Jéhovah afa kota nzobe ti lo na e gï senge senge ape (2 aCor. 6:1). A mû lege na e “ti ke asarango ye so ayeke nde na ye so Nzapa aye, [nga] ti ke anzara ti dunia so”. (Diko Tite 2:11-14.) Na ngoi kue so e yeke “na yâ ti aye ti ngoi ti laso,” e yeke wara akpale so na yâ ni a lingbi e fa wala e yeke voro gï Jéhovah lo oko wala pëpe. Zia e ngbâ lakue ti mû peko ti Jéhovah na bê ti e kue nga e girisa ape so a yeke ‘Jéhovah Nzapa ti e la e doit ti kpe mbeto ti lo, ti sara na lo’ nga “ti ngbâ nduru na lo”.​—Deut. 10:20.